pobierz - Efni - Europejskie Forum Nowych Idei

EUROPEJSKIE FORUM NOWYCH IDEI 2015
Panel, piątek, 2 października 2015, 15:30-17:00
Partner: Silvermedia
Jak nowoczesne technologie wpłyną na systemy zdrowia i opieki?

Czy możemy oczekiwać wyłonienia się nowych modeli organizacyjnych systemów opieki
zdrowotnej?

Doświadczenia krajów zaawansowanych we wdrażaniu rozwiązań telemedycznych

Jaki będzie wpływ ICT na zdrowie publiczne, szczególnie na opiekę nad osobami starszymi i
niesamodzielnymi?
Czy możemy oczekiwać wyłonienia się nowych modeli organizacyjnych
systemów opieki zdrowotnej?
W ciągu ostatnich 25 lat obserwujemy w Polsce spowolnienie rozwoju demograficznego oraz znaczące
zmiany w strukturze wieku jej mieszkańców. Proces starzenia się ludności, wynikający z
wydłużającego się życia, pogłębia jeszcze niski wskaźnik urodzeń. Zmiany te postępują szybciej także
z powodu zwiększonej emigrację młodych osób. Starzenie się społeczeństwa prowadzi do zachwiania
proporcji między osobami w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym. Obecnie na 100 osób
pracujących przypada 29 osób w wieku emerytalnym, lecz w perspektywie najbliższych 50 lat
proporcje te się zrównają. Wg danych GUS w 2050 roku osób 65-letnich i starszych będzie 32,7%,
czyli ok. 1/3. Co drugi Polak będzie miał co najmniej 52 lata, czyli średnio 13 lat więcej niż dzisiaj.
Zmieni to bardzo relację liczby osób młodszych do starszych, spośród których część przez długie lata
będzie potrzebowała wsparcia.
Wydłużający się średni czas ludzkiego życia oczywiście cieszy, ale przynosi także wiele nowych
wyzwań – nie tylko dla systemu emerytalnego czy ochrony zdrowia, ale i całej gospodarki. Oznacza
przede wszystkim radykalny wzrost kosztów utrzymania systemów ochrony zdrowia. Wydatki te rosną
zwykle szybciej niż PKB – w Polsce nawet trzykrotnie. Jest to poważny problem społeczny i polityczny
praktycznie w każdym kraju. Również w tych, które chcielibyśmy traktować jako wzory do
1
naśladowania. Pod względem dostępności leczenia i efektywności czołowe miejsca w rankingach
zajmuje Holandia. Na ochronę zdrowia przeznacza aż ok. 12% PKB. Holenderski system ochrony
zdrowia jest jednak niezwykle kosztowny, a wydatki wciąż rosną. Obecnie stanowią 13 proc. PKB i
rosną w tempie ok. 4 proc. rocznie. Do 2040 r. mogą osiągnąć nawet 30% PKB.
Starzenie się społeczeństwa, wzrost kosztów usług medycznych i – paradoksalnie – rozwój nowych
technologii powodują, że nawet najlepsze modele nie wytrzymują dziś próby wydajności. Wszystkie
europejskie systemy ochrony zdrowia stoją dziś przed ogromnymi wyzwaniami. Wszystkie będą
musiały się zmieniać i dostosowywać. Nie możemy liczyć na proste recepty i uniwersalne rozwiązania.
Całą Europę czeka dyskusja i konfrontacja ze zmieniającą się rzeczywistością. Dotyczy to również
Polski. Z całą pewnością czekają nas zmiany i modyfikacje. Nie istnieje jednak uniwersalny wzorzec
tych zmian.

Jak można efektywnie zarządzać ochroną zdrowia i optymalizować system, aby w pełni
wykorzystać rozwój medycyny do polepszenia zdrowia i wydłużenia życia ludzkiego?

Jak powinien wyglądać system kształcenia lekarzy przyszłości, aby nadążali za rozwojem
technologii w medycynie i pomagali pacjentom najlepiej korzystać z jej postępów?

Jakiego rodzaju działania pomagają zwiększać skalę korzystania z nowych sposobów i form
leczenia (w tym z profilaktyki) przez lekarzy i pacjentów, zwłaszcza seniorów? Jak zmieniać
myślenie ludzi o zdrowym życiu i starzeniu się?
Doświadczenia krajów zaawansowanych we wdrażaniu rozwiązań telemedycznych
Większe zapotrzebowanie na usługi medyczne, a jednocześnie zbyt mała liczba pracowników ochrony
zdrowia powodują konieczność rozwoju telemedycyny. Podstawowymi warunkami upowszechnienia
rozwiązań telemedycznych są: regulacje prawne, zapewnienie bezpieczeństwa danych, możliwości
techniczne, efekty, uzasadnienie merytoryczne, ekonomiczne, akceptacja przez płatnika, akceptacja
przez pacjentów oraz akceptacja przez środowisko medyczne.
W Polsce od kilku lat prowadzi się działania, które mają na celu upowszechnienie rozwiązań
telemedycznych. Do tej pory były to jednak działania ukierunkowane wycinkowo na poszczególne
działy medycyny, jak np. neurochirurgia, radiologia, ortopedia czy kardiologia. Jedną z podstawowych
barier jest też brak jasności przepisów prawa. Potrzebne są zmiany obowiązujących przepisów, nie
tylko umożliwiające świadczenie porad medycznych na odległość, ale też
rozstrzygające problem
2
odpowiedzialności za porady telemedyczne i gwarantujące ochronę danych osobowych. Barierę w
dalszym ciągu stanowią kwestie techniczne ze względu na brak systemowego wsparcia finansowego
dla rozwoju telemedycyny oraz brak wspólnych standardów, w tym sprzętu i formatu danych. Ze
względu na swoje przeznaczenie rozwiązania telemedyczne powinny być medycznie certyfikowane –
wdrożenie odpowiednich norm w tym zakresie pozwoli na zdefiniowanie i weryfikację wymogów
jakościowych.
Wartość rynku telemedycyny na świecie szybko rośnie. Szacuje się, że w 2019 roku wyniesie 12,6 mld
dol. Dla porównania w 2009 rynek ten był wart ok. 3,1 mld dolarów. W latach 2012–2013 na zlecenie
Komisji Europejskiej przeprowadzono w UE, Norwegii i Islandii badania mające na celu zmierzenie
zakresu usług e-zdrowia świadczonych w krajach UE. Pytania dotyczyły infrastruktury ICT,
stosowanych aplikacji ICT oraz bezpieczeństwa użytkowania. W ankiecie lekarzy POZ położono
szczególny nacisk na stosowanie elektronicznej dokumentacji medycznej. Większość szpitali w
badanych krajach (81%) posiada rozwiązania typu EMR/EHR/EPR (Electronic Medical Records/
Electronic Health Records/ Electronic Patient Records) – średnio 81% szpitali w krajach UE, Norwegii i
Islandii. Dominują systemy o zasięgu ogólnoszpitalnym. Dostępność ERP/EHR/EPR we wszystkich
szpitalach występuje w Estonii, Norwegii, Danii i na Węgrzech. W Polsce odsetek szpitali deklarujących
brak systemów tego typu wynosi 35% i jest jednym z wyższych spośród krajów naszego regionu. W
badanych krajach średnio 43% szpitali deklaruje, że nie wymienia danych z innymi dostawcami usług
ochrony zdrowia. Pod tym względem najlepiej wypadają kraje Europy Zachodniej oraz Estonia.
Wymiana następuje głównie z innymi szpitalami, lekarzami medycyny ogólnej oraz specjalistami.
W sektorze szpitalnym tylko 9% placówek (średnia dla UE) udostępnia dokumentację medyczną
online. W Polsce usługę udostępniania pacjentom dokumentacji medycznej online oferują głównie
świadczeniodawcy prywatni. Telemonitoring i teleopieka nie są w Europie powszechnie stosowane w
lecznictwie szpitalnym. Średnio 9% szpitali świadczy usługi tego typu. Największy odsetek (22%)
szpitali posiadających specjalistyczne systemy w tym zakresie występuje w Hiszpanii i Wielkiej
Brytanii. Standardem w Europie stała się rezerwacja wizyt wspierana przez system informatyczny. W
krajach UE średnio 70% szpitali posiada rozwiązania tego typu.
W krajach UE, Norwegii, Islandii i Turcji znaczna część dokumentacji prowadzona jest w formie
elektronicznej lub w równym stopniu, co dokumentacja papierowa (88%). W Danii, Norwegii,
Hiszpanii i Wielkiej Brytanii większość lekarzy deklaruje prowadzenie dokumentacji medycznej w
całości lub w dużym stopniu elektronicznie. W pozostałych krajach Europy Zachodniej oraz w Europie
Środkowo-Wschodniej dokumentacja elektroniczna
i papierowa są stosowane w zbliżonych
proporcjach. W Polsce 51% stanowi dokumentacja wyłącznie papierowa lub w większości papierowa.
3
W Danii, Norwegii, Hiszpanii i Wielkiej Brytanii większość lekarzy deklaruje elektroniczną wymianę
informacji z innymi dostawcami usług zdrowotnych oraz specjalistami. W pozostałych krajach Europy
Zachodniej oraz w Europie Środkowo-Wschodniej mniej niż połowa lekarzy deklaruje wymianę
informacji medycznych. W Polsce 15% lekarzy oświadcza, że wymienia dane z innymi dostawcami
usług medycznych i specjalistami. W sektorze POZ największy odsetek lekarzy udostępniających online
dokumentację medyczną pacjentom występuje w Danii (50%) i Estonii (40%). W Polsce taką usługę
oferuje jedynie 10% lekarzy.
W zakresie usług telemedycznych największy odsetek lekarzy ma dostęp do szkoleń i edukacji (średnio
37% w UE, Islandii, Norwegii i Turcji), a następnie do konsultacji online z innymi specjalistami i
pacjentami. W najmniejszym zakresie (3%) dostępne są usługi zdalnego monitoringu pacjenta w
domu. W Wielkiej Brytanii odsetek ten wynosi 8%.

Jak zrównoważyć konieczność wykorzystywania danych medycznych z jednoczesnym
zachowaniem ich bezpieczeństwa i ochroną prawa pacjentów do prywatności?

Jakie są najefektywniejsze formy wymiany doświadczeń i wiedzy o nowych możliwościach,
jakie medycyna daje w związku z rozwojem nowych technologii, pomiędzy uczestnikami
sektora ochrony zdrowia (producenci, dostawcy, lekarze, pacjenci)?

Czy transfer wiedzy na linii biznes–nauka w telemedycynie jest możliwy? W jaki sposób może
wpływać na jakość usług i rozwiązań oraz poprawiać komfort życia pacjentów?
Jaki będzie wpływ ICT (technologii informacyjnych i telekomunikacyjnych) na zdrowie
publiczne, szczególnie na opiekę nad osobami starszymi i niesamodzielnymi?
Rozwój technologii diametralnie zmienia medycynę i ochronę zdrowia. To właśnie w tym sektorze
dokonuje się jeden z największych skoków cywilizacyjnych, wynikający z istnienia nowych aplikacji
informatycznych,
dostępności
zaawansowanych
urządzeń
diagnostycznych
(ultrasonografy,
tomografy, urządzenia do badania dna oka) i możliwości zastosowania systemów wspomagających
zarządzanie zarówno placówkami medycznymi, jak i całym systemem ochrony zdrowia. Ten trend
umacnia się poprzez możliwość wykorzystania internetu i technologii mobilnych ułatwiających proces
leczenia, a także dostępność wirtualnych magazynów, gdzie można przechowywać ogromne ilości
danych medycznych.
Nowe technologie mogą być dużym wsparciem w opiece nad osobami starszymi. Pozwalają w
znacznym stopniu odciążyć system opieki zdrowotnej, ułatwić codzienne funkcjonowanie osób
4
starszych, a opiekunom umożliwić godzenie funkcji, jakie pełnią w społeczeństwie. Świadczenie usług
medycznych na odległość, czy też bardziej ogólnie – stosowanie komunikacji elektronicznej w
medycynie, związane jest z dostrzeganiem i docenianiem wartości tych metod przez środowiska
medyczne. Rola instytucji ochrony zdrowia powinna polegać na stwarzaniu warunków do rozwoju tych
świadczeń, przygotowywaniu wytycznych i standardów technologicznych oraz jakościowych. Ważnym
zadaniem jest również wskazywanie korzyści i promowanie najlepszych rozwiązań. Warto podkreślić,
że telemedycyna i, szerzej, e-zdrowie stwarzają wiele możliwości zarówno w diagnostyce, jak i terapii.
Znane są już dobrze działające w Polsce rozwiązania w zakresie telekonsultacji, telemonitoringu czy
telediagnostyki. Niestety, często jednak rozwiązania kierowane do wsparcia usług telediagnostyki i
teleopieki poprzez niewłaściwe zaprojektowanie, wykonanie lub wdrożenie budzą
niechęć osób
starszych i finalne ich odrzucenie. Zatem kluczem do sukcesu w zastosowaniu dowolnej technologii,
urządzenia lub systemu wydaje się być głęboka analiza i chęć zrozumienia potrzeb osób starszych oraz
włączenie do etapu projektu i testów samych zainteresowanych.
Polski rząd pracuje nad nowelizacją ustawy o systemie informacji w ochronie zdrowia, by umożliwić
wprowadzenie w ramach świadczeń gwarantowanych innowacyjnych metod diagnostyki i leczenia
pacjentów z zastosowaniem rozwiązań teleinformatycznych. Rozwój e-zdrowia w Polsce wymaga
spójnej polityki państwa we wdrażaniu i upowszechnianiu usług medycznych w tym zakresie oraz
zapewnienia warunków podnoszenia wiedzy i świadomości zdrowotnej społeczeństwa wraz z
równoległym zdobywaniem nowych kwalifikacji i umiejętności przez pracowników sektora opieki
zdrowotnej. Inicjatywy rozwijające usługi z zakresu telemedycyny są rekomendowane i wspierane
finansowo przez Unię Europejską.

Jakość rozwiązań telemedycznych – co to oznacza w praktyce? W jaki sposób można ją
weryfikować?

Jakiego rodzaju działania pomagają zwiększać skalę korzystania z nowych sposobów i form
leczenia (w tym z profilaktyki) przez lekarzy i pacjentów, zwłaszcza seniorów? Jak zmieniać
myślenie ludzi o zdrowym życiu i starzeniu się?

Czy nowe technologie w usługach opiekuńczych lub teleprofilaktyce poprzez ich nadmierną
dehumanizację same dla siebie mogą stwarzać bariery w ich upowszechnianiu?
AUTOR: JAKUB GOŁĄB, EKSPERT CENTRUM STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH (CSM)
CSM JEST PARTNEREM MERYTORYCZNYM EFNI 2015
5
Żródła:
1. European Hospital Survey: Benchmarking Deployment of eHealth Services (2012-2013)
2. Informacja Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dn.23.06.2015 dla Sejmowej Komisji Polityki
Senioralnej
3. Raport ”Konstruktywni. Zdrowi-Aktywni-Konstruktywni”. F.Raciborski
4. eZdrowie i Telemedycyna w Europie, A. Pruszko
5. Informacja Ministra Zdrowia z dn.22.06.2015 dla Sejmowej Komisji Polityki Senioralnej
6. Telemedycyna w Polsce – bariery rozwoju w opinii lekarzy, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu,
2013, Tom 19, Nr 4
6