„P RZERÓBKA ”

ZWIĄZEK ZAWODOWY
PRACOWNIKÓW ZAKŁADÓW PRZERÓBKI
MECHANICZNEJ WĘGLA W POLSCE
„PRZERÓBKA ”
Zarząd Zakładowej Organizacji Koordynacyjnej
Kompanii Węglowej S.A.
40-127 KATOWICE, pl. Grunwaldzki 8-10, tel. 032/2565907, fax. 032/2091112, e-mail: [email protected]
Katowice, dnia 22 stycznia 2009 r.
Państwowa Inspekcja Pracy
Okręgowy Inspektor Pracy
w Katowicach
ul. Graniczna 29
40-017 Katowice
Zawiadomienie o naruszaniu przepisów prawa pracy
z wnioskiem o przeprowadzenie kontroli
Zakładowa Organizacja Koordynacyjna Związku Zawodowego Pracowników Zakładów
Przeróbki Mechanicznej Węgla w Polsce „PRZERÓBKA” Kompanii Węglowej S.A. - dalej zwana w
skrócie ZOK ZZ „PRZERÓBKA” KW S.A. - zawiadamia o naruszaniu przez Zarząd Kompanii
Węglowej S.A. z siedzibą w Katowicach, przepisów prawa pracy i wnosi o przeprowadzenie kontroli w
zakresie:
1. Zgodności z obowiązującym prawem zawarcia i wejścia w życie Aneksu nr 5 z dnia 18 grudnia
2008 r. do Porozumienia zawartego w 20 grudnia 2004 r. pomiędzy Zarządem Kompanii
Węglowej S.A. a organizacjami związków zawodowych na mocy uchwały nr 2598/2008 z dnia
23 grudnia 2008 r. Zarządu Kompanii Węglowej S.A.
2. Skuteczności dokonanego pismem z dnia 23.12.2008 r. (które otrzymaliśmy w dniu 5 stycznia
2009 r.) wypowiedzenia ZOK ZZ „PRZERÓBKA” KW S.A. w trybie art. 365 1 k.c. w nawiązaniu
do art. 300 k.p. przez Zarząd Kompanii Węglowej S.A. na mocy uchwały nr 2598/2008 z dnia
23 grudnia 2008 r.
3. Skuteczności dokonywania przez Zarząd Kompanii Węglowej S.A. na zasadzie porozumienia
stron lub wypowiedzeń zmieniających zmian indywidualnych umów o pracę, których częścią
mają być zmienione postanowienia dotychczasowych umów o pracę wynikających z zapisów
Porozumienia z dnia 20 grudnia 2004 r. zmienionych w sposób wadliwy Aneksem nr 5 z dnia
18 grudnia 2008 r.
Uzasadnienie
Dnia 20 grudnia 2004 r. pomiędzy Zarządem Kompanii Węglowej S.A. a organizacjami
następujących związków zawodowych: NSZZ „Solidarność”, Wolny Związek Zawodowy „Sierpień 80”
przy Kompanii Węglowej S.A., Związek Zawodowy Pracowników Dołowych, Związek Zawodowy
Ratowników Górniczych w Polsce, NSZZ „Solidarność 80”, Związek Zawodowy „Kontra”, Związek
Zawodowy Pracowników Kopalnianej Kolei Podziemnej w Polsce, Związek Zawodowy Dozoru i
Nadzoru Górniczego „Kadra”, Związek Zawodowy Górników w Polsce, Związek Zawodowy „Kadra”,
Związek Zawodowy Pracowników Zakładów Przeróbki Mechanicznej Węgla w Polsce „Przeróbka”,
Związek Zawodowy „Kontra” z siedzibą w Gliwicach, Związek Zawodowy Maszynistów Wyciągowych
Kopalń w Polsce, Związek Zawodowy Jedności Górniczej, Związek Zawodowy „Kontra Małopolska”,
Związek Zawodowy „Kadra” KWK „Rydułtowy – Anna” ruch II „Anna” zostało zawarte porozumienie.
Powyższe porozumienie było wielokrotnie zmieniane w drodze aneksów przez jego sygnatariuszy.
Ostatnia zmiana powyższego autonomicznego źródła prawa pracy z dnia 18 grudnia 2008 r. nie
została podpisana przez wszystkie organizacje związkowe, które je zawarły w formie Aneksu nr 5.
Wobec powyższego Zarząd Kompanii Węglowej S.A. na mocy uchwały nr 2598/2008 z dnia 23
grudnia 2008 roku wypowiedział w trybie art. 365 1 kodeksu cywilnego w nawiązaniu do art. 300 kp
następujące przepisy Porozumienia z dnia 20 grudnia 2004 r.: §81 ust. 1, §82, §83 ust. 1, §84, §85,
§813 ust. 1 i 3, §814 ust. 4, w załączniku nr 1 pozycje I,II,III.1 i III.2, w załączeniu nr 4: w § 2 ust. 2, w
§ 3 ust. 1 – 3, w § 5 ust. 3 i 4, § 6 i w § 8 ust.4, w załączniku nr 6 w § 2 ust. 2 i 3, w załączniku nr 7 §3,
w załączniku nr 8: w § 2 ust. 1, w § 4 ust. 2, w § 8 pkt 1 i 2, § 9, w załączniku nr 10: § 2, w § 7 ust. 1 i
w załączniku nr 11 w § 1 ust. 1 – w zakresie w jakim przepisy te są regulowane przez aneks, o którym
mowa w ust.1; § 14 – stosowanie postanowień zakładowych układów zbiorowych pracy spółek
węglowych, kopalń i zakładów w części dotyczącej przepisów o przyznawaniu kategorii osobistego
zaszeregowania dla stanowisk wymienionych w §11 i §12 tego porozumienia.
Dowód: Kopia wypowiedzenia i uchwały Zarządu Kompanii Węglowej S.A. w załączeniu.
W art. 59 Konstytucji przewidziana została możliwość zawierania porozumień zbiorowych.
Przepis art. 59 Konstytucji należy więc rozumieć przede wszystkim jako podstawę zawierania
porozumień zbiorowych innych niż układy zbiorowe pracy, które stanowią źródło prawa pracy. Stanowi
on, że związki zawodowe oraz pracodawcy i ich organizacje mają prawo do rokowań, w szczególności
w celu rozwiązywania sporów zbiorowych oraz do zawierania układów zbiorowych pracy i innych
porozumień. Podnosi się, że przepis ten na równi z układami zbiorowym traktuje wszelkie
pozaukładowe porozumienia. Art. 9 § 2 k. p. też przewiduje możliwość zawierania porozumień
zbiorowych bez określenia kto może takie porozumienia zbiorowe zawierać i jaki jest przedmiot takich
porozumień zbiorowych. Porozumienie zawarte w dniu 20 grudnia 2004 r. stanowi źródło prawa pracy
w rozumieniu art. 9 § 2 kp. Zgodnie z regulacją art. 9 k.p. wszystkie akty zaliczone do tzw.
autonomicznych źródeł prawa pracy mają charakter normatywny, tzn. skutki prawne przez nie
wywoływane mają ten sam charakter, co skutki prawne wywoływane przez akty w znaczeniu
prawnokonstytucyjnym. Powyższe porozumienia zostało zawarte z woli partnerów socjalnych tj.
pracodawcy oraz reprezentujących zbiorowe prawa i interesy zatrudnionych osób organizacje
związkowe mające konstytucyjne prawo do prowadzenia rokowań oraz zawierania porozumień (art.
59 ust. 2 Konstytucji RP). Swoje uprawnienia organizacje związkowe czerpią ponadto z przepisów
ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (art. 7 ust. 1) oraz postanowień konwencji
Międzynarodowej Organizacji Pracy nr 98 z 1949 r. i nr 154 z 1981 roku, a także zalecenia MOP nr
163. Strony powyższego porozumienia określiły w § 13 termin jego obowiązywania do czasu wejścia
w życie nowego Zakładowego Układu Zbiorowego Pracy.
Doktryna prawa pracy wyróżniała 2 rodzaje takich porozumień, mianowicie porozumienia
zbiorowe, które są zawierane między ustawowo określonymi podmiotami, mają określony zakres
2
przedmiotowy, a więc ustawa precyzuje kto takie porozumienie może zawierać i co jest przedmiotem
tego porozumienia oraz porozumienia zbiorowe (co do których istniały daleko idące wątpliwości) ,
które zawierane są bez wyraźnej podstawy prawnej. W wyroku z dnia 6 lutego 2006 r. Sąd Najwyższy
(sygn. akt III PK 114/05) SN uznał, że porozumienia zbiorowe zawierane bez wyraźnej podstawy
prawnej są źródłem prawa pracy, które powoduje powstanie określonych praw podmiotowych po
stronie pracownika. Uznanie, że takie porozumienia zbiorowe są źródłem praw podmiotowych
pracowników oznacza, że w razie nie wykonania określonych zobowiązań wobec pracownika,
pracownik może skutecznie dochodzić swoich roszczeń na drodze sądowej. A więc, jeżeli pracodawca
nie wywiąże się z określonych zobowiązań wobec załogi, to nie wywiązanie się z takich zobowiązań
wobec załogi daje pracownikowi podstawę do wytoczenia powództwa przeciwko pracodawcy i można
skutecznie w drodze postępowania sądowego dochodzić takich roszczeń i domagać się ich
zasądzenia, wskazując jako podstawę prawną takie porozumienie zbiorowe.
Wobec powyższego stwierdzić należy, że powyższe porozumienie oparte zostało na gruncie
przepisów prawa pracy. A zatem zgodnie z poglądem doktryny porozumienie (zakładowa umowa
zbiorowa, zakładowy system wynagradzania, układ zbiorowy pracy) jest wprawdzie umową, ale
kolektywną i o charakterze obligacyjno - normatywnym. Przepisy k.c. nie mają do niej w ogóle
zastosowania, ani wprost ani odpowiednio. Także te o wykonywaniu zobowiązań (Wagner Barbara
glosa OSP.1996.6.116 Glosa do uchwały SN z dnia 29 czerwca 1995 r., I PZP 5/95. Teza nr 1
5762/1).
Wobec powyższego zasadność wypowiedzenia w trybie art. 365 1 kodeksu cywilnego w
nawiązaniu do art. 300 kp następujących przepisów Porozumienia z dnia 20 grudnia 2004 r.: §81 ust.
1, §82, §83 ust. 1, §84, §85, §813 ust. 1 i 3, §814 ust. 4, w załączniku nr 1 pozycje I,II,III.1 i III.2, w
załączeniu nr 4: w § 2 ust. 2, w § 3 ust. 1 – 3, w § 5 ust. 3 i 4, § 6 i w § 8 ust.4, w załączniku nr 6 w § 2
ust. 2 i 3, w załączniku nr 7 §3, w załączniku nr 8: w § 2 ust. 1, w § 4 ust. 2, w § 8 pkt 1 i 2, § 9, w
załączniku nr 10: § 2, w § 7 ust. 1 i w załączniku nr 11 w § 1 ust. 1 – w zakresie w jakim przepisy te są
regulowane przez aneks, o którym mowa w ust.1; § 14 – stosowanie postanowień zakładowych
układów zbiorowych pracy spółek węglowych, kopalń i zakładów w części dotyczącej przepisów o
przyznawaniu kategorii osobistego zaszeregowania dla stanowisk wymienionych w §11 i §12 tego
porozumienia – budzi duże wątpliwości i zastrzeżenia.
Ponadto podnieść należy, że w wypowiedzeniu z dnia 23 grudnia 2008 r. dokonanym przez
Kompanię Węglową zastosowano przepisy kodeksu cywilnego stosowane odpowiednio przez art. 300
kp. Zastosowanie powyższych przepisów na gruncie zbiorowego prawa pracy wydaje się być
nieuzasadnione. Przepisy kodeksu cywilnego stosuje się odpowiednio do „stosunku pracy”. Wynika z
tego, że do innych materii, które stanowią przedmiot prawa pracy (do administracji pracy, sporów
pracy, zbiorowych stosunków pracy) nie stosuje się przepisów kodeksu cywilnego na mocy art. 300
k.p. Wobec braku normatywnego uregulowania, wszelkie próby (zwłaszcza dotyczące odpowiedniego
stosowania kodeksu cywilnego do zbiorowego prawa pracy np. do oświadczeń woli, stosowania zasad
dobrej wiary przy rokowaniach) są wysoce kontrowersyjne, jeśli chodzi o stosowanie odpowiednie
przepisów kodeksu cywilnego do innych problemów niż stosunek pracy. Wobec powyższego Przepisy
kodeksy cywilnego w prawie pracy mogą być stosowane tylko do stosunku pracy w warunkach
określonych w art. 300 k.p. Brak jest odesłania do stosowania tego przepisu w zbiorowym prawie
pracy.
Powyższy pogląd potwierdzają liczne stanowiska doktryny w tym jednego z przedstawicieli
stwierdzającego, że „w związku z rozważaniami na temat porozumień zbiorowych nasuwa się
3
krytyczna uwaga wobec tezy, iż do porozumień tych można by stosować przepisy kodeksu cywilnego
(poprzez art. 300 k.p.)” (Sanetra Walerian).
Ponadto w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 2005 r. (II PZP 8/05) stwierdził, że każda
zmiana porozumienia wymaga bowiem zgodnej woli stron porozumienia, w tym zgody związku
zawodowego reprezentującego interesy pracowników.
A zatem w obecnej sytuacji wobec braku zgody wszystkich związków zawodowych na
zmiany do Porozumienia z dnia 20.12.2004 r. można by przyjąć tezę, że nie doszły do skutku
zmiany, które zawiera aneks nr 5 z dnia 18 grudnia 2008 r. do Porozumienia z dnia 20 grudnia
2004 r.
Kolejną ważna kwestią wymagającą rozstrzygnięcia jest sprawa skutków zmiany porozumienia
zbiorowego będącego źródłem prawa pracy w rozumieniu art. 9 § 1kp. W wyroku z dnia z dnia 12
sierpnia 2004 r. (sygn. akt III PK) Sąd Najwyższy stwierdził Kodeks pracy nie reguluje wprost skutków
zmiany porozumienia zbiorowego będącego źródłem prawa pracy w rozumieniu art. 9 § 1. Aktem
najbardziej zbliżonym do tego porozumienia jest układ zbiorowy pracy. Z tego względu należy przez
analogię stosować
art. 24113 § 2 k.p. Oznacza to, że do wprowadzania postanowień mniej
korzystnych dla pracownika wymagane jest wypowiedzenie zmieniające (art. 42 k.p.).
W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjął się prawidłowy pogląd, że każda z konstrukcji
prawnych pakietu gwarancji pracowniczych (źródło prawa pracy, umowa na rzecz osoby trzeciej i
umowa kształtująca treść indywidualnych stosunków pracy) prowadzi do przyjęcia mocy wiążącej
pakietu nie tylko w sferze zbiorowego prawa pracy, ale także w sferze indywidualnych roszczeń
pracowniczych (uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 29 lipca 2003 r., I PK 270/02, OSNP
2004 nr 16, poz. 281). Ponadto w wyroku z dnia 29 lipca 2003 r. Sąd Najwyższy ( I PK 270/02 )
przyjął tezę, że przy ocenie zasadności roszczeń pracowniczych opartych na postanowieniach
porozumienia (pakietu socjalnego) zawartego przez związki zawodowe z przyszłym nabywcą
przedsiębiorstwa (akcji spółki) należy kierować się zasadą, że taka umowa ma moc wiążącą nie tylko
w sferze zbiorowego prawa pracy, ale także w zakresie indywidualnych roszczeń pracowniczych oraz
SN przyjął, że pakiet gwarancji pracowniczych ma moc wiążącą nie tylko w sferze zbiorowego prawa
pracy, ale także w sferze indywidualnych roszczeń pracowniczych.
W związku z powyższym Sąd Najwyższy w wyroku z dnia z dnia 11 kwietnia 2006 roku (sygn.
akt I PK 171/05) przyjął tezę, że zmiana na niekorzyść pracowników skutków wynikających z
postanowień takiego paktu wymaga dokonania wypowiedzeń zmieniających w zakresie jego
postanowień, które pracodawca chce uchylić - na podstawie art. 42 § 1 k.p. w związku z odpowiednio
stosowanym art. 24113 § 2 k.p. Powyższy pogląd Sąd Najwyższy powtórzył w wyroku z dnia 6 grudnia
2005 r. (III PK 95/05) stwierdzając, że wprowadzenie niekorzystnej dla pracowników zmiany
porozumienia zbiorowego będącego źródłem prawa pracy (art. 9 k.p.) wymaga dokonania
wypowiedzeń zmieniających (art. 42 w związku z art. 24113 § 2 k.p.). Uznanie porozumienia z dnia
20.12.2008 r. za akt normatywny w rozumieniu art. 9 k.p. przesądza o sposobie i warunkach
skutecznej zmiany postanowień wyżej wymienionej umowy (Porozumienia), to jest w oparciu o
przepisy Kodeksu pracy.
Kodeks pracy nie reguluje wprost skutków zmiany porozumienia zbiorowego będącego
źródłem prawa pracy w rozumieniu art. 9 § 1. Aktem najbardziej zbliżonym do tego porozumienia jest
układ zbiorowy pracy. Z tego względu należy przez analogię stosować art. 24113 § 2 k.p. Oznacza to,
4
że do wprowadzania postanowień mniej korzystnych dla pracownika wymagane jest wypowiedzenie
zmieniające (art. 42 k.p.).
Ponadto zapisy powyższego porozumienia wskazują, że powyższe porozumienie reguluje
sytuację pracowników w zakresie warunków pracy i innych świadczeń związanych z pracą do czasu
wejścia w życie nowego zakładowego układu zbiorowego pracy. Zaś w preambule do ww.
porozumienia strony wyrażają zobowiązanie do kontynuowania negocjacji nad nowym jednolitym
Zakładowym Układem Zbiorowym Pracy.
Wobec powyższego można wynosić tezę, że powyższe porozumienie stabilizuje warunki
zatrudnienia pracowników aż do momentu wejścia wejścia w życie nowego Zakładowego Układu
Zbiorowego Pracy. A zatem nie można przyjąć, że zawarcie powyższego porozumienia było związane
z szczególną sytuacją związaną z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa (zakładu pracy) i nie było
instrumentem elastycznego reagowania na te sytuacje (jako przykład takiego porozumienia wskazać
można porozumienie dotyczące zasad postępowania w sprawach pracowników objętych planowanymi
zwolnieniami grupowymi (art. 3 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach
rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, Dz. U. Nr
90, poz. 844)).
Naszym zdaniem każda zmiana porozumienia wymaga bowiem zgodnej woli stron
porozumienia, w tym zgody związku zawodowego reprezentującego interesy pracowników. Do
porozumień zbiorowych prawa pracy nie można stosować przepisów kodeksu cywilnego
(poprzez art. 300 k.p.).
Z uwagi na to, że kodeks pracy nie reguluje wprost skutków prawnych wadliwej zmiany
porozumienia zbiorowego będącego źródłem prawa pracy w rozumieniu art. 9 § 1, to jednak uznając,
że aktem najbardziej zbliżonym do tego porozumienia jest układ zbiorowy pracy, to należy przez
analogię stosować art. 24113 § 2 k.p.
Oznacza to, że do wprowadzania postanowień mniej korzystnych dla pracownika wymagane
jest wypowiedzenie zmieniające dokonane na zasadzie art. 42 k.p. Jednakże Zarząd Kompanii
Węglowej S.A. nie proponuje nowych warunków pracy płacy na zasadzie art. 42 k.p., ale w formie
porozumienia stron w dodatku nie informując przy tym pracowników, iż proponowane warunki
wynikające z Aneksu nr 5 są dla pracowników Kompanii Węglowej S.A. znacznie mniej korzystne od
tych obowiązujących przed wprowadzeniem w życie Aneksu nr 5.
Dowód: Zestawienie porównawcze wielkości dodatków i innych świadczeń ustalonych
przez część związków zawodowych w stosunku do zasad obowiązujących przed podpisaniem
Aneksu nr 5 z dnia 18.12.2008 r.
W związku z powyższym niniejsze zawiadomienie należy uznać za w pełni uzasadnione.
Dlatego wnosimy o podjęcie przez Państwową Inspekcję Pracy kontroli celem weryfikacji
nieprawidłowości działań pracodawcy oraz prosimy o udzielenie informacji o poczynionych przez
Państwową Inspekcję Pracy ustaleniach.
Do wiadomości:
Z poważaniem
- Kompanii Węglowej S.A.
- Pracowników KW S.A.
- Mediów.
5