Od połowy lat dziewięddziesiątych trwają

Od połowy lat dziewięddziesiątych trwają zakrojone na szeroką skalę prace konserwatorskie
w Katedrze Metropolitalnej obrządku łacioskiego we Lwowie finansowane przez
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Ze środków ministerstwa przeprowadzono
gruntowną renowację prezbiterium z ołtarzem głównym włącznie, odnowiono obie zakrystie,
dokonano wymiany więźby dachowej i poszycia oraz przeprowadzono remont elewacji
zewnętrznej. Sukcesywnie kontynuowane są prace w kaplicach bocznych katedry lwowskiej
(m.in. Matki Boskiej i św. Antoniego, Matki Boskiej Częstochowskiej, Najświętszego
Sakramentu, Boimów).
Prace konserwatorskie odbywają się w ramach programu ministerialnego "Dziedzictwo
kulturowe" priorytet "Ochrona dziedzictwa narodowego poza granicami kraju"
realizowanego przy współpracy z organizacjami pozarządowymi. Jednym z partnerów
ministerstwa jest Stowarzyszenie "Wspólnota Polska", przy którym działa Ośrodek Ochrony
Polskiego Dziedzictwa za Granicą. Głównym celem działalności ośrodka jest wielokierunkowe
ratowanie polskiego dziedzictwa narodowego pozostającego poza granicami kraju.
Katedra lwowska, ze względu na jej znaczenie dla historii i kultury polskiej, zajmuje
szczególne miejsce w pracach Ośrodka. Dzięki pozyskaniu środków finansowych z MKiDN w
2009 roku przeprowadzono konserwację obrazu Gościnnośd Abrahama z ołtarza św. Trójcy i
umieszczono go na zasuwie obrazu Świętej Trójcy, zabezpieczono i poddano konserwacji
rokokowy ołtarz w kaplicy p.w. Matki Boskiej (Św. Antoniego) oraz przeprowadzono prace
renowacyjne przy tkaninie wyszywanej koralikami z antepedium ołtarza głównego.
W 2009 roku przeprowadzono również badania oraz opracowano kilkuletni program prac
konserwatorskich dotyczący kaplicy p.w. Najświętszego Sakramentu zwanej też
Wiśniowieckich od nazwiska jej fundatorów.
Kaplica Najświętszego Sakramentu. Zdjęcie ołtarza przed postawieniem rusztowao i demontażem.
Kaplica zbudowana na planie prostokąta przykryta jest owalną kopułą z latarnią. Jej ściany i
wnętrze kopuły zdobią XVIII-wieczne dekoracje stiukowe i freski o tematyce religijnej. Są to
malowidła z lat 1771-1772 autorstwa Stanisława Stroioskiego przedstawiające Adorację
Najświętszego Sakramentu. We wnętrzu kaplicy stoi drewniany ołtarz z drugiej dwierci XVIII
wieku przypisywany snycerzowi Tomaszowi Hutterowi i stolarzowi Konradowi
Kutschenreiterowi. Ołtarz jest w całości złocony, ozdobiony ornamentem regencyjnym,
rzeźbami czterech świętych i figurami aniołów z kartuszami. W centrum ołtarzu znajduje się
obraz Zdjęcie z krzyża będący XVII-wieczną kopią obrazu P.P. Rubensa.
Ze względu na zły stan zachowania i postępujące zniszczenia drewna ołtarz wymagał
podjęcia pilnych prac restauratorskich. Od prac przy ołtarzu rozpoczęły się więc działania
konserwatorskie w kaplicy Wiśniowieckich w 2010 roku. Zdemontowany ołtarz
przetransportowano do Brzuchowic pod Lwowem, gdzie w przystosowanych
pomieszczeniach, przeprowadzono w 2011 roku zaplanowane zabiegi konserwatorskie.
Konserwacja techniczna objęła wzmocnienie strukturalne osłabionego drewna przez
impregnację. W ramach konserwacji estetycznej usunięto późniejsze nawarstwienia i
przywrócono złocenia w pierwotnym zakresie.
Fot.1
Fot. 2
Fot.1 Podstawa jednej z rzeźb z ołtarza, stan drewna przed impregnacją.
Fot.2 Fragmenty kolumn po impregnacji, zmyciu zabezpieczeo wykonanych w latach 1986-87 i wtórnych złoceo
Fot. 3 Częśd wyposażenia rzeźbiarskiego i snycerskiego po usunięciu nawarstwieo i impregnacji
Kolejnym etapem prac konserwatorskich w kaplicy Wiśniowieckich była rekonstrukcja
polichromii Stanisława Stroioskiego na sklepieniu kaplicy. Fresk przedstawia Adorację
Najświętszego Sakramentu przez aniołów i świętych oraz Chrystusa Zmartwychwstałego.
W sklepieniu latarni otoczone promieniami znajduje się imię Jahwe w języku hebrajskim.
Malowidła wykonano w niezbyt trwałej technice wapiennej na bardzo cienkiej pobiale.
Polichromia trzykrotnie przemalowywana w swojej historii i poprawiana w technikach
kazeinowych, olejnych i klejowych zupełnie zmieniła założenia autora. Prace konserwatorskie
przy polichromii przeprowadzone w 2011 roku polegały na usunięciu większości
przemalowao. W obecnej chwili autorskiej polichromii na sklepieniu jest około 80 % na318
m2. Pozostała częśd z powodów technologicznych zostanie zrekonstruowana w następnym
etapie. Ze sklepienia kaplicy usunięto bardzo liczne kolonie grzybów i bakterii. Głównym
powodem ich powstania jest duża wilgotnośd w kaplicy i zupełny brak jakiejkolwiek
wentylacji. Kolejnym zagadnieniem konserwatorskim były bardzo liczne spękania
powierzchni tynków i ich rozwarstwienia od wątku. Procentowo wynoszą one około 50%
powierzchni sklepienia. W ramach prac konserwatorskich wykonano uzupełnienia zapraw i
pobiał wapiennych oraz wykonano zastrzyki w miejscach najbardziej grożących
odpadnięciem.
Fot.4
Fot. 5
Fot.4 Sklepienie kaplicy Wiśniowieckich. Postad Chrystusa przed konserwacją.
Fot.5 Postad Chrystusa po usunięciu pleśni, brudu i przemalowao z ciepła jasną kolorystyką.
W kolejnym, trzecim etapie prac przy kaplicy Wiśniowieckich planuje się dalszą restaurację
polichromii Stanisława Stroioskiego na sklepieniu kaplicy oraz rozpoczęcie usuwania
nawarstwieo ze sztukaterii pomiędzy gzymsami.
Opracowanie: Urszula Hanc
Zdjęcia: Jan Wiłkojd