Poznajcie Rosciszewo Chopina
Transkrypt
Poznajcie Rosciszewo Chopina
Ryszard Szymański SCENARIUSZ ZAJĘĆ Typ szkoły: podstawowa, gimnazjum, ponadgimnazjalna Etap kształcenia: II, III, IV Rodzaj zajęć: uroczystość środowiskowa (plenerowa) Tytuł uroczystości: Poznajcie Rościszewo Chopina Cele: 1. Cel ogólny: • poznanie tradycji chopinowskiej w Rościszewie, promocja uzdolnionej młodzieży i środowiska lokalnego. 2. Cele szczegółowe: Uczeń: • poznaje historię pobytu Chopina w miejscowym dworku oraz historię i kulturę Rościszewa – miejsca na Szlaku Chopinowskim na Mazowszu, • poznaje wybrane utwory Fryderyka Chopina, • doskonali umiejętność recytacji, • współtworzy uroczystość środowiskową. Czas trwania zajęć: ok. 120 minut Ogólny opis uroczystości: Miejsce: kompleks parkowo-dworski w Rościszewie, udekorowana scena w cieniu alei kasztanowców przylegającej do dziedzińca urokliwego barokowego dworku z połowy XVIII w., w którym latem 1827 r. Fryderyk Chopin spędził dwa pełne dni, odpoczywając w drodze do odległej o 60 km Szafarni Czas: niedzielne (ewentualnie sobotnie) popołudnie w miesiącach letnich (np. w godz. 14–16) Treść: Uroczystość składa się z dwóch części stanowiących integralną całość: • programu poetycko-muzycznego, odnoszącego się do pobytu kompozytora w tej miejscowości, ukazującego jej ciekawą historię i kulturę, a także znaczenie Fryderyka Chopina i jego dzieła w świecie współczesnym, • minikoncertu muzyki Fryderyka Chopina (układ jest opisany w scenariuszu części głównej). Wykonawcy: w poetycko-muzycznej części – Chór „Canto” Zespołu Szkół Samorządowych w Rościszewie; w części koncertowej – uczniowie i profesorowie szkół muzycznych I i II stopnia w Sierpcu. Całość programu prowadzi konferansjer. Odbiorcy: społeczność lokalna Rościszewa i Sierpca, dzieci i młodzież szkolna, harcerze, uczniowie sierpeckich szkół muzycznych z opiekunami i rodzicami, przedstawiciele władz samorządowych województwa mazowieckiego, powiatu sierpeckiego, gminy Rościszewo, Towarzystwa Naukowego Płockiego z oddziałami terenowymi, instytucji edukacyjno-kulturalnych i gospodarczych, rodów zasłużonych w dziejach miejscowości, sponsorzy, partnerzy i media. Dodatkowe materiały: • informacyjne: zaproszenia, plakaty, ogłoszenia, • banery dekoracyjne – jeden nad otwartą bramą do dworku o treści: „Rościszewo Chopina jak centrum polszczyzny/ Tu się człowiek napije, nadysze ojczyzny”, drugi bezpośrednio nad sceną, o treści: „Na dziedzińcu – wśród kasztanowców./ Poznajcie Rościszewo Chopina”, • scena na dziedzińcu dworku, w cieniu alei kasztanowców, udekorowana motywami chopinowskimi, dużo kwiatów, wokół miejsca siedzące dla przybyłych gości, • pamiątkowe foldery promocyjne. Imprezy towarzyszące: koncert w wykonaniu orkiestry dętej (wiązanka utworów patriotycznych i ludowych), zwiedzanie dworku i izby pamięci (wystawa prac plastycznych uczniów o tematyce chopinowskiej, pamiątki chopinowskie, historia i współczesne oblicze miejscowości), degustacja kulinarnych smakołyków przygotowanych przez gospodynie. Inne: można postarać się o patronat honorowy i medialny, sponsorów, partnerów i instytucje wspierające. 2 Przebieg uroczystości I. Wprowadzenie Czas poprzedzający uroczystość (13.30–14.00) 1. Harcerze miejscowych szkół witają w bramie przybywających gości, wręczają im okolicznościowe foldery i inne materiały, informują o układzie przestrzennym oraz kierują do gospodarzy i organizatorów uroczystości. W tle słychać dźwięki utworów orkiestry dętej. 2. Przybyli goście i uczestnicy uroczystości zajmują miejsca wokół sceny. II. Część główna uroczystości (centralna część sceny, lekko po lewej – instrument koncertowy, przed nim bukiet biało-czerwonych róż; z prawej – chór „Canto”) 1. Konferansjer: Szanowni państwo! Rok 2007 w Rościszewie, niewielkiej miejscowości północnego Mazowsza, będącej też siedzibą gminy, przyniósł dwa niezwykle ważne wydarzenia: po pierwsze, 180 rocznicę pobytu Fryderyka Chopina w tutejszym dworku, należącym wówczas do generała wojsk koronnych Benedykta Jeżewskiego; po drugie, finał niezwykle rzadkiej i cennej inicjatywy samorządowej w postaci uroczystego otwarcia tego samego, ale pięknie odnowionego obiektu, któremu po latach ruiny i dewastacji przywrócono dawny blask. Odrestaurowany barokowy dworek z połowy XVIII w., otoczony wiekowymi kasztanowcami, „sam się prosił”, aby jego urokliwe wnętrza i parkowe otoczenie wypełnić muzyką i ideą wielkiego kompozytora, który gościł tu 7 i 8 lipca 1827 r., odpoczywając w trakcie podróży do Szafarni. Drodzy goście! Dziś to marzenie staje się rzeczywistością dzięki programowi zatytułowanemu „Poznajcie Rościszewo Chopina”. Powstał on z myślą, aby w dwusetną rocznicę urodzin kompozytora rościszewski epizod z jego życia – niczym bezcenna iskra – nie zgasł, ale przeistoczył się w jasny płomień pięknych idei, przywracających naszemu życiu właściwą hierarchię wartości. Zatem w imieniu gospodarzy gminy i organizatorów dzisiejszej uroczystości witam serdecznie wszystkich państwa „w naszej małej, cichej, miejscowości”. 3 2. Piosenka w wykonaniu chóru – na melodię „My Cyganie”: W naszej małej, cichej, miejscowości, Gdzie Mazowsza prawie widać kres, Wielu miłych, drogich gości Razem z nami dzisiaj jest. Polskie dzieje, przeszłość ukochaną, Ślady zdarzeń, tych sprzed wielu lat, Na dziedzińcu, wśród kasztanów Chcemy opowiedzieć Wam. Ref. W Rościszewie pięknie Was witamy, W Rościszewie, gdzie wciąż Chopin gra, Gdzie Jeżewskich, Rościszewskich Pełen wspomnień jest ten park. (bis) 3. Konferansjer: Fryderyk Chopin. Do niedawna mało kto w Rościszewie, i pewnie w Polsce też, miał świadomość, że najwybitniejszy polski kompozytor przebywał w tej miejscowości. 7 lipca 1827 r. zajechał przed bramę dworku razem ze swym przyjacielem hrabią Zboińskim, z którym podróżował do Szafarni, gdzie mieszkał jego przyjaciel z lat szkolnych Dominik Dziewanowski. W rościszewskim majątku zrobili sobie przerwę w podróży. Zmęczony Chopin odpoczywał tu w cieniu kasztanowców, delektował się zapachem parkowej przyrody, rozmawiał z przyjaciółmi Jeżewskimi, raczył ich swoją grą. Wiemy, że następnego ranka, w niedzielę, udał się na mszę świętą do miejscowego kościółka pod wezwaniem św. Józefa. Pewnie resztę dnia spędził we dworku i parkowych zakamarkach, oczarowany atmosferą rościszewskiego „Soplicowa”. Tylko dwa dni i aż dwa dni! Jak podkreślała Marita Alban Juarez z NIFC w trakcie swojego pobytu w Rościszewie, mieszkańcy tej miejscowości „powinni być dumni z tego, że Chopin spędził tu pełne dwa dni swojego krótkiego życia”. Tę historię opowiedzą za chwilę państwu młodzi artyści w poetycko-muzycznej improwizacji, którą można nazwać: „To były piękne dni”. Zapraszam! 4. Na tle muzyki Chopina uczeń recytuje wybrane fragmenty listu kompozytora do rodziców, świadczącego o jego planowanej podróży do Rościszewa: 4 „Najukochańsi Rodzice i wy, lube siostrylle. Gdy mi zdrowie służy jak jaki pies dressowany, a pana Zboińskiego żółte opuszczają oczki, gdy wyjeżdżamy do Płocka, szaleństwem by było, gdybym z mej strony nie miał o tym donieść. – Dziś więc w Płocku, jutro w Rościszewie, po pojutrze w Kikole, parę dni w Turznie, parę dni w Kozłowie i moment w Gdańsku i na powrót. (…) Chciałem Wam, siostrylle, walczyka mego posłać, ale nie mam czasu, bo już wsiadamy; jest teraz rano, godzina 8-ma (bo my nigdy przed 7 nie wstajem). Powietrze świeże, słonko ślicznie świeci, ptaszki świergocą, strumyka nie ma, boby mruczał, ale za to jest staw i żaby prześlicznie śpiewają! – Ależ najzabawniejszy jest kos, co przed oknami awantury wyśpiewywa, a po kosie najmłodsza Kamilka Pana Zboińskiego, co jeszcze dwóch lat nie ma, polubiła mię i paplocze, że »Kagila pana koteć«. Jak ona mnie, tak ja bilion razy Papę i Mamę, Mamę i Papę koteć i szanować, i w nóżki, rączki całować. Najprzywiązańszy F. Chopin” 5. Po odczytaniu listu piosenka chóru Canto – na melodię „To były piękne dni”: Latem wśród kasztanów na dziedzińcu, W rościszewskim dworze, u wrót bram. Radosne okrzyki powitania: „Witaj, Fryderyku, witaj nam!”. Do Szafarni stąd już niedaleko, Więc na chwilę możesz wstrzymać czas. Posiedź z nami, posiedź, Fryderyku, W rościszewskim parku zagraj nam. Młody muzyk usiadł na dziedzińcu, Gdzie chór świerszczy już ustawił się. Rościszewo grą swą zaczarował I powiedział, upuszczając łzę: „Mój kochany, stary przyjacielu, Tak tu pięknie, aż zapiera dech. To jest nasza Polska ukochana, 5 Pośród kwiatów, pośród takich drzew. Żył i kochał Chopin w wielu krajach, Bo artysty taki to już los, Ale nawet na paryskim bruku Swojego Mazowsza słyszał głos. Choć po latach ślady tej historii W rościszewskim parku pokrył kurz, Pamiętają o niej klony, lipy, A kasztany nucą sobie tu: Ref. To były piękne dni, po prostu piękne dni, Choć dawno temu, pamięć o nich trwa I w szumie starych drzew, w tęsknocie prostych serc, Nasz nieśmiertelny Chopin wciąż tu gra. 6. Na tle muzyki Chopina recytacja wiersza: (Pierwsza zwrotka ma charakter liryczny, druga – ekspresyjny). Byłeś tu Pod grubą warstwą czasu Jeszcze dźwięczy muzyka fortepianu I słowa do przyjaciół Jeszcze szepczą kasztany Strażnicy dawnych dni Powracających Jak świty radosnych mazurków I wieczory posępnych nokturnów Nasz ukochany polski Fryderyku Fryderyku żelazowej radości dzieciństwa I mazowieckiej ciszy ukojenia Przed rozterkami paryskiego bruku Przy blasku szlachetnych serc Przy dźwiękach wspomnień 6 Żyjesz w nas Każdym akordem miłości Do ukochanej Ojczyzny Ojczyzny z naszych marzeń Ojczyzny z naszych snów 7. Konferansjer: To z pewnością były piękne dni w historii tej miejscowości. Z pewnością też nie jedyne. Szanowni państwo! W dorobek duchowy i materialny tej ziemi wpisały się w sposób szczególny dwa szlachetne i zasłużone na Mazowszu rody: Rościszewskich herbu Junosza i Jeżewskich herbu Jastrzębiec. Dzięki nim mamy w Rościszewie dworek i Chopina. Z potomkami Rościszewskich utrzymujemy owocny kontakt, zyskaliśmy pamiątkowe materiały chopinowskie, historyczne i edukacyjne: m.in. monografię rodu z cennymi informacjami o historii Rościszewa, program edukacyjny o Janinie i Lechu Rościszewskich – bohaterach lat II wojny światowej, którzy otrzymali zaszczytny tytuł „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”, a także materiały wspomnieniowe o wybitnym geopolityku, szlachetnym intelektualiście i patriocie, profesorze Marcinie Marii Rościszewskim, przez wiele lat współkierującym Instytutem Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN. To ludzie, z którymi łączą nas historyczne korzenie, a obecnie także pamięć i przyjaźń. Chcemy, aby wspólna historia i kultura łączyła pokolenia, a Chopin – tak jak kiedyś Mickiewicz – trafił „pod każdą strzechę”, zostawiając tam najpiękniejsze wartości: wrażliwość człowieka, miłość Polaka i geniusz artysty. Aby tak jak Mickiewicz piórem, tak on dźwiękiem przenosił stęsknione serca „cudem na ojczyzny łono” – i tej wielkiej, i tej małej. Drodzy słuchacze! Poczujmy się przez chwilę w Rościszewie jak w staropolskim Soplicowie. Mamy tu przecież i dworek szlachecki, i gościnną bramę, i historię rodów szlacheckich, i kult patriotyzmu z motywem Chopina. Przecież „Rościszewo Chopina – jak centrum polszczyzny/ Tu się człowiek napije, nadysze Ojczyzny”. Zapraszam teraz wszystkich na część patriotyczną, której głównym wątkiem będzie minikoncert chopinowski w wykonaniu uczniów i profesorów sierpeckich szkół muzycznych. 8. Recytacja wiersza na tle mazurka Chopina: Szanowni goście i widzowie! W tym dworku, gdzie teraz tak pięknie, 7 Żyli kiedyś nasi przodkowie – Junosze i Jastrzębce. Jak w życiu bywa – po połowie Podzielić można ich zasługi: Hulaki i bohaterowie Mnożyli pieniądz albo długi. Odwagą w bojach sławni wszędzie, Niejedno czoło zdobi blizna. Stawali zawsze w pierwszym rzędzie, Gdy wzywał Bóg, Honor, Ojczyzna. W czasie pokoju – jak panowie, Nie tylko zresztą w karnawale, Nasi Soplice, Horeszkowie Kochali tańce, pieśni, bale. Tak przed wiekami w Rościszewie Rosła kultura – gratia plena. Tworzył ją Rościsz i Jastrzębiec, A zwieńczył pobyt tu Chopina. Więc w parku wokół, jakby z cicha, W poszumie drzew spod jasnej chmurki Dźwięczą utwory Fryderyka – Polskie walczyki i mazurki. Czujmy się na Mazowsza skraju, Szanowni goście i widzowie, Jak w naszym polskim, ziemskim raju, Jak w staropolskim Soplicowie. 9. Minikoncert chopinowski, a w nim utwory Chopina, na przykład: • Polonez As-dur op. 53, • Mazurek As-dur op. 17 nr 3, 8 • Nokturn f-moll op. 55 nr 1, • Rondo c-moll op. 1, • Walc cis-moll op. 64 nr 2. 10. Recytacja wiersza na tle nastrojowej, sentymentalnej muzyki Chopina: Historią tu żyją Aleje lip i kasztanów Karmią się ptaki budzące ze snu Zmęczoną mazowiecką wieś Historią Jeżewskich i Rościszewskich Przyjaciół Chopina I sprawiedliwych wśród narodów świata Gotowych podać dłoń Po latach rozstania i zapomnienia Po latach pamięci kłamliwej i obcej Historio tamtych dni Jak łatwo Wyrzucić Cię za okno starego pałacu Jak trudno Sprowadzić po latach Do odnowionych sal parkowych alei I do naszych serc Historio Będziesz Ty już teraz naszą Panią Co budzi się tu i zasypia Przy dźwiękach fortepianu polskości 11. Konferansjer: „Jednak zostanie po mnie ta siła fatalna, Co mi żywemu na nic… tylko czoło zdobi, Ale po śmierci was będzie gniotła niewidzialna, Aż was, zjadacze chleba – w aniołów przerobi”. 9 Szanowni państwo! Nie mogłem się powstrzymać, aby w kontekście dzisiejszego spotkania i obchodów Roku Chopinowskiego nie zacytować Juliusza Słowackiego, prawie że rówieśnika Chopina, który, jako jeden z naszych romantycznych geniuszy, doskonale wiedział, co zrobić, aby „język giętki powiedział wszystko, co pomyśli głowa”. Drodzy państwo! Słowa poety są jak czarodziejski klucz: otwierają sezam, w którym są ukryte odpowiedzi na wszystkie najważniejsze pytania. Czym jest sztuka i kultura w ogóle – bez względu na czas, miejsce i kontekst? Kim tak naprawdę jest każdy artysta? Kim dla nas jest dziś Chopin? Po co zjadacze chleba pojawiają się w Łazienkach, Dusznikach, Żelazowej Woli, Szafarni, a nawet w Rościszewie? Uczucie przemiany w anioła jest przecudowne – nie sądzą państwo? Pragnę, aby dziś siła sprawcza chopinowskiego piękna dostarczyła nam tej przyjemności jak najwięcej. Jest ono ukryte nie tylko w muzyce naszego genialnego artysty, ale w całym jego życiu, przepełnionym miłością do Mazowsza, Polski i całego świata. Mam nadzieję, że kompozytor powróci tu na dobre, gdyż – jak pięknie powiedział profesor Jasiński – „Chopin nas nie potrzebuje, to my potrzebujemy Chopina”. A zatem wróć do nas, Fryderyku! Zbuduj między nami trwały most pamięci, aby historia – i sztuka w ogóle – pozwoliła nam uwierzyć, mimo wszystko, że piękny jest człowiek, piękne jest życie i piękny jest świat, „choćby tu, w naszym Rościszewie”. 12. Piosenka w wykonaniu chóru Canto – na melodię „Ale to już było” M. Rodowicz: Jaki piękny jest ten Twój świat Choćby tu, w naszym Rościszewie. Szumią drzewa i śpiewa ptak, Płynąc po ojczystym niebie. A i ludzie u nas są Prości, szczerzy, czuli i prawi. Wczoraj, dziś, jutro może znów, Gdy tylko Bóg pobłogosławi. Jaki piękny jest ten Twój świat, Jeśli Polacy się kochają. Uśmiech słońca znów goni wiatr, 10 Świerszcze z Chopinem walca grają. I chociaż Paryż, Londyn, Rzym Nowy Jork, Palm Beach czy Hawaje Ja w mojej Polsce wolę żyć, Bo kocham ją nad inne kraje. Ref. Kiedyś już tak było, może też i będzie. Nasza Polska na Mazowszu, w Rościszewie Piękna jest zawsze i wszędzie. (bis) 13. Recytacja wiersza (na tle fragmentu drugiej części II Koncertu f-moll op. 21): Pamiętasz? Zanim pożegnały cię mazowieckie wierzby I kos zagwizdał za tobą jak wariat Miałeś tyle rozbrykanych marzeń w kieszeniach Ile kwiatu bzu po drodze z Rościszewa do Szafarni Pamiętasz? Zanim pożegnały cię paryskie gwiazdy I garstka emigranckich przyjaciół Miałeś tyle Polski w dłoniach Ile dźwięków fruwających po krajobrazie fortepianu świata Wróć do nas, Fryderyku! Przypłyń na dźwiękach swych ukrytych armat I przemień nas na ołtarzu Ojczyzny W polne kwiaty przydrożne Witające spragnionych rosą twej anielskiej pieśni Wróć, Fryderyku! Tu wszędzie jest twoja ojczyzna! Cienie brzóz i piach mazowieckich dróg I twoje serce śpiące głęboko u św. Krzyża 11 Bardziej polskie niż Polska sama 14. Piosenka chóru Canto – na melodię „Wind of Change” zespołu The Scorpions: Solistka – na tle pierwszych taktów utworu: Drodzy państwo! Za chwilę nastrojową, liryczną piosenką zespołu The Scorpions pokażemy, że miłość do świata, ojczyzny, no i oczywiście do Fryderyka Chopina można przekazać nawet w formie rockowej ballady. Ale to możliwe jest tylko u nas. Gdzie spokojna noc, Ślady dawnych dni, Gdzie miłości moc Przed laty… Na poduszce z gwiazd Piękna George już śpi, Obok Chopin gra Sonaty… Chociaż minął czas Ich gorących serc, Pieśnią szumi park – Powrócą… Do utraty tchu, Z całych swoich sił, Jednym głosem z dwóch Zanucą… Człowiek ma swój kres, Morze ma swój brzeg, Życie krótkie jest Jak słowo Rejs w nieznane trwa Jak szaleńczy bieg, Jak odwieczna gra Kto – kogo? 12 Jeśli świtu brzask, Nocy ciemnej mrok, Słońca ciepły blask Na niebie… Popatrz, to twój kraj, Mazowiecki dom, Mały, ziemski raj Dla ciebie… Ref. Kochaj świat, Póki życia iskra blada jeszcze w nim się tli, Póki noce księżycowe, piękne dni, Więc kochaj świat. 15. Konferansjer: Drodzy państwo! Uroczystość pod nazwą „Poznajcie Rościszewo Chopina”, która wpisała się w obchody dwusetnej rocznicy urodzin kompozytora, zakończyło niezwykle głębokie, refleksyjne przesłanie. Rościszewska młodzież, oczarowana historią swojej miejscowości, tak naprawdę przypomniała nam, że w Rościszewie „Chopin wciąż gra” i że jego piękno, tkwiące nie tylko w jego muzyce, ale również w miłości do mazowieckiej i ojczystej ziemi, jest nam dzisiaj potrzebne szczególnie – po to chociażby, aby ocalić w sobie harmonię ducha i materii życia, by ocalić to, co Przewodniczący Komitetu Obchodów Chopin 2010 Waldemar Dąbrowski nazwał idiomem polskości. To magiczne coś jest odwiecznym rdzeniem polskiej kultury, dzięki której Polacy wciąż mają marzenia. Dziękuję państwu za uwagę. III. Zakończenie Część integracyjna 1. Zwiedzanie izby pamięci kompozytora i wnętrz dworku (w tle wyciszone dźwięki muzyki Chopina). 2. Wpisy gości do kroniki w izbie pamięci. 3. Degustacja wiejskich smakołyków przygotowanych przez gospodynie oraz rozmowy i dyskusje integracyjne w plenerach parku. 13 Bibliografia Autograf listu F. Chopina pisanego w przeddzień wyjazdu do Rościszewa, w: L. Bronarski, Szkice Chopinowskie, 2005, s. 16. Juarez M.A., Sławińska-Dahlig E., Polska Chopina. Przewodnik po miejscach związanych z pobytem kompozytora, Warszawa 2007. Wyjaśnienia: 1. Scenariusz uroczystości został oparty na autorskich tekstach R. Szymańskiego (konferansjerka, teksty mówione i śpiewane) oraz utworach F. Chopina cytowanych w samym scenariuszu. W programie wykorzystano fragmenty wypowiedzi M.A. Juarez, cytaty z wywiadów W. Dąbrowskiego i prof. A. Jasińskiego oraz fragment wiersza J. Słowackiego „Testament mój”. 2. Ponieważ uroczystość środowiskowa jest czymś innym niż typowa lekcja, jej scenariusz został zbudowany nieco inaczej. Ważne, aby przede wszystkim był pomocny w zrozumieniu przesłania uroczystości oraz jej ram i zasad organizacyjno-inscenizacyjnych. 3. Chociaż impreza została pomyślana jako plenerowa i umiejscowiona w Rościszewie, to przy niewielkich zmianach w scenariuszu można ją zorganizować w innym miejscu i w każdym czasie – na zasadzie prezentacji miejsc Szlaku Chopinowskiego na Mazowszu. 14