środowisko

wiedza nurkowa
Środowisko
a bezpieczeństwo nurkowania
Warunki konieczne do bezpiecznego nurkowania
Nieznajomość
środowiska
wodnego
i zagrożeń
z nim
związanych
może być
dla nurka
bardzo
niebezpieczna
Materiał ten jest trzecią częścią artykułu dotyczącego bezpieczeństwa nurkowania.
Oprócz wymienionych poniżej elementów wpływających na bezpieczeństwo nurkowania, warto pamiętać,
że bardzo niebezpieczna jest szybka oraz często niezapowiedziana zmiana warunków panujących na miejscu nurkowania. Taką ewentualność należy uwzględnić
planując nurkowanie.
Głównymi elementami związanymi ze środowiskiem
wodnym i mającymi wpływ na bezpieczeństwo nurkowania są:
nurkowanie 03/2007
2. Miejsce wejścia/wyjścia z wody
Poniżej przedstawione są charakterystyczne miejsca
wejścia do i wyjścia z wody i związane z nimi niebezpieczeństwa.
a. Brzegi skaliste (np. kamieniołomy, kamieniste
brzegi morskie). Niebezpieczeństwem podczas wejścia do wody są:
1. Rodzaj nurkowania
Różne miejsca nurkowania wymagać będą innych
umiejętności. Niezależnie od posiadanego wyszkolenia, przygotowując się do nurkowania w nieznanym
miejscu, należy rozpoznać warunki panujące na
miejscu nurkowania. Sposobów zdobywana wiedzy
jest wiele, może to być rozmowa z doświadczonymi
nurkami, kontakt z centrum nurkowym, miejscową
ludnością, rybakami, czytanie literatury, przeglądanie internetu itp. Zdobyte informacje mają odpowiedzieć na pytanie, czy w pobliżu nie ma niebezpiecznych budowli podwodnych, sieci lub
innych niczym nie
sygnalizowanych
zagrożeń.
Część miejsc nurkowych wymaga
szczegółowej wiedzy, którą można
uzupełnić na kursach specjalistycznych właśnie do tego stworzonych.
Nieukończenie
Sieci - zagrożenie podczas nurkowania
szkolenia nie eliminuje z możliwości nurkowania w nieznanym akwenie
(część organizatorów nie zgodzi się jednak zabrać
osoby bez ukończonego kursu specjalistycznego),
58
lecz zwiększa ryzyko ze względu na brak wiedzy
i umiejętności.
Szczególnie niebezpieczne są nurkowania podlodowe, wrakowo-morskie i jaskiniowe ze względu na
brak możliwości wynurzenia się na powierzchnię
w dowolnym momencie nurkowania. Dodatkowo
podczas nurkowań wrakowo-morskich i jaskiniowych
może dojść do:
podniesienia się osadu uniemożliwiającego odnalezienie drogi powrotnej,
zatarasowania drogi powrotnej poprzez osuwiska
kamieni lub niestabilne elementy konstrukcji wraków,
zaklinowania się nurka w ciasnych przejściach,
przecięcia elementów ubioru płetwonurka przez
ostre krawędzie wraków czy skały,
utraty orientacji w zamkniętej przestrzeni,
nagłego miejscowego silnego prądu, który może
uniemożliwić powrót,
zaplątania się w sieci czy liny występujące w miejscu nurkowania.
Utrudnione miejsce wejścia do wody - wysokie
i strome schody
często śliskie, kamieniste podłoże, na którym łatwo się potknąć czy przewrócić z całym sprzętem,
znacząca wysokość nad poziomem wody, którą
należy pokonać po schodkach, skokiem lub ześlizgiem,
nieznana konfiguracja dna w okolicy miejsca wejścia, (bardzo istotne jeżeli wejście odbywa się skokiem).
Niebezpieczeństwem podczas wyjścia z wody są:
utrudnione wyjście z wody ze względu na wysokość do pokonania - jeżeli wejście do wody odbyło
się skokiem, to wyjście z wody może okazać się niemożliwe,
utrudnione wyciąganie partnera z wody.
b. Płaskie brzegi morskie (np. piaszczyste brzegi,
przybrzeżne rafy koralowe). Głównym zagrożeniem
podczas wejścia do i wyjścia z wody jest falowanie.
Nurkujący może zostać uderzony o brzeg, co może
spowodować liczne rany i urazy. Podczas płynięcia
w kierunku otwartego morza i pokonywania fali przybojowej nurkujący może zostać przewrócony z całym
sprzętem.
Innym zagrożeniem są niebezpieczne zwierzęta
morskie mogące znajdować się na trasie wejścia.
Są to m.in. skorpeny, szkaradnice, jeżowce.
c. Jednostka pływająca (np. łódź do celów nurkowych, ponton). Niebezpieczeństwa przy nurkowaniu
z łodzi związane są z:
niestabilnością łodzi - podczas falowania nurkowie narażeni są na nieprzewidziane ruchy łodzi, które mogą przewrócić przygotowującego się lub rozbierającego się nurka,
wychodzeniem na jednostkę - falowanie utrudnia
wyjście na łódź ze względu na zmieniającą się wyso-
prąd, nurek będzie bardziej zmęczony, zwiększy się
też ilość zużywanego przez niego powietrza. Powinno
to zostać przewidziane w planie nurkowania.
Warto też pamiętać o tym, że kierunek prądu może
się zmienić. Rozpoczynając nurkowanie, nurek może
płynąć pod prąd, a po pewnym czasie płynięcie może odbywać się z prądem. Podobnie podczas zanurzania się prąd może być w jednym kierunku, a na
dnie w przeciwnym.
W sytuacji, kiedy prąd jest tak silny, że przesuwanie
się do przodu jest bardzo utrudnione lub niemożliwe,
nurkowanie powinno zostać przerwane. Alternatywą
jest wykonanie tzw. nurkowania z prądem, czyli przemieszczania się z prądem podczas całego nurkowania. W tym przypadku miejsce wyjścia nie jest miejscem wejścia do wody. Zagrożeniem związanym
ze środowiskiem jest możliwość uderzenia czy otarcia
o podwodne obiekty podczas nurkowania w silnym
prądzie.
Poniżej omówione są niebezpieczne dla nurków rodzaje prądów występujące na morzach i oceanach.
Prąd przybrzeżny
Trudności podczas wyjścia związane z falowaniem
kość rufy nad wodą, dodatkowo nurek może uderzyć
się o burtę lub o wynurzającą się i opadającą drabinkę.
d. Brzegi muliste (np. brzeg polskiego jeziora).
Brzeg mulisty jest niebezpieczny ze względu na możliwość zapadnięcia się z całym sprzętem i niemożność
wyjścia z wody. Podczas wchodzenia nurek powinien
zachować szczególną ostrożność i przemieszczać się
powoli, badając grząskość gruntu.
e. Nurkowanie pod lodem, w jaskiniach. Niebezpieczeństwami związanymi z tym rodzajem nurkowania są:
często śliskie podłoże, na którym łatwo się potknąć czy przewrócić z całym sprzętem,
trudne wejście do i wyjście z wody wymagające
osobnego przygotowania (zabezpieczenie przerębli,
techniki alpinistyczne w jaskiniach),
utrudnione wyciąganie partnera nurkowania.
f. Nurkowanie górskie (powyżej 300 m n.p.m.).
Niebezpieczeństwem podczas nurkowań górskich
może być źle obliczona i wykonana dekompresja.
Prądy przybrzeżne (wzdłużbrzeżne) - to prądy płynące wzdłuż brzegu, na całej długości linii brzegowej.
Zagrożeniem dla nurka jest niemożność powrotu do
miejsca wejścia do wody (jeżeli prąd będzie za duży,
zaistnieją niezaplanowane sytuacje uniemożliwiające
powrót pod prąd oraz gdy wejście do wody występuje tylko w wybranych miejscach na linii brzegowej
- wybrzeża skaliste lub klifowe).
Prąd cofający
3. Ruchy wód.
Ruchy wód to prądy, pływy i falowanie. Mogą one
występować osobno, lecz także wspólnie wywołane
przez jedną czy kilka przyczyn. Poniżej omówione są
poszczególne ruchy wód wpływające na bezpieczeństwo nurkowania:
a. Prądy są niebezpieczne, ponieważ przemieszczają masy wody i to, co się w wodzie znajduje (nurka
też).
Jeżeli na miejscu nurkowania jest prąd, to przyjmuje się, że początek nurkowania powinien odbywać się
pod prąd, a po wyczerpaniu 1/2 (inne zasady obowiązują w jaskiniach - co nie jest tutaj omówione) ilości powietrza powinien nastąpić powrót. Płynąc pod
Prąd cofający - to cyrkulacja wody w zatoce wywołana przez prąd przybrzeżny, ale o przeciwnym
kierunku niż ten ostatni. Niebezpieczeństwo związane
z występowaniem prądu cofającego to jego mylący
kierunek (przeciwny do prądu przybrzeżnego), jego
myląca siła (słabszy od prądu przybrzeżnego) oraz
możliwość wyniesienia nurka w zasięg prądu przybrzeżnego i w konsekwencji brak możliwości powrotu
do miejsca wejścia.
Prąd strumieniowy (wsteczny) - to powierzchniowy
prąd wynoszący od brzegu w kierunku otwartego morza, występujący tylko na bardzo małym obszarze.
03/2007 nurkowanie
59
wiedza nurkowa
Prąd strumieniowy
Prądy te mają bardzo dużą prędkość, przez co są
bardzo niebezpieczne. Wyniesienie nurka daleko od
brzegu następuje w ciągu kilkudziesięciu sekund.
Prądy wznoszące/opadające - przemieszczają
masy wody pionowo w górę lub w dół. Często występują przy podwodnych wyspach czy przeszkodach.
Prąd opadający
Dla nurka są zagrożeniem ze względu na możliwość
niekontrolowanego zanurzenia lub wynurzenia.
Niebezpieczną zmianę siły prądu można napotkać
przy podwodnych zwężeniach i przesmykach (podwodne kaniony, pagórki). Ze względu na zmianę
ukształtowania dna lekki prąd może zamienić się
w bardzo silny i niebezpieczny.
b. Falowanie nie przemieszcza masy wód, lecz jedynie przekazuje energię. Przyjmuje się, że do nurkowania nadaje się akwen o stanie do 3 st. (dłuższe fale o wierzchołkach często spienionych; łamanie się fal
wywołuje krótkotrwałe szmery) w skali Pedersena
określającej stan morza. Wspomniana wartość jest
wartością maksymalną nadającą się do nurkowania
Niebezpieczne zwierzęta morskie (z archiwum underwater.pl)
60
nurkowanie 03/2007
dla bardzo dobrze wyszkolonych płetwonurków. Dla
większości warunki nurkowania będą za trudne.
Nurkujący kojarzą falowanie przede wszystkim
z chorobą morską. To właśnie przez falowanie dochodzi do rozkołysu łodzi, który wywołuje chorobę
morską. Jest ona niebezpieczna, gdyż upośledza pracę błędnika, a wymioty powodują odwodnienie organizmu, co jest jednym z czynników predysponujących
do wystąpienia choroby dekompresyjnej.
Podczas samego nurkowania falowanie jest niebezpieczne, gdyż:
powoduje trudność w płynięciu po powierzchni
z powodu zalewania fajki wodą,
utrudnione jest utrzymanie kierunku ze względu
na zasłanianie pola widzenia przez fale,
utrudnia wykonanie dekompresji ze względu na
trudności w utrzymaniu się na żądanej głębokości,
może skaleczyć nurka, uderzając go o obiekty
podwodne czy jednostkę pływającą.
c. Pływy to okresowe ruchy wód spowodowane
przez przyciąganie Słońca i Księżyca. Generalnie występują dwa przypływy i dwa odpływy w ciągu dnia.
Pływy przy brzegu powodują powstanie fali pływowej
i prądu. Zagrożenia związane z pływami wynikają
przede wszystkim z braku znajomości organizacji nurkowania w miejscach, gdzie występują pływy, oraz
z braku informacji o czasach występowania przypływu i odpływu. Wiadomości te wykraczają poza treść
tego artykułu, lecz mogą być uzupełnione z dowolnego podręcznika.
Brak przestrzegania zasad dotyczących organizowania nurkowań w miejscach, gdzie występują pływy,
może spowodować:
niemożność wyjścia z wody, jeżeli nurkowanie odbywało się z brzegu i podczas nurkowania wystąpił
przypływ lub odpływ,
opracowanie złego planu nurkowania, jeżeli głębokość obiektu została źle przyjęta w stosunku do rzeczywistej głębokości, ze wszystkimi dalszymi konsekwencjami (dekompresja, zużycie gazów itp.),
zagrożenia związane z prądem czy falowaniem
na miejscu nurkowania, jeżeli nurkowanie zostało zaplanowane pomiędzy przypływem a odpływem,
niebezpieczny spadek widoczności na miejscu
nurkowania, jeżeli czas nurkowania został źle dobrany i nie jest to tzw. wysoka woda.
4. Temperatura
Istotna jest zarówno temperatura wody, jak i odczuwalna temperatura powietrza. W przypadku
wysokiej temperatury nurkujący narażony jest na porażenie słoneczne, odwodnienie i kurcze mięśni.
W przypadku niskiej u nurkującego może dojść do
wychłodzenia organizmu jeszcze przed nurkowaniem. Nurkowanie w zimnych wodach jest niebezpieczne ze względu na:
a. Zamarzanie automatów. Nurkowanie w zimnej wodzie
w nieodpowiednim sprzęcie (patrz artykuł z 09/2006) może
spowodować zamarznięcie automatu ze wszystkimi negatywnymi konsekwencjami.
b. Wychłodzenie organizmu prowadzi do ogólnej apatii. Dodatkowo zimno - jako jeden z czynników predysponujących
- zwiększa możliwość wystąpienia choroby dekompresyjnej.
5. Widoczność
Z punktu widzenia bezpieczeństwa nurkowania warto podzielić nurkowania na te, gdzie występuje:
a. Ograniczona widoczność (użycie latarki wystarcza do
orientacji podwodnej) - to nurkowania nocne oraz nurkowania, gdzie ze względu na przejrzystość wody istnieje konieczność użycia latarki w ciągu dnia. Podczas ograniczonej widoczności występują niebezpieczeństwa związane z oświetleniem miejsca nurkowania oraz ograniczoną widocznością
podczas całego nurkowania. Dla osób bez fobii czy lęków
ograniczona widoczność stanowi akceptowalny poziom dodatkowego ryzyka.
b. Bardzo słaba widoczność (nawet użycie latarki nie wystarcza do orientacji) - to nurkowania w wodzie o bardzo słabej
przejrzystości lub te, w których nastąpiło zmącenie wody przez
osady. Przy bardzo słabej widoczności poruszanie się bez poręczowania nie powinno mieć miejsca. Taki poziom widoczności stanowi bardzo duże zagrożenie dla nurkującego i w przypadku wystąpienia takich warunków nagle podczas nurkowania powinno ono zostać przerwane jak najszybciej.
6. Zasolenie
Podczas nurkowań morskich niebezpieczna może być zmiana
zasolenia (przy mieszaniu się wód słodkich z morskimi), gdyż
może spowodować nagłą zmianę wyporności, na którą nurek
może nie być przygotowany pod względem wyważenia.
7. Flora i fauna
Podczas nurkowań w morzach i oceanach niebezpieczeństwa
mogą wyniknąć z kontaktu z niebezpiecznym zwierzęciem.
W zależności od osobnika może dość do poparzeń, ukłuć/użądleń oraz ukąszeń. Należy więc unikać kontaktu ze zwierzęciem
(nie drażnić, nie zaczepiać, nie dotykać), nie zbierać pamiątek
(może się okazać, że przedmiot nie jest pusty, lecz nadal zamieszkiwany) i nie wkładać rąk w nieznane otwory (zwierzę terytorialne może odebrać pojawienie się ręki jako wtargnięcie
wroga). Inny rodzaj niebezpieczeństw dotyczy możliwości zatrucia pokarmowego po spożyciu niektórych zwierząt.
Nieznajomość środowiska wodnego i zagrożeń z nim związanych może być dla nurka bardzo niebezpieczna. Warto więc nie
bagatelizować tej grupy zagadnień, gdyż jest ona tak samo
istotna jak pozostałe.
To już ostatni z cyklu artykułów związanych z bezpieczeństwem nurkowania. Mam nadzieję, że przedstawiona w nich
wiedza pozwoli każdemu na zrozumienie, że to odpowiedni
człowiek, w odpowiednim sprzęcie, w odpowiednim środowiI
sku sprawia, że nurkowanie jest bezpieczne.
Marcin Dąbrowski
Marcin Dąbrowski
REKLAMA
Instruktor płetwonurkowania KDP/CMAS ***
Instruktor nitroksowy MN2
Członek Komosji Działalności Podwodnej
Instruktor ratownictwa WOPR
Autor książki „Ratownictwo nurkowe”