przestrzenne aspekty lokalizacji energetyki wiatrowej w

Transkrypt

Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie
PRZESTRZENNE ASPEKTY
LOKALIZACJI ENERGETYKI WIATROWEJ
W WOJEWÓDZTWIE LUBELSKIM
(dokument do konsultacji)
Lublin 2009
Dyrektor Biura Planowania Przestrzennego w Lublinie
Henryk Szych
Nadzór merytoryczny
Emilia Niećko
Jacek Babuchowski
Zespół autorski
Wiaczesław Michalczuk - projektant prowadzący
Krystyna Kuśmierz
Inga Kozłowska
Dorota Antonowicz
Elżbieta Zalewska
Witold Mielniczuk
Elżbieta Kasperska
Krzysztof Baran
Aneta Gruszecka
Sabina Gontarz
Marta Wołk
Waldemar Rudnicki
Paweł Wójtowicz
Krzysztof Jóźwik
Jacek Herc
Marek Gontarz
Anna Krawiec
-
dziedzictwo kulturowe
krajobraz naturalny, bezpieczeństwo publiczne
krajobraz kulturowy
bezpieczeństwo publiczne
infrastruktura lotnicza, drogownictwo
energetyka, telekomunikacja
energetyka, telekomunikacja
turystyka, funkcja uzdrowiskowa
zasoby naturalne
aspekty prawne
edycja dokumentu
edycja dokumentu
opracowanie graficzne
skład tekstu
Eksperci zewnętrzni:
Janusz Wójciak
Przemysław Stachyra
Michał Piskorski
Paweł Szewczyk
Dominik Krupiński
- Lubelskie Towarzystwo Ornitologiczne
- Zamojska Grupa Ogólnopolskiego Towarzystwa
Ochrony Ptaków, Zamojskie Towarzystwo Przyrodnicze
- UMCS w Lublinie
- Lubelskie Towarzystwo Ornitologiczne
- Towarzystwo Przyrodnicze „Bocian”
Przestrzenne Aspekty Lokalizacji Energetyki Wiatrowej w Województwie Lubelskim
Spis treści
Wstęp......................................................................................................................................
1. Cel i zakres opracowania..................................................................................................
2. Doświadczenia międzynarodowe w zakresie realizacji energetyki wiatrowej.................
3. Parametry techniczne elektrowni wiatrowych..................................................................
4. Ocena potencjału energetycznego wiatru w kraju i w województwie lubelskim.............
5. Stan rozwoju energetyki wiatrowej w województwie lubelskim.....................................
6. Uwarunkowania przestrzenne lokalizacji energetyki wiatrowej......................................
6.1. Ochrona przyrody......................................................................................................
6.1.1. System obszarów chronionych.......................................................................
6.1.2. Sieć Natura 2000............................................................................................
6.1.3. Ochrona ptaków.............................................................................................
6.1.4. Ochrona nietoperzy........................................................................................
6.1.5. Obszary występowania cennych siedlisk i gatunków....................................
6.2. Ochrona innych zagrożonych zasobów środowiska..................................................
6.2.1. Grunty rolne i leśne........................................................................................
6.2.2. Udokumentowane złoża surowców mineralnych...........................................
6.3. Ochrona zabytków.....................................................................................................
6.3.1. Pomniki zagłady, miejsca pamięci, rejestr zabytków.....................................
6.3.2. Ochrona walorów kulturowych......................................................................
6.3.3. Ochrona krajobrazowa zabytków i miejsc pamięci
(krajobrazu kulturowego)...............................................................................
6.4. Ochrona terenów uzdrowiskowych............................................................................
6.5. Ochrona obszarów turystyczno – wypoczynkowych.................................................
6.6. Bezpieczeństwo publiczne.........................................................................................
6.6.1. Ochrona przeciwpowodziowa........................................................................
6.6.2. Ochrona przed hałasem..................................................................................
6.6.3. Ograniczenie kolizji z lotniskami...................................................................
6.6.4. Ograniczenie kolizji z infrastrukturą wojskową.............................................
6.7. Ochrona krajobrazu...................................................................................................
6.7.1. Formy ochrony krajobrazu.............................................................................
6.7.2. Główne problemy ochrony krajobrazu...........................................................
6.7.3. Specyfika krajobrazu województwa lubelskiego...........................................
6.7.4. Oddziaływanie elektrowni wiatrowych na krajobraz.....................................
6.7.5. Kierunki ochrony krajobrazu w województwie lubelskim.............................
7. Uwarunkowania infrastrukturalne.....................................................................................
7.1. Dostępność do sieci elektroenergetycznej.................................................................
7.2. Dostępność komunikacyjna terenów lokalizacji energetyki wiatrowej.....................
7.3. Ograniczenie kolizji z siecią TV, komórkową i energetyczną..................................
7.4. Chłonność przestrzeni w energetyce wiatrowej……………………………………
8. Kwalifikacja terenów dla rozwoju energetyki wiatrowej..................................................
8.1. Obszary proponowane (możliwe) do rozwoju energetyki
wiatrowej....................................................................................................................
8.2. Obszary możliwe do rozwoju z ograniczeniami w zakresie skali
inwestycji....................................................................……………...........................
8.3. Obszary z istotnymi ograniczeniami mogącymi uniemożliwić
realizację inwestycji...................................................................................................
8.4. Obszary wykluczone z realizacji inwestycji energetyki wiatrowej...........................
9. Warunki lokalizacji inwestycji..........................................................................................
7
9
11
16
18
22
24
24
24
25
26
35
39
39
39
40
40
40
42
44
44
46
47
47
47
49
50
51
51
53
54
56
57
59
59
60
62
62
65
65
65
66
66
67
5
10. Wnioski i rekomendacje.................................................................................................... 70
Słowniczek..............................................................................................................................
Literatura.................................................................................................................................
Akty prawne............................................................................................................................
Spis rysunków……………………………………………………………………………….
Spis tabel…………………………………………………………………………………….
Spis map……………………………………………………………………………………..
6
75
77
79
81
81
81
Wstęp
Walka ze zmianami klimatycznymi, wywołanymi nagromadzeniem gazów
cieplarnianych w atmosferze, stała się jedną z kluczowych doktryn polityczno –
gospodarczych Unii Europejskiej. Ogromne znaczenie dla realizacji tego celu będzie miał
rozwój bezemisyjnych technologii wytwarzania energii, w tym energetyki wiatrowej.
Duże znaczenie energetyki wiatrowej w walce ze zmianami klimatycznymi zostało
podkreślone w następujących dokumentach UE:
– Dyrektywa 2009/28/WE w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł
odnawialnych zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE oraz
2003/30/WE (Dyrektywa 2001/77/WE w sprawie promocji wykorzystania energii
elektrycznej ze źródeł odnawialnych na wewnętrznym rynku energii elektrycznej);
– Zielona Księga „Europejska strategia na rzecz zrównoważonej, konkurencyjnej
i bezpiecznej energii”;
– Komunikat Komisji do Rady i Parlamentu Europejskiego, Mapa drogowa na rzecz
energii odnawialnej. Energie odnawialne w XXI wieku: budowa bardziej
zrównoważonej przyszłości;
– Komunikat Komisji do Rady i Parlamentu Europejskiego, Działania wynikające
z zielonej księgi. Sprawozdanie w sprawie postępów w dziedzinie energii elektrycznej
ze źródeł odnawialnych.
Relatywnie duże znaczenie energetyki wiatrowej przyjęto w dokumentach krajowych, takich
jak:
– Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2007 – 2010 z uwzględnieniem perspektywy
na lata 2011 – 2014;
– Polityka Klimatyczna Polski. Strategie redukcji emisji gazów cieplarnianych
w Polsce do roku 2020;
– Założenia Polityki Energetycznej Polski do 2020 roku; dokument przyjęty przez
Radę Ministrów 22.02.2000 r.;
– Strategia Rozwoju Energetyki Odnawialnej, przyjęta przez Sejm RP 23.08.2001 r.
Nie podlegają dyskusji korzyści wynikające z braku emisji spalin. Dotychczasowe
doświadczenia wynikające z rozwoju energetyki wiatrowej wskazują jednak na konieczność
bardzo rozważnego wyboru miejsc do lokalizacji inwestycji. Zasada zrównoważonego
rozwoju zobowiązuje do respektowania uwarunkowań przyrodniczych i społecznych na równi
z korzyściami gospodarczymi.
Województwo lubelskie nie należy do obszarów o najkorzystniejszych warunkach dla
rozwoju energetyki wiatrowej w Polsce. Wysokie walory przyrodnicze, turystyczne
i wypoczynkowe znacznej powierzchni obszaru województwa wymuszają konieczność
skrupulatnej oceny każdej inwestycji.
Przestrzenne Aspekty Lokalizacji Energetyki Wiatrowej w Województwie Lubelskim są
przestrzennym rozwinięciem kierunków działań wynikających z celów stawianych przez
Strategię Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2006 - 2020. Głównym dokumentem
w zakresie energetyki wiatrowej analizującym i ustalającym kierunki jej rozwoju jest
Wojewódzki Program Rozwoju Alternatywnych Źródeł Energii w Województwie Lubelskim.
Niniejsze opracowanie jest uszczegółowioną i rozszerzoną problemowo - przestrzenną analizą
uwarunkowań wynikających z programu wojewódzkiego.
Przedmiotowe opracowanie z założenia ma ułatwić ocenę ryzyka środowiskowego
przy planowaniu inwestycji w energetyce wiatrowej. Formułuje ono podstawowe zasady
przezorności umożliwiające osiągnięcie jak największych korzyści wynikających
7
z rozwoju energetyki wiatrowej przy jak najmniejszych stratach (kosztach) wynikających z jej
negatywnego oddziaływania na środowisko.
Opracowanie to ma na celu identyfikację problemów związanych z rozwojem
energetyki wiatrowej w województwie lubelskim, a także przybliżenie przesłanek lokalizacji
wiatraków (elektrowni wiatrowych) dla potrzeb polityki regionalnej i lokalnej. Dokument jest
adresowany do samorządów, administracji publicznej, inwestorów oraz organizacji
i stowarzyszeń wspierających rozwój energetyki odnawialnej, jako pomocniczy dla ustalenia
zasad postępowania przy wyborze miejsc lokalizacji inwestycji.
Podstawowym zadaniem opracowania jest określenie kierunków rozwoju energetyki
wiatrowej w województwie lubelskim oraz identyfikacja ewentualnych obszarów wsparcia.
Zawiera kompleksową ofertę informacyjną i metodyczną dla samorządów lokalnych oraz
inwestorów, niezbędną dla etapu przygotowawczego inwestycji i funkcjonowania
(eksploatacji) elektrowni wiatrowych w konkretnych warunkach, w odniesieniu do
konkretnych przestrzeni, z ich predyspozycjami. Formułuje wymagania służące wykluczaniu
kolizyjności funkcji. Zasadniczą rekomendacją dokumentu jest określenie tzw. dostępnej
przestrzeni dla rozwoju energetyki wiatrowej oraz zwrócenie uwagi na istotne znaczenie
etapu przedinwestycyjnego, służącego wyborowi racjonalnej lokalizacji elektrowni
wiatrowych oraz dokładnemu rozpoznaniu uwarunkowań przyrodniczych, krajobrazowych
i społecznych. Każdorazowo ocena wniosków inwestycyjnych powinna być dokonana
w kontekście uwarunkowań prawnych, ekologicznych, sozologicznych, własnościowych oraz
dostępności przestrzennej.
8
1. Cel i zakres opracowania
Głównym celem opracowania jest ocena możliwości rozwoju energetyki wiatrowej
w województwie lubelskim, z zachowaniem zasady zrównoważonego rozwoju. Jest on
spójny z głównym celem Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2006 - 2020:
„osiąganie trwałego i zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego Lubelszczyzny
poprzez zwiększenie konkurencyjności województwa oraz optymalne wykorzystanie jego
wewnętrznych potencjałów rozwojowych”.
Opracowanie realizuje następujące kierunki Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego:
Ø cel 1.1. – Priorytet 1 – „rozwój sektora „czystej energetyki” (w tym: wsparcie
produkcji energii w procesie kogeneracji oraz ze źródeł ekologicznie czystych,
promocja nowoczesnych technik produktów rolnych na wysokowydajne nośniki
energetyczne)”;
Ø cel 1.3. – Priorytet 1 – „rozwój produkcji energii ze źródeł odnawialnych - ekoenergii
(w tym: wykorzystanie regionalnych źródeł energii, promocja i podnoszenie
świadomości społecznej i gospodarczej w wykorzystaniu ekoenergii wśród odbiorców
końcowych, rozwój działalności badawczo-wdrożeniowej, wymiana najlepszych
praktyk, doświadczeń i know-how, utworzenie klastra przemysłowego związanego
z odnawialnymi źródłami energii)”;
Ø cel 3.2. – Priorytet 3:
– „wzbogacanie zasobów środowiska i wdrożenie zrównoważonej gospodarki
zasobami naturalnymi, w tym: zachowanie walorów krajobrazowych obszarów
wiejskich (w tym: zachowanie zróżnicowanych form rolnictwa i pejzażu wiejskiego,
rewaloryzacja układów urbanistycznych, poprawa ładu przestrzennego jednostek
osadniczych)”;
– „ochrona i utrzymanie różnorodności biologicznej regionu oraz wzmocnienie
systemu obszarów chronionych (w tym: wdrożenie europejskich systemów
i programów ochrony przyrody, tj. Sieć Natura 2000, rewitalizacja i ochrona
terenów o szczególnych walorach przyrodniczych i krajobrazowych)”;
– ochrona kulturowa regionu, wzbogacenie różnorodności krajobrazowej
i kulturowej (w tym: rewaloryzacja wartościowych obiektów, układów
urbanistycznych i przestrzeni publicznych, tworzenie parków kulturowych,
turystycznych szlaków kultury regionalnej, poprawa bazy lokalowej
i funkcjonowania placówek kultury).
Ø cel 3.4. – Priorytet 3 – „poprawa atrakcyjności turystycznej obszarów wiejskich,
poprzez ochronę i wykorzystanie walorów kulturowych i przyrodniczokrajobrazowych”.
Zadaniami opracowania w kontekście rozwoju energetyki wiatrowej, wynikającymi
z ww. kierunków Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego są:
Ø wskazanie obszarów dla rozwoju energetyki wiatrowej o możliwie najmniejszym
negatywnym wpływie na środowisko;
Ø ograniczenie negatywnego wpływu rozwoju energetyki wiatrowej na przyrodę,
mieszkańców, tereny wypoczynkowe i turystyczne, krajobraz naturalny i kulturowy
oraz obiekty zabytkowe poprzez określenie uwarunkowań lokalizacyjnych inwestycji
związanych z tym rodzajem energetyki;
9
Ø wykluczenie możliwości powstania kolizji z obszarami chronionymi i proponowanymi
do ochrony, a także z infrastrukturą wojskową i infrastrukturą bezpieczeństwa
publicznego;
Ø opracowanie zasad minimalizowania konfliktów.
W kontekście zasad zrównoważonego rozwoju, w opracowaniu oceniono wpływ
rozwoju energetyki wiatrowej na:
Ø przyrodę, w tym głównie na ptaki i nietoperze,
Ø krajobraz naturalny i kulturowy,
Ø bezpieczeństwo publiczne,
Ø obszary i obiekty zabytkowe,
Ø tereny rozwoju turystyki i wypoczynku,
Ø tereny uzdrowiskowe,
Ø warunki życia mieszkańców,
Ø zasoby środowiska.
Polska nie należy do krajów zaawansowanych w rozwoju energetyki wiatrowej. Nie
posiada zatem doświadczeń i unormowań prawnych w tym zakresie. W niniejszym
opracowaniu przywołano doświadczenia międzynarodowe dotyczące wpływu farm
wiatrowych na środowisko, stosowanych norm i wzorców postępowań lokalizacyjnych.
Ocena uwarunkowań lokalizacji energetyki wiatrowej dotyczy przedsięwzięć
mogących znacząco oddziaływać na środowisko. W związku z tym opracowanie nie
obejmuje instalacji wykorzystujących siłę wiatru do produkcji energii o całkowitej
wysokości nie niższej niż 30 m.
Analizy przestrzenne wykonane zostały na mapach w skali 1:100 000. W opracowaniu
zamieszczono mapy poglądowe zmniejszone do formatu A3. Mapy w skali 1 : 200 000
załączone są na płytach CD w formie elektronicznej.
10
2. Doświadczenia międzynarodowe w zakresie realizacji energetyki wiatrowej
Jedną z ekspansywnie rozwijających się gałęzi w branży energii odnawialnej jest
pozyskiwanie jej z wiatru. Aktualnie największe zainteresowanie energetyką wiatrową
występuje w państwach Unii Europejskiej, Ameryki Północnej i w Australii. Europa w tym
sektorze zajmuje obecnie pozycję lidera rynku globalnego, na którym posiada ok. 60%
udziałów. Dominującą pozycję w unijnej energetyce wiatrowej zajmują Niemcy, natomiast
największą dynamikę rozwoju w ostatnich latach wykazuje Hiszpania. Znaczący wzrost poza
wymienionymi krajami zaobserwować można także we: Francji, Włoszech, w Portugalii
i Wielkiej Brytanii.
Rysunek 1. Dynamika rozwoju energetyki wiatrowej na świecie w latach 2000-2008 [MW]
Źródło: http://www.wwindea.org
Większość państw Wspólnoty posiada strategie rozwoju tego sektora na swoich
wodach terytorialnych, gdyż ich wykorzystanie pozwala na uzyskanie wyższych
produktywności, niż w przypadku budowy elektrowni na lądzie. W Polsce dotychczas brak
jest regulacji pozwalających na realizację tego typu projektów, a także zatwierdzonych
planów zagospodarowania przestrzennego obszarów morskich.
Obecnie tendencją światową jest dążenie do budowy dużych farm i wysokich
wiatraków. Związane jest to z dużymi kosztami planów budowlanych i przyłączeń do sieci
oraz lepszą efektywnością wykorzystania wiatru. Czym większa farma, tym opłaty stałe
związane z pozwoleniami, podatkami, podłączeniem do sieci i budową są mniej znaczące.
Wykorzystanie energii z wiatru do produkcji energii elektrycznej niewątpliwie
pozwala na osiągnięcie szeregu korzyści ekologicznych, społecznych czy też gospodarczych.
Niemniej doświadczenia innych krajów potwierdzają, iż do lokalizacji elektrowni wiatrowych
należy podchodzić bardzo ostrożnie, ponieważ skutki zaniedbań w analizie uwarunkowań
mogą być poważne.
Problemy wynikające z rozwoju energetyki wiatrowej związane są m.in.
z uwarunkowaniami naturalnymi, ekonomicznymi, prawnymi oraz społecznymi.
Dostępne lokalizacje dla energetyki wiatrowej, pozwalające uzyskać zadawalające dla
inwestora wyniki ekonomiczne, ściśle zależą od wietrzności na danym obszarze, a także
kosztów przyłączenia. Dostawy energii z wiatraków charakteryzują się ogromnymi
wahaniami dostarczanej mocy, co wymaga stałej dyspozycyjności źródeł konwencjonalnych.
11
Jak uczą doświadczenia europejskie duży udział energetyki wiatrowej w produkcji energii
może spowodować zakłócenia w ciągłości dostaw energii. Potwierdzeniem jest przykład
Danii, kiedy w 2002 roku przez tydzień moc dostarczana przez elektrownie wiatrowe była
bliska zeru, pokrywając zaledwie 1% zapotrzebowania na energię.
Rysunek 2. Brak energii wiatru w okresie słabych wiatrów w Danii Zachodniej
Źródło: A. Strupczewski 2006.
Z podobnym problemem zmagały się Niemcy, będące liderem w ilości pozyskiwanej energii
z siły wiatru. Według niemieckiej firmy E.ON (wiodącej w branży energetyki wiatrowej),
w końcu 2005 roku udział energii wiatrowej w pokryciu dziennego zapotrzebowania
szczytowego sieci energetycznej wahał się od 0,1% do 32%. Doświadczenie wykazało, że gdy
zapotrzebowanie energii elektrycznej było wysokie, elektrownie wiatrowe dawały minimalny
wkład w jego pokrycie. Na terenie Niemiec znajduje się około 16 tys. wiatraków, które
powinny pokrywać około 15% zapotrzebowania na prąd, w rzeczywistości jednak pokrywają
jedynie ok. 3%, co jest efektem częstego występowania zjawiska ciszy wiatrowej. Prognoza
zmian prędkości wiatru jest niestety obarczona zbyt dużym błędem, by na tej podstawie
zaplanować uruchomienie bądź wyłączenie elektrowni. W Niemczech firma E.ON
wykorzystuje system oparty na danych Niemieckiej Służby Meteorologicznej, ale prognozy
prędkości wiatru są tylko częściowo trafne. W 2003 roku średni błąd ujemny prognozowania
w rejonie obsługiwanym przez E.ON wynosił -370 MW, zaś dodatni +477 MW. W rozkładzie
godzinowym odchylenia były dużo większe i sięgały w 2004 roku od -2,532 MW
do +3,999 MW, przy czym odnotowywane były na niemal połowie zainstalowanej mocy
szczytowej wiatraków. Potwierdza to, iż pomimo prognoz ilość energii uzyskiwanej z wiatru
jest nieprzewidywalna. W związku z powyższym niezbędne jest stworzenie rezerw energii
niwelujących skutki sezonowości.
Obok zasobów energii wiatru jednym z podstawowych uwarunkowań przestrzenno –
infrastrukturalnych rozwoju energetyki wiatrowej jest struktura sieci przesyłowej,
a dokładniej jej dostępność. Elektrownie wiatrowe lokalizowane są w miejscach
o odpowiednich warunkach atmosferycznych. Są to głównie obszary pozbawione
rozbudowanej sieci przesyłowej. W związku z tym istnieje konieczność jej budowy.
12
Ważnym aspektem rozwoju energetyki wiatrowej są koszty jej wytwarzania. Dane
publikowane dla Unii Europejskiej potwierdzają wysokie koszty energii wiatrowej.
Rysunek 3. Koszty energii elektrycznej dla odbiorców indywidualnych w krajach Unii Europejskiej
w dniu 01.01.2007 r.
Źródło: A. Strupczewski 2006.
Ceny energii elektrycznej są najwyższe w krajach o dużym udziale w produkcji
z energetyki wiatrowej. Wysoka cena energii powodowana jest dużymi nakładami
inwestycyjnymi budowy elektrowni wiatrowych i związanej z nimi infrastruktury.
Regulacje prawne budowy elektrowni wiatrowych znacznie ograniczają dostępne
obszary lokalizacji tych inwestycji. Dotyczy to w szczególności ograniczeń środowiskowych.
Elektrownie wiatrowe budzą protesty ze strony organizacji ekologicznych na całym świecie.
Głównymi negatywnymi oddziaływaniami elektrowni wiatrowych jest ich wpływ na zasoby
faunistyczne (w tym szczególnie na awifaunę) oraz zdrowie mieszkańców.
Badania naukowe przeprowadzone na świecie wskazują, że wpływ elektrowni
wiatrowych na ptaki zależy od zastosowanego typu urządzeń, ich wysokości, liczby,
ustawienia względem siebie, ale w największym stopniu uzależniony jest od wyboru
lokalizacji inwestycji. Nie powinna ona mieć miejsca na trasach przelotowych ptaków, aby
uniknąć potencjalnych konfliktów. Negatywny wpływ tego typu inwestycji na przyrodę może
doprowadzić nawet do likwidacji przedsięwzięcia. Jako przykład należy podać dużą farmę
wiatraków (ok. 100 km2) w Altamont Pass w USA, w stanie Kalifornia, której zarzucono
zabijanie ponad 1700 – 4700 ptaków rocznie, z czego 1/3 stanowiły objęte ochroną ptaki
drapieżne. W związku z tym, że zmiana lokalizacji farmy wiatrowej nie wchodziła w grę,
została ona zobligowana do okresowego wyłączania wiatraków. Ustalono, że pomiędzy
listopadem a lutym każdego roku połowa z prawie 6000 wiatraków wchodzących w skład
elektrowni będzie wyłączana. Z podobnymi problemami może zmagać się planowana
elektrownia wiatrowa na morzu przy zachodnich wysepkach Szkocji. Jednak tutaj
zmniejszenie liczby turbin i zmiany miejsc ich lokalizacji odbywa się już na etapie
planowania. Dużo bardziej kontrowersyjne są plany budowy dużych farm o mocy około 1000
MW łącznie na wyspie Lewis w Wielkiej Brytanii, znanej z licznych mokradeł o dogodnych
warunkach lęgowych dla ptaków błotnych i dwóch rzadkich gatunków orłów. Doszło tu do
otwartego konfliktu, wynikiem którego było wstrzymanie planów budowy w 2008 roku.
Kolejnym przykładem protestów ludności była próba zbudowania parku wiatrowego
13
w pobliżu Fiener Bruch wzdłuż granicy między Brandenburgią i Saksonią-Anhalt
w Niemczech, w miejscu nielicznych już terenów lęgowych dropia. Ochrona tego gatunku
była przedmiotem licznych działań wspieranych przez program Life, dlatego też decyzja
o budowie parku została zaskarżona do Komisji Europejskiej. Przedmiotem protestu były
urządzenia elektrowni wiatrowej, które zagrażałyby ptakom a szczególnie dropiowi, ponieważ
jest to gatunek ciężki (14-17 kg), ale latający szybko (50-60 km/h). Słaba zdolność dropia do
wykonywania manewrów powietrznych wiązałaby się z wysokim ryzykiem zderzenia
z wiatrakami. W tym przypadku inwestor został zobligowany do wykonania środków
zapobiegawczych, mających na celu ochronę, odbudowę oraz rozwój populacji gatunku
dropia w jego siedlisku. Działania te obejmowały m.in.:
– monitoring (od marca 2004 r. kontrole przeprowadzane są dwa razy w tygodniu przez
stowarzyszenie na rzecz zagospodarowania przestrzennego miasta oraz raz w tygodniu
przez organizację pozarządową „Förderverein Grosstrappenschutz);
– szczególne środki ochronne (w roku 2004 został utworzony teren o powierzchni 15 ha
o dogodnych warunkach dla lęgu dropia);
– kampanie informacyjne oraz wprowadzenie zakazu wstępu na ścieżki itd.;
– odbudowę jakościową, a także działania mające na celu poprawę warunków całego
siedliska dropia w regionie (stworzenie jak najlepszych warunków dla wprowadzenia
dropia do stanu dzikiego, poprawa warunków ich bytowania na obszarach wiejskich,
ochrony łąk itd.).
Istotnym problemem jest uciążliwość hałasu w sąsiedztwie elektrowni wiatrowych.
W związku z brakiem w prawodawstwie polskim norm dotyczących sytuowania farm
wiatrowych, wskazane jest wykorzystanie doświadczeń krajów o rozwiniętej infrastrukturze
energetyki wiatrowe. Bogate doświadczenie w lokalizacji i realizacji elektrowni wiatrowych
posiadają Niemcy. Wypracowano tu pewne zasady, których przestrzeganie pozwala
funkcjonować elektrowniom bez większych strat dla otoczenia. W artykule „Doświadczenia
Niemiec w zakresie wpływu elektrowni wiatrowych na środowisko i krajobraz” podano
minimalne odległości elektrowni wiatrowych w Dolnej Saksonii, które zapobiegają
pogorszeniu walorów krajobrazowych. Wynoszą one odpowiednio: 100 m – od terenów
o krajobrazie wysoce naturalnym, 200 m – od osiedli wiejskich, pojedynczych zabudowań,
osiedli o funkcjach wypoczynkowych i kempingów, 200 m – od terenów leśnych, 500 m – od
budynków mieszkalnych, 500 m – od udokumentowanych chronionych siedlisk ptaków
(Maćkowiak 2002).
Na uciążliwość hałasu w sąsiedztwie elektrowni wiatrowych, określaną mianem
„syndromu turbiny wiatrowej”, wskazują badania w sąsiedztwie elektrowni wiatrowych
z USA. Z badań wynika, że hałas w zakresie słyszalnym jest uciążliwy w mniejszej odległości
od elektrowni wiatrowych niż hałas o niskich częstotliwościach. Chociaż ten drugi jest
niesłyszalny to jest znacznie bardziej uciążliwy, w szczególności oddziaływując na układy:
nerwowy, sercowo-naczyniowy i płucny. Dolegliwości z tym związane określane są mianem
choroby drganiowo – dźwiękowej (VAD). Chorobę tą wywołuje długotrwałe wystawienie na
działanie hałasu o niskich częstotliwościach (mniejszych niż 500 Hz). Choroba ta została do
tej pory wykazana u pracowników lotnictwa. Pomiary w sąsiedztwie przemysłowych
elektrowni wiatrowych wykazały, że poziom emitowanego hałasu o niskich częstotliwościach
może wywoływać chorobę VAD. Najpowszechniejszym symptomem jest chroniczne
zaburzenie snu. Prawne normy nie zabezpieczają przed tymi drganiami, ponieważ są
przystosowane do symulacji wzorca ludzkiego ucha i nie obejmują niskich częstotliwości.
W związku z powyższym Francuska Akademia Medyczna zaleca strefę ochronną
od zabudowy mieszkaniowej w odległości 1500 m (Pierpont 2006).
14
Kolejny problem dotyczy innej uciążliwości powodowanej przez funkcjonujące
elektrownie wiatrowe – tzw. efektu migającego cienia, który powoduje rozedrganie światła
poprzez ciągłe miganie cienia z łopat wirników. Zjawisko jest na tyle uciążliwe, że w Europie
Zachodniej konieczne było wprowadzenie uregulowań prawnych. W Niemczech wiatrak
może migać cieniem maksimum przez 1h/dobę. Gdy czas migania jest dłuższy następuje
zatrzymanie turbiny.
Ważnym problemem jest niezawodność i bezpieczeństwo elektrowni wiatrowych.
W Niemczech w okolicach Oldenburga w 2006 roku w wyniku gwałtownego podmuchu
wiatru nastąpiło zerwanie 10 metrowego fragmentu łopaty wiatraka. Stało się to impulsem do
przeprowadzenia kontroli stanu technicznego 6 innych wiatraków tego typu. Jak się okazało,
4 z nich zostały zamknięte ze względu na duże niebezpieczeństwo wypadku. W świetle dość
licznych doniesień o awariach i wypadkach, problem ten nabiera coraz większej wagi, zatem
tym istotniejsza jest sprawa stref bezpieczeństwa.
Do planowania rozwoju elektrowni wiatrowych należy podchodzić z ogromną
rozwagą, wyciągając naukę z kosztownych błędów i doświadczeń innych krajów.
15
3. Parametry techniczne elektrowni wiatrowych
Według mocy nominalnej turbin wiatrowych wyróżnia się:
– mikroelektrownie wiatrowe (poniżej 100 W mocy) – używane głównie do ładowania
akumulatorów tam gdzie nie ma dostępu do sieci elektroenergetycznej,
– małe elektrownie (od 100 W do 50 kW) – służące potrzebom pojedynczych
gospodarstw lub małych firm,
– duże elektrownie (powyżej 100 kW, obecnie już do 3 MW) – głównie przeznaczone do
wytwarzania prądu na sprzedaż.
Moc wyjściowa elektrowni wiatrowych zwiększa się wraz ze wzrostem średnicy wirnika
(tabela 1).
Tabela 1. Zależność maksymalnej mocy od średnicy wirnika (przy prędkości wiatru 15 m/s)
Przybliżona wysokość
Moc wyjściowa (kW)
wieży (m)*
10
15
25
17
25
100
27
40
225
33
50
300
40
60
500
48
72
750
54
81
1000
64
96
1500
72
103
2000
80
120
2500
* wysokość wieży oszacowano na zasadzie: wysokości wieży ≈ 1,5 x średnica
Średnica (m)
Wysokość elektrowni wiatrowych dochodzi już do ok. 180 m (dla porównania Pałac
Kultury i Nauki w Warszawie bez iglicy ma wysokość 168 m), natomiast średnica zakreślana
łopatami sięga 90 m.
Rysunek 4. Proporcje wysokości elektrowni wiatrowych
16
Podstawowe dane przykładowej elektrowni wiatrowej o mocy 2 MW (model
V90-2,0 MW) firmy Vestas są następujące: wysokość wieży - 100 m, długość łopaty - 44 m,
zakres prędkości obrotowej - (9 – 14, 9 obr/min), prędkość wiatru potrzebna do załączania
turbiny - 3,5 m/s, prędkość wiatru dla mocy znamionowej - 11,5 m/s, prędkość wiatru
powodująca wyłączenie turbiny - 25 m/s. Przewidywany okres eksploatacji turbiny sięga
20 lat. Maksymalna prędkość wiatru przetrwania dla tej turbiny wynosi 59,5 m/s (około
214 km/h).
Roczna produkcja energii w MWh
Rysunek 5. Roczna produkcja energii w MWh turbiny wiatrowej V90 – 2,0 MW w zależności od średniej
prędkości wiatru
Średnia roczna prędkość wiatru w m/s
Źródło: Folder V90 – 2.0 oraz 1.8 (www.vestas.com)
Moc w kW
Rysunek 6. Charakterystyka mocy turbiny wiatrowej V90 – 2,0 MW w funkcji prędkości wiatru [gęstość
powietrza 1,225 kg/m3]
prędkość wiatru w m/s
Źródło: Folder V90 – 2.0 oraz 1.8 (www.vestas.com)
17
4. Ocena potencjału energetycznego wiatru w kraju i w województwie lubelskim
Rysunek 7. Średnie prędkości wiatru na obszarze Europy w 2000 r.
Klasy wiatru na wysokości 80 m
Źródło: C.L. Archer, M.Z. Jacobson, 2005.
Najkorzystniejsze warunki w Europie (najwyższa średnia prędkość wiatru na
wysokości 80 m) występują na wybrzeżu atlantyckim w Holandii, Belgii, Danii, Francji,
Wielkiej Brytanii i południowo - zachodniej Szwecji.
Z przeprowadzonej przez Polskie Stowarzyszenie Energetyki Wiatrowej analizy
możliwości inwestycyjnych w energetyce wiatrowej wynika, że dostępny obszar lądowy pod
lokalizacje elektrowni wiatrowych wynosi około 227 000 ha. Przy założeniu,
że zapotrzebowanie terenu na 1 MW zainstalowanej mocy wynosi około 10 ha, to do 2020 r.
w Polsce możliwa jest budowa farm wiatrowych o łącznej mocy około 23 000 MW.
Obszar województwa lubelskiego nie należy do zasobnych pod względem
pozyskiwania wiatru dla celów energetycznych (Lorenc, 2004). Zaliczony jest do tzw. strefy
korzystnej – III, w części południowo – wschodniej nawet do strefy mało korzystnej – IV
(rysunek 9).
Projekt Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego na lata 2010-2020: Regiony,
miasta, obszary wiejskie, za projektem Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju
do roku 2033 nie zalicza terenów województwa lubelskiego do „obszarów predestynowanych
do rozwoju energetyki wiatrowej na lądzie” (rysunek 8).
18
Rysunek 8. Infrastruktura energetyczna, potencjał OZE, niedobory
Źródło: T. Komornicki (Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN) [w:] Ekspercki Projekt
Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju do 2033. Zespół Ekspertów Naukowych do spraw
Zagospodarowania Przestrzennego przy Ministerstwie Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2008.
Rysunek 9. Strefy energetyczne wiatru w Polsce
Źródło: H. Lorenc, 2004. Objaśnienia: strefa I - wybitnie korzystna, strefa II – bardzo korzystna,
strefa III - korzystna, strefa IV - mało korzystna, strefa V – niekorzystna.
19
Analiza w skali regionalnej wykazała znacznie mniejszą powierzchnię o warunkach
korzystnych dla rozwoju energetyki wiatrowej (> 1000 kWh/m2/rok na wysokości 30 m nad
poziomem gruntu w klasie szorstkości terenu 0-1), obejmującą północno – zachodnią część
województwa lubelskiego (Wojewódzki program rozwoju alternatywnych źródeł energii
dla województwa lubelskiego, 2006).
Rysunek 10. Energia wiatru w kWh na m2 powierzchni łopat na rok
Źródło: „Energia & Przemysł” – marzec 2007 r. na podstawie danych prof. Lorenc, IMGW
Do analizy zasobów energii wiatru w skali lokalnej wymagane jest dodatkowo
uwzględnienie klas szorstkości terenu.
Tabela 2. Klasy szorstkości terenu
Klasa
szorstkości
0
0,5
20
Energia (%)
100
73
1
52
1,5
45
2
39
2,5
31
Rodzaj terenu
Powierzchnia wody.
Całkowicie otwarty teren, np. betonowe lotnisko, trawiasta łąka itp.
Otwarte pola uprawne z niskimi zabudowaniami (pojedynczymi). Tylko lekko
pofalowany teren.
Tereny uprawne z nielicznymi zabudowaniami i 8 metrowymi żywopłotami
oddalonymi od siebie o ok. 1250 metrów.
Tereny uprawne z nielicznymi zabudowaniami i 8 metrowymi żywopłotami
oddalonymi od siebie o ok. 500 metrów.
Tereny uprawne z licznymi zabudowaniami i sadami lub 8 metrowe żywopłoty
3
24
3,5
18
oddalone od siebie o ok. 250 metrów.
Wioski, małe miasteczka, tereny uprawne z licznymi żywopłotami, las lub
pofałdowany teren.
Duże miasta z wysokimi budynkami.
4
13
Bardzo duże miasta z wysokimi budynkami i drapaczami chmur.
Źródło: J. Ostrowski, Katedra Elektroniki AGH (www.home.agh.edu.pl)
21
5. Stan rozwoju energetyki wiatrowej w województwie lubelskim
Na terenie Europy łączna moc elektrowni wiatrowych w 2007 r. wynosiła
56 346,9 MW. Liderem były Niemcy - 22 246,9 MW zainstalowanej mocy w energetyce
wiatrowej oraz Hiszpania - 15 145,1 MW.
W Polsce w 2007 roku łączna moc zainstalowana w energetyce wiatrowej wynosiła
306,25 MW, natomiast w 2008 roku w 227 źródłach moc zainstalowana wynosiła już 451,09
MW. W województwie lubelskim w 2007 roku moc zainstalowana w elektrowniach
wiatrowych wynosiła 0,03 MW.
W województwie lubelskim w 2008 r. do GPZ Tomaszów Lubelski linią 15 kV została
podłączona farma wiatrowa o mocy 0,6 MW, zlokalizowana w miejscowości Dęby
gm. Lubycza Królewska. Pozostałe elektrownie wiatrowe na obszarze województwa
zlokalizowane w Okunince gm. Włodawa oraz Niwie Babickiej gm. Ryki o mocy 150 kW nie
współpracują z energetyką zawodową. W realizacji jest farma wiatrowa o mocy 495 kW
w Wałowicach gm. Józefów n/Wisłą.
Rysunek 11. Farma wiatrowa w miejscowości Dęby gm. Lubycza Królewska
Na terenie województwa lubelskiego w ostatnich latach obserwuje się duże
zainteresowanie rozwojem energetyki wiatrowej. Warunki przyłączenia zostały wydane (do
listopada 2009) już dla farm wiatrowych w następujących gminach:
- Puchaczów – moc ok. 50 MW; przyłączenie do GPZ Bogdanka linią 110 kV;
- Garbów –moc 48 MW; przyłączenie do GPZ Garbów linią 110 kV;
- Bychawa – moc 48 MW; przyłączenie do GPZ Budzyń linią 110 kV;
- Kraśnik - moc 48 MW; przyłączenie do GPZ Budzyń linią 110 kV;
- Ryki - moc 48 MW; przyłączenie do GPZ Ryki linią 110 kV;
- Czemierniki - moc 47,5 MW; przyłączenie do GPZ Radzyń Podlaski linią 110 kV;
- Kurów - moc 60 MW; przyłączenie do GPZ Klementowice linią 110 kV;
- Zalesie - moc 50 MW; przyłączenie do GPZ Wólka Dobryńska linią 110 kV;
- Lubartów - moc 70 MW; przyłączenie do GPZ Lubartów linią 110 kV;
- Wysokie – 2,4 MW; moc 48 MW; przyłączenie do GPZ Żółkiewka linią 15 kV;
22
- Zakrzew – 2,4 MW; moc 48 MW; przyłączenie do GPZ Żółkiewka linią 15 kV;
- Frampol – moc 3,5 MW; przyłączenie do GPZ Biłgoraj linią 15 kV;
- Janów Lubelski - moc 2 MW; przyłączenie do GPZ Janów Lubelski linią 15 kV;
- Chrzanów - moc 0,85 MW; przyłączenie do GPZ Janów Lubelski linią 15 kV;
- Ulhówek – 70 MW; przyłączenie do GPZ 110 kV Ulhówek;
- Poturzyn – 30 MW; przyłączenie do GPZ 110 kV Poturzyn;
- Tomaszów Lubelski – 50 MW; przyłączenie do GPZ 110 kV Tomaszów Południowy;
- Krasnystaw – 70 MW; przyłączenie do GPZ 110 kV Krasnystaw Rońsko.
Trwają prace przy uzgodnieniach warunków przyłączenia dla farm wiatrowych
w następujących gminach: Bełżyce, Biała Podlaska, Firlej, Milanów, Piszczac, Wilkołaz,
Stężyca, Telatyn.
23
6. Uwarunkowania przestrzenne lokalizacji energetyki wiatrowej
Rozwój energetyki wiatrowej może przyczynić się negatywnego oddziaływania
elektrowni wiatrowych na przyrodę, zasoby środowiska, bezpieczeństwo publiczne, walory
turystyczno – wypoczynkowe i uzdrowiskowe, walory kulturowe oraz krajobraz. Ocena
możliwości rozwoju energetyki, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, powinna
uwzględnić uwarunkowania wynikające z powyższego zakresu.
6.1. Ochrona przyrody
Farmy wiatrowe są obiektami infrastruktury, które oddziałują na elementy przyrody
ożywionej oraz krajobraz, niezależnie od stopnia jego przekształcenia wskutek działalności
człowieka. W związku z powyższym ich lokalizacja winna zostać poddana skrupulatnej
analizie na wstępnym etapie planistycznym, w kontekście kolizyjności z walorami
krajobrazowymi oraz chronionymi i zagrożonymi taksonami (głównie zwierzętami).
Aby usystematyzować kwestie lokalizacji farm i pojedynczych turbin wiatrowych,
mając wzgląd na aspekt prawnej ochrony przyrody z jednej strony, oraz konieczność
wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych z drugiej strony, opracowano kryteria
lokalizacyjne farm wiatrowych i pojedynczych turbin, wskazując obszary, które powinny być
bezwzględnie wyłączone z tego rodzaju zainwestowania (z uwagi na prawne i finansowe
konsekwencje generowane poprzez negatywny wpływ na gatunki chronione), obszary
możliwe do ograniczonego rozwoju energetyki wiatrowej oraz obszary, gdzie tego rodzaju
inwestycje mogą być lokalizowane bez większych przeszkód (mapa 3).
6.1.1. System obszarów chronionych
Ograniczenia prawne na podstawie Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie
przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880, z późn. zm.) dotyczą wykluczenia inwestycji z terenów
chronionych lub dostosowania skali realizowanych przedsięwzięć do uwarunkowań
terenowych i środowiskowych (mapa 1).
W parkach narodowych i rezerwatach przyrody zakazana jest budowa lub rozbudowa
obiektów budowlanych i urządzeń technicznych, z wyjątkiem obiektów i urządzeń służących
celom parku narodowego albo rezerwatu przyrody. Minister właściwy do spraw środowiska
może zezwolić na odstępstwo od zakazu, jeżeli jest to uzasadnione realizacją inwestycji
liniowych celu publicznego w przypadku braku innych rozwiązań alternatywnych, pod
warunkiem przeprowadzenia przez inwestora działań kompensujących utratę wartości
przyrodniczych danego obszaru. Ograniczenia prawne praktycznie wykluczają więc te tereny
spod realizacji inwestycji związanych z energetyką wiatrową.
W parkach krajobrazowych i obszarach chronionego krajobrazu zakazana jest
realizacja przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko określonych
w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia
rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych
uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu
o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. 2008 Nr 199, poz. 1227). Zakazy nie dotyczą
realizacji inwestycji celu publicznego. Elektrownie wiatrowe nie są jednak inwestycjami celu
publicznego. Potwierdza to interpretacja Ministra Infrastruktury (pismo z dnia
5 listopada 2008 r. znak BN1j-0701-12(2)/08), uzasadniona wyrokiem NSA z dnia
15 maja 2008 r. sygn., akt II OSK 548/07.
Na terenie parku krajobrazowego i obszarze chronionego krajobrazu dopuszczalna jest
realizacja inwestycji mogącej potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko (o mocy
24
mniejszej niż 100 MW i wysokości większej niż 30 m), jeżeli procedury oceny oddziaływania
na środowisko wykazały brak niekorzystnego wpływu na przyrodę. Z powyższego wynika
bezwzględny zakaz realizacji na terenie parków krajobrazowych i obszarów chronionego
krajobrazu przedsięwzięć zawsze mogących znacząco oddziaływać na środowisko
(elektrowni wiatrowych o mocy nie mniejszej niż 100 MW).
Rozwój energetyki wiatrowej, mimo warunkowego dopuszczenia, na terenie obszarów
chronionego krajobrazu i parków krajobrazowych, będzie silnie ograniczony, ponieważ
możliwości pogodzenia rozwoju energetyki wiatrowej z funkcją tych form ochrony przyrody
są niewielkie. Strefy ochrony widokowej (od 3 km do kilkunastu km) od punktów
widokowych, szlaków turystycznych i obszarów rozwoju funkcji turystyczno –
wypoczynkowej wykluczają możliwość lokalizacji elektrowni wiatrowych.
W celu zapobiegania powstawaniu konfliktów pomiędzy realizacją inwestycji
a walorami przyrodniczymi i zasobami środowiska przyrodniczego Samorząd Województwa
Lubelskiego wprowadził w Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa
Lubelskiego, zatwierdzonym Uchwałą Nr XLV/597/02 Sejmiku Województwa Lubelskiego
z dnia 29 lipca 2002 r. (Dz. Urz. Województwa Lubelskiego Nr 107 z dnia 9 września 2002 r.,
poz. 2449) zasady zagospodarowania przestrzennego na terenach projektowanych form
ochrony przyrody. W celu ochrony przyrody i krajobrazu na terenie projektowanych parków
krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu ustalono zasady gospodarowania
przestrzenią polegające na:
– szczególnej dbałości o estetykę krajobrazu, w tym:
▪ ochronę punktów i panoram widokowych,
▪ ochronę naturalnego krajobrazu dolin rzecznych i zbiorników wodnych,
▪ ochronę krajobrazu naturalnych ekosystemów,
– szczególnej dbałości o harmonię użytkowania gospodarczego z wartościami
przyrodniczo – krajobrazowymi,
– zachowaniu przestrzennej zwartości oraz przestrzennych powiązań pomiędzy
obszarami o wysokiej aktywności biologicznej,
– zakazie lokalizowania inwestycji mogących znacząco oddziaływać na środowisko
i wymagających opracowania oceny oddziaływania na środowisko.
Ważnym elementem poprawiającym spójność systemu obszarów chronionych jest
ochrona powiązań przyrodniczych w postaci korytarzy ekologicznych poprzez ustanowienie
wymogu zachowania i kształtowania ich drożności ekologiczno – przestrzennej.
6.1.2. Sieć Natura 2000
W odniesieniu do obszarów sieci Natura 2000 wyklucza się lokalizację inwestycji
i działań mogących pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk gatunków roślin
i zwierząt, a także wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony zostały wyznaczone.
W stosunku do obszarów Natura 2000 (mapa 2) dopuszcza się realizację inwestycji,
które mogą mieć negatywny wpływ na siedliska przyrodnicze oraz gatunki roślin i zwierząt,
dla ochrony których został wyznaczony obszar Natura 2000, jeżeli:
– przemawiają za tym konieczne wymogi nadrzędnego interesu publicznego, w tym
wymogi o charakterze społecznym lub gospodarczym,
– brak jest rozwiązań alternatywnych,
– zostanie
zapewnione
wykonanie
kompensacji
przyrodniczej
niezbędnej
do zapewnienia spójności i właściwego funkcjonowania sieci obszarów Natura 2000.
Jeżeli na obszarze Natura 2000 występuje siedlisko lub gatunek o znaczeniu
priorytetowym, inwestycja może być dopuszczona tylko w celu:
– ochrony zdrowia i życia ludzi,
25
– zapewnienia bezpieczeństwa powszechnego,
– uzyskania korzystnych następstw o pierwszorzędnym znaczeniu dla środowiska
przyrodniczego,
– wynikającym z koniecznych wymogów nadrzędnego interesu publicznego,
po uzyskaniu opinii Komisji Europejskiej.
Z powyższego wynika, że energetyka wiatrowa nie może być rozwijana na terenach,
na których elektrownie wiatrowe będą znacząco oddziaływać na przyrodę. W związku
z tym muszą zostać wyłączone z rozwoju energetyki wiatrowej tereny obszarów specjalnej
ochrony ptaków oraz nietoperzy. Dodatkowo wymagane jest zachowanie minimalnego bufora
od obszarów ostoi. W zaleceniach dla inwestorów proponowana jest 10-kilometrowa strefa
ochronna od obszarów wrażliwych (Ocena ryzyka środowiskowego przy realizacji inwestycji
w energetyce wiatrowej. Przewodnik dla inwestorów. Polska Izba Gospodarcza Energii
Odnawialnej). Na obszarach, gdzie energetyka wiatrowa zaczęła się rozwijać wcześniej niż
w województwie lubelskim, obecnie stosowana jest 5-kilometrowa strefa ochronna od ostoi
ptasich i ostoi siedliskowych chroniących nietoperze (Postanowienie Wojewody Pomorskiego
z dnia 21 marca 2008 r. znak: ŚR/VII.AM/6671-94/07/08). Możliwość zmniejszenia jej do
4 km uzależniona została od pozytywnych wyników monitoringu przyrodniczego.
Wyłączone z zainwestowania są również obszary siedlisk przyrodniczych i siedlisk
gatunków. Z punktu widzenia rozmieszczenia siedlisk i gatunków teoretycznie istnieje
potencjalna możliwość lokalizacji energetyki wiatrowej w obrębie ostoi siedliskowej. Jednak
w większości przypadków obszary ostoi obejmują jednak tereny nieprzydatne dla lokalizacji
obiektów budowlanych (podmokłe łąki, torfowiska, lasy, strome skarpy).
6.1.3. Ochrona ptaków
Na terenie województwa lubelskiego stwierdzono występowanie 291 gatunków
ptaków, z czego 209 gatunków lęgowych. Za zagrożone rozwojem energetyki wiatrowej
zostało uznanych 191 gatunków ptaków (tabela 3) – w tym 181 objętych ochroną gatunkową
ścisłą oraz 16 chronionych poprzez wyznaczenie stref ochronnych wokół lęgowisk. Status
istotnie zagrożonych gatunków posiada 121 gatunków ptaków.
26
Tabela 3. Zestawienie gatunków ptaków o randze kluczowej dla województwa lubelskiego w kontekście ochrony przed kolizjami z masztami elektrowni wiatrowych
Gatunek
Lp.
Status ochronny
Nazwa polska
Nazwa łacińska
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Nur rdzawoszyi
Nur czarnoszyi
Nur białodzioby
Perkozek
Perkoz dwuczuby
Perkoz rdzawoszyi
Perkoz rogaty
8.
Zausznik
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
Kormoran
Kormoran mały
Bąk
Bączek
Ślepowron
Czapla modronosa
Czapla nadobna
Czapla biała
Czapla siwa
Czapla purpurowa
Bocian czarny
Bocian biały
Łabędź niemy
Łabędź czarnodzioby
Łabędź krzykliwy
Gęś zbożowa
Gęś białoczelna
Gęgawa
Bernikla białolica
Bernikla rdzawoszyja
Kazarka rdzawa
Ohar
Gavia stellata (Pont., 1763)
Gavia arctica (L., 1758)
Gavia adamsii (Gray, 1859)
Tachybaptus ruficollis (Pall., 1764)
Podiceps cristatus (L., 1758)
Podiceps grisegena (Bodd., 1783)
Podiceps auritus (L., 1758)
Podiceps nigricollis (C.L. Brehm,
1831)
Phalacrocorax carbo (L., 1758)
Phalacrocorax pygmeus (Pall., 1773)
Botaurus stellaris (L., 1758)
Ixobrychus minutus (L., 1766)
Nycticorax nycticorax (L., 1758)
Ardeola ralloides (Scop., 1796)
Egretta garzetta (L., 1766)
Egretta alba (L., 1758)
Ardea cinerea L., 1758
Ardea purpurea L., 1766
Ciconia nigra (L., 1758)
Ciconia ciconia (L., 1758)
Cygnus olor (Gmel., 1789)
Cygnus columbianus (Ord, 1815)
Cygnus cygnus (L., 1758)
Anser fabalis (Lath., 1787)
Anser albifrons (Scop., 1769)
Anser anser (L., 1758)
Branta leucopsis (Bechst., 1803)
Branta ruficollis (Pall., 1769)
Tadorna ferruginea (Pall., 1764)
Tadorna tadorna (L., 1758)
Status
lęgowy
N
N
N
L
L
L
N
DP
PCzKZ
SPEC
+
+
EXP
3
3
Gatunki istotnie zagrożone
RMŚ
Lęgowe
o dużych
areałach
żerowych
Lęgowe
w
koloniach
Migrujące
nocą
Migrujące
w dużych
stadach
+
+
+
+
+
+
+
+
+
L
L
N
L
L
N
N
N
N
L
N
L
L
L
N
N
N
N
L
N
N
N
N
Wodne
i
błotne
+
+
+
+
+
+
+
+
LC
VU
LC
2
3
3
3
3
+
+
+
+
LC
3
3
2
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
4/2
1
3
LC
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
27
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49.
50.
51.
52.
53.
54.
55.
56.
57.
58.
Mandarynka
Świstun
Krakwa
Cyraneczka
Krzyżówka
Rożeniec
Cyranka
Płaskonos
Hełmiatka
Głowienka
Podgorzałka
Czernica
Ogorzałka
Lodówka
Markaczka
Uhla
Gągoł
Bielaczek
Szlachar
Nurogęś
Trzmielojad
Kania czarna
Kania ruda
Bielik
Sęp płowy
Gadożer
Błotniak stawowy
Błotniak zbożowy
59.
Błotniak stepowy
60.
61.
62.
63.
64.
65.
Błotniak łąkowy
Jastrząb
Krogulec
Myszołów
Kurhannik
Myszołów włochaty
66.
Orlik krzykliwy
28
Aix galericulata (L., 1758)
Anas penelope L., 1758
Anas strepera L., 1758
Anas crecca L., 1758
Anas platyrhynchos L., 1758
Anas acuta L., 1758
Anas querquedula L., 1758
Anas clypeata L., 1758
Netta rufina (Pall., 1773)
Aythya ferina (L., 1758)
Aythya nyroca (Güld., 1770)
Aythya fuligula (L., 1758)
Aythya marila (L., 1761)
Clangula hyemalis (L., 1758)
Melanitta nigra (L., 1758)
Melanitta fusca (L., 1758)
Bucephala clangula (L., 1758)
Mergus albellus L., 1758
Mergus serrator L., 1758
Mergus merganser L., 1758
Pernis apivorus (L., 1758)
Milvus migrans (Bodd., 1783)
Milvus milvus (L., 1758)
Haliaetus albicilla (L., 1758)
Gyps fulvus (Habl., 1783)
Circaetus gallicus (Gmel., 1788)
Circus aeruginosus (L., 1758)
Circus cyaneus (L., 1766)
Circus macrourus (S.G. Gmel.,
1771)
Circus pygargus (L., 1758)
Accipiter gentilis (L., 1758)
Accipiter nisus (L., 1758)
Buteo buteo (L., 1758)
Buteo rufinus (Cretzschm., 1827)
Buteo lagopus (Pont., 1763)
Aquila pomarina C.L. Brehm
1831
N
L
L
L
L
L
L
L
L
L
L
N
N
N
N
N
N
N
L
L
L
L
L
CR
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
3
+
EN
3
3
LC
3
EN
1
+
3
EN
L
L
L
+
+
+
+
+
+
+
+
N
+
L
L
L
L
N
N
+
L
+
NT
NT
LC
EXP
CR
3
VU
3
3
3
3
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
3
+
+
+
+
3
LC
3
+
+
67.
Orlik grubodzioby
68.
Orzeł stepowy
69.
70.
71.
72.
73.
74.
75.
76.
77.
78.
79.
80.
81.
82.
83.
84.
85.
86.
87.
88.
89.
90.
91.
92.
93.
94.
95.
96.
97.
98.
99.
100.
101.
102.
103.
Orzeł cesarski
Orzeł przedni
Orzełek
Rybołów
Pustułeczka
Pustułka
Kobczyk
Drzemlik
Kobuz
Raróg
Sokół wędrowny
Jarząbek
Cietrzew
Głuszec
Kuropatwa
Przepiórka
Wodnik
Kropiatka
Zielonka
Derkacz
Kokoszka
Łyska
Żuraw
Drop
Ostrygojad
Szczudłak
Szablodziób
Żwirowiec stepowy
Sieweczka rzeczna
Sieweczka obrożna
Siewka złota
Siewnica
Czajka
Biegus rdzawy
Piaskowiec
Aquila clanga Pall., 1811
Aquila nipalensis (Hodgson,
1833)
Aquila heliaca
Aquila chrysaetos (L., 1758)
Aquila pennata (Gmel., 1788)
Pandion haliaetus (L., 1758)
Falco naumanni Fleisch., 1818
Falco tinnunculus L., 1758
Falco vespertinus L., 1766
Falco columbarius L., 1758
Falco subbuteo L., 1758
Falco cherrug Gray, 1834
Falco peregrinus Tunst., 1771
Bonasa bonasia (L., 1758)
Tetrao tetrix (L., 1758)
Tetrao urogallus (L., 1758)
Perdix perdix (L., 1758)
Coturnix coturnix (L., 1758)
Rallus aquaticus L., 1758
Porzana porzana (L., 1766)
Porzana parva (Sctop., 1769)
Crex crex (L., 1758)
Gallinula chloropus (L., 1758)
Fulica atra L., 1758
Grus grus (L., 1758)
Otis tarda L., 1758
Haematopus ostralegus L., 1758
Himantopus himantopus (L., 1758)
Recurvirostra avosetta L., 1758
Glareola nordmanni
Charadrius dubius Scop., 1786
Charadrius hiaticula L., 1758
Pluvialis apricaria (L., 1758)
Pluvialis aquatarola (L., 1758)
Vanellus vanellus (L., 1758)
Calidris canutus (L., 1758)
Calidris alba (Pall., 1764)
N
+
CR
N
N
N
L
L
N
L
N
N
L
N
N
L
L
L
L
L
L
L
L
L
L
L
L
EX
L
L
L
N
L
L
N
N
L
N
N
1
+
3
+
+
+
+
EN
CR
VU
EXP
+
+
EXP
1
3
3
3
1
3
3
CR
3
3
+
+
+
+
+
EN
CR
3
3
3
+
+
+
+
+
NT
1
EXP
VU
3
1
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
3
+
VU
EXP
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
29
104.
105.
106.
107.
108.
109.
Biegus malutki
Biegus mały
Biegus krzywodzioby
Biegus zmienny
Biegus płaskodzioby
Batalion
110.
Bekasik
111.
112.
113.
114.
115.
116.
117.
118.
119.
120.
121.
122.
123.
124.
125.
126.
Kszyk
Dubelt
Słonka
Rycyk
Szlamnik
Kulik mniejszy
Kulik wielki
Brodziec śniady
Krwawodziób
Brodziec pławny
Kwokacz
Samotnik
Łęczak
Terekia
Brodziec piskliwy
Kamusznik
Płatkonóg
szydłodzioby
127.
128.
Wydrzyk tęposterny
129.
Wydrzyk ostrosterny
130.
Mewa czarnogłowa
131.
132.
133.
134.
135.
136.
137.
Mewa mała
Śmieszka
Mewa pospolita
Mewa żółtonoga
Mewa srebrzysta
Mewa białogłowa
Mewa siodłata
30
Calidris minuta (Leisl., 1812)
Calidris temminckii (Leisl., 1812)
Calidris ferruginea (Pont., 1763)
Calidris alpina (L., 1758)
Limicola falcinellus (Pont., 1763)
Philomachus pugnax (L., 1758)
Lymnocryptes minimus (Brünn.,
1764)
Gallinago gallinago (L., 1758)
Gallinago media (Lath., 1787)
Scolopax rusticola L., 1758
Limosa limosa (L., 1758)
Limosa lapponica (L., 1758)
Numenius phaeopus (L., 1758)
Numenius arquata (L., 1758)
Tringa erythropus (Pall., 1764)
Tringa totanus (L., 1758)
Tringa stagnatilis (Bechst., 1803)
Tringa nebularia (Gunn., 1767)
Tringa ochropus L., 1758
Tringa glareola L., 1758
Xenus cinereus (Güld., 1775)
Actitis hypoleucos (L., 1758)
Arenaria interpres (L., 1758)
N
N
N
N
N
N
Phalaropus lobatus (L., 1758)
N
Stercorarius pomarinus (Temm.,
1815)
Stercorarius parasiticus (L., 1758)
Larus melanocephalus Temm.,
1820
Larus minutus Pall., 1776
Larus ridibundus L., 1766
Larus canus L., 1758
Larus fuscus L., 1758
Larus argentatus Pont., 1763
Larus cachinnans Pall., 1811
Larus marinus L., 1758
+
EN
+
EN
N
L
L
L
L
N
N
L
N
L
N
N
L
N
N
L
N
+
+
+
+
+
+
+
CR
+
VU
+
+
+
2
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
VU
2
EN
+
+
CR
+
+
+
+
+
+
3
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
N
N
L
L
L
L
N
L
L
N
+
+
+
LC
3
+
2
+
+
+
+
+
138.
139.
140.
141.
142.
143.
Mewa trójpalczasta
Rybitwa wielkodzioba
Rybitwa rzeczna
Rybitwa białoczelna
Rybitwa białowąsa
Rybitwa czarna
144.
Rybitwa białoskrzydła
145.
146.
147.
148.
149.
150.
151.
152.
153.
154.
155.
156.
157.
158.
159.
160.
161.
162.
163.
164.
Turkawka
Płomykówka
Puchacz
Sowa śnieżna
Sóweczka
Pójdźka
Puszczyk
Puszczyk uralski
Uszatka
Uszatka błotna
Włochatka
Lelek
Jerzyk
Zimorodek
Żołna
Kraska
Krętogłów
Dzięcioł zielonosiwy
Dzięcioł zielony
Dzięcioł czarny
165.
Dzięcioł białoszyi
166.
Dzięcioł średni
167.
Dzięcioł białogrzbiety
168.
169.
170.
171.
172.
Dzierlatka
Lerka
Skowronek
Górniczek
Brzegówka
Rissa tridactyla (L., 1758)
Hydroprogne caspia Pall., 1770
Sterna hirundo L., 1758
Sternula albifrons Pall., 1764
Chlidonias hybrida (Pall., 1811)
Chlidonias niger (L., 1758)
Chlidonias leucopterus (Temm.,
1815)
Streptopelia turtur (L., 1758)
Tyto alba (Scop., 1769)
Bubo bubo (L., 1758)
Bubo scandiacus (L., 1758)
Glaucidium passerinum (L. 1758)
Athene noctua (Scop., 1769)
Strix aluco L., 1758
Strix uralensis Pall., 1771
Asio otus (L., 1758)
Asio flammeus (Pont., 1763)
Aegolius funereus (L., 1758)
Caprimulgus europaeus L., 1758
Apus apus (L., 1758)
Alcedo atthis (L., 1758)
Merops apiaster L., 1758
Coracias garrulus L., 1758
Jynx torquilla L., 1758
Picus canus Gmel., 1788
Picus viridis L., 1758
Dryocopus martius (L., 1758)
Dendrocopos syriacus (Hempr. et
Ehrenb., 1833)
Dendrocopos medius (L., 1758)
Dendrocopos leucotos (Bechst.,
1803)
Galerida cristata (L., 1758)
Lullula arborea (L., 1758)
Alauda arvensis L., 1758
Eremophila alpestris (L., 1758)
Riparia riparia (L., 1758)
N
N
L
L
L
L
+
+
+
+
+
L
L
L
L
N
L
L
L
L
L
L
L
L
L
L
L
L
L
L
L
L
L
NT
LC
3
3
3
NT
+
+
+
NT
3
3
3
3
+
+
+
+
+
+
+
+
+
LC
+
LC
+
+
+
VU
LC
+
+
+
+
+
+
+
3
2
+
+
+
+
+
+
+
3
NT
CR
3
3
+
3
3
2
+
+
+
L
+
L
+
L
L
L
N
L
3
+
NT
3
2
3
3
+
+
+
31
173.
174.
175.
Dymówka
Oknówka
Świergotek polny
176.
Słowik rdzawy
177.
178.
179.
Podróżniczek
Pleszka
Kląskawka
180.
Wodniczka
181.
182.
183.
Jarzębatka
L
+
Muchołówka szara
L
3
Muchołówka mała
L
+
Muchołówka
Ficedula albicollis (Temm., 1815)
L
+
białoszyja
Wąsatka
Panurus biarmicus (L., 1758)
L
LC
Gąsiorek
Lanius collurio L., 1758
L
+
3
Dzierzba czarnoczelna Lanius minor Gmel., 1788
L
+
CR
2
Srokosz
Lanius excubitor L., 1758
L
3
Dzierzba rudogłowa
Lanius senator L., 1758
L
CR
2
Czeczotka
Carduelis flammea (L., 1758)
N
LC
Ortolan
Emberiza hortulana L., 1758
L
+
2
L - gatunek lęgowy, N - gatunek nielęgowy, DP – Dyrektywa Ptasia, PCzK - Polska Czerwona Księga Zwierząt, SPEC – gatunki specjalnej troski w Europie, RMŚ –
ochrona gatunkowa na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska.
Kategorie zagrożenia gatunku według PCzK: EXP – wymarły, CR – krytycznie zagrożony, EN – zagrożony, VU – narażony, NT - bliski zagrożeniu, LC - najmniejszej
troski.
Kategorie zagrożenia według SPEC: 1 – zagrożone globalnie, 2 – niekorzystny status w Europie i populacja skoncentrowana w Europie, 3 – niekorzystny status
w Europie i populacja nie jest skoncentrowana w Europie.
184.
185.
186.
187.
188.
189.
190.
191.
32
Hirundo rustica L., 1758
Delichon urbicum (L., 1758)
Anthus campestris (L., 1758)
Luscinia megarhynchos C.L.
Brehm, 1831
Luscinia svecica (L., 1758)
Phoenicurus phoenicurus (L., 1758)
Saxicola rubicola (L., 1766)
Acrocephalus paludicola (Vieill.,
1817)
Sylvia nisoria (Bechst., 1785)
Muscicapa striata (Pall., 1764)
Ficedula parva (Bechst., 1794)
L
L
L
3
+
+
3
+
L
L
L
L
L
+
+
NT
VU
+
2
3
1
+
Za szczególnie zagrożone uznaje się ptaki o dużych areałach żerowiskowych, ptaki
lęgowe w koloniach oraz ptaki migrujące w dużych stadach. Rozmieszczenie dwóch
najważniejszych gatunków (orlik krzykliwy, bocian czarny), wpływających najistotniej na
możliwości rozwoju energetyki wiatrowej, przedstawia rysunek 11.
Rysunek 12. Występowanie orlika krzykliwego i bociana czarnego na Lubelszczyźnie
Źródło: J. Wójciak, W. Biadań, T. Buczek, M. Piotrowska, 2005.
Ptaki Aves, obok nietoperzy Chiroptera, są najbardziej zagrożoną grupą kręgowców,
w wyniku kolizji z turbinami wiatrowymi. Problem ten został uzgodniony w formie
opracowania Wytyczne w zakresie oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na ptaki,
sygnowanego przez przedstawicieli organizacji branżowych (PSEW) i ekologicznych
(OTOP). Bazując na zawartych w cytowanym dokumencie zaleceniach i wzbogacając je
o uwarunkowania wynikające ze specyfiki walorów przyrodniczych Lubelszczyzny, to jest o:
– ustanowiony system obszarów chronionych – w tym kluczowe dla awifauny – ostoje
ptaków o randze międzynarodowej (IBA - Important Bird Areas), będące zarazem
Obszarami Specjalnej Ochrony Ptaków Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000;
– istniejące ważne obszary żerowiskowe i zidentyfikowane korytarze migracji ptaków
oraz element spójności obszarów ważnych dla awifauny (korytarze ekologiczne
łączące ostoje, strefy buforowe czy też otuliny dla ostoi i korytarzy);
z zainwestowania wyklucza się następujące obszary:
– ostoje ptaków o randze międzynarodowej (obszary IBA), w tym Obszary Specjalnej
Ochrony Ptaków (OSO) sieci Natura 2000 (tabela 4) z terytorialnymi elementami
spójności tych obszarów (obszary żerowiskowe, korytarze migracyjne, strefy ochronne
dla tych obszarów w kontekście ochrony ich walorów kwalifikujących oraz charakteru
– ze strefą ochronną 5 km od granic ostoi.
33
Tabela 4. Wykaz ostoi o znaczeniu międzynarodowym
STATUS OSTOI
NAZWA OSTOI (IBA)
KOD OSTOI (OSO)
Bagno Bubnów
PLB060001
Chełmskie Torfowiska Węglanowe
Dolina Środkowego Bugu
Dolina Tyśmienicy
PLB060002
PLB060003
PLB060004
Lasy Janowskie
PLB060005
Lasy Parczewskie
PLB060006
Lasy Strzeleckie
PLB060007
Puszcza Solska
PLB060008
Ostoja Tyszowiecka
PLB060011
Roztocze
PLB060012
Dolina Górnej Łabuńki
PLB060013
Uroczysko Mosty-Zahajki
Zbiornik Podedwórze
PLB060014
PLB060015
Staw Boćków
PLB060016
Zlewnia Górnej Huczwy
PLB060017
Dolina Szyszły
PLB060018
Polesie
PLB060019
Zbiornik w Nieliszu
PLB060020
Dolina Sołokiji
PLB060021
Dolina Dolnego Bugu
PLB140001
PDolina Środkowej Wisły
PLB140004
Małopolski Przełom Wisły
Ostoja Mirczańska
PLB140006
Buczyny Grzędy Sokalskiej
Dolny Wieprz
Lasy Sieniawskie
– istotne obszary występowania gatunków lęgowych o dużych areałach żerowiskowych
(z załącznika I DS.), tj.: bielika, orlika krzykliwego, gadożera, kani czarnej, kani rudej,
bociana czarnego;
– kolonie lęgowe wraz z otoczeniem o promieniu 3 km: gawrona – powyżej 250 par
lęgowych, czapli siwej – powyżej 50 par lęgowych, śmieszki – powyżej 300 par,
mewy pospolitej – powyżej 50 par, bociana białego – powyżej 20 par lęgowych;
– żerowiska następujących gatunków: błotniaka stawowego, błotniaka łąkowego,
śmieszki, rybitwy białowąsej i białoskrzydłej, rybitwy czarnej do - 2 km od lęgowiska;
– zbiorniki wodne (jeziora, kompleksy stawów z otoczeniem o promieniu 2 km) oraz
trasy przelotów pomiędzy sąsiednimi zbiornikami;
– dolinę Wisły jako korytarz ekologiczny dla ptaków o znaczeniu międzynarodowym, ze
strefą ochronną 5 km od osi doliny;
34
– doliny rzeczne będące korytarzami ekologicznymi wraz ze strefą buforową
w odległości 2 km od granic doliny: Bugu, Krzny, Huczwy, dolnego Wieprza oraz
otoczenie kanału Wieprz – Krzna;
Rysunek 13. Główne korytarze przelotów ptaków wodno–błotnych w województwie lubelskim i w Polsce
Źródło: www.salamandra.pl, własne dane.
– miejsca koncentracji migrujących gatunków ptaków: żurawi, gęsi, siewkowców, ze
strefą ochronną 2 km;
– doliny rzeczne niezależnie od kierunku przebiegu ze względu na obszary
gniazdowania derkacza, ptaków drapieżnych, siewkowych i wodno-błotnych, oraz
stanowiące obszary żerowania i odpoczynku dla zgrupowań tych gatunków.
Podstawą wykluczenia omawianych obszarów jest obowiązek stosowania przepisów
ustawy o ochronie przyrody i rozporządzenia dotyczącego ochrony gatunkowej oraz
rozporządzeń na poziomie krajowym dotyczących obszarów Europejskiej Sieci Ekologicznej
Natura 2000 (Obszarów Specjalnej Ochrony Ptaków), a także – wynikających z potrzeb
stosowania przepisów unijnych, bazujących na artykułach dyrektyw: siedliskowej i ptasiej.
6.1.4. Ochrona nietoperzy
Na terenie województwa lubelskiego stwierdzono dotychczas występowanie
18 gatunków nietoperzy. Jak wykazują badania i doświadczenia z innych krajów, farmy
turbin wiatrowych mogą mieć w niektórych lokalizacjach podobne a nawet większe
negatywne oddziaływania na nietoperze, niż na ptaki.
Na terenie województwa lubelskiego stwierdzono występowanie następujących
gatunków nietoperzy:
▪ Nocek duży Myotis myotis (Borkhausen, 1797) – Zał. II Dyrektywy
Siedliskowej,
▪ Nocek Bechsteina Myotis bechsteinii (Kuhl, 1817) – Zał. II Dyrektywy
Siedliskowej,
35
▪
▪
▪
▪
▪
▪
▪
▪
▪
▪
▪
▪
▪
▪
▪
▪
Nocek Natterera Myotis nattereri (Kuhl, 1817),
Nocek wąsatek Myotis mystacinus (Kuhl, 1817),
Nocek Brandta Myotis brandtii (Eversmann, 1845),
Nocek łydkowłosy Myotis dasycneme (Boie, 1825) – Zał. II Dyrektywy
Siedliskowej,
Nocek rudy Myotis daubentonii (Kuhl, 1817),
Mroczek posrebrzany Vespertilio murinus (Linnaeus, 1758),
Mroczek pozłocisty Eptesicus nilssonii (Keyserling & Blasius, 1839),
Mroczek późny Eptesicus serotinus (Schreber, 1774),
Karlik malutki Pipistrellus pipistrellus (Schreber, 1774),
Karlik drobny Pipistrellus pygmaeus (Leach, 1825),
Karlik większy Pipistrellus nathusii (Keyserling & Blasius, 1839),
Borowiec wielki Nyctalus noctula (Schreber, 1774),
Borowiaczek Nyctalus leisleri (Kuhl, 1817),
Gacek brunatny Plecotus auritus (Linnaeus, 1758),
Gacek szary Plecotus austriacus (Fischer, 1829),
Mopek Barbastella barbastellus (Schreber, 1774) – Zał. II Dyrektywy
Siedliskowej.
Spośród gatunków występujących na Lubelszczyźnie 4 podlegają ochronie na podstawie
Dyrektywy Siedliskowej. Na terenie województwa lubelskiego dla ich ochrony wyznaczono
10 ostoi siedliskowych. Projektuje się również utworzenie dwóch kolejnych (tabela 5).
Tabela 5. Ostoje siedliskowe Natura 2000 na Lubelszczyźnie
Nr
Ostoja sieci Natura 2000
Nocek duży
Nocek
Bechstiena
Terespol
PLH060053
2.
Opole Lubelskie
L
PLH060054
3.
Sztolnie w Senderkach
Z
PLH060020
4.
Puławy
L
5.
Płaskowyż Nałęczowski
Z
PLH060015
6.
Przełom Wisły w Małopolsce*
X
PLH060045
7.
Roztocze Środkowe*
X
PLH060017
8
Lasy Sobiborskie*
PLH060043
9.
Uroczyska Puszczy Solskiej**
X
10.
Uroczyska Lasów Janowskich**
X
11.
Proj. Uroczyska Roztocza
L
Wschodniego**
12.
Proj. Lasy Strzeleckie**
Z – kolonia zimowa
L – kolonia letnia X - nieokreślona
* uzupełnione na podstawie SDF
** uzupełnione na podstawie literatury
Źródło:
– A. Kepel, R. Dzięciołowski, M. Ciechanowski.
– J. Piskorski, 2003, 2007.
Nocek
łydkowłosy
1.
36
Mopek
Z
Z
Z
Z
Z
Z
Z
X
X
X
X
X
X
L
X
Z, X
Z
X
Z
L
X
L
L
L
Projektowane jest utworzenie ostoi Lasy Strzeleckie i Uroczyska Roztocza
Wschodniego chroniących między innymi nietoperze oraz znaczne powiększenie ostoi
Uroczyska Puszczy Solskiej i Uroczyska Lasów Janowskich.
Turbiny elektrowni wiatrowych stwarzają duże zagrożenie szczególnie dla większości
gatunków nietoperzy występujących na Lubelszczyźnie (tabela 6). Do nietoperzy mało
kolizyjnych ze względu na niski lot i żerowanie w pobliżu siedliska zaliczono tylko 3 gatunki:
nocka Nettera, nocka Bechsteina i mopka. Pozostałe gatunki uznane zostały za silnie
zagrożone kolizjami z turbinami elektrowni wiatrowych. Potwierdzają to wyniki
prowadzonych monitoringów śmiertelności nietoperzy w sąsiedztwie zrealizowanych
przedsięwzięć.
W stosunku do ostoi chroniących nietoperze wymagana jest wcześniej wspomniana
ochrona z 5-kilometrową strefą buforową. Tylko w przypadku ostoi chroniących gatunki
niezagrożone należy odstąpić od wyznaczania 5-kilometrowej strefy buforowej.
W odniesieniu do Lubelszczyzny dotyczy to tylko ostoi Terespol. Wokół ostoi Terespol
należy utworzyć strefę ochronną, taką jak dla innych kolonii letnich i zimowych, tzn.
3-kilometrową (mapa 3).
Polska przystąpiła do Porozumienia o Ochronie Nietoperzy w Europie w 1996 r.
(Dz. U. 1999 Nr 96, poz. 1112), będącego szczególnym aspektem Konwencji Bońskiej. Celem
Porozumienia jest koordynacja wysiłków w poszczególnych krajach na rzecz ochrony tych
zwierząt w Europie. Większość postanowień Porozumienia stanowi zbiór zaleceń. W Polsce
większość tych zaleceń jest realizowana (Wołoszyn B.W. Porozumienie Bońskie (EUROBATS)
Centrum Informacji Chiropterologicznej ISEZ PAN, Kraków).
Wszystkie gatunki nietoperzy występujące w Polsce podlegają ochronie prawnej. Poza
ochroną nietoperzy w ostojach siedliskowych wraz z 5-kilometrową strefą ochronną,
wymagana jest ochrona siedlisk i żerowisk pozostałych zagrożonych gatunków tego ssaka.
Kolonie zimowe, w których stwierdzono w ciągu ostatnich 3 lat ponad 200
osobników, podlegają ochronie strefowej. Strefa ścisła 500-metrowa i 200-metrowa nie są
wystarczającym zabezpieczeniem kolonii zimowych przed kolizjami z turbinami elektrowni
wiatrowych. Zabezpieczają one jedynie zachowanie warunków spokoju w czasie hibernacji
nietoperzy. W przypadku kolonii zimowych istotne jest zabezpieczenie również tras
przelotów w czasie sezonowej migracji z i do kolonii. Ochrony wymagają również otoczenia
kolonii letnich. W ich przypadku chodzi głównie o zabezpieczenie żerowisk oraz tras
przelotów do nich. W związku z tym wprowadza się strefy ochronne dla kolonii zimowych
i letnich w odległości do 3 km.
Stwierdzone kolonie nietoperzy, nieobjęte siecią Natura 2000, zostały oznaczone na
mapie 1:100 000 wraz ze strefami ochronnymi (mapa 3).
Dodatkowo, zgodnie z ogólnymi zasadami określonymi w Tymczasowych wytycznych
dotyczących oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na nietoperze (na rok 2009),
wskazuje się do wykluczenia z lokalizacji elektrowni wiatrowych wnętrza lasów i większych
zadrzewień oraz strefę w odległości 200 m od ich granic, a także bezpośrednie sąsiedztwo alei
i szpalerów drzew.
W ramach działań łagodzących i zapobiegawczych zalecane jest unikanie wprowadzania
zalesień terenów, na których stoją lub staną turbiny i nie kształtowanie ciągów zieleni w ich
sąsiedztwie.
37
Tabela 6. Ocena wpływu elektrowni wiatrowych na nietoperze (Rodrigues. L., Bach M., Dubourgh-Savage J., Goodwin &C. Harbusch (2008). Guidelines for
consideration of bats in wind farm projekts. UNEP, EUROBATS. Bonn.)
Gatunek
- nazwa łacińska
Gatunek
- nazwa polska
Myotis myotis
Myotis daubentonii
Myotis nattereri
Nocek duży
Nocek rudy
Nocek
Natterera
Nocek wąsatek
Nocek Brandta
Nocek
Bechsteina
Nocek
łydkowłosy
Borowiec
wielki
Borowiczek
Mroczek
pozłocisty
Mroczek późny
Mroczek
posrebrzany
Karlik malutki
Myotis mystacinus
Myotis brandtii
Myotis bechsteinii
Myotis dasycneme
Nyctalus noctula
Nyctalus leisleri
Eptesicus nilssonii
Eptesicus serotinus
Vespertilio
murinus
Pipistrellus
pipistrellus
Pipistrellus
pygmaeus
Pipistrellus nathusii
Plecotus auritus
Plecatus austriacus
Barbastella
barbastellus
38
Karlik drobny
Karlik większy
Gacek brunatny
Gacek szary
Mopek
Żerowanie
w pobliżu
siedliska
Migracje
lub loty
na duże
odległości
Wysoki
lot
>40 m
Niski
lot
X
X
X
X
X
X
X
Możliwość
zakłóceń
sygnałów
przez
turbiny
Wabione
przez
światło
Zasiedlanie
gondoli
turbiny
wiatrowej
Znane
opuszczenie
siedliska
żerowania
Ryzyko
utraty
siedliska
żerowania
Stwierdzo
- ne
kolizje
Ryzyko
kolizji
X
X
X
X
X
X
X
X
X
?
X
X
X
X
?
X
X
X
X
X
X
?
X
X
X
X
?
X
X
?
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
(X)
X
X
X
?
X
X
X
X
X
X
X
?
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
?
X
X
X
X
X
X
X
X
X
?
6.1.5. Obszary występowania cennych siedlisk i gatunków
Na terenie województwa lubelskiego licznie występują unikatowe w skali kraju i silnie
zagrożone siedliska oraz gatunki roślin i zwierząt. Większość obszarów cennych chronionych
jest w parkach narodowych, rezerwatach przyrody i ostojach sieci natura 2000. Nie wszystkie
obszary cenne objęte są ochroną prawną. Z obszarów rozwoju energetyki wiatrowej
wymagają wykluczenia obszary uznane za ostoje przyrody o znaczeniu regionalnym
w ramach aktualnie opracowywanego projektu „Lubelska Regionalna Sieć Ekologiczna”.
6.2. Ochrona innych zagrożonych zasobów środowiska
6.2.1. Grunty rolne i leśne
Znaczącą rolę w strukturze przyrodniczego regionu odgrywają lasy. Są one ważnym
ogniwem łączącym komponenty środowiska przyrodniczego oraz stanowią cenny składnik
wszystkich form ochrony przyrody i krajobrazu. Ponadto obszary leśne spełniają ważne
funkcje gospodarcze, ochronne, społeczne i rekreacyjne.
Zasoby leśne są chronione głównie na podstawie Ustawy z dnia 28 września 1991 r.
o lasach (t. j. Dz. U. 2005 Nr 45, poz. 435, z późn. zm.), oraz Ustawy z dnia 3 lutego 1995 r.
o ochronie gruntów rolnych i leśnych (t. j. Dz. U. 2004 Nr 121, poz. 1266, z późn. zm.).
Ochrona zasobów leśnych polega głównie na:
– ograniczaniu przeznaczenia gruntów leśnych na cele nieleśne lub nierolnicze,
– zapobieganiu procesom degradacji i dewastacji gruntów leśnych oraz szkodom
w drzewostanach i produkcji leśnej,
– przywracaniu wartości użytkowej gruntom, które utraciły charakter gruntów leśnych
wskutek działalności nieleśnej,
– tworzeniu lasów ochronnych.
Tworzenie lasów ochronnych reguluje ustawa o lasach a zasady i tryb uznawania
lasów za ochronne określa Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska Zasobów
Naturalnych i Leśnictwa z dnia 25 sierpnia 1992 r. (Dz. U. 1992 Nr 67 poz. 337). W Planie
Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego przyjęto zasadę sukcesywnego
zwiększania powierzchni lasów ochronnych, szczególnie wodo – i glebochronnych. Lasy
ochronne mają za zadanie spełniać głównie funkcje glebochronne, wodochronne,
klimatyczne, rekreacyjne, lecznicze i estetyczno – krajobrazowe. Ustanawia się je również dla
ochrony fragmentów rodzimej przyrody i zwierząt objętych ochroną gatunkową oraz w celach
hodowlanych (drzewostany nasienne) badawczo – doświadczalnych i obronnych. Kategorię
lasów ochronnych nadaje się również drzewostanom uszkodzonym przez przemysł.
W myśl ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych - w lasach ochronnych mogą być
jedynie wznoszone budynki i budowle służące:
– gospodarce leśnej,
– obronności lub bezpieczeństwu państwa,
– ochronie zdrowia,
– oznakowaniu nawigacyjnemu,
– oznakowaniom geodezyjnym,
– oraz urządzenia służące turystyce.
Lokalizacja zabudowy (innej niż wymienione wyżej) nie powinna mieć miejsca
w obrębie lasów tej kategorii. Ich przeznaczenie na cele nieleśne jest dopuszczalne tylko
w wypadkach uzasadnionych wyższymi względami społecznymi i brakiem innych rozwiązań
39
i za zgodą ministra właściwego do spraw środowiska. Przepisy wykluczają zatem możliwość
lokalizacji na terenie lasów ochronnych urządzeń energetyki wiatrowej.
Lasy, a nawet ich brzegi, są istotnym ograniczeniem w lokalizacji elektrowni
wiatrowych z tego względu, że zakłócają strumień wiatru, co może w znacznym stopniu
obniżyć wydajność turbin. Dlatego wybierając tereny pod lokalizację elektrowni wiatrowych
preferuje się duże otwarte przestrzenie, w obrębie których ruch mas powietrza odbywa się
w sposób niezakłócony. Optymalna pod tym względem odległość od lasu wynosi około
3 km, a w przypadku dużych zwartych kompleksów leśnych do 5 km (Olech 2006).
Obszary leśne powinny być wyłączone spod budowy farm wiatrowych.
Generalnie zaleca się lokalizowanie farm wiatrowych na terenach rolniczych.
Obecność turbin wiatrowych na tych terenach umożliwia ich dalsze wykorzystanie pod
uprawę lub pastwiska, aczkolwiek utrudnia prowadzenie intensywnej gospodarki rolnej.
Pod względem klasyfikacji gleboznawczej województwo lubelskie wyróżnia się
największą w kraju powierzchnią użytków rolnych I i II klasy bonitacyjnej i jednym
z najwyższych udziałów powierzchni tych klas w ogólnej powierzchni użytków rolnych.
W kraju gleby wysokiej jakości koncentrują się w pasie Wyżyn Polskich i Wyżyn
Ukraińskich, a w województwie lubelskim w subregionach tych prowincji: na Wyżynie
Lubelskiej, Roztoczu, Wyżynie Wołyńskiej oraz w Kotlinie Pobuża. Przejmowanie gleb na
cele nierolnicze regulują zapisy Ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych, która
w rygorystyczny sposób je ogranicza. Przeznaczenie gleb chronionych na cele nierolnicze
jest możliwe wyłącznie po uzyskaniu zgody Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej.
Zgodnie z ustawą, obowiązuje jednak wymóg przeznaczania na cele nierolnicze i nieleśne
przede wszystkim gruntów o najniższej przydatności produkcyjnej.
Nie ma istotnych przeciwwskazań dotyczących elektrowni wiatrowych na obszarach
rolnych z punktu widzenia ich gospodarczego wykorzystania. Obecność turbin wiatrowych
na tych terenach umożliwia ich dalsze wykorzystanie pod uprawę lub pastwiska, aczkolwiek
utrudnia prowadzenie intensywnej gospodarki rolnej.
6.2.2. Udokumentowane złoża surowców mineralnych
W przypadku złóż niezagospodarowanych ochrona polega na zabezpieczeniu
udokumentowanych obszarów przed takim zagospodarowaniem, które w przyszłości mogłoby
utrudnić lub uniemożliwić podjęcie eksploatacji. Chodzi głównie o trwałe zainwestowanie,
a takim między innymi byłoby zlokalizowanie farmy wiatrowej i towarzyszącej jej
infrastruktury energetycznej.
6.3. Ochrona zabytków
Istotnym uwarunkowaniem, który należy brać pod uwagę przy lokalizowaniu urządzeń
energetyki wiatrowej, jest prawna i planistyczna ochrona zabytków. U jej podstaw leży m.in.
potrzeba zapobiegania zagrożeniom mogącym spowodować uszczerbek dla wartości
zabytków oraz konieczność ochrony ich otoczenia przed szkodliwym oddziaływaniem
czynników zewnętrznych (mapa 4).
6.3.1. Pomniki zagłady, miejsca pamięci, rejestr zabytków
Krajobraz kulturowy Lubelszczyzny tworzą, oprócz zabytkowych zespołów
urbanistycznych i ruralistycznych, również unikalne zabytkowe obiekty architektury sakralnej
i świeckiej, zespoły pałacowo – ogrodowe i dworskie, zabytki techniki i militarne, cmentarze
różnych wyznań, miejsca kultu religijnego oraz stanowiska archeologiczne. Pod względem
40
liczby i różnorodności obiektów zabytkowych krajobraz kulturowy województwa lubelskiego
zaliczany jest do stosunkowo bogatych w skali kraju (6 miejsce – 19 435 obiektów).
Przy wyborze lokalizacji elektrowni wiatrowych należy uwzględnić wymogi ochronne
zawarte w Ustawie z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami
(Dz. U. Nr 162, poz. 1568, z późn. zm.), w myśl której ochronie i opiece podlegają, bez
względu na stan zachowania, zabytki nieruchome będące w szczególności:
– krajobrazami kulturowymi,
– układami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespołami budowlanymi (36)∗,
– dziełami architektury i budownictwa (1401),
– dziełami budownictwa obronnego,
– obiektami techniki, a zwłaszcza kopalniami, hutami, elektrowniami i innymi
zakładami przemysłowymi (88),
– cmentarzami (184),
– parkami, ogrodami i innymi formami zaprojektowanej zieleni (267),
– miejscami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych
osobistości lub instytucji,
a także zabytki archeologiczne, będące w szczególności:
– pozostałościami terenowymi pradziejowego i historycznego osadnictwa (85),
– cmentarzyskami,
– kurhanami,
– reliktami działalności gospodarczej, religijnej i artystycznej.
Formami ochrony zabytków są:
– wpis do rejestru zabytków,
– uznanie za pomnik historii,
– utworzenie parku kulturowego,
– ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.
W wykazie zabytków wpisanych do rejestru zabytków województwa lubelskiego
znajduje się 3 705 pozycji, w tym prawnie chronionych jest około 160 zabytków
archeologicznych (85 grodzisk). Lubelski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Lublinie
w Obwieszczeniu Nr 2/2004 podaje wykaz zabytków nieruchomych i archeologicznych
z terenu województwa lubelskiego (Dziennik Urzędowy Województwa Lubelskiego Nr 220
z 2004 r., poz. 2846 - Obwieszczenie nr 2/2004 Lubelskiego Wojewódzkiego Konserwatora
Zabytków w Lublinie z dnia 22 listopada 2004 roku w sprawie wykazu zabytków
nieruchomych i archeologicznych wpisanych do rejestru zabytków „A” i „C” województwa
lubelskiego, Dziennik Urzędowy Województwa Lubelskiego Nr 67 z 2007 r., poz. 1423 Obwieszczenie nr 1/2007 Lubelskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Lublinie
z dnia 15 marca 2007 roku w sprawie wykazu zabytków nieruchomych z terenu województwa
lubelskiego skreślonych z rejestru zabytków w 2006 roku, Dziennik Urzędowy Województwa
Lubelskiego Nr 67 z 2007 r., poz. 1424 - Obwieszczenie nr 2/2007 Lubelskiego
Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Lublinie z dnia 15 marca 2007 roku w sprawie
wykazu zabytków wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych województwa lubelskiego
oraz wykazu zabytków wpisanych do rejestru zabytków archeologicznych województwa
lubelskiego w 2006 roku).
∗
liczby w nawiasach oznaczają liczbę obiektów na terenie województwa lubelskiego
41
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej ustanowił na terenie Lubelszczyzny cztery
Pomniki Historii. Należą do nich:
– Kazimierz Dolny (Monitor Polski 1994 Nr 50, poz. 417; Zarządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 r. w sprawie uznania za pomnik
historii);
– Zamość – historyczny zespół miasta w zasięgu obwarowań XIX wieku (Monitor Polski
1994 Nr 50, poz. 426; Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
8 września 1994 r. w sprawie uznania za pomnik historii);
– Kozłówka – zespół pałacowo-parkowy (Dz. U. 2007 Nr 86, poz. 573; Rozporządzenie
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 25 kwietnia 2007 r. w sprawie uznania za
pomnik historii „Kozłówka – zespół pałacowo – parkowy”);
– Lublin-historyczny zespół architektoniczno-urbanistyczny (Dz. U. 2007 Nr 86, poz.
574; Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 25 kwietnia 2007 r.
w sprawie uznania za pomnik historii „Lublin – historyczny zespół architektoniczno urbanistyczny”).
Największe nasycenie stanowisk archeologicznych występuje na Grzędzie Sokalskiej,
w Kotlinie Hrubieszowskiej, na Grzędzie Horodelskiej oraz w południowej części Obniżenia
Dubienki i wschodniej części Działów Grabowieckich.
Wszelkie zamierzenia inwestycyjne w terenach i przy obiektach wpisanych do rejestru
zabytków nieruchomych i archeologicznych, w tym uznanych za pomnik historii, oraz
znajdujących się w gminnej ewidencji zabytków, a także widok na nie, wymagają uzyskania
zgody Lubelskiego Konserwatora Zabytków na przeprowadzenie jakichkolwiek prac, co przy
ustawowej ochronie zabytków wyklucza lokalizację elektrowni wiatrowej. W stosunku do
otoczenia obiektów i terenów konieczne jest wyznaczenie stref ochrony widokowej na
zabytek na podstawie studium widokowego. Strefy te powinny podlegać ochronie.
Tereny Pomników Zagłady określa Ustawa z dnia 7 maja 1999 r. o ochronie terenów
byłych hitlerowskich obozów zagłady (Dz. U. 1999 Nr 41, poz. 412, z późn. zm.). Wokół
Pomnika Zagłady ustawa wprowadza strefę ochronną, którą stanowi pas gruntu
o szerokości nie większej niż 100 m od granic Pomnika Zagłady. Obszar i granice stref
ochronnych powinny być określane w sposób zapewniający Pomnikom Zagłady niezbędną
ochronę w sposób jak najmniej uciążliwy dla osób trzecich.
Na terenie Pomnika Zagłady i jego strefy ochronnej wykluczona jest lokalizacja
elektrowni wiatrowych. Na obszarze województwa lubelskiego znajdują się trzy Pomniki
Zagłady. Są to:
– Pomnik Męczeństwa na Majdanku,
– Muzeum Byłego Obozu Zagłady w Sobiborze,
– Były Obóz Zagłady w Bełżcu.
6.3.2. Ochrona walorów kulturowych
W Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego,
zatwierdzonym Uchwałą Nr XLV/597/02 Sejmiku Województwa Lubelskiego z dnia
29 lipca 2002 r. (Dz. Urz. Województwa Lubelskiego Nr 107 z dnia 9 września 2002 r.,
poz. 2449) wskazano wiodące działania w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego.
Należą do nich:
– Ochrona miast historycznych poprzez ochronę, konserwację, rewaloryzację
oraz rewitalizację historycznej substancji i struktury zabytkowej w miastach: Zamość,
42
–
–
Kazimierz Dolny, Biała Podlaska, Chełm, Czemierniki, Janowiec, Janów Podlaski,
Kock, Końskowola, Krasnystaw, Kraśnik, Lubartów, Lublin, Łęczna, Międzyrzec
Podlaski, Nałęczów, Opole Lubelskie, Parczew, Puławy, Radzyń Podlaski,
Szczebrzeszyn, Tomaszów Lubelski, Urzędów, Wąwolnica i Włodawa;
– Ochrona zabytkowych założeń sakralnych świadczących o przenikaniu się kultur
wschodu i zachodu, w tym katedr w Lublinie i Zamościu, kościołów w Piotrawinie,
Kazimierzu Dolnym, Uchaniach, Turobinie, Chełmie, Włodawie, Puławach, Kodniu,
Lubartowie, Leśnej Podlaskiej, Zwierzyńcu, Gołębiu, Chodlu, kaplicy św. Trójcy
w Lublinie i Loretańskiej w Gołębiu, drewnianych kościołów w Tomaszowie
Lubelskim, Annopolu i Borowicy; zespołów klasztornych w Lublinie, Kazimierzu
Dolnym, Radecznicy, Chełmie, Leśnej Podlaskiej, Szczebrzeszynie i Janowie
Lubelskim, założeń kompozycyjno – przestrzennych w Górecku Kościelnym, zespołu
klasztornego prawosławnego w Jabłecznej, cerkwi murowanych w Hrubieszowie,
Szczebrzeszynie, Chełmie, Włodawie i Dołhobyczowie, również drewnianych w:
Chłopiatynie, Korczminie, Dłużniowie i Hrebennem, cerkwi unickiej w Kostomłotach,
dawnych bożnic w: Zamościu, Włodawie, Łęcznej, Modliborzycach, Szczebrzeszynie,
Kraśniku (2) i Kazimierzu Dolnym, cmentarzy żydowskich w Hrubieszowie,
Szczebrzeszynie, Józefowie, Biłgoraju, Międzyrzecu Podlaskim, Lublinie i Kazimierzu
Dolnym, a także cmentarzy tatarskich: w Lebiedziewie i Studziance;
– Ochrona najcenniejszych obszarów archeologicznych o znaczeniu europejskim: wieży
sakralno – obronnej w Stołpiu, grodziska i cmentarzyska w Gródku n/Bugiem,
grodziska w Czermnie, cmentarzyska w Karmanowicach oraz sieci cmentarzysk
kurhanowych: Łubcze – Hubinek – Wierszczyca, a także o znaczeniu regionalnym:
Chodlika, Leszczyny, Wąwolnicy, Górki Chełmskiej, Trójni, Horodyszcza, Gęsi,
Guciowa, Sąsiadki, Posadowa, Horodła, Dobryna Dużego, Niewęgłoszy, Busowna;
– Ochrona krajobrazu kulturowego poprzez opracowanie planu ochrony krajobrazu
kulturowego i powołanie nowych form ochrony.
Plan zakłada sporządzenie planu ochrony krajobrazu kulturowego dla obszaru
województwa, który określi szczegółowe granice ochrony. Niemniej jednak zaproponowano
utworzenie 47 parków kulturowych oraz 4 stref ochrony konserwatorskiej (mapa 4).
W planie jednym z głównych kierunków działań jest prowadzenie ochrony
konserwatorskiej. Dla obiektów i zespołów objętych ochroną konserwatorską (wpisanych
do rejestru zabytków) ustalono m.in.:
– zachowanie zabytków w ich obecnej formie przestrzennej wraz z ich najbliższym
otoczeniem,
– zagospodarowanie terenów otaczających w sposób zgodny z zabytkowym charakterem
obiektu,
– zagwarantowanie stref ochrony krajobrazowej i osi widokowych, stref ekspozycji
i stref obserwacji archeologicznej.
Dla obiektów i obszarów posiadających wartości zabytkowe, głównym kierunkiem
działań jest kształtowanie harmonijnego krajobrazu kulturowego poprzez:
– opracowanie planu ochrony krajobrazu kulturowego,
– powołanie nowych form ochrony krajobrazu,
– kontynuowanie tradycyjnych form osadnictwa,
– utrzymanie regionalno-historycznej skali i struktury jednostek osadniczych,
– skupianie zabudowy na zasadzie dogęszczania istniejącej struktury jednostek
osadniczych, przy kontynuowaniu historycznego układu i charakteru,
– otaczanie wysoką zielenią obiektów dysharmonijnych,
43
– ograniczanie napowietrznych linii energetycznych i telekomunikacyjnych na rzecz
sieci podziemnych w otoczeniu obiektów i zespołów zabytkowych,
– kształtowanie form zabudowy nawiązujących do tradycyjnego budownictwa,
– utrzymanie obiektów małej architektury współtworzących walory krajobrazu
kulturowego.
6.3.3. Ochrona krajobrazowa
kulturowego)
zabytków
i
miejsc
pamięci
(krajobrazu
Ważnym elementem krajobrazu kulturowego są miejsca pamięci. Należą do nich
miejsca bitew i innych wydarzeń historycznych. Na ich terenie wykluczona jest lokalizacja
elektrowni wiatrowych.
Lubelszczyzna była miejscem wielkich wydarzeń takich jak: zawarcie Unii
Horodelskiej (1413 r.) i Unii Lubelskiej (1569 r.) oraz bitew powstań narodowych (1794 r.
i 1863 r.), wojen: I światowej, polsko-bolszewickiej (1920 r.), polsko-niemieckiej, polskosowieckiej (1939 r.) oraz licznych bitew partyzanckich z okresu II wojny światowej.
W XX wieku Lublin był dwukrotnie stolicą Polski, łącznie przez 164 dni (w 1918 i w okresie
lipiec 1944 – styczeń 1945 roku).
Miejsca bitew historycznych znajdują się w miejscowościach∗:
– Wojny Kozackie i Potop Szwedzki: Gołąb, Lublin;
– Wojna Północna 1700-1717: Tchórzówek, Bystrzejowice, Kraśnik;
– Konfederacja Barska: Włodawa, Zamość;
– Insurekcja Kościuszkowska: Dubienka, Markuszów, Chełm, Opalin, Huszcza;
– Wyprawa Napoleona, Wojna Polsko-Austriacka 1809: Kock, Zamość;
– Powstanie listopadowe: Bełżyce, Boby, Boiska, Budziska, Firlej, Hrubieszów, Janów
Lubelski, Kazimierz Dolny, Kurów, Lubartów, Markuszów, Puławy, Radawczyk,
Rogoźnica, Stary Zamość, Stoczek Łukowski, Turobin, Wronów, Zamość;
– Powstanie styczniowe: okolice Żyrzyna, Chruślanka, Sobolew, Banachy, Uścimów,
Nowy Staw, Fajsławice, Lubartów, Krasnobród, Częstoborowice, Kurów, Żabno,
Turkowice, miejsce między Starą Wsią a Tuczępami, Siedliszcze Bramowe, Batorz,
Józefów, Aleksandrów, Panasówka;
– I wojna światowa: Giełczew, Samoklęski, Jastków, Kamionka, Urzędów, okolice
Kraśnika, Konary, Janów Lubelski, Oszczów;
– Wojna polsko – bolszewicka: Cyców 14.08.1920 r., Komarów 31.08.1920 r.,
Hrubieszów 07.09.1920 r., operacje przygotowawcze w dorzeczu dolnego Wieprza;
– Wojna polsko-niemiecka i polsko-sowiecka 1939r.,: Jarczów, okolice Talczyna, Lublin,
Tomaszów Lubelski, Suchowola, Jacnia, Kock, Krasnystaw, Krynice,
– Ruch Oporu w latach 1939-1944, Działania wojenne Armii Czerwonej i Wojska
Polskiego 1944-1945: Zaboreczno, Wojda, Józefów, Mircze, Majdan Sitaniecki, Róże,
Osuchy, Porytowe Wzgórze, Janów Lubelski (Lasy Janowskie), Rąblów, Lasy
Parczewskie, Lubartów, Kock, Lublin, miejscowości wzdłuż Wisły.
6.4. Ochrona terenów uzdrowiskowych
Utworzenie obszaru uzdrowiskowego, na którym funkcjonują urządzenia i zakłady
lecznictwa uzdrowiskowego, wiąże się z nałożeniem na podmioty zarządzające tymi
obiektami oraz na gminę uzdrowiskową określonych praw i obowiązków regulujących ich
∗
podano w układzie chronologicznym
44
funkcjonowanie. Wiąże się to także z wprowadzeniem szeregu zakazów i ograniczeń
dotyczących prowadzenia działalności i lokalizacji inwestycji na tych terenach. Szczegółowo
zasady te określa Ustawa z dnia 28 lipca 2005 roku o lecznictwie uzdrowiskowym,
uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz gminach uzdrowiskowych
(Dz. U. 2005 Nr 167, poz. 1399, z późn. zm.).
W związku z funkcjonowaniem na terenie województwa 2 placówek lecznictwa
uzdrowiskowego: Nałęczowa i Krasnobrodu, ustanowiono obszary ochrony uzdrowiskowej
w gminach, w których są zlokalizowane.
W ramach obszarów ochrony uzdrowiskowej wydzielono trzy rodzaje stref
ochronnych; „A”, „B” i „C”. W pierwszych dwóch strefach lokalizacja elektrowni
wiatrowych jest wykluczona, a w trzeciej niewskazana.
– za strefę „A” uważa się obszar, na którym odbywa się bezpośredni proces leczniczy
i który stanowi najbliższe otoczenie obiektów i urządzeń służących lecznictwu
uzdrowiskowemu lub obsłudze pacjentów lub turystów. W tej strefie zabrania się
m.in. lokalizacji trwałych i tymczasowych obiektów i urządzeń, które mogą utrudniać
lub zakłócać przebywanie pacjentów na tym obszarze, a w szczególności: stacji
bazowych telefonii komórkowej, stacji nadawczych radiowych i telewizyjnych, stacji
radiolokacyjnych i innych emitujących fale energetyczne;
– strefa „B” to obszar przyległy do strefy „A” i stanowiący jej otoczenie, który jest
przeznaczony dla niemających negatywnego wpływu na właściwości lecznicze
uzdrowiska lub obszaru ochrony uzdrowiskowej oraz nieuciążliwych w procesie
leczenia obiektów; usługowych, turystycznych, rekreacyjnych, sportowych,
komunalnych,
budownictwa
mieszkaniowego
oraz
innych
związanych
z zaspokojeniem potrzeb osób przebywających na tym obszarze. W strefie „B”
zabrania się lokalizacji urządzeń emitujących fale elektromagnetyczne mogących
znacząco oddziaływać na środowisko, nie bliżej niż 500 m od granicy obszaru strefy
ochronnej „A”;
– strefa „C” (tzw. obszar otuliny uzdrowiska) przyległa do strefy „B” i stanowiąca jej
otoczenie, obejmuje obszar mający wpływ na zachowanie walorów krajobrazowych
i klimatycznych oraz ochronę złóż naturalnych surowców leczniczych. Jej zadaniem
jest także ochrona przed hałasem i niepokojem optycznym.
Ochrona walorów uzdrowiskowych w województwie realizowana jest zarówno
poprzez adaptację już prawnie ustanowionych jak i ochronę planistyczną projektowanych
nowych obszarów ochrony uzdrowiskowej.
W Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego
i Koncepcji Programowo – Przestrzennej Rozwoju Turystyki i Rekreacji w Województwie
Lubelskim na podstawie dokonanej waloryzacji gmin według stopnia rozwoju funkcji
turystycznej, miejscowości: Celejów, Wólka Biska i Osuchy uznano za potencjalne
uzdrowiska. Ze względu na występujące na tych terenach wody mineralne o znaczeniu
leczniczym a także walory klimatu lokalnego obszary te należy objąć szczególną ochroną,
przed takim zagospodarowaniem, które mogłoby pogorszyć minimalne niezbędne warunki
funkcjonalne potencjalnego uzdrowiska. Tereny te są zatem niewskazane do lokalizacji
W odniesieniu do studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego proponowanych gmin uzdrowiskowych oraz miejscowych planów
zagospodarowania przestrzennego terenów położonych na obszarach tych gmin, istnieje
konieczność aktualizacji przepisów ustanowionych na podstawie nieobowiązującej już ustawy
z 1966 r. o uzdrowiskach i lecznictwie uzdrowiskowym, dotyczących stref ochrony
45
uzdrowiskowej B i C, a także weryfikacji ich granic w dostosowaniu do wymogów
obowiązującej ustawy.
6.5. Ochrona obszarów turystyczno – wypoczynkowych
Należy docenić zaangażowanie samorządów w poszukiwaniu nowych impulsów
rozwojowych, które mogą polepszyć warunki życia mieszkańców. Pod presją słusznej
konieczności poszukiwania alternatywnych źródeł energii rzadko jednak biorą pod uwagę
fakt, że takie budowle jak elektrownie wiatrowe pogarszają walory turystyczne regionu.
Dla kreowania produktu turystycznego niezwykle istotne znaczenie mają walory
naturalne. Wielkość i różnorodność występującego bogactwa przyrody stanowi podstawową
atrakcję dla odwiedzających region turystów.
Województwo lubelskie to region o bardzo wysokich walorach przyrodniczych.
Dlatego w Koncepcji Programowo – Przestrzennej Rozwoju Turystyki i Rekreacji
(zatwierdzonej Uchwałą Nr CLXVIII/1984/08 Zarządu Województwa Lubelskiego z dnia
07 października 2008 r.) jako cel wiodący przyjęto ochronę i zrównoważone wykorzystanie
przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych walorów obszarów wypoczynkowych.
Do najważniejszych obszarów dla obsługi ruchu turystycznego w Koncepcji
Programowo – Przestrzennej Rozwoju Turystyki i Rekreacji zaliczono te o najcenniejszych
walorach krajoznawczych i przyrodniczych, kulturowych, a także obszary o bardzo wysokich
walorach krajoznawczych i wypoczynkowych (mapa 5). Do obszarów o bardzo wysokich
i wysokich walorach krajoznawczych i wypoczynkowych o znaczeniu międzynarodowym
i krajowym zaliczono:
– Obszar Kazimierz – Puławy – Nałęczów,
– Obszar Roztocze i Puszcza Solska,
– Obszar Polesie Zachodnie.
Do obszarów o bardzo wysokich i wysokich
i wypoczynkowych o znaczeniu regionalnym zaliczono:
– Obszar Puszczański,
– Obszar Doliny Wisły,
– Obszar Doliny Wieprza,
– Obszar Doliny Bugu,
– Obszar Roztocza Zachodniego,
– Obszar Łukowski,
– Obszar Chełmski,
– Obszar Doliny Tanwi.
walorach
przyrodniczych
Najcenniejsze obszary turystyczno – wypoczynkowe województwa chronione są na
mocy ustawy o ochronie przyrody. Wprowadzone na tych obszarach regulacje prawne
ograniczają możliwość wprowadzania funkcji mogących powodować pogorszenie walorów
wypoczynkowych i krajoznawczych. Należą do nich elektrownie wiatrowe.
Do obszarów o wysokich walorach krajoznawczych i wypoczynkowych o znaczeniu
regionalnym, predysponowanych do uprawiania różnych form turystyki a także agroturystyki,
zaliczono:
– Obszar Grabowiecko – Strzelecki,
– Obszar Sokalski,
– Obszar Czerniejewsko – Krzczonowski,
– Obszar Doliny Krzny,
– Obszar Żyrzyńsko – Kozłowiecki,
46
–
–
– Obszar Ciemięgi i Doliny Bystrzycy.
Są to kształtujące się regiony turystyczne i nadmierna działalność inwestycyjna (w tym
budowa wiatraków), która może negatywnie wpływać na przyrodę i krajobraz powinna
być ograniczona.
Przeciwko lokalizacji elektrowni wiatrowych na terenach turystycznych
i wypoczynkowych przemawia wpływ tych obiektów na warunki wypoczynkowe, głównie
komfort akustyczny. Wypoczynek zakłócają również migające nocą światła i refleksy
świetlne odbijające się od łopat wiatraków.
Innym argumentem jest wpływ lokalizacji elektrowni wiatrowych na wizualne
wartości krajobrazu. Dostrzegalna jest bowiem dysharmonia, jaką wprowadzają wiatraki
i kręcące się śmigła w miejscach o tradycyjnych walorach krajobrazu. Pogorszenie walorów
krajobrazowych może obniżać atrakcyjność turystyczną. Optymalnym rozwiązaniem,
wynikającym z Koncepcji Programowo Przestrzennej Rozwoju Turystyki i Rekreacji, byłaby
ochrona terenów turystycznych i wypoczynkowych, przed lokalizacją energetyki wiatrowej.
6.6. Bezpieczeństwo publiczne
Problematyka lokalizacji energetyki wiatrowej w prawie polskim, jak dotychczas, nie
jest uregulowana w sposób wystarczający. Obecne przepisy nie rozstrzygają szczegółowych
kwestii dotyczących warunków technicznych i wymagań dotyczących sytuowania obiektów.
Jak wspomniano we wstępie istotne czynniki, które należy rozpatrywać w kontekście
bezpieczeństwa, to uciążliwe oddziaływanie na ludzi i zagrożenie awariami.
6.6.1. Ochrona przeciwpowodziowa
Spod lokalizacji elektrowni wiatrowych wykluczone są tereny zalewowe. Zgodnie
z Ustawą z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. 2001 Nr 115, poz.1229, z późn. zm.)
na obszarach bezpośredniego zagrożenia powodzią zabrania się wykonywania robót oraz
czynności, które mogą utrudnić ochronę przed powodzią, w szczególności wykonywania
urządzeń wodnych oraz wznoszenia innych obiektów budowlanych (art. 82 ust. 2 pkt.1 i art.
83 wyżej cytowanej ustawy). W myśl Ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane
(t. j. Dz. U. 2006 Nr 156, poz. 1118, z późn. zm.) za obiekt budowlany należy rozumieć:
– budynek wraz z instalacjami i urządzeniami technicznymi,
– budowlę stanowiącą całość techniczno – użytkową wraz z instalacjami i urządzeniami,
– obiekt małej architektury.
Pod pojęciem „budowli” należy rozumieć m.in. elektrownie wiatrowe.
Dla zapewnienia szczelności i stabilności wałów przeciwpowodziowych zabrania się
m.in. wykonywania obiektów budowlanych, w odległości mniejszej niż 50 m od stopy wału
po stronie odpowietrznej.
6.6.2. Ochrona przed hałasem
Jedną z istotnych barier w rozwoju energetyki wiatrowej w województwie lubelskim
mogą być konflikty z zabudową mieszkaniową. Każda lokalizacja parków wiatrowych
powinna być poprzedzona wnikliwą analizą oddziaływania takiej inwestycji na środowisko
oraz życie i zdrowie ludzi. Priorytetem przy podejmowaniu zamierzeń inwestycyjnych
powinno być szeroko pojęte kryterium bezpieczeństwa ludności. Czynnikami
determinującymi realizację inwestycji będą właściwie wykonane raporty oddziaływania na
47
środowisko oraz zgodnie z procedurami przeprowadzony proces uzyskiwania decyzji
środowiskowych.
Elektrownie wiatrowe (podobnie jak większość obiektów wykorzystujących
technologie energetyki odnawialnej) w polskich przepisach prawnych i procedurach
administracyjnych nie mają ściśle określonych zapisów regulujących zagadnienia ich
lokalizacji, budowy i eksploatacji.
Podstawowymi aktami prawnymi, w których znajdują się regulacje w zakresie
ochrony terenów zamieszkania są: Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony
środowiska (t. j. Dz. U. 2008 Nr 25, poz. 150, z późn. zm.) oraz Ustawa z dnia 27 marca
2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717,
z późn. zm.).
Na podstawie przepisów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym
w studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego i miejscowych
planach zagospodarowania przestrzennego obowiązkowo uwzględnia się uwarunkowania
wynikające z:
– warunków i jakości życia mieszkańców, w tym ochrony ich zdrowia,
– zagrożenia bezpieczeństwa ludności.
Ostateczne wykluczenie negatywnego oddziaływania hałasu na zdrowie mieszkańców
odbywa się na podstawie przepisów dotyczących ocen oddziaływania na środowisko
przedsięwzięć.
W myśl prawa ochrony środowiska oddziaływanie instalacji nie powinno powodować
zagrożenia życia lub zdrowia ludzi. W związku z tym ograniczenia lokalizacji elektrowni
wiatrowych mają na celu ochronę tych obszarów w celu zachowania standardów emisyjnych
(m. in. hałasu i wibracji). Wprowadza ona zakaz budowy zakładów stwarzających zagrożenie
dla życia i zdrowia ludzi (a takimi są niewątpliwie elektrownie wiatrowe) w granicach
administracyjnych miast oraz w obrębie zwartej zabudowy wsi. Odległość siłowni lub farmy
wiatrowej od zabudowy zwartej i skupionej powinna wynosić co najmniej 500 m (mapa 6).
Odległość ta wynika z oceny rzeczywistego zasięgu hałasu emitowanego przez elektrownie
wiatrowe i z potrzeby zachowania przepisów dotyczących dopuszczalnego natężenia hałasu
w miejscach sąsiadujących z inwestycją. Pomimo, że ma ona charakter umowny, gdyż
zastosowanie jej nie daje gwarancji zachowania standardów akustycznych, to pozwala jednak
na ocenę potencjalnej strefy bezpieczeństwa. Strefa ta jednak w szczególności nie uwzględnia
skumulowanego oddziaływania elektrowni wiatrowych. Odstępstwem od stosowania 500 m
strefy bezpieczeństwa może być jedynie budowa elektrowni wiatrowej nie zaliczanej do
inwestycji mogących znacząco oddziaływać na środowisko (tj. o wysokości całkowitej
do 30 m).
Aktualnie obowiązującym aktem prawnym normującym poziom hałasu
w środowisku jest Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 roku
w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 120, poz. 826).
Określone prawem wartości dopuszczalnego hałasu w środowisku odnoszą się tylko do
terenów wymagających ochrony przed hałasem. W świetle powyższego rozporządzenia
obszarami akustycznie chronionymi są przede wszystkim tereny zabudowy mieszkaniowej,
tereny pobytu młodzieży oraz tereny szpitali. Przyjęta zasada kategoryzacji terenów (jego
funkcja urbanistyczna) jednoznacznie wskazuje na ścisłe związki między ochroną środowiska
przed hałasem a zagospodarowaniem przestrzennym. Dla terenów upraw rolnych oraz
terenów produkcyjno – usługowych nie podaje się wartości normatywnych hałasu
w środowisku.
48
Tabela 7. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku*
Dopuszczalny poziom hałasu w [dB]
Pozostałe obiekty i działalność będąca źródłem hałasu
LAeq D – przedział czasu
L.p.
Rodzaj terenu
odniesienia
LAeq N – przedział czasu
równy najmniej korzystnym
odniesienia równy 1 najmniej
godzinom dnia kolejno po sobie
korzystnej godzinie nocy
następującym
− tereny zabudowy mieszkaniowej
jednorodzinnej,
50
40
− tereny zabudowy związane ze
stałym lub czasowym pobytem
dzieci i młodzieży,
− tereny zabudowy mieszkaniowej
wielorodzinnej i zamieszkania
zbiorowego,
55
45
− tereny zabudowy zagrodowej,
− tereny mieszkaniowo-usługowe,
− tereny w strefie śródmiejskiej
55
45
miast powyżej 100 tys. mieszk.
* Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu,
z wyłączeniem hałasu powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych oraz linie
elektroenergetyczne, wyrażone wskaźnikami LAeq D i LAeq N, które to wskaźniki mają zastosowanie do ustalania
i kontroli warunków korzystania ze środowiska w odniesieniu do jednej doby
Do potencjalnych negatywnych oddziaływań elektrowni wiatrowych na człowieka,
niemających uregulowań w zapisach prawnych, zalicza się efekty optyczne, tj.: efekt
stroboskopowy oraz efekt przemieszczającego się cienia, powodujące u ludzi reakcje
zdenerwowania.
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie
warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U.
Nr 75, poz. 690, z późn. zm.) nie określają skonkretyzowanych odległości elektrowni
wiatrowej od budynku mieszkalnego. Jedynie w §13 ust. 3 jest mowa o sytuowaniu obiektu
przesłaniającego w odległości nie mniejszej niż 10 m od okna pomieszczenia przesłanianego,
takiego jak maszt, komin, wieża lub inny obiekt budowlany, bez ograniczenia jego
wysokości, lecz o szerokości nie przesłaniającej nie większej niż 3 m, mierząc ją równolegle
do płaszczyzny okna. Odległość ta jest jednak znacznie mniejsza od strefy oddziaływania
hałasu i powinna mieć zastosowanie tylko w przypadku elektrowni wiatrowych
nie zaliczanych do inwestycji mogących znacząco oddziaływać na środowisko
(tj. o wysokości całkowitej do 30 m).
6.6.3. Ograniczenie kolizji z lotniskami
Obszary, na których lokalizacja obiektów energetyki wiatrowej jest niewskazana lub
wykluczona, to m.in. tereny wyznaczone przez powierzchnie ograniczające lotnisk.
Lokalizacja elektrowni wiatrowych wymaga zgody m.in. władz lotnictwa wojskowego
i cywilnego: Ministra Obrony Narodowej i Głównego Inspektora Lotnictwa Cywilnego
w tym Służby Ruchu Lotniczego.
Uwarunkowania techniczne lokalizacji obiektów budowlanych w otoczeniu lotniska
zawarte są w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 25 czerwca 2003 r. w sprawie
warunków, jakie powinny spełniać obiekty budowlane oraz naturalne w otoczeniu lotniska
49
(Dz. U. Nr 130, poz. 1192, z późn. zm.). Unormowania prawne w zakresie lokalizacji
obiektów budowlanych w rejonie lądowisk reguluje Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z
dnia 20 lipca 2004 r. w sprawie wymagań dla lądowisk (Dz. U. Nr 170, poz. 1791).
Istotne ograniczenia dla lokalizacji obiektów budowlanych, w tym elektrowni
wiatrowych w otoczeniu lotnisk i lądowisk lotnictwa cywilnego i państwowego, wynikające
z tych rozporządzeń to:
– parametry powierzchni ograniczających lotnisk cywilnych oraz państwowych
uzależnione od rodzaju podejścia (nieprzyrządowe, przyrządowe nieprecyzyjne,
przyrządowe precyzyjne), rodzaju obsługiwanych statków powietrznych (samoloty,
śmigłowce), rodzaju nawierzchni drogi startowej (sztuczna, naturalna), oraz kodu
referencyjnego lotniska (1 ÷ 4), kategorii (I ÷ III) w zakresie:
▪ minimalnej wysokości powierzchni - od 80 m do145 m,
▪ promienia powierzchni – od 2000 m do 4000 m,
▪ długości całkowitej – od 1600 m do 15000 m dla samolotów i od 245 m do 11000
dla śmigłowców;
– parametry powierzchni ograniczających lądowisk - uzależnione od przeznaczenia (dla
samolotów i szybowców lub śmigłowców):
▪ dla samolotów i szybowców – długość powierzchni wznoszenia i podejścia –
minimum po 2000 m dla wysokości 100 m (łącznie 4000 m + długość pasa
startowego). Dla wysokości wyższych długości będą odpowiednio większe
(wg nachylenia 1:20),
▪ dla śmigłowców – długość powierzchni wznoszenia i podejścia – minimum
po 600 m dla wysokości 100 m (1200 m + długość pasa startowego). Dla
wysokości wyższych długości będą odpowiednio większe (wg nachylenia 1:20).
Elektrownie wiatrowe ze względu na znaczne wysokości, należą do obiektów
mogących stanowić przeszkodę lotniczą. W celu uniknięcia zagrożenia dla startujących
i lądujących statków powietrznych spod ich lokalizacji wyłączyć należy otoczenie lotnisk
wraz z polami wznoszenia i podejściami do lądowania. Dotyczy to lotnisk cywilnych
(Świdnik, Niedźwiada, Radawiec, Zamość, Depułtycze Królewskie) oraz lotniska
wojskowego w Dęblinie i byłego lotniska wojskowego w Białej Podlaskiej, dla którego
ustanowiono wymóg zachowania charakteru lotniczego, jak również drogowych odcinków
lotniskowych. Zasięg powierzchni ograniczających dla obu ww. obiektów lotniskowych
został wyznaczony zgodnie z zasadami określonymi w Rozporządzeniu Ministra
Infrastruktury z dnia 25 czerwca 2003 roku w sprawie warunków, jakie powinny spełniać
obiekty budowlane oraz naturalne w otoczeniu lotniska (Dz. U. z 2003 r. Nr 130, poz. 1192,
z późn. zm.).
Kształt granic powierzchni ograniczających zależy od rodzaju nawierzchni drogi
startowej (naturalna lub sztuczna), ilości dróg startowych i rodzaju statków powietrznych
(samoloty, śmigłowce).
6.6.4. Ograniczenie kolizji z infrastrukturą wojskową
W granicach województwa lubelskiego wyznaczone zostały obiekty i obszary
zamknięte w rozumieniu przepisów Rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia
18 lipca 2003 r. w sprawie terenów zamkniętych niezbędnych dla obronności państwa
(Dz. U. z 2003 r. Nr 141, poz.1368). Są to tereny zajęte m.in. pod:
– obiekty rozpoznania i walki radioelektronicznej oraz obrony powietrznej
i przeciwlotniczej kraju,
– lotniska wojskowe,
– składy i magazyny amunicji, uzbrojenia oraz materiałów pędnych i smarów,
50
– tereny o charakterze zastrzeżonym ze względu na obronność i bezpieczeństwo państwa
(tereny zamknięte przeznaczone w miejscowych planach zagospodarowania
przestrzennego na cele obronności państwa).
Dla terenów zamkniętych niezbędnych dla obronności państwa istnieje potrzeba
wprowadzenia stref ochronnych celem ustanowienia obszarów ograniczonego użytkowania
i ograniczeń wysokościowych, co wiąże się z zapewnieniem bezpiecznego użytkowania
terenów przyległych do kompleksów wojskowych.
Dla niżej wymienionych kompleksów wojskowych ustanowione zostały strefy
ochronne i ograniczeń wysokościowych, w obrębie których wprowadzono następujące
ograniczenia:
– Posterunek Radiolokacyjny Dalekiego Zasięgu „Roskosz” w gminie Biała Podlaska:
▪ wielkość strefy ochronnej – 0,8 km od ogrodzenia zewnętrznego Posterunku
Radiolokacyjnego,
▪ zakaz budowy w odległości mniejszej niż 0,8 km od obiektów przeznaczonych na
stały lub czasowy pobyt ludzi,
▪ zakaz budowy obiektów wyższych niż trzy piętra,
▪ zakaz budowy sieci wysokiego napięcia oraz nieekranowych generatorów
i transformatorów,
▪ zakaz lokalizacji parkingów;
– planowany Posterunek Radiolokacyjny Dalekiego Zasięgu „Zamość” w gminie
Łabunie, gdzie przewiduje się ograniczenia jak dla Posterunku Radiolokacyjnego
Dalekiego Zasięgu „Roskosz” w gminie Biała Podlaska;
– Kompleks Wojskowy Klikawa:
▪ w odległości mniejszej niż 1550 od obiektu – każda budowa budynku
mieszkalnego powinna być uzgadniania ze stosownymi organami wojskowymi,
▪ w odległości mniejszej niż 3000 m od obiektu – nie powinno być jakiejkolwiek
zabudowy wysokościowej.
Dla pozostałych terenów zamkniętych, a w szczególności dla strzelnic i poligonu
w Jagodnem gm. Łuków, zasięg stref ochronnych (niebezpiecznych) wskazano na mapie 6.
6.7. Ochrona krajobrazu
6.7.1. Formy ochrony krajobrazu
Dla zachowania niepowtarzalnych wartości krajobrazu województwa lubelskiego
istotne jest (zgodnie z Europejską Konwencją Krajobrazową, sporządzoną we Florencji
dnia 20 października 2000 r. Dz. U. z 2006 r. Nr 14, poz. 98) zachowanie
charakterystycznych krajobrazów regionu i ochrona elementów małoobszarowych, liniowych
i punktowych o charakterze przyrodniczym lub antropogenicznym, stanowiących o specyfice
krajobrazu regionu.
Aktualnie krajobraz chroniony jest prawnie poprzez rygory ustanowione dla ostoi sieci
Natura 2000, obszarów chronionych i form planistycznych.
W Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego krajobraz
traktowany jest jako bardzo istotny zasób województwa, który – aby mógł być przydatny
w jego rozwoju społeczno-gospodarczym – musi podlegać ochronie.
Przestrzeń krajobrazowa niezurbanizowana bądź harmonijnie zagospodarowana jest
niekonwencjonalnym zasobem trudno odnawialnym. Podlega w związku z tym szczególnej
ochronie i nakazowi oszczędnego wykorzystania, tym bardziej, że jej dyspozycyjność maleje,
a tempo ubytku powierzchni biologicznie czynnej – rośnie. Wartości estetyczne krajobrazu
51
uznaje się za przesłanki równorzędne z kulturowymi i ekonomicznymi, przemawiające za
ochroną danego terenu przed zabudową.
Taki kierunek polityki przestrzennej obowiązuje w każdych warunkach, niezależnie od
charakteru i intensywności zagospodarowania, ze szczególnym uwzględnieniem:
– krajobrazów wiejskich o zachowanej tożsamości kulturowej (najczęściej spotykanych
na Roztoczu, Polesiu i Podlasiu),
– krajobrazów naturalnych i seminaturalnych (występujących głównie na Polesiu
i w dolinach dużych rzek),
– krajobrazów urbanizujących się.
Ponieważ walory estetyczne krajobrazu naturalnego i kulturowego stanowią,
w warunkach postępującej unifikacji i dewastacji krajobrazu, coraz bardziej poszukiwany
zasób przyrody, ich ochronę traktuje się jako niezbędne ograniczenie w nazbyt swobodnym
dysponowaniu przestrzenią.
Jako strefy ochrony fizjonomii krajobrazu z rygorami szczególnej dbałości o estetykę
krajobrazu i harmonizacji zagospodarowania z wartościami przyrodniczo – krajobrazowymi
ustalono w Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego, poza
parkami narodowymi, również:
– parki krajobrazowe (istniejące i projektowane),
– obszary chronionego krajobrazu (istniejące i projektowane),
– proponowane parki agroekologiczne,
– strefy bogatego przyrodniczo, harmonijnego krajobrazu rolniczego o walorach
wypoczynkowych.
Parki agroekologiczne traktuje się jako specjalną ochronę przestrzeni z jej rolniczymi
atrybutami o dużej wartości kulturowej i użytkowej. Ustanowiono je:
– w środkowej części Płaskowyżu Nałęczowskiego pod nazwą Wąwolnicki Park
Agroekologiczny,
– w północnej części Roztocza Środkowego pod nazwą Suchowolski Park
Agroekologiczny.
Strefy bogatego przyrodniczo, harmonijnego krajobrazu rolniczego stanowią
optymalną, pod względem wizualnym i użytkowym, przestrzenną syntezę wartości
estetycznych, wypoczynkowych i rolniczych środowiska i stwarzają najlepsze, w obrębie
rolniczej przestrzeni produkcyjnej, warunki dla rozwoju agroturystyki. Na terenach tych,
wyodrębnionych w Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego,
ochronie przed nową zabudową podlegają sprzyjające regeneracji psychofizycznej człowieka
kameralne wnętrza krajobrazowe. Lokalizowana tam nowa zabudowa nie może obniżać
standardu wypoczynku. Dopuszczalna jest realizacja małych elektrowni wiatrowych na
potrzeby indywidualne gospodarstw rolnych.
Strefy bogatego przyrodniczo, harmonijnego krajobrazu rolniczego zostały
wyznaczone w:
– południowej części otuliny Kazimierskiego Parku Krajobrazowego pomiędzy
Dąbrówką na zachodzie z Zaborzem na wschodzie,
– południowej części otuliny Wrzelowieckiego Parku Krajobrazowego pomiędzy
Józefowem n. Wisłą na zachodzie a Wandalinem na wschodzie,
– projektowanej otulinie projektowanego Parku Krajobrazowego „Małopolski Przełom
Wisły” pomiędzy Popowem na północy a Rachowem na południu,
– rejonie położonym na południowy – wschód od Obszaru Chronionego Krajobrazu
„Pradolina Wieprza”, pomiędzy Firlejem na północy i Kamionką na południu,
52
–
–
– otulinie Parku Krajobrazowego „Podlaski Przełom Bugu” i w jej bezpośrednim
sąsiedztwie,
– rejonie położonym na południe od Sobiborskiego Parku Krajobrazowego pomiędzy
Macoszynem na północnym – zachodzie a Uhruskiem na południowym – wschodzie,
– północnej i wschodniej części Krzczonowskiego Parku Krajobrazowego i na terenach
sąsiednich pomiędzy Gardzienicami na północy a doliną Żółkiewki na południu,
– rejonie położonym na południowy - wschód od Rejowca Fabrycznego pomiędzy
Rejowcem na zachodzie a Marysinem na wschodzie,
– rejonie położonym na północ od Grabowiecko – Strzeleckiego Obszaru Chronionego
Krajobrazu pomiędzy Rakołupami na zachodzie a Teresinem na wschodzie,
– otulinie Parków Krajobrazowych: Puszczy Solskiej i Krasnobrodzkiego, obejmującej
obszar pomiędzy obu parkami.
W obrębie parków agroekologicznych i stref bogatego przyrodniczo, harmonijnego
krajobrazu rolniczego nie mogą być realizowane elektrownie wiatrowe zaliczane do
przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, przy czym należy podkreślić,
że obszary te, głównie ze względu na dość gęstą zabudowę nie są przydatne do lokalizacji
energetyki wiatrowej.
Zgodnie z ustaleniami Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa
Lubelskiego ochronie podlegają również strefy krajobrazu wizualnego (panoramy i otwarcia
widokowe oraz strefy ekspozycji krajobrazowej). Celem wyodrębnienia „stref ochrony
krajobrazu wizualnego” jest ochrona unikalnych, w skali krajowej bądź regionalnej,
krajobrazów wyróżniających się zarówno pod względem estetyki jak i niepowtarzalności jego
form.
Podstawowym rygorem ustalonym w odniesieniu do panoram i otwarć jest wymóg
sporządzania studiów krajobrazowych, będących zbiorem wytycznych do planowania
przestrzennego, głównie w celu oddalenia niebezpieczeństwa kształtowania elementów
zabudowy odbieranych jako negatywne dominanty bądź subdominanty.
Osie widokowe podlegają szczególnej ochronie przed sytuowaniem na ich kierunku
jakichkolwiek dominant i przeszkód terenowych.
6.7.2. Główne problemy ochrony krajobrazu
Krajobrazy województwa lubelskiego posiadają walory unikalne w skali całego kraju.
Wartości te ulegają niszczeniu i są to często straty nieodwracalne. Ochrona krajobrazu,
rozumianego przede wszystkim jako zasób wartości wizualno-estetycznych regionu,
powstałych w wyniku wzajemnego oddziaływania czynników przyrodniczych
i antropogenicznych, należy do najważniejszych zadań w zakresie planowania
przestrzennego. Utrzymanie dobrego stanu tak postrzeganego krajobrazu jest jednym
z najważniejszych wyznaczników osiągania ładu przestrzennego i dążenia do
zrównoważonego rozwoju – podstawowych kategorii współczesnego planowania
przestrzennego zarówno miejscowego jak i regionalnego.
Istotną cechą krajobrazu, ważną z punktu widzenia kształtowania przestrzeni
i ochrony wartości przyrodniczych, kulturowych i wizualnych, jest jego struktura
ekologiczna. Jest ona tym korzystniejsza dla równowagi przyrodniczej, im większy jest udział
powierzchniowy terenów biologicznie czynnych oraz im lepsza jest łączność obszarów
wartościowych przyrodniczo.
Europejska Konwencja Krajobrazowa podkreśla znaczenie krajobrazu jako
specyficznego zasobu środowiska przyrodniczego i kulturowego, który może sprzyjać
53
działalności gospodarczej, wpływać na kształtowanie lokalnego dziedzictwa kulturowego,
przyczyniać się do zwiększenia dobrobytu i konsolidować społeczności lokalne oraz
regionalne. Krajobraz jest jednym z ważniejszych elementów kształtujących jakość życia
ludzi. Aby spełniał on wszystkie wymienione funkcje, musi zostać utrzymany w stanie
sprzyjającym kreowaniu wysokiej jakości życia, co można osiągnąć poprzez wykluczanie
czynników zagrażających mu oraz przez ochronę i właściwe jego kształtowanie.
Procesy przekształcania krajobrazu regionu nasiliły się w ostatnich czasach w wyniku
wzrostu znaczenia prywatnej własności gruntów oraz liberalizacji niektórych przepisów
z zakresu planowania i zagospodarowania przestrzennego, ochrony środowiska
przyrodniczego i kulturowego, a także coraz większej rozbieżności pomiędzy treścią
przepisów prawnych a ich praktycznym zastosowaniem. Krajobraz ulega degradacji zarówno
w skali wielkoprzestrzennej, na przykład w wyniku procesów suburbanizacji
(rozprzestrzeniania się miast) oraz rozwoju zainwestowania rekreacyjnego, szczególnie na
terenach wiejskich, jak i w mikroskali, np. poprzez likwidację przydrożnych i śródpolnych
zadrzewień lub dewastację zabytkowych układów przestrzennych wsi czy lokalizowanie
pojedynczych elektrowni wiatrowych.
Podstawowym instrumentem ochrony krajobrazu jest opracowanie i wdrażanie
polityk, w tym polityki przestrzennej i polityki ochrony środowiska, które będą
w odpowiednio szerokim zakresie implementować problematykę krajobrazową. Niniejsze
studium jest narzędziem realizacji przywołanych polityk.
6.7.3. Specyfika krajobrazu województwa lubelskiego
Specyficzne położenie fizycznogeograficzne znalazło odbicie w dużym zróżnicowaniu
środowiska przyrodniczego województwa lubelskiego, a także bogactwie różnorodności
biologicznej i krajobrazowej. Lubelszczyzna wyróżnia się wyjątkowo dużym zróżnicowaniem
krajobrazu. Jest to wynikiem zarówno zróżnicowania cech środowiska przyrodniczego, jak
i zróżnicowania historii tej ziemi.
Wśród krajobrazów nizinnych Lubelszczyzny na szczególną uwagę zasługuje
krajobraz Pojezierza Łęczyńsko – Włodawskiego, stanowiące centralną część rozleglejszego
regionu, zwanego Polesiem Lubelskim. W krajobrazie pojeziernym tego wybitnie płaskiego
regionu dominują równiny, w obrębie których występuje 61 jezior oraz liczne zagłębienia
torfowiskowe. Jest to unikatowy krajobraz ze względu na położenie poza zasięgiem
ostatniego zlodowacenia.
Cechą przewodnią przeważającej części krajobrazów wyżynnych Lubelszczyzny jest
falista pokrywa lessowa. W tych rejonach procesy erozyjne doprowadziły do powstania
typowego krajobrazu lessowego z systemem malowniczych wąwozów, parowów i suchych
dolin. Najlepiej rozwinięta jest sieć wąwozów w zachodniej części Płaskowyżu
Nałęczowskiego („wąwozy parchackie”), na Roztoczu Zachodnim („Piekiełko” koło
Szczebrzeszyna) oraz w południowej strefie krawędziowej Równiny Bełżyckiej (wąwozy
„Ośmiornica” w Rogowie) w zachodniej części Płaskowyżu Nałęczowskiego sieć wąwozów
osiąga gęstość należącą do najwyższych w Europie. Nieco mniejsze walory posiada krajobraz
lessowy Działów Grabowieckich, Roztocza Wschodniego, Roztocza Środkowego, Grzędy
Sokalskiej, Wzniesień Urzędowskich i Wyniosłości Giełczewskiej.
Wśród krajobrazów wyżynnych na szczególne wyróżnienie zasługuje Roztocze – jako
jeden z najatrakcyjniejszych krajobrazowo subregionów Lubelszczyzny. Rzeki spływające
z wału Roztocza Środkowego w kierunku południowo-zachodnim tworzą na uskoku
tektonicznym kaskady małych wodospadów, zwanych tu szumami lub szypotami. Nadają one
rzekom Środkowego Roztocza (Szumowi, Sopotowi, Tanwi, Jeleniowi) charakter potoków
górskich. Niektóre szypoty ze względu na wysokość (np. na rzece Jeleń dochodzące do
54
wysokości 1,5 m) określane są jako wodospady. Szumy są jedną z największych atrakcji
turystycznych strefy krawędziowej Roztocza.
Lubelszczyzna to także cenne krajobrazy dolin i obniżeń. Walory przyrody
i krajobrazu o niekwestionowanej randze europejskiej mają doliny dwóch największych,
granicznych rzek regionu: Wisły i Bugu.
Wisła jest jedyną dużą rzeką o charakterze roztokowym Europy. Pomimo
przeprowadzonych w latach sześćdziesiątych XX wieku prac regulacyjnych, koryto rzeki
zachowało w dużej mierze naturalne cechy. Jej koryto obfituje w piaszczyste plaże, wyspy
(tzw. kępy), łachy, odnogi i płytkie zatoczki. Dodatkowo walory krajobrazowe podnosi
unikatowy przełom Wisły pomiędzy Sandomierzem a Puławami. Wysokość niemal
pionowych zboczy doliny dochodzi do 60-90 m. Nadwiślańskie skarpy w wielu miejscach
porośnięte są cenną roślinnością stepową. Mniej strome partie zboczy pokrywają lasy
i zarośla liściaste.
Odmiennym typem krajobrazu odznacza się dolina Bugu. Jego koryto zachowało
naturalny, silnie meandrujący charakter. Dolina Bugu jest także obszarem wybitnie
interesującym kulturowo. Odwieczne ścieranie się wpływów polskich, ukraińskich,
białoruskich, żydowskich i tatarskich, odcisnęło niepowtarzalne piętno na nadbużańskich
krajobrazach. We wsiach i miasteczkach znajdują się obok siebie świątynie i cmentarze
katolickie, prawosławne i judaistyczne. W wiejskiej architekturze drewnianej zauważalne są
wyraźne wpływy wschodnie. Ten specyficzny, „kresowy” krajobraz przyrodniczo-kulturowy
sprawia, że dolina Bugu ma walory unikatowe w skali Europy.
Z wyniesionymi obszarami Roztocza, Wyżyny Lubelskiej i Wyżyny Wołyńskiej
związane są przełomy rzeczne i strefy krawędziowe. Najciekawszymi krajobrazowo na
Lubelszczyźnie przełomami rzecznymi są:
– Małopolski Przełom Wisły,
– Podlaski Przełom Bugu,
– Łęczyński Przełom Wieprza,
– Izbicki Przełom Wieprza,
– Przełom Bugu przez Grzędę Horodelską,
– Przełom Huczwy przez Grzędę Sokalską,
– Przełom Wieprza pomiędzy Zwierzyńcem a Szczebrzeszynem,
– przełomy rzeczne strefy krawędziowej Roztocza:
▪ Szumu,
▪ Tanwi,
▪ Sopotu.
Istotne znaczenie krajobrazowe posiadają również strefy krawędziowe, zwłaszcza:
– południowa strefa krawędziowa Roztocza,
– północna strefa krawędziowa Roztocza Środkowego i Grzędy Sokalskiej,
– południowa strefa krawędziowa Działów Grabowieckich i Wyniosłości Giełczewskiej,
– południowa krawędź Równiny Bełżyckiej (kuesta w Dobrem – rezerwat Skarpa
Dobrska),
– północna krawędź Płaskowyżu Nałęczowskiego.
Zupełnie odmienny charakter ma krajobraz puszczański Kotliny Sandomierskiej.
Jej północna część, granicząca z wałem Roztocza i południowo-zachodnią krawędzią
Wyżyny Lubelskiej, nosi nazwę Równiny Biłgorajskiej. Wielkoprzestrzenne, piaszczyste
powierzchnie urozmaicają tu modelowo wykształcone zespoły wydm oraz rozmieszczone
między nimi liczne podmokłe zagłębienia. Równina Biłgorajska to kraina rozległych borów,
55
tworzących dwa główne, wielkie kompleksy: Puszczę Solską na wschodzie i Lasy Janowskie
na zachodzie regionu. Wśród borów występują liczne cieki i oczka wodne, torfowiska oraz
zespoły stawów, o wielkim bogactwie gatunkowym ornitofauny i wysokich walorach
krajobrazowych. Lasy Janowskie, Puszcza Solska i lasy Roztocza tworzą razem jeden
z największych i najcenniejszych makrokompleksów przyrodniczych w Polsce.
Lubelszczyzna charakteryzuje się wielką różnorodnością i bogactwem krajobrazów
naturalnych, ale także są tu liczne przykłady krajobrazów kulturowych, pozostających
w harmonii z przyrodą.
Pola i inne użytki rolnicze, nazwane rozłogiem wsi, są podstawą warsztatu
produkcyjnego gospodarstw wiejskich. Pojęciem rozłogi nazywa się:
– cały obszar rolniczo użytkowanej powierzchni zespołu osadniczo-gospodarczego,
– zewnętrzny kształt powierzchni zajmowanej przez grunty wiejskie.
Do rozłogów zalicza się również tereny leśne położone na obszarze poszczególnych działek
rolnych. Rozłóg wsi stanowi zbiór rozłogów podstawowych, czyli układów poszczególnych
obszarów rolnych.
Różnorodność kształtów działek lub parcel oraz ich różne warianty i kombinacje
można dostrzec łatwo w krajobrazie wiejskim. Owe mozaiki współczesnych układów
rozłogów wiejskich powstały w wyniku długotrwałej ewolucji, zachowując niejednokrotnie
liczne elementy lub fragmenty z przeszłości. Układ rozłogów, ściśle związany z rozwojem
gospodarki, techniki rolnej i stosunków własności, ulegał przemianom wraz ze zmianą tych
warunków. Stare układy rozłogów na terenach o urozmaiconej rzeźbie stanowią malowniczy
krajobraz, unikatowy w skali międzynarodowej. Szczególnie atrakcyjny widokowo krajobraz
kulturowych (tzw. wstążeczkowy układ pól) zachował się na Płaskowyżu Nałęczowskiego
i Roztoczu Zachodnim. W rejonie Wąwolnicy zachowały się one w niemal niezmienionym
stanie od XIV w., co jest osobliwością kulturowo-krajobrazową na skalę europejską. Obszary
występowania tych układów wymagają ochrony przed wprowadzaniem elementów
dysharmonijnych krajobrazowo, do których zaliczają się elektrownie wiatrowe.
6.7.4. Oddziaływanie elektrowni wiatrowych na krajobraz
Realizacja tak agresywnych w przestrzeni obiektów technicznych, jakimi są
elektrownie wiatrowe zarówno w sąsiedztwie zespołów osadniczych, jak i w terenie
otwartym, w wielu miejscach naruszać może ukształtowaną w okresie historycznym harmonię
przyrodniczo – kulturową krajobrazu, oraz jego unikatową i rozległą ekspozycję „czynną”
(widok „z”) i bierną (widok „na”) w percepcji osadniczo – przyrodniczych jednostek
krajobrazowych. W efekcie może zostać utracony tak zwany „duch miejsca”, nieodłącznie
wiążący się z przyrodniczo - kulturowym wymiarem wnętrza krajobrazowego w przestrzeni
(w lokalnym krajobrazie), szczególnie czytelny w okolicach Kazimierza Dolnego,
na Roztoczu czy Polesiu i stanowiący od wieków istotną treść pozamaterialną tego regionu.
To kolejny argument za starannym wyborem miejsca lokalizacji wiatraków.
Elektrownie wiatrowe stanowią element obcy w krajobrazie ze względu na ich
charakter techniczny, brak możliwości zamaskowania w związku z ich wysokością.
Warto zdać sobie sprawę, że wraz z rozwojem technologii rosną rozmiary turbin
wiatrowych. Największe z nich to obiekty dochodzące do 180 m wysokości przy średnicy
wirnika 112 m. Konstrukcje wiatraków o wysokościach 120 – 150 m są już powszechne.
Wraz ze wzrostem odległości obserwowania elektrowni wiatrowej jej dysonans krajobrazowy
maleje. Wynika to przede wszystkim z tego, że konstrukcja nośna elektrowni jest wąska.
Horyzont na obszarze płaskim znajduje się w odległości ok. 5 km. Wraz ze wzrostem
wysokości punktu obserwacyjnego horyzont oddala się. Największe wysokość względne na
56
terenie województwa lubelskiego sięgają 100 m. Strefa krawędziowa Roztocza położona jest
ok. 100 m powyżej poziomu Kotliny Sandomierskiej. Horyzont od krawędzi Roztocza
znajduje się w odległości ok. 36 km.
Z doświadczeń w województwie pomorskim wynika, że prawie całkowity zanik
widoczności elektrowni w falistym krajobrazie o zróżnicowanym ukształtowaniu terenu
następuje w odległości ok. 6 km, natomiast istotne znaczenie krajobrazowe elektrownia
wiatrowa o wysokości 120 m ma z odległości ok. 3 km (wysokość kątowa ≈ 2º). Dodatkowo
czynnikiem potęgującym wpływ postrzegania elektrowni wiatrowych w krajobrazie jest ich
koncentracja w zespołach - im większa liczba siłowni tym większy dysonans krajobrazowy
(Prognoza oddziaływania na środowisko projektu elektrowni wiatrowych firmy DIPOL
sp. z o.o. koło Gnieżdżewa (gm. Puck, powiat pucki, woj. pomorskie, 2004). Inną istotną cechą
urządzeń energetyki wiatrowej jest kolorystyka konstrukcji. Obserwowane elektrownie
w kolorze białym są estetyczne z bliska, ale kontrastowe z daleka.
Na ekspozycję krajobrazową elektrowni i ich postrzeganie silnie wpływa widoczność
z dróg, zwłaszcza gdy znajdują się one blisko; stanowią wówczas dominantę krajobrazową
i pozostają długo w zasięgu widoczności obserwatorów jadących drogą czy linią kolejową.
W wyniku dużego nasycenia przestrzeni obiektami energetyki wiatrowej może ulec
dewastacji niepowtarzalny krajobraz województwa. W konsekwencji może to doprowadzić do
obniżenia walorów turystyczno – rekreacyjnych w rejonach lokalizacji wiatraków. W takim
przypadku straty ekonomiczne poniesione przez lokalne społeczności mogą być większe od
zysków z podatków od firm eksploatujących elektrownie wiatrowe.
6.7.5. Kierunki ochrony krajobrazu w województwie lubelskim
Krajobraz oceniamy odwołując się do urody jego form architektonicznych lub
przyrodniczych lub do cechujących ten krajobraz wartości zabytkowych. W odniesieniu
do krajobrazu otwartego pomijana jest zazwyczaj ocena rozległości widoków i proporcji form
krajobrazowych, chociaż te wartości w sposób istotny wpływają na percepcję krajobrazu.
Wrażenie piękna i harmonii zawdzięczamy odpowiedniej kompozycji elementów tworzących
widok lub panoramę. Poszczególne części widoku odczytujemy w określonej kolejności
i zapamiętujemy wyłącznie treści wybrane. Obserwując krajobraz dostrzegamy, że ważna jest
nie tylko jakość poszczególnych jego elementów, ale również ich wzajemne proporcje.
To one będą w dużym stopniu wpływały na jego ład i charakter oraz rodzaj i intensywność
wrażeń obserwatora.
Oceny krajobrazu, jego rozległości i proporcji występujących form krajobrazowych,
a także subiektywność fenomenów, poprzez które krajobraz odbieramy, należy dokonywać
w wyniku analizy w krajobrazie otwartym jak i w krajobrazie miejskim.
Celem wyodrębnienia wartości wizualnych krajobrazu jest ochrona unikalnych,
w skali krajowej bądź regionalnej, krajobrazów, wyróżniających się zarówno pod względem
estetyki, jak i niepowtarzalności jego form, nierzadko rozległych bądź układających się
pasmowo na krótszych lub dłuższych dystansach.
Biorąc pod uwagę szereg uwarunkowań omówionych wcześniej, wskazuje się
obszary, na których lokalizacja obiektów energetyki wiatrowej jest niewskazana lub
wykluczona (mapa 7). Są to:
– obszary objęte dużymi przestrzennymi formami ochrony przyrody (parki narodowe,
parki krajobrazowe i obszary chronionego krajobrazu),
– strefy ekspozycji krajobrazowej parków narodowych i parków krajobrazowych,
w większości zawierające się w ich otulinach,
– projektowane parki kulturowe,
57
– parki agroekologiczne,
– strefy bogatego przyrodniczo, harmonijnego krajobrazu rolniczego,
– unikatowe w skali regionu zespoły wnętrz krajobrazowych (wyznaczone na podstawie
rekomendacji do planu województwa),
– obszary o wysokich walorach krajobrazowych jako strefy ekspozycji biernej, tj.:
▪ krawędzie wysoczyznowe,
▪ przełomy rzeczne,
– strefy ochrony walorów estetyczno – wizualnych komponentów krajobrazu takich, jak:
▪ przedpola panoram,
▪ strefy osi widokowych,
▪ punktów i ciągów widokowych.
Ograniczenia lokalizacji elektrowni wiatrowych wymagają strefy ekspozycji
krajobrazowej od szlaków turystycznych (szlaki piesze, szlaki rowerowe). Dotyczy to
ochrony punktów widokowych i stref ekspozycji krajobrazowej w sąsiedztwie tras
turystycznych.
Każdy konkretny obszar wnioskowany pod lokalizację elektrowni wiatrowej wymaga
wykonania analiz ekologiczno-krajobrazowych, uwzględniających lokalne uwarunkowania
(fizjografia, walory ekologiczne, osadnictwo, ciągi komunikacyjne, krajobraz fizjonomiczny
i kulturowy, funkcje terenu itp.), oceniających oddziaływanie inwestycji na krajobraz, w tym
wizualizacje przedstawiające wariantowo lokalizacje wiatraków.
58
7. Uwarunkowania infrastrukturalne
7.1. Dostępność do sieci elektroenergetycznej
Na lokalizację elektrowni wiatrowej, istotny wpływ obok zasobów energii wiatru,
mają uwarunkowania przestrzenno – infrastrukturalne, a szczególnie dostępność do sieci
elektroenergetycznej.
Gęstość sieci przesyłowych w Polsce związana jest głównie z lokalizacją elektrowni
konwencjonalnych w środkowej i południowej Polsce. Województwo lubelskie
charakteryzuje się małą gęstością sieci przesyłowych najwyższych napięć, co przenosi się na
małą gęstość sieci dystrybucyjnych wysokiego napięcia. Powoduje to silnie zróżnicowanie
w województwie potencjalnej dostępności do sieci elektroenergetycznej wysokiego napięcia
(mapa 8).
Na terenie województwa lubelskiego sieciami wysokiego i średniego napięcia wraz ze
stacjami transformatorowymi zarządzają cztery spółki: PGE Dystrybucja LUBZEL
Sp. z o.o., PGE Dystrybucja Zamość Sp. z o.o., PGE Dystrybucja Rzeszów Sp. z o.o. oraz
PGE Dystrybucja Warszawa – Teren Sp. z o.o.. Do spółek tych wpłynęło ponad 180
wniosków o przyłączenie elektrowni wiatrowych na łączną moc przyłączeniową wynoszącą
ponad 4 500 MW, z czego ok. 4 000 MW z możliwością przyłączenia do sieci 110 kV.
Ponadto wpłynęły wnioski o przyłączenie elektrowni wiatrowych do sieci średniego napięcia,
co ma również wpływ na sieci wysokiego napięcia. Przyłączenie mocy generowanej
w elektrowniach wiatrowych powoduje wzrost napięcia w punkcie przyłączenia i w węzłach
sąsiednich oraz wahania napięcia.
Sieci wysokiego napięcia 110 kV oraz stacje 110/SN, według opinii spółek
dystrybucyjnych, posiadają pewne rezerwy ich zdolności przyłączeniowej i przesyłowej,
jednak nie na tyle duże, aby sieci te były w stanie przyjąć tak wielką moc, jaka wynika
z planów podmiotów inwestujących w elektrownie wiatrowe. Związane jest to
z przeciążeniem istniejącego systemu elektroenergetycznego, zarówno w stanach normalnych,
jak i awaryjnych.
Jest prawdopodobne, że ilość wniosków o przyłączenie elektrowni wiatrowych będzie
wymagać rozbudowy sieci 110 kV oraz modernizacji stacji transformatorowych. Związane
jest to również z ponoszeniem dodatkowych kosztów przez inwestora. W planach rozwoju
spółki przesyłowej PSE Operator S.A. oraz planach rozwoju spółek dystrybucyjnych
działających na terenie województwa lubelskiego, przy rozbudowie i modernizacji sieci NN
i WN zostały uwzględnione inwestycje elektrowni wiatrowych. Spółki dystrybucyjne na
podstawie oceny potencjalnych inwestorów szacują, że zapytania na przyłączenia elektrowni
wiatrowych o mocy łącznej ok. 2 500 MW są jedynie zapytaniami rozpoznania warunków
przyłączenia.
Kolejnym problemem związanym z przyłączeniem elektrowni wiatrowych do sieci
elektroenergetycznych jest ich niestabilna praca, zależna od warunków pogodowych.
W związku z tym energia pochodząca z wiatraków musi posiadać moc rezerwową
w systemie, czyli musi być zabezpieczona przez konwencjonalne źródła energii. Wymaga to
dodatkowych inwestycji w te źródła
Przed przystąpieniem do inwestycji inwestor musi uzyskać warunki przyłączenia od
operatora sieci energetycznej, do której elektrownia wiatrowa ma być podłączona. Podstawę
prawną dla procedur i wymagań związanych z przyłączeniem elektrowni wiatrowej do sieci
elektroenergetycznej stanowią przepisy zawarte w ustawie z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo
energetyczne (t. j. Dz. U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625, z późn. zm.). Szczegółowe zasady
przyłączenia określają dodatkowo następujące dokumenty:
59
– Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 4 maja 2007 r. w sprawie szczegółowych
warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego (tzw. Rozporządzenie
Systemowe Dz. U. z 2007 r. Nr 93, poz.623, z późn. zm.),
– Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 2 lipca 2007 r. w sprawie szczegółowych
zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie energią elektryczną
(Dz. U. z 2007 r. Nr 128, poz. 895, z późn. zm.).
Zgodnie z Rozporządzeniem Systemowym dla urządzeń generatorowych o łącznej
mocy przyłączeniowej powyżej 2 MW musi być wykonana ekspertyza wpływu przyłączanych
urządzeń i instalacji na system elektroenergetyczny. Założenia do wykonania takiej
ekspertyzy inwestor otrzymuje od operatora systemu dystrybucyjnego. Dopiero na tej
podstawie opracowywana jest umowa przyłączeniowa. W przypadku małych źródeł
(do 2 MW) taka ekspertyza nie jest wymagana.
Podmioty ubiegające się o przyłączenie do sieci dzielą się na „grupy przyłączeniowe”.
Grupa I obejmuje urządzenia przyłączane bezpośrednio do sieci o napięciu znamionowym
wyższym niż 110 kV; grupa II obejmuje urządzenia przyłączane do sieci 110 kV, natomiast
grupa III – urządzenia przyłączane do sieci powyżej 1 kV, lecz niższym niż 110 kV.
Uzyskanie zgody na przyłączenie do danej sieci jest związane z wypełnieniem szczegółowych
wymagań zawartych w Instrukcji Ruchu i Eksploatacji Systemu Przesyłowego (IRiESP) oraz
Instrukcji Ruchu i Eksploatacji Systemu Dystrybucyjnego (IRiESD). Przyjmuje się, że
elektrownie wiatrowe o mocy do 6 MW stanowią III grupę przyłączeniową.
Ponadto dla przedsiębiorstw energetycznych produkujących energię w odnawialnych
źródłach energii bez względu na wielkość mocy źródła, czy też ilości energii
wyprodukowanej w takim źródle niezbędne jest, zgodnie z postanowieniami prawa
energetycznego, uzyskanie koncesji na wytwarzanie energii elektrycznej.
Mając na uwadze powyższe uwarunkowania przy podejmowaniu decyzji o lokalizacji
elektrowni wiatrowej inwestor powinien brać pod uwagę związek pomiędzy mocą
projektowanego parku wiatrowego a aktualnie występującymi w sieci energetycznej
parametrami mocy zwarciowej w przewidywanym punkcie przyłączenia. Obecnie inwestor
kierując się wietrznością, jako podstawowym warunkiem lokalizacji elektrowni, nie bierze
pod uwagę parametrów systemu elektroenergetycznego. Warunki danej sieci mogą bowiem
skutkować niemożnością przyłączenia planowanej wielkości mocy lub pokaźnymi
inwestycjami w rozbudowę istniejącego systemu. W związku z tym przy planowaniu
lokalizacji inwestycji niezbędne jest przeanalizowanie realnych możliwości krajowego
systemu energetycznego, a nie tylko wietrzności.
7.2. Dostępność komunikacyjna terenów lokalizacji energetyki wiatrowej
Jednym z najważniejszych uwarunkowań przestrzennych dla rozwoju energetyki
wiatrowej jest system infrastruktury transportowej, w szczególności sieci drogowej, który
może zapewnić możliwość transportu konstrukcyjnych elementów wielkogabarytowych
elektrowni. Decydującymi cechami determinującymi przydatność transportu drogowego dla
możliwości realizacji elektrowni wiatrowych są:
– gęstość
dróg o odpowiednich parametrach dla transportu elementów
wielkogabarytowych, szczególnie w zakresie szerokości jezdni, skrajni drogowej,
dopuszczalnego obciążenia na osie (nośności nawierzchni);
– geometria dróg – ich krętość, spadki podłużne (niweleta drogi), geometria skrzyżowań
drogowych (zapewnienie możliwości manewrowania pojazdów o ponadstandardowych
parametrach);
– występowanie przeszkód inżynierskich – wiaduktów, estakad, kładek dla pieszych,
zwężeń na mostach, linii energetycznych i telekomunikacyjnych;
60
przebieg dróg przez tereny zabudowane – utrudnienie stanowić może bliskość linii
zabudowy, charakter zabudowy;
– stan zabudowy pobocza – lokalizacja znaków drogowych, słupów, ogrodzeń, ścian
budynków i budowli, wielkoformatowych reklam o zaawansowanej konstrukcji;
– stan techniczny nawierzchni – przełomy, nierówności, ubytki, koleiny mogą utrudnić
lub uniemożliwić wykorzystanie trasy.
Znaczenie tych uwarunkowań wiąże się z koniecznością transportu na miejsce
inwestycji elementów konstrukcyjnych turbin, wież, płatów wirnika, charakteryzujących się
dużymi gabarytami i dużą masą. Na przykład płaty wirnika elektrowni Enercon E-112 mają
długość 66 m. Średnice wież mogą wynosić od 3 do 8 m, a szerokość transformatora
od 6 do 10 m. Powszechniej stosowane typy turbin wiatrowych posiadają płaty wirnika
o długości 40 – 60 m. Tak duże elementy są transportowane na specjalnie przygotowanych do
tych celów lawetach o skrętnych tylnych osiach.
–
Według polskich przepisów na większości dróg krajowych mogą poruszać się pojazdy
członowe (ciągniki siodłowe z naczepami) o masie całkowitej do 42 t i obciążeniu na oś
pojedynczą do 10 – 11,5 t. Długość pojazdu nie może przekraczać 16,5 m, wysokość 4,00 m,
szerokość natomiast 2,55 m. Widać więc, że zarówno masy, jak i wymiary zewnętrzne
(długość, szerokość, wysokość) przewożonych elementów elektrowni wiatrowych
przekraczają często dopuszczalne w transporcie lądowym wielkości.
Geometria dróg (horyzontalna i wertykalna) ma szczególne znaczenie dla transportu
elementów siłowni. Znaczna krętość dróg, skrzyżowania jedno- i różnopoziomowe mogą
stanowić duże utrudnienie przy przejeździe pojazdów, których długość niekiedy przekracza
50 m. Tak długie pojazdy „zachodzą” przy skręcie, dlatego istnieje konieczność doboru trasy
przejazdu przy uwzględnieniu odpowiednich promieni łuków poziomych (w planie drogi).
Pochylenie niwelety jezdni nie powinno być większe niż 12%. Większe nachylenie może
grozić zerwaniem się ładunków lub zsuwaniem się zestawu po drodze. Niektóre odcinki
ważnych dróg krajowych i wojewódzkich w regionie charakteryzują się wartościami spadków
niwelety bliskich dopuszczalnym lub wyższym.
Parametry techniczne dróg, takie jak szerokość jezdni i dopuszczalne obciążenia na oś
(nośność konstrukcji jezdni) mogą wyeliminować niektóre odcinki dróg przy wyznaczaniu
trasy przejazdu. W regionie występuje znaczna ilość dróg nieodpowiednich pod tym kątem
do transportu elementów ponadgabarytowych. Skrajnia drogi (wolna przestrzeń nad drogą)
wg krajowych przepisów jest zmienna w zależności od klasy drogi i powinna wynosić:
∗
– 4,70 m (4,50 m) - nad drogą klasy A, S lub GP,
– 4,60 m (4,20 m) - nad drogą klasy lub Z,
– 4,50 m (3,50 m) - nad drogą klasy L lub D.
Szczególnym utrudnieniem mogą być występujące na głównych trasach województwa
lubelskiego liczne przeszkody inżynierskie. Duża liczba budowli infrastrukturalnych,
szczególnie wybudowanych przed II wojną światową, ale i powojennych, ma nieodpowiednie
parametry. Dotyczy to głównie wiaduktów i mostów, których skrajnia jest nienormatywna,
głównie w zakresie wysokości, ale też szerokości.
Do transportu elementów elektrowni wiatrowych może być wykorzystany –
z pewnymi ograniczeniami - układ linii kolejowych. Ograniczenia mogą dotyczyć skrajni
kolejowej, tj. przekroju poprzecznego (zarysu) ograniczonego m.in. słupami trakcji zasilania,
obiektami budowlanymi i budowlami (budynkami, wiaduktami, mostami), poza który nie
mogą wystawać żadne elementy taboru (skrajnia taboru i skrajnia budowli), aby umożliwić
∗
wartości w nawiasach oznaczają wielkości dopuszczalne przy przebudowie lub remoncie drogi
61
ruch pojazdów. Wykorzystanie transportu kolejowego jest ograniczone do obszarów
wyposażonych w infrastrukturę kolejową, ale może też być fragmentem łańcucha
transportowego wykorzystanego na pewnym odcinku trasy przewozu, w połączeniu
z transportem drogowym.
Dostępność komunikacyjną terenów w województwie lubelskim przedstawia mapa 9.
7.3. Ograniczenie kolizji z siecią TV, komórkową i energetyczną
Konstrukcje elektrowni wiatrowych mogą być powodem zakłóceń w odbiorze audycji
radiowych i telewizyjnych. Przyczyny tego mogą tkwić między innymi w ekranującym
działaniu konstrukcji nośnych elektrowni. Problem zakłóceń sygnału RTV przez elektrownie
wiatrowe wystąpił w m. Olsza gm. Mogilno woj. kujawsko – pomorskie. Inwestor po
wystąpieniu zakłóceń zobowiązał się usunąć problem. Dotychczas nie rozwiązano prawnie
problemu występowania negatywnego oddziaływania elektrowni wiatrowych na jakość
sygnałów RTV.
W pobliżu linii elektroenergetycznych wysokiego napięcia odprowadzających
wytworzoną energię elektryczną do systemu elektroenergetycznego może także wystąpić
w niekorzystnych warunkach zjawisko ulotu, które powoduje powstawanie pól
elektromagnetycznych wysokiej częstotliwości. Minimalne zalecane wymagania odległości
najbardziej skrajnego elementu turbiny wiatrowej od trasy osi linii NN powinna wynosić
trzykrotną długość średnicy koła zataczanego przez łopaty turbiny (Odległość turbin
wiatrowych od linii elektroenergetycznych NN. Standardowa specyfikacja techniczna. Polskie
Sieci Elektroenergetyczne Operator S.A.. Konstancin – Jeziorna, luty 2009 r.).
Problem z zakłócaniem analogowego sygnału telewizyjnego powinien zostać
rozwiązany z chwilą wprowadzenia w Polsce naziemnej telewizji cyfrowej. Harmonogram
wprowadzenia jej przewiduje obecnie wyłączenie ostatnich nadajników analogowych do
31.07.2013 r. (we wszystkich krajach Unii oprócz Rumunii do końca 2012 r.).
Do chwili wprowadzenia telewizji cyfrowej zalecane jest zachowanie bezpiecznej
odległości od wież radiowo – telewizyjnych, ponieważ konsekwencje niewłaściwej
lokalizacji, zakłócającej sygnał poniesie inwestor.
7.4. Chłonność przestrzeni w energetyce wiatrowej
Z realizacją elektrowni wiatrowej wiążą się okresowe lub stałe wyłączenia pewnych
powierzchni gruntów rolnych. Stale wyłączone są obszary zajęte pod fundamenty i place
techniczne oraz stałe drogi dojazdowe, natomiast okresowo (na czas budowy) - powierzchnie
pod place montażowe i wykopy na kable energetyczne. Łącznie na turbinę przypada ok. 1 ha.
Jednak chłonność przestrzeni do celów energetyki wiatrowej jest znacznie większa.
Dopuszczalna minimalna odległość pomiędzy poszczególnymi turbinami powinna wynosić
od 5 do 8 średnic wirnika turbiny; w przypadku turbin o mocy 2 MW powinno to być
400-640 m (Baza Danych Odnawialnych Źródeł Energii Województwa Podkarpackiego,
2007). Związane jest to z koniecznością wykluczenia wzajemnego zasłaniania się turbin.
Dystans mniejszy niż 400 m przyczyniłby się do wzajemnego pozbawiania się energii przez
turbiny.
Analiza graficzna uwarunkowań zebranych w niniejszym opracowaniu
i przedstawionych na mapie 9 pozwoliła na wstępne wyselekcjonowanie obszarów, w których
lokalizacja elektrowni wiatrowych może być stosunkowo najmniej konfliktowa. Analiza ta
ma charakter wielkopowierzchniowy, nie uwzględnia więc niewielkich jednostek osadniczych
i terenów rozproszonej zabudowy wiejskiej, a także pojedynczych obiektów dziedzictwa
kulturowego, czy mniejszych kompleksów leśnych i bagiennych.
62
Na terenie województwa lubelskiego zidentyfikowano 433 obszary proponowane do
rozwoju energetyki oraz 227 obszarów możliwych do rozwoju z ograniczeniami w zakresie
skali inwestycji. Łączna powierzchnia tych terenów przekracza 1 440 km2 (mapa 10).
Wytypowane w studium obszary koncentrują się przede wszystkim na obszarze północno –
zachodniej części województwa lubelskiego o korzystnych warunkach wiatrowych.
Formułując wskazania dla konkretnych inwestycji, wstępnie określone zasięgi obszarów
należy uszczegółowić, uwzględniając miejscowe (lokalne) uwarunkowania przestrzenne
przywołane w tym opracowaniu.
Ocenia się, że chłonność przestrzeni województwa lubelskiego do celów energetyki
wiatrowej jest znacząca. Teoretycznie powyższa powierzchnia umożliwia lokalizację
maksymalnie 7 250 turbin o mocy 14 500 MW. Skomplikowane kształty wyznaczonych
terenów a także uwarunkowania lokalne (np. rozproszona zabudowa mieszkaniowa,
zadrzewienia) ograniczają jednak powierzchnię „konkretnych” dostępnych terenów.
W celu urealnienia oceny chłonności dokonano analizy możliwości rozmieszczenia
elektrowni wiatrowych o module 8 wiatraków i mocy jednostkowej 2 MW w jednostkach
przestrzennych o zróżnicowanych powierzchniach. Z oceny wynika, że dyspozycyjność
przestrzeni stopniowo maleje dla potrzeb dużych farm wiatrowych.
Tabela 8. Analiza możliwości przestrzennych budowy elektrowni wiatrowych (mapa 10)
obszary proponowane do rozwoju energetyki wiatrowej
Minimalna
powierzchnia
terenu [km2]
1,6
3,2
4,8
6,4
Ilość zwartych
przestrzeni
w obszarze
województwa
140
82
47
33
Łączna powierzchnia
terenów w obszarze
województwa [km2]
Udział w ogólnej
powierzchni obszarów
proponowanych do
rozwoju [%]
Teoretyczna
wielkość
zainstalowanej
mocy [MW]
790
659
522
447
81
67
53
46
7 900
6 590
5 220
4 470
obszary możliwe do rozwoju z ograniczeniami w zakresie skali inwestycji
Minimalna
powierzchnia
terenu [km2]
1,6
3,2
4,8
6,4
Ilość zwartych
przestrzeni
w obszarze
województwa
70
35
15
10
Łączna powierzchnia
terenów w obszarze
województwa [km2]
Udział w ogólnej
powierzchni obszarów
możliwych do
rozwoju [%]
Teoretyczna
wielkość
zainstalowanej
mocy [MW]
366
288
212
185
78
61
45
39
3 660
2 880
2 1210
1 850
Teoretyczną moc elektrowni wiatrowych na terenie województwa należy szacować na
6 000 - 11 000 MW (tabela 8), tj. na poziomie ok. 260% - 470% zapotrzebowania
województwa lubelskiego na energię elektryczną.
W województwie lubelskim w 2007 roku zainstalowana moc elektryczna
w odnawialnych źródłach energii wynosiła 5,53 MW (0,3 MW w elektrowniach wiatrowych),
przy mocy zainstalowanej ogółem 435,4 MW. Natomiast w kraju w odnawialnych źródłach
energii zainstalowana moc elektryczna wynosiła 1 364 MW, z czego 306,25 MW w
elektrowniach wiatrowych, przy czym zainstalowana moc elektryczna ogółem wynosiła
35 844,8 MW. Na koniec 2008 roku moc zainstalowana w elektrowniach wiatrowych
wynosiła już 451,09 MW.
63
W Polsce, do czerwca 2009 r., złożono wnioski
o przyłączenie do sieci
elektroenergetycznych farm wiatrowych na łączną moc ponad 60 tys. MW. Jest to ponad
dwa razy więcej niż wynosi zapotrzebowanie całego kraju na energię elektryczną w chwilach
największego zużycia energii. W województwie lubelskim złożone wnioski o przyłączenie
elektrowni wiatrowych opiewały na ok. 4 500 MW; stanowi to ok. 200% zapotrzebowania na
energię elektryczną.
W niniejszym opracowaniu dokonano ponadto symulacji w zakresie lokalizacji
elektrowni wiatrowych (rysunek 13). W przyjętym modelu na obszarze 1 km2 mieści się
8 wiatraków. Powierzchnia oddziaływania 8 wiatraków zajmuje obszar ok. 1,6 km2. Zatem na
1 km2 (z uwzględnieniem uciążliwości wiatraków) możliwa jest lokalizacja tylko 4 turbin.
Rysunek 14. Symulacja przestrzenna wiatraków na obszarze 1 km2
Z powyższego porównania wynika, że niewielki zespół elektrowni wiatrowych zajmuje
obszar wielkości małego miasta.
64
8. Kwalifikacja terenów dla rozwoju energetyki wiatrowej
Aby wyznaczyć obszary o największym prawdopodobieństwie powodzenia inwestycji
należy wskazać obszary wykluczone oraz obszary gdzie stwierdzono lub jest duże
prawdopodobieństwo wystąpienia ograniczeń uniemożliwiających rozwój energetyki
wiatrowej. Na obszarze województwa lubelskiego zidentyfikowano obszary o potencjalnym
dużym ryzyku realizacji energetyki wiatrowej.
Analiza uwarunkowań wynikających z ochrony oraz zasad bezpieczeństwa wskazuje
na konieczność wydzielenia następujących stref możliwości rozwoju energetyki wiatrowej:
– obszary proponowane do rozwoju energetyki wiatrowej,
– obszary możliwe do rozwoju z ograniczeniami w zakresie skali inwestycji,
– obszary z istotnymi ograniczeniami mogącymi uniemożliwić realizację inwestycji,
– obszary wykluczone z realizacji inwestycji.
8.1. Obszary proponowane do rozwoju energetyki wiatrowej
Do rozwoju energetyki wiatrowej zostały wskazane obszary nie posiadające istotnych
ograniczeń rozwoju energetyki wiatrowej wyodrębnione na mapie 10.
Rozwój energetyki wiatrowej powinien być preferowany na terenach
o najkorzystniejszych warunkach wietrznych (ponad 1000 kWh/m2/rok)∗ i dobrej dostępności
sieci energetycznej.
8.2. Obszary możliwe do rozwoju z ograniczeniami w zakresie skali inwestycji
Na znacznej części obszaru województwa możliwy jest rozwój energetyki wiatrowej.
Z uwagi na ochronę warunków życia, wartości przyrodnicze, funkcje ekologiczne
i atrakcyjność krajobrazową, bądź przygranicze położenie, lokalizacja turbin wiatrowych
wymaga dostosowania skali inwestycji i jej rozmieszczenia do lokalnych uwarunkowań.
Do tego typu obszarów zostały zaliczone:
– tereny występowania rzadkich siedlisk przyrodniczych i siedlisk rzadkich gatunków
uznane za ostoje przyrody o znaczeniu regionalnym lub krajowym;
– parki krajobrazowe i obszary chronionego krajobrazu, projektowane parki
krajobrazowe i projektowane obszary chronionego krajobrazu (obszary na których
obowiązuje zakaz lokalizacji elektrowni wiatrowych o mocy większej niż 100 MW,
możliwe jest natomiast dopuszczenie pojedynczych elektrowni lub niewielkich
zespołów - do 5 turbin, ich lokalizacja dopuszczalna jest poza przedpolem punktów
widokowych o promieniu 3 km i poza 3-kilometrową strefą ochronną od terenów
o funkcji wypoczynkowej); obszary wysokich walorach turystycznych
i wypoczynkowych (zgodnie z waloryzacją przyrodniczo – krajobrazową
uwarunkowań turystycznych zawartą w „Koncepcji programowo – przestrzennej
rozwoju turystyki i rekreacji w województwie lubelskim”); na obszarach tych mogą być
dopuszczone lokalizacje pojedynczych wiatraków, w odniesieniu do których wykazano
brak negatywnego oddziaływania na walory krajobrazowe i wypoczynkowe na
podstawie szczegółowej oceny lokalnych uwarunkowań;
– tereny korytarzy ekologicznych dla sieci Natura 2000 wskazane do pilnych zalesień;
– strefy ochronne od ośrodków wypoczynkowych (3 km);
– strefy ekspozycji krajobrazowej, panoramy i przedpola punktów widokowych –
wymagające oceny wpływu na walory widokowe w skali lokalnej;
∗
m2 powierzchni obszaru zakreślanego łopatami wirnika
65
– parki agroekologiczne i strefy bogatego przyrodniczo, harmonijnego krajobrazu
rolniczego;
– 5-kilometrowa strefa ochronna od granicy państwa – strefa potencjalnego
transgranicznego znaczącego oddziaływania.
8.3. Obszary z istotnymi ograniczeniami mogącymi uniemożliwić realizację
inwestycji
Obszary z istotnymi uwarunkowaniami wynikającymi z ochrony przyrody,
krajobrazu i bezpieczeństwa publicznego, mogącymi uniemożliwić realizację inwestycji
obejmują:
– obszary występowania siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków w specjalnych
obszarach ochrony siedlisk i gatunków (SOO);
– specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) wyznaczone dla ochrony nietoperzy
ze strefą ochronną (5 km od granicy ostoi);
– obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) wraz ze strefą buforową (5 km od granicy
ostoi);
– obszary lęgowe i najważniejsze miejsca koncentracji ptaków wędrownych wodno –
błotnych na trasach wędrówek, ważne miejsca zimowania ptaków ze strefą ochronną
(2 km od jezior, zbiorników retencyjnych, stawów rybnych);
– obszary lęgowe i żerowiskowe ptaków o dużych areałach żerowiskowych ze strefą
ochronną (5 km od miejsc lęgowych);
– strefy ochronne od dużych kolonii ptaków (3 km);
– obszary lęgowe i żerowiskowe nietoperzy – lasy, zadrzewienia i szpalery drzew z 200
m strefą ochronną;
– strefy ochronne od istniejących terenów zwartej i skupionej zabudowy mieszkaniowej
(500 m);
– miasta w granicach administracyjnych i tereny zwartej zabudowy poza miastami;
– obszary w strefie C ochrony uzdrowiskowej od istniejących i potencjalnych
uzdrowisk;
– projektowane parki kulturowe;
– tereny leśne;
– strefy od linii energetycznych NN – odległość 3 średnic łopat turbiny od osi linii.
8.4. Obszary wykluczone z realizacji inwestycji energetyki wiatrowej
Do obszarów wykluczonych z rozwoju energetyki wiatrowej ze względu na
uwarunkowania prawne należą:
– strefy bezpośredniego zagrożenia powodziowego;
– strefa 50 - metrowa od stopy wałów przeciwpowodziowych;
– rezerwaty przyrody i parki narodowe;
– strefy A i B ochrony uzdrowiskowej;
– lasy ochronne;
– strefy nalotów i krążenia wokół lotnisk cywilnych;
– strefy ochronne od obiektów wojskowych;
– Pomniki Historii i Pomniki Zagłady ze strefami ochronnymi;
– tereny występowania siedlisk gatunków chronionych fauny i flory;
– doliny rzeczne jako miejsca lęgowe ptaków chronionych (co najmniej jednego gatunku
chronionego).
66
9. Warunki lokalizacji inwestycji
Inwestor powinien być zobowiązywany do dokonania wstępnej oceny przydatności
terenu dla lokalizacji farmy wiatrowej, uwzględniającej przede wszystkim:
– sprawdzenie czy teren znajduje się poza obszarami wykluczonymi (mapa 10),
– analizę ryzyka lokalizacji na podstawie przedstawionych uwarunkowań (mapa 10),
– sprawdzenia ustaleń w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego,
– określenia
niezbędnej
powierzchni
dla
planowanego
przedsięwzięcia,
z uwzględnieniem stref ochronnych od zabudowy mieszkaniowej, lasów i zadrzewień.
Dla lokalizowanych siłowni proponuje się zachowanie następujących minimalnych
odległości od:
– zabudowy mieszkaniowej – 500 m,
– dróg o nawierzchni utwardzonej i linii kolejowych – 200 m,
– linii elektroenergetycznych niskiego i średniego napięcia – 1 długość ramienia wirnika,
– linii elektroenergetycznych wysokich i najwyższych napięć - 3 długości ramienia
wirnika,
– ściany lasu i zadrzewień – 200 m,
– sąsiedniej farmy wiatrowej o liczbie siłowni od 6 – 15 sztuk – minimum 5 km,
i od 10 do 30 sztuk – minimum 10 km.
Każda lokalizacja elektrowni wiatrowych powinna być poprzedzona specjalistycznym
opracowaniem w postaci studium architektoniczno – krajobrazowego, analizującego
oddziaływanie wizualne inwestycji na krajobraz, ekspertyzy przyrodniczej i studium
zagrożenia hałasem.
Analiza krajobrazowa powinna zawierać:
– określenie charakteru krajobrazu na danym terenie i występujących na nim typów
krajobrazu,
– określenie wrażliwych cech krajobrazu, na które może negatywnie oddziaływać
realizacja projektu,
– określenie kluczowych punktów widokowych,
– wizualizację fotograficzną projektowanej inwestycji wkomponowanej w panoramy
krajobrazowe z dostępnych punktów i ciągów widokowych,
– wariantową wizualizację lokalizacji wiatraków,
– oszacowanie wpływu farmy wiatrowej na zasoby krajobrazowe, ich charakter oraz
wizualność oraz określenie ich znaczenia.
W celu zmniejszenia negatywnego oddziaływania elektrowni wiatrowych na krajobraz
należy, zgodnie z zaleceniami Europejskiego Stowarzyszenia Energetyki Wiatrowej (EWEA):
– zapewniać jednorodność wizualną farmy wiatrowej,
– unikać ogrodzeń wewnątrz farmy,
– minimalizować ilość dróg między elektrowniami,
– stosować podziemne kable energetyczne,
– ograniczać liczbę budowli pomocniczych,
– unikać lokalizacji elektrowni na stromych zboczach,
– regularnie czyścić i konserwować wieże i inne elementy elektrowni, a także dbać
o estetykę otoczenia.
67
Ekspertyza przyrodnicza powinna być wykonana zgodnie z wytycznymi dla ochrony
ptaków i nietoperzy (Chylarecki, Pasławska 2008; Kepel 2009).
Studium zagrożenia hałasem powinno:
– uwzględniać hałas słyszalny i o niskich częstotliwościach,
– analizować wpływ na obszary szczególnie chronione.
Uwagi szczegółowe dotyczące realizacji inwestycji i eksploatacji elektrowni wiatrowych
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
68
W celu przeciwdziałania powstawaniu sytuacji kolizyjnych, w przypadku realizacji
farmy wiatrowej na terenach użytkowanych rolniczo, nie powinno się wprowadzać na
nie upraw stanowiących dogodną bazę pokarmową dostępną dla ptaków w okresach
migracyjnych (np. oziminy, kukurydzy), gdyż może to przyciągać je w miejsce
lokalizacji urządzeń energetyki wiatrowej zwiększając ryzyko kolizji.
Podczas lokalizacji elektrowni wiatrowych nie można dokonywać zmian stosunków
wodnych, zasypywać oczek wodnych i bezodpływowych zagłębień terenu, a także
dokonywać trwałych zmian konfiguracji terenu. Ukształtowanie terenu, zdeformowane
w wyniku prowadzonych prac budowlanych, należy przywrócić do pierwotnego stanu.
Nie należy stosować wież o konstrukcji kratownicowej, tylko o konstrukcji rurowej;
zapobiega to wykorzystywaniu wież przez ptaki drapieżne jako czatowni i miejsc
wypatrywania zdobyczy.
Należy stosować kolorystykę elektrowni wiatrowych:
▪ zmniejszającą ryzyko kolizji z przelatującymi ptakami, tzn: kolor jasnoszary lub
biały jako kolor obowiązujący w odniesieniu do zespołu prądotwórczego (tzw.
gondoli) i wirnika;
▪ eliminującą zagrożenie dla komunikacji lotniczej, tzn: czerwono – białe
zakończenie łopat, zgodnie z rozporządzeniem o oznakowaniu przeszkód
lotniczych.
W obrębie farmy wiatrowej należy stosować jednolitą kolorystykę wszystkich
Konstrukcje elektrowni wiatrowych nie powinny być wykorzystywane jako nośnik
treści reklamowych, z wyjątkiem oznaczeń graficznych (logo) producenta urządzeń.
Biorąc pod uwagę konieczność oszczędnego użytkowania przestrzeni dla osiągnięcia
planowanej mocy farmy bardziej korzystne wydaje się dobieranie większych mocy
pojedynczych siłowni przy jak najmniejszej ich liczbie.
Do innych ważnych wymagań określonych Informacją dla samorządów dotyczącą
planów rozwoju energetyki wiatrowej MOŚZNiL z dnia 16.06.1999 r. (znak: SRG571/99), które gminy powinny stawiać inwestorom należą:
§ określenie minimalnej mocy instalowanych turbin w farmie wiatrowej na nie mniej
niż 500 kW;
§ wymóg umieszczania elektrowni o mocach powyżej 100 kW na konstrukcjach
rurowych,
§ określenie maksymalnej wysokości konstrukcji w zależności od warunków
krajobrazowych,
§ określenie wymiarów i kolorów dodatkowych pomieszczeń usytuowanych na
farmie wiatrowej,
§ nakaz usunięcia elektrowni wiatrowych nieczynnych dłużej niż rok,
§ wprowadzenie
obowiązku
dotyczącego
monitorowania
oddziaływania
przedsięwzięcia na środowisko, a w szczególności oddziaływania na awifaunę.
10. Wnioski i rekomendacje
Złożona problematyka rozwoju energetyki wiatrowej oraz brak wypracowanych
jednolitych zasad i wymagań dotyczących procesu inwestycyjnego sprawia, że stanowią one
często przeszkodę w realizacji tego typu przedsięwzięć. Należy bowiem podkreślić, że
budowa elektrowni wiatrowej lub parku elektrowni wiatrowych ze względu na duże gabaryty,
obecność elementów ruchomych, możliwe zakłócenia elektromagnetyczne i hałas w trakcie
pracy, uwarunkowania przyrodnicze i kulturowe, a także walory turystyczno-wypoczynkowe,
wymaga uwzględnienia w procesie inwestycyjnym szeregu zagadnień. Jednocześnie
sprzeczność powszechnie dostępnych informacji odnośnie inwestycji m. in. korzyści
ekonomicznych, społecznych i ekologicznych, a przede wszystkim dotyczących wymagań
ochrony warunków życia mieszkańców i ochrony przyrody, może skutkować realizacją
błędnych lokalizacji, szczególnie w aspekcie krajobrazowym.
Potencjał przestrzenny energetyki wiatrowej pozwala teoretycznie na zainstalowanie
mocy rzędu 6 000 – 10 000 MW. Wielkość ta zdecydowanie przekracza możliwości
przyłączenia systemu elektroenergetycznego oraz krajowe i regionalne zapotrzebowanie na
energię elektryczną. Zwraca uwagę, że tak duża moc może być uzyskana w warunkach
znaczącego rozproszenia zabudowy, utrudniającego lokalizowanie rozległych przestrzennie
farm wiatrowych. Zatem potencjał energetyczny powinien być wykorzystywany w pierwszej
kolejności na terenach nie posiadających istotnych ograniczeń rozwoju, wskazanych
na mapie 10.
Sformułowane niżej rekomendacje i wnioski, które wynikają z niniejszego
opracowania mają charakter postulatywny, a ich celem jest uzyskanie efektu w postaci
rozważnego rozwoju energetyki wiatrowej w regionie, z jednoczesnym zachowaniem
ponadprzeciętnych cech przyrodniczo-krajobrazowych województwa lubelskiego.
Rekomendacje do Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego
W wyniku analizy problematyki lokalizacji elektrowni wiatrowych stwierdzono
konieczność wprowadzenia odpowiednich zapisów do aktualizacji Planu Zagospodarowania
Przestrzennego Województwa Lubelskiego w odniesieniu do kierunków polityki
przestrzennej.
Ø
Energetyka wiatrowa – wymagane jest wprowadzenie:
– strefy wykluczonej z rozwoju energetyki wiatrowej,
– wykluczenia realizacji w województwie farm wiatrowych o mocy większej niż
100 MW, z wyjątkiem obszarów do tego celu wyznaczonych w Planie
Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego,
– strefy możliwej do rozwoju energetyki wiatrowej
W obrębie stref dopuszczonych do rozwoju energetyki wiatrowej wymagane jest
wprowadzenie następujących ograniczeń w celu zminimalizowania negatywnego
oddziaływania:
– ustanowienie 200-metrowej strefy ochronnej od lasu i zadrzewień,
– wykluczenie realizacji energetyki wiatrowej na gruntach I – III klasy bonitacyjnej
w przypadku występowania w sąsiedztwie gruntów niższych klas bonitacyjnych,
– wprowadzenie 3-kilometrowych stref ciszy od terenów turystyki wypoczynkowej,
69
– wprowadzenie strefy ochronnej od linii energetycznych najwyższych napięć (NN)
w odległości równej trzem średnicom łopat turbiny od osi linii,
– wprowadzenie strefy od terenów zwartej i skupionej zabudowy mieszkaniowej
wymagającej zastosowania rozwiązań ograniczających negatywne oddziaływanie
hałasu o niskich częstotliwościach.
Ø
Dziedzictwo przyrodnicze i ochrona środowiska – wymagane jest:
opracowanie regionalnej sieci ekologicznej województwa lubelskiego ze wskazaniem
obszarów wykluczonych z lokalizacji obiektów budowlanych,
– wprowadzenie strefy ochronnej od elektrowni wiatrowych dla hałasu o niskich
częstotliwościach,
– wyznaczenie potencjalnych stref ciszy.
–
Ø
Dziedzictwo kulturowe – w kontekście ochrony walorów kulturowych niezbędne jest
dodatkowo opracowanie:
– studium ochrony krajobrazowej pól bitewnych w celu określenia konieczności,
możliwości oraz zasad ich ochrony,
– studium ochrony widokowej dla obiektów i terenów zabytkowych.
Ø
Turystyka – rozwój energetyki wiatrowej może istotnie ograniczyć możliwość realizacji
programów związanych z rozwojem turystyki. W zakresie kierunków rozwoju turystyki
wymagane jest wprowadzenie na terenach o najwyższych, bardzo wysokich i wysokich
walorach wypoczynkowych, jednoznacznego zakazu realizacji elektrowni wiatrowych.
Ø
Leśnictwo – województwo lubelskie odznacza się małą lesistością oraz występowaniem
obszarów silnie zagrożonych erozją wodną powierzchniową i wąwozową oraz erozją
eoliczną, dla zahamowania których niezbędny jest wzrost lesistości. Ponieważ lokalizacja
elektrowni wiatrowych wymaga otwartych przestrzeni wokół wież, niewskazane jest
zalesianie terenów w odległości mniejszej niż 500 m od elektrowni wiatrowej. Może to
wpłynąć na ograniczenie możliwości przeciwdziałania erozji oraz wywiązania się
z realizacji Krajowego Programu Zwiększania Lesistości.
W ustaleniach planu wymagane jest:
– wyłączenie obszarów leśnych spod budowy farm wiatrowych,
– wyznaczenie w obrębie polno - leśnych korytarzy ekologicznych terenów
wykluczonych z realizacji energetyki wiatrowej ze względu na konieczność ich
zalesienia w celu poprawy drożności korytarza ekologicznego,
– wykluczenie wprowadzania zalesień i zadrzewień w odległości minimum 200 m od
elektrowni wiatrowej,
– opracowanie studium zwiększania lesistości w ujęciu przestrzennym.
Ø
Lecznictwo uzdrowiskowe – istnieje konieczność aktualizacji przepisów ustanowionych
na podstawie nieobowiązującej już ustawy z 1966 r. o uzdrowiskach i lecznictwie
uzdrowiskowym, dotyczących stref ochrony uzdrowiskowej B i C. Niezbędna jest również
weryfikacja ich granic w dostosowaniu do wymogów obowiązującej ustawy oraz
wprowadzenie ochrony terenów uzdrowiskowych wraz z obowiązkiem utrzymania
warunków klimatu lokalnego w granicach zatwierdzonych w planie zagospodarowania
przestrzennego województwa lubelskiego w postaci „stref ochrony klimatu”.
70
Ø
Infrastruktura elektroenergetyczna – wymagana jest poprawa dostępności sieci
energetycznej, głównie w rejonach wytypowanych do rozwoju energetyki wiatrowej
(o korzystnych warunkach wietrznych i braku obszarów wykluczających rozwój).
Rekomendacje dla polityki samorządu wojewódzkiego
Zgodnie z założeniami Programu rozwoju alternatywnych źródeł energii
w województwie lubelskim (2006 r.) - rozwój energetyki wiatrowej należy do wspieranych
przez Samorząd Województwa sektorów energii odnawialnej. Wsparcie powinno dotyczyć
inwestycji spełniających wymogi prawne oraz podstawowe zasady minimalizowania
negatywnego oddziaływania. Dla realizacji polityki samorządu województwa lubelskiego
w zakresie rozwoju energetyki wiatrowej proponuje się ustalenie kryteriów kwalifikacji
inwestycji. Inwestycje spełniające powyższe kryteria i rygory bezpieczeństwa powinny być
traktowane priorytetowo.
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
Rekomenduje się uznanie za priorytetowe inwestycje z zakresu alternatywnych źródeł:
położone w obszarach o najmniejszych uciążliwościach,
o mocy mniejszej niż 100 MW,
położone w obszarze o korzystnych zasobach energetycznych wiatru,
tylko z zastosowaniem nowych technologii oraz najnowocześniejszych rozwiązań
technicznych,
z zachowaną zaostrzoną strefą bezpieczeństwa od zabudowy mieszkaniowej (1,5 km),
spełniające wymagania tzw. inwestycji kwalifikującej się.
Do wymagań tzw. inwestycji kwalifikującej się należą:
położenie w obszarach o najmniejszych ograniczeniach,
zachowanie strefy bezpieczeństwa od zabudowy mieszkaniowej (0,5 km),
zachowanie strefy bezpieczeństwa od lasów i zadrzewień,
uwzględnienie w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego gminy oraz miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego,
pozytywna ocena krajobrazowa,
pozytywna ekspertyza przyrodnicza,
pozytywna ocena studium zagrożenia hałasem.
Rekomendacje dla władz samorządów lokalnych
Niniejsze opracowanie jest dokumentem o charakterze eksperckim, uwzględniającym
najważniejsze przesłanki rozwojowe i interesy dobrej gospodarki przestrzennej regionu. Stąd
materiał ten oraz jego ustalenia powinny być wykorzystane przez samorządy i inwestorów,
w zakresie informacji o możliwościach lokalizacji elektrowni wiatrowych oraz możliwych
konfliktach przyrodniczo-krajobrazowych i funkcjonalnych, związanych z realizacją dużych
farm wiatrowych. Dokument prezentuje główne uwarunkowania, które należy uwzględniać
przy projektowaniu lokalizacji inwestycji, stanowiące zarazem wymagania, które winien
spełniać inwestor. Opracowanie zawiera informacje faktograficzne i prawne oraz założenia,
którymi władze gminy winny kierować się przy wyznaczaniu w opracowaniach
planistycznych obszarów przeznaczonych pod budowę elektrowni wiatrowych. Ich lokalizacja
bowiem wymaga uwzględnienia w dokumentach planistycznych szczebla lokalnego.
W celu otwarcia możliwości lokalizacji elektrowni wiatrowych, w obrębie gmin
wymagane jest odpowiednie przygotowanie i usprawnienie tego procesu poprzez
71
umieszczenie (ustalenie) obszarów pod rozwój energetyki wiatrowej w studium uwarunkowań
i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miejscowym planie
zagospodarowania przestrzennego w toku podejmowanych aktualizacji tych dokumentów.
Budowa elektrowni wiatrowych, jak każda planowana inwestycja, powinna być
zgodna z obowiązującym planem zagospodarowania przestrzennego danego terenu. Na ogół
jest konieczne sporządzenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, połączone
z uzyskaniem zgody na przeznaczenie na cele nierolnicze i nieleśne gruntów niezbędnych dla
budowy elektrowni (obiektów siłowni oraz towarzyszących urządzeń, dróg dojazdowych
i uzbrojenia terenu).
Uchwały o przystąpieniu do sporządzania miejscowego planu zagospodarowania
przestrzennego lub zmiany obowiązującego planu zagospodarowania przestrzennego
podejmują Rady Gmin w przeważającej większości przypadków na wniosek konkretnego
inwestora, często dysponującego już terenem. Rolą samorządu w takim procesie powinno
być: weryfikowanie przydatności wskazanego terenu, ustalenie zasad lokalizacji inwestycji
oraz wskazanie alternatywnych obszarów najmniej konfliktowych pod tego typu działalność.
Przed podjęciem prac nad zmianą lub opracowaniem dokumentów planistycznych
należy przeanalizować:
– dostępność w gminie terenów o najniższych ograniczeniach wskazanych w niniejszym
opracowaniu,
– wpływ inwestycji na chronione grunty rolne,
– dostępność sieci elektroenergetycznej.
Przygotowanie terenów pod budowę elektrowni wiatrowych przez samorządy lokalne
powinno mieć charakter ofertowy. Pełne przygotowanie planistyczno – formalne mogłoby
kwalifikować takie tereny do puli regionalnych ofert inwestycyjnych, jako fragmenty
całościowego Programu rozwoju alternatywnych źródeł energii w województwie lubelskim.
Gminne dokumenty planistyczne powinny ustalać:
– możliwy zakres inwestycji związanych z energetyką wiatrową na terenie gminy,
– proponowane obszary lokalizacji elektrowni i farm wiatrowych,
– zasady, jakie należy przyjąć przy projektowaniu przedsięwzięć energetyki wiatrowej,
– ewentualne
preferencje dla podmiotów zainteresowanych inwestowaniem
w energetykę wiatrową oraz oczekiwania władz gminy,
– niezbędną powierzchnię dla planowanego przedsięwzięcia z uwzględnieniem stref
ochronnych od zabudowy mieszkaniowej, lasów i zadrzewień, wraz z porównaniem
do dostępnej powierzchni w skali lokalnej.
Wymagane procedury
Podstawowe elementy procedury uzyskania pozwolenia na budowę i użytkowanie
siłowni wiatrowej obejmują:
– uzyskanie warunków przyłączenia do sieci elektroenergetycznej,
– opracowanie i uchwalenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego,
– wykonanie projektu budowlanego,
– wykonanie ekspertyzy przyrodniczej,
– opracowanie studium zagrożenia hałasem i studium krajobrazowego,
– przygotowanie oceny oddziaływania na środowisko,
– uzyskanie środowiskowych uwarunkowań zgody na realizację przedsięwzięcia,
– uzyskanie pozwolenia na budowę,
– uzyskanie pozwolenia na przewóz obiektów wielkogabarytowych,
– transport i montaż elektrowni wiatrowej,
72
–
uzyskanie pozwolenie na użytkowanie.
Niezależnie od przepisów ogólnie obowiązujących, w zależności od specyfiki
inwestycji i stosowanych technologii, inwestorzy muszą liczyć się z koniecznością spełnienia
dodatkowych wymagań i uzyskania dalszych uzgodnień. Do urządzeń, których lokalizacja
i budowa wymaga od inwestora pokonania najbardziej skomplikowanych procedur, należą
elektrownie wiatrowe sieciowe. Na wybór lokalizacji mają wpływ (poza warunkami
wiatrowymi) różne instytucje państwowe, m.in.:
– Ministerstwo Środowiska, Główny Inspektorat Sanitarny – w przypadku inwestycji
szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi (przy dużej ilości elektrowni w farmie),
– Wojewoda i Terenowy Inspektorat Sanitarny – w przypadku inwestycji mogącej
pogorszyć stan środowiska,
– Wojewódzki Konserwator Zabytków – w przypadku proponowanej lokalizacji
inwestycji sąsiedztwie terenów objętych ochroną konserwatorską,
– Dyrekcje Zarządów Dróg Publicznych – ze względu na konieczność zachowania
minimalnej odległości inwestycji od szlaków komunikacyjnych,
– Ministerstwo Obrony Narodowej (w tym służba ruchu lotniczego),
– Ministerstwo Transportu i Gospodarki Wodnej, w tym Główny Inspektorat Lotnictwa
Cywilnego,
– Ministerstwo Łączności.
Wniosek i rekomendacja główna
Oceny i zawarte w opracowaniu na obecnym etapie analizy tego problemu powinny
być brane pod uwagę przy podejmowaniu rozstrzygnięć i wydawaniu opinii do zmian
w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego samorządów oraz przy
opiniowaniu innych dokumentów związanych z procedurą lokalizacyjną.
73
Słowniczek
erozja eoliczna (erozja wiatrowa) - proces niszczenia gleby przez wiatr;
kompensacja przyrodnicza - rozumie się przez to zespół działań obejmujących
w szczególności roboty budowlane, roboty ziemne, rekultywację gleby, zalesianie,
zadrzewianie lub tworzenie skupień roślinności, prowadzących do przywrócenia równowagi
przyrodniczej lub tworzenie skupień roślinności, prowadzących do przywrócenia równowagi
przyrodniczej na danym terenie, wyrównania szkód dokonanych w środowisku przez
realizację przedsięwzięcia i zachowanie walorów krajobrazowych;
komponenty środowiska - składowe środowiska przyrodniczego do których zaliczamy:
budowę geologiczną, rzeźbę, klimat, stosunki wodne, glebę szatę roślinną i świat zwierzęcy;
krajobraz seminaturalny - krajobraz charakteryzujący się przewagą elementów
przyrodniczych nad antropogenicznymi i formą, która wskazuje na niewielką ingerencję
człowieka w organizowanie przestrzeni;
takson - grupa organizmów (populacji) na tyle do siebie podobnych i wyróżniających się
konkretną cechą, na tyle charakterystyczną, że na tej podstawie można je zaszeregować do
konkretnej kategorii systematycznej;
skrajnia - wolna, niezabudowana przestrzeń nad elementem drogi przeznaczonym do obsługi
tego ruchu oraz w obszarze przylegającym po obu stronach tego elementu, którego szerokość
jest określona dla każdego rodzaju ruchu drogowego;
suburbanizacja - to jedna z faz rozwoju miasta polegająca na wyludnianiu się centrów
i rozwoju strefy podmiejskiej. Wynikiem suburbanizacji jest rozwój infrastruktury (zabudowa
mieszkaniowa, punkty handlowo-usługowe, połączenia komunikacyjne) na obszarach
podmiejskich oraz tworzenie się tzw. miast-sypialni, których mieszkańcy dojeżdżają do pracy
do centrum;
zabudowa zwarta - zabudowa, w której 2/3 ogólnej liczby zagród znajduje się
w bezpośrednim sąsiedztwie; odległość zagród do ok. 20 m a maksymalna nie może
przekraczać 45 m;
zabudowa skupiona - zabudowa o skupionej strukturze, ale wyraźnie luźnej zabudowie;
w skupieniu powinno występować 2/3 ogólnej liczby zagród; średnia odległość zagród 50 –
70 m a maksymalna nie może przekraczać 100 m;
panoramy i otwarcia widokowe - rozległe widoki ukazujące krajobraz obserwowany z pewnej
odległości z miejsc o naturalnych widokowych właściwościach lub sztucznie do tego celu
przystosowanych;
osie widokowe - atrakcyjne linie łączące wzrokowo dwa charakterystyczne punkty,
usytuowane w stosunku do siebie w znacznej zazwyczaj odległości;
strefy ekspozycji krajobrazowej - różnej długości ciągi widokowe, związane z trasami
komunikacyjnymi lub z pasmowymi formami rzeźby terenu, głównie z krawędziami;
74
lotnictwo państwowe - lotnictwo statków powietrznych używanych przez Siły Zbrojne
Rzeczypospolitej Polskiej (wojskowe statki powietrzne) i lotnictwo statków powietrznych
używanych przez służby porządku publicznego (jednostki organizacyjne Straży Granicznej,
Policji, Państwowej Straży Pożarnej i służby celnej).
75
Literatura
1. Archer C.L., Jacobson M.Z. Evaluacion of globar wind power. Jurnal of Geophysical
Research, 2005 vol. 110, D12110.
2. Chylarecki P., Pasławska A. Wytyczne w zakresie oceny oddziaływania elektrowni
wiatrowych na ptaki, sygnowanego przez przedstawicieli organizacji branżowych (PSEW)
i ekologicznych (OTOP). Szczecin 2008.
3. Kepel A. (red.). (msc.). Tymczasowe wytyczne dotyczące oceny oddziaływania
elektrowni wiatrowych na nietoperze (na rok 2009). Porozumienie dla Ochrony
Nietoperzy.
4. Kepel A., Dzięciołowski R., Ciechanowski M. (msc.). Porozumienie o ochronie populacji
europejskich nietoperzy (EUROBATS). Raport z wprowadzania postanowień
Porozumienia w Polsce 2006–2007. Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2008.
5. Maćkowiak J. 2002. „Doświadczenia Niemiec w zakresie wpływu elektrowni wiatrowych
na środowisko i krajobraz”. Problemy Ocen Środowiskowych, Nr 3(18).
6. Odległość turbin wiatrowych od linii elektroenergetycznych NN. Standardowa
specyfikacja techniczna. Polskie Sieci Elektroenergetyczne Operator S.A.. Konstancin –
Jeziorna, luty 2009 r.
7. Olech ST., Juchnowska U. (msc.) Przyrodniczo-przestrzenne aspekty lokalizacji
energetyki wiatrowej w województwie warmińsko – mazurskim. Warmińsko – Mazurskie
Biuro Planowania Przestrzennego w Olsztynie, Filia w Elblągu, Elbląg 2006.
8. Pierpont N. 2006. Syndrom turbin wiatrowych. Hałas, migotanie cienia a zdrowie.
9. Piskorski M. 2003. Nietoperze Południoworoztoczańskiego Parku Krajobrazowego.
Nietoperze, IV, 1.
10. Piskorski M. 2007. Fauna nietoperzy Parku Krajobrazowego Lasy Janowskie. Nietoperze,
VIII, 1-2;
11. Piskorski M. 2008. Nietoperze Roztoczańskiego Parku Narodowego. [w:] XXI
Ogólnopolska Konferencja Chiropetrologiczna, Sieraków 2008, PTOP Salamandra,
Poznań.
12. Prognoza oddziaływania na środowisko projektu elektrowni wiatrowych firmy DIPOL
sp. z o.o. koło Gnieżdżewa (gm. Puck, powiat pucki, woj. pomorskie. Biuro Projektów
i Wdrożeń Ekologicznych PROEKO, Gdańsk 2004.
13. Propozycje Wytycznych Konserwatorskich Urbanistyczno – Architektonicznych do
Kształtowania Zabudowy w Obszarze Miasta Frampol. Regionalny Ośrodek Badań
i Dokumentacji Zabytków w Lublinie, Lublin 2008.
14. Rodrigues. L., Bach M., Dubourgh-Savage J., Goodwin &C. Harbusch (2008).
Guidelines for consideration of bats in wind farm projekts. UNEP, EUROBATS, No 3.
Bonn.
15. Sidło P. O., Błaszkowska B., Chylarecki P. (red.). 2004. Ostoje ptaków o randze
europejskiej w Polsce. OTOP. Warszawa.
16. Strupczewski A. 2006. Czy Polska powinna iść „duńska” drogą? Krótkie porównanie
elektrowni wiatrowych i jądrowych. Portal internetowy energie odnawialne www.energieodnawialne.pl.
17. Stryjecki M., Mielniczuk K., Podgajniak T. (msc.). Ocena ryzyka środowiskowego przy
realizacji inwestycji w energetyce wiatrowej. Przewodnik dla inwestorów. Polska Izba
Gospodarcza Energii Odnawialnej. Warszawa.
18. Wojewódzki program rozwoju alternatywnych źródeł energii dla województwa
lubelskiego. Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie, Lublin 2006.
19. Wołoszyn B.W. Porozumienie Bońskie (EUROBATS) Centrum Informacji
Chiropterologicznej ISEZ PAN, Kraków.
76
20. Wójciak J., Biadań W., Buczek T., Piotrowska M. 2005. Atlas ptaków lęgowych
Lubelszczyzny. Lubelskie Towarzystwo Ornitologiczne. Lublin.
21. Zamość Studium Krajobrazowe - analiza sposobu zagospodarowania strefy południowego
przedpola zabytkowego zespołu miasta wraz z XIX-wiecznymi umocnieniami. Autorska
Pracownia Projektowa, Kraków 2003.
77
Akty prawne
Ustawy
1. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t. j. Dz. U. z 2008 r. Nr 25,
poz. 150, z póżn. zm.).
2. Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego
ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na
środowisko (Dz. U. z 2008 r. Nr 199, poz.1227).
3. Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (t. j. Dz. U. z 2005 r. Nr 45, poz. 435, z późn.
zm.).
4. Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (t. j.: Dz. U. z 2004 r.
Nr 121, poz. 1226, z późn. zm.).
5. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami
(Dz. U. Nr 162, poz. 1568, z późn. zm.),
6. Ustawa z dnia 7 maja 1999 r. o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady
7. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (t. j. Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118,
z późn. zm.).
8. Ustawa z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U.
Nr 80, poz. 717, z późn. zm.).
9. Ustawa z dnia 2 lipca 1947 r. o upamiętnieniu męczeństwa Narodu Polskiego i innych
Narodów na Majdanku (Dz. U. Nr 52, poz. 266).
10. Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2001 r. Nr 115, poz.1229, z późn.
zm.).
11. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2004 r. Nr 92, poz. 880,
z późn. zm.).
12. Ustawa z dnia 28 lipca 2005 roku o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach
i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz gminach uzdrowiskowych (Dz. U. z 2005 r. Nr
167, poz. 1399, z późn. zm.).
13. Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (t. j. Dz. U. z 2006 r. Nr 89, poz.
625, z późn. zm.).
Rozporządzenia
1. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia
rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz
szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do
sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. z 2008 r. Nr 199, poz. 1227).
2. Rozporządzenie Ministra Kultury i Sztuki z dnia 20 września 1949 r. w sprawie określenia
granic terenu Pomnika Męczeństwa na Majdanku (Dz. U. Nr 54, poz. 422).
3. Rozporządzenie Ministra Kultury i Sztuki z dnia 25 sierpnia 1955 r. zmieniające
rozporządzenie Ministra Kultury i Sztuki z dnia 20 września 1949 r. w sprawie określenia
granic terenu Pomnika Męczeństwa na Majdanku (Dz. U. Nr 37, poz. 233).
4. Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 10 lipca 2007 r.
w sprawie określenia granic Pomnika Zagłady, na obszarze którego jest położone Muzeum
Byłego Obozu Zagłady w Sobiborze, oraz obszaru i granic jego strefy ochronnej (Dz. U.
Nr 134, poz. 944).
5. Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 10 lipca 2007 r.
w sprawie określenia granic Pomnika Zagłady, na obszarze którego jest położony były
78
Obóz Zagłady w Bełżcu, oraz obszaru i granic jego strefy ochronnej (Dz. U. Nr 134, poz.
945).
6. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 roku w sprawie
dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 120, poz. 826).
7. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków
technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U.
Nr 75, poz. 690, z późn. zm).
8. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 25 czerwca 2003 r. w sprawie warunków,
jakie powinny spełniać obiekty budowlane oraz naturalne w otoczeniu lotniska (Dz. U.
Nr 130, poz. 1192, z późn. zm.).
9. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 20 lipca 2004 r. w sprawie wymagań dla
lądowisk (Dz. U. Nr 170, poz. 1791).
10. Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 18 lipca 2003 r. w sprawie terenów
zamkniętych niezbędnych dla obronności państwa (Dz. U. z 2003 r. Nr 141, poz.1368).
11. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 25 czerwca 2003 roku w sprawie
warunków, jakie powinny spełniać obiekty budowlane oraz naturalne w otoczeniu lotniska
12. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 25 kwietnia 2007 r.
w sprawie uznania za pomnik historii „Lublin – historyczny zespół architektoniczno urbanistyczny” (Dz. U. z 2007 r. Nr 86, poz. 574).
13. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 25 kwietnia 2007 r.
w sprawie uznania za pomnik historii „Kozłówka – zespół pałacowo – parkowy” (Dz. U. z
2007 r. Nr 86, poz. 573).
14. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 4 maja 2007 r. w sprawie szczegółowych
warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego (tzw. Rozporządzenie
Systemowe Dz. U. z 2007 r. Nr 93, poz.623, z późn. zm.).
15. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 2 lipca 2007 r. w sprawie szczegółowych
zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie energią elektryczną (Dz. U.
z 2007 r. Nr 128, poz. 895, z późn. zm.).
Obwieszczenia
1. Obwieszczenie nr 2/2004 Lubelskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków
w Lublinie z dnia 22 listopada 2004 roku w sprawie wykazu zabytków nieruchomych
i archeologicznych wpisanych do rejestru zabytków „A” i „C” województwa lubelskiego
(Dziennik Urzędowy Województwa Lubelskiego Nr 220 z 2004 r., poz. 2846).
w Lublinie z dnia 15 marca 2007 roku w sprawie wykazu zabytków nieruchomych
z terenu województwa lubelskiego skreślonych z rejestru zabytków w 2006 roku
(Dziennik Urzędowy Województwa Lubelskiego Nr 67 z 2007 r., poz. 1423).
w Lublinie z dnia 15 marca 2007 roku w sprawie wykazu zabytków wpisanych do rejestru
zabytków nieruchomych województwa lubelskiego oraz wykazu zabytków wpisanych do
rejestru zabytków archeologicznych województwa lubelskiego w 2006 roku (Dziennik
Urzędowy Województwa Lubelskiego Nr 67 z 2007 r., poz. 1424).
Zarządzenia
1. Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 r. w sprawie
uznania za pomnik historii (Monitor Polski Nr 50 z 1994 r., poz. 417).
79
2. Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 r. w sprawie
uznania za pomnik historii (Monitor Polski Nr 50 z 1994 r., poz. 426).
80
Spis rysunków
Rysunek 1. Dynamika rozwoju energetyki wiatrowej na świecie
w latach 2000-2008 [MW].....................................................................................11
Rysunek 2. Brak energii wiatru w okresie słabych wiatrów w Danii Zachodniej ................... 12
Rysunek 3. Koszty energii elektrycznej dla odbiorców indywidualnych w krajach Unii
Europejskiej w dniu 01.01.2007 r....................................................................... . 13
Rysunek 4. Proporcje wysokości elektrowni wiatrowych ....................................................... 16
Rysunek 5. Roczna produkcja energii w MWh turbiny wiatrowej V90 – 2,0 MW
w zależności od średniej prędkości wiatru.............................................................17
Rysunek 6. Charakterystyka mocy turbiny wiatrowej V90 – 2,0 MW w funkcji prędkości
wiatru [gęstość powietrza 1,225 kg/m3].................................................................17
Rysunek 7. Średnie prędkości wiatru na obszarze Europy w 2000 r. ...................................... 18
Rysunek 8. Infrastruktura energetyczna, potencjał OZE, niedobory ....................................... 19
Rysunek 9. Strefy energetyczne wiatru w Polsce .................................................................... 19
Rysunek 10. Energia wiatru w kWh na m2 powierzchni łopat na rok...................................... 20
Rysunek 11. Farma wiatrowa w miejscowości Dęby gm. Lubycza Królewska ...................... 22
Rysunek 12. Występowanie orlika krzykliwego i bociana czarnego na Lubelszczyźnie ........ 33
Rysunek 13. Główne korytarze przelotów ptaków wodno–błotnych w województwie
lubelskim i w Polsce............................................................................................ 35
Rysunek 14. Symulacja przestrzenna wiatraków na obszarze 1 km2 ....................................... 64
Spis tabel
Tabela 1. Zależność maksymalnej mocy od średnicy wirnika
(przy prędkości wiatru 15 m/s)............................................................................... 16
Tabela 2. Klasy szorstkości terenu......................................................................................... 20
Tabela 3. Zestawienie gatunków ptaków o randze kluczowej dla województwa
lubelskiego w kontekście ochrony przed kolizjami ............................................... 27
Tabela 4. Wykaz ostoi o znaczeniu międzynarodowym IBA ................................................ 34
Tabela 5. Ostoje siedliskowe Natura 2000 na Lubelszczyźnie .............................................. 36
Tabela 6. Ocena wpływu elektrowni wiatrowych na nietoperze ........................................... 38
Tabela 7. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku ........................................................ 49
Tabela 8. Analiza możliwości przestrzennych budowy elektrowni wiatrowych …………..63
Spis map
Mapa 1. Ochrona przyrody i krajobrazu
Mapa 2. Uwarunkowania ochrony przyrody - Sieć Natura 2000
Mapa 3. Uwarunkowania ochrony przyrody - Ochrona ptaków i nietoperzy
Mapa 4. Ochrona walorów dziedzictwa kulturowego
Mapa 5. Ochrona walorów turystyczno - wypoczynkowych i uzdrowiskowych
Mapa 6. Bezpieczeństwo publiczne
Mapa 7. Uwarunkowania krajobrazowe
Mapa 8. Dostępność sieci energetycznej
Mapa 9. Systemy komunikacji drogowej i kolejowej
Mapa 10. Synteza uwarunkowań
81

przestrzenne aspekty lokalizacji energetyki wiatrowej w

Transkrypt

Podobne dokumenty