niemiecki_06_Layout 1

Elżbieta Kur1
Auf den Spuren Martin
Luthers
... czyli propozycja lekcji przybliżającej
sylwetkę człowieka, który zmienił bieg historii
W niniejszym artykule przedstawimy Państwu biografię Marcina Lutra, reformatora, który pierwotnie
chciał zmienić Kościół katolicki, a który doprowadził
ostatecznie do jego rozłamu. Jest to bez wątpienia
postać, której z kilku powodów nie można pominąć
na lekcji języka niemieckiego. Po pierwsze: w Niemczech żyje dziś około 25 milionów2 wyznawców luteranizmu. Po drugie: to właśnie Marcin Luter przełożył Biblię na język niemiecki. Jego tłumaczenie
przez wieki wywierało wpływ na język, a wiele zwrotów użytych w przekładzie funkcjonuje do dziś
(głównie w mowie potocznej). Po trzecie: życiorys
Lutra – przepełniony licznymi przeciwnościami losu,
z którymi musi zmierzyć się nasz bohater, jak również szczęśliwymi chwilami, kiedy zwycięża, pokonuje przeciwników – czyta się niejako jak bajkę, na której końcu brakuje tylko zdania „I żyli długo i szczęśliwie”.
Tym samym mamy nadzieję, że zaproponowane
poniżej ćwicznia sprawią, że lekcja będzie ciekawa,
a nasi uczniowie nie tylko poznają sylwetkę Lutra, ale
również wyjdą z niej bogatsi o nowe słownictwo
oraz związki frazeologiczne (gł. biblizmy).
Grupa docelowa: zestawione ćwiczenia przewidziane są do pracy z uczniami o poziomie biegłości
B2–C1
Ramy czasowe: od 2 do 3 jednostek lekcyjnych
(w zależności od poziomu zaawansowania oraz wyboru ćwiczeń)
Materiały nauczania/pomoce dydaktyczne:
l magnesy lub taśma klejąca,
l wycięte rysunki (załącznik nr 3),
l karteczki z idiomami (załącznik nr 4),
l słowniki niemiecko-polskie,
l słowniki frazeologiczne (np. DUDEN 11 Redewendungen).
Cele lekcji:
a) cel praktyczno-komunikacyjny: rozwijanie umiejętności czytania ze zrozumieniem, rozwijanie
sprawności pisania z wykorzystaniem nowego słow1
2
3
nictwa, rozwijanie umiejętności mówienia, rozwijanie umiejętności słuchania ze zrozumieniem (przede
wszystkim szczegółowe rozumienie tekstu);
b) cel kształcący: wprowadzenie słownictwa związanego z religią, poszerzenie wiedzy kulturoznawczej (informacje na temat Marcina Lutra oraz reformacji w Niemczech), wprowadzenie przykładowych frazeologizmów biblijnych i ich zastosowanie w kontekście;
c) cel wychowawczy: przygotowanie uczniów do
pracy w zespole i pracy w parach, przygotowanie
uczniów do pracy ze słownikiem niemiecko-polskim i słownikiem frazeologicznym, wprowadzenie
różnych sposobów semantyzacji nowego słownictwa (m.in. definicje, przykłady użycia jednostek
leksykalnych w kontekście), wspieranie empatii.
Przebieg lekcji:
1. Asocjogram – na początku nauczyciel pyta, co
uczniowie wiedzą (np. z lekcji historii) na temat
Marcina Lutra. Kiedy żył? Skąd pochodził? Czego
dokonał? Itd. Uczniowie podchodzą do tablicy
i zapisują swoje skojarzenia.
2. Biografia Lutra3 – nauczyciel rozdaje uczniom
powieloną biografię Lutra (załącznik nr 1), prosząc o jej przeczytanie i uzupełnienie brakującymi
słowami z ramki. W razie potrzeby prowadzący
wyjaśnia nowe słownictwo pojawiające się w tabeli.
3. Pytania do tekstu – uczniowie czytają jeszcze raz
tekst i odpowiadają możliwie krótko na pytania
z zadania 2 (załącznik nr 2)
4. Krótka biografia – uczniowie dopisują w parach
do podanych dat wydarzenia, które miały miejsce
w poszczególnych latach. (załącznik nr 2)
5. Słowa wymyślone przez Lutra – w kolejnym zadaniu należy najpierw zwrócić uwagę uczących się
na fakt, że Luter przekładając Biblię wzbogacił język niemiecki o nowe, często obrazowe zwroty
i słowa, które po dziś dzień funkcjonują w języku.
Następnie uczniowe próbują połączyć je z ich definicjami. Kolejnym krokiem jest znalezienie z pomocą słowników dwujęzycznych odpowiedników
tych słów w języku polskim. (załącznik nr 2)
Elżbieta Kur jest doktorantką w Zakładzie Gramatyki Opisowej Języka Niemieckiego w Instytucie Filologii Germańskiej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Por. w: „Tatsachen über Deutschland” Frankfurt am Main 2010: s. 144.
Informacje zamieszczone w biografii pochodzą ze strony internetowej www.luther.de oraz książki Christina Deicka „Deutsche Geschichte. Von den Anfängen bis zur Gegenwart”.
20
B2-C1
jego zdaniem najciekawszą bajkę (nie można głosować na swoją). Autorzy bajki, która otrzymała
najwięcej głosów i spełniła postawione w punkcie 8 kryteria, otrzymują ocenę bardzo dobrą.
10. Zadanie domowe inaczej – zadanie uczniów
polega na obejrzeniu filmu, dostępnego w mediatece niemieckiego kanału ZDF pod adresem
www.zdf.de (w wyszukiwarce w prawym górnym rogu należy wpisać tytuł filmu Luther und
die Nation) i odpowiedzi na następujące pytania:
a) Was war der Auslöser der Reformation?
b) Welche Sprache hat der Kaiser Karl der Fünfte
gesprochen?
c) Wen konnte der bekannte Karikaturenstreit
erreichen?
d) Was ermöglichte, dass die Heilige Schrift
schnell und in großer Zahl Verbreitung fand?
e) Wie viele Druckereien gab es am Anfang
des 16. Jahrhunderts im deut sch spra chi gen Raum?
f) Wem hat Martin Luther seine Bibelübersetzung gewidmet?
g) Wie hat die Reformation den Gottesdienst revolutioniert?
h) Was hat Karl der Fünfte am Grab von Martin
Luther gesagt?
Załącznik nr 2
1. a) Eines Tages wurde er von einem schweren Gewitter
überrascht, hatte Angst und rief, dass er Mönch werden wolle;
b) gegen den Ablasshandel;
c) Er wollte die Kirche reformieren;
d) Erneuerung;
e) Er sollte seine Lehren vor dem Kaiser widerrufen;
f) auf der Wartburg bei Eisenach;
g) das Wort Gottes soll für jeden Bürger verständlich sein;
h) sechs;
i) in Wittenberg
Załącznik nr 1
1. Stellung; 2. Blitz; 3. Mönch; 4. Priester; 5. Reichtum; 6. Anfang;
7. Bann; 8. Anhänger; 9. Bestseller; 10. Zölibat
6. Frazeologizmy biblijne4 – nauczyciel umieszcza
na tablicy rysunki (z załącznika nr 3) oraz powiększone kartki z idiomami (załącznik nr 4). Następnie prosi uczniów o dopasowanie rysunków
do podpisów.
7. Praca ze słownikiem – uczniowie zostają podzieleni na czteroosobowe grupy. Każda z grup najpierw samodzielnie (bez pomocy słowników) próbuje odgadnąć znaczenie podanych idiomów. Następnie korzystając ze słowników (najlepiej frazeologicznych) sprawdza, czy właściwie wyjaśniła
znaczenie wyrażeń.
8. Bajka – uczniowie piszą w grupach krótką bajkę,
zaczynając standardowo: Es lebte einmal… i używając przy tej okazji nowego słownictwa (z biografii Lutra oraz z załącznika nr 2) oraz przynajmniej dwóch frazeologizmów biblijnych. Można
też poprosić uczniów, aby bajka kończyła się zdaniem typowym dla bajek niemieckich „Und wenn
sie nicht gestorben sind, dann leben sie noch heute”. Warto zmotywować uczniów dodatkowo mówiąc, że najlepsza bajka zostanie nagrodzona.
9. Prezentacja bajek – każda grupa kolejno przedstawia swoją opowieść. Pozostali uczniowe uważnie
słuchają. Po przedstawieniu wszystkich bajek odbywa się głosowanie. Każdy uczeń oddaje głos na
2. 1517 – Thesenanschlag; 1521 – Flucht auf die Wartburg;
1525 – Heirat mit Katharina von Bora; 1534 – Gesamtausgabe
der Bibel; 1546 – Tod in Eisleben
3. 1-e; 2-d; 3-f; 4-c; 5-a; 6-g; 7-b
4. Hausaufgabe:
a) der Ablassverkauf
b) Französisch
c) Er erreichte alle. Auch die Menschen, die nicht lesen konnten
d) der Buchdruck mit beweglichen Lettern
e) 400
f) seinem Beschützer, dem Kurfürsten von Sachsen
g) Sie rückte die Predigt ins Zentrum
h) „Ich führe Krieg mit den Lebenden und nicht mit den Toten”
Propozycje rozwiązań:
4
Przedstawione w artykule frazeologizmy biblijne zostały zaczerpnięte z „Niemiecko-polskiego słownika frazeologii biblijnej z komentarzem historyczno-etymologicznym” pod redakcją
H. Waltera, E. Komorowskiej oraz Agnieszki Krzanowskiej z 2010 roku.
21
Załącznik nr 1
1. Lest den Lebenslauf von Martin Luther! Ergänzt dabei die Lücken mit
den Wörtern, die in der Tabelle zu finden sind!
Zölibat l Beginn l Mönch l Stellung l Priester l Blitz l
Bestseller l Reichtum l Bann l Anhänger
Auf den Spuren Martin Luthers
Martin Luther wurde am 10. November 1483 in Eisleben
geboren. Im Jahre 1501 begann er sein Studium an der
Universität Erfurt – damals einer der bedeutendsten
deutschen Universitäten. Der Vater hoffte, dass sein
begabter Sohn das Jurastudium mit Erfolg absolviert, um
dann eine geachtete 1) ________ als Jurist zu bekommen. Am 2. Juli 1505 passierte
allerdings etwas Seltsames. Um Haaresbreite wäre der junge Luther vom 2) _______
getroffen worden. Er musste Blut und Wasser schwitzen und aus Todesangst – so
berichtet zumindest die Legende – legte er damals das Gelübde ab „Ich will 3)
_______ werden“. Er hielt sein Wort und zum Zorn seines Vaters trat er dem
Augustinerorden bei. 1507 wurde er zum 4) ________ geweiht. Im selben Jahr
begann er ein Theologiestudium und erhielt fünf Jahre später den Doktortitel. In den
folgenden Jahren war Luther Theologieprofessor an der Wittenberger Universität
und Prediger in der dortigen Stadtkirche. Er protestierte heftig gegen den
Ablasshandel, der zu dieser Zeit gang und gäbe war. Mit den so genannten
Ablassbriefen konnten sich die Gläubigen angeblich von ihren Sünden freikaufen. In
Wirklichkeit wollten Papst und Bischöfe ihren 5) ________vermehren. Als Reaktion
auf die Anmaßungen in der Kirche formulierte Luther 95 Thesen, die er am 31.
Oktober 1517 an die Schlosskirche genagelt haben soll. Wahrscheinlicher ist
allerdings, dass er die in Latein formulierten Thesen an der Universität verteilte.
22
Załącznik nr 1, cd.
B2-C1
Dieser Tag war zweifelsohne der 6) ________ der Reformation (aus dem
Lateinsichen reformation = Erneuerung). Mit der Ablehnung des Ablasshandels und
mit der Vermutung, dass zwischen Gott und Menschen niemand stehe, begann Martin
Luthers Konflikt mit dem Papst. Der Papst fühlte sich immer stärker von ihm bedroht,
zumal Luther immer neue Anhänger gewann. Deshalb belegte der Papst ihn mit dem 7)
_______. Danach begab sich der Reformator auf die Reise nach Worms, wo er vor
dem Kaiser seine Lehren widerrufen sollte. Er nahm aber kein Wort zurück und aus
diesem Grund wurde die Reichsacht über ihn verhängt, die bedeutete, dass jeder
Luther hätte töten können, ohne dafür bestraft zu werden. Einer Luthers 8)
_________war der sächsische Kurfürst Friedrich „der Weise”, bei dem er einen
Unterschlupf auf der Wartburg bei Eisenach fand. Dort versteckte er sich unter dem
falschen Namen „Junker Jörg” zehn Monate lang. Um keine Zeit zu vergeuden, begann
er die Bibel ins Deutsche zu übersetzen. Sein Ziel war es, dass das Wort Gottes für
jeden Bürger verständlich ist. Darum verwendete er bildhafte und allgemein bekannte
Ausdrucksweise. Binnen weniger Wochen übersetze er das Neue Testament, das 1522
gedruckt wurde. Mit 100.000 Exemplaren wurde Luthers Bibelübersetzung der erste
9) ________ auf dem deutschen Boden. Außerdem leistete er mit diesem
revolutionären Werk einen wesentlichen Beitrag zur Entwicklung der einheitlichen
deutschen Sprache. Im Jahre 1534 erschien die Gesamtausgabe der Bibel.
1522 kehrte Luther nach Wittenberg zurück, wo er u.a. durch Schriften und
Predigten versuchte, seine Theorie in die Praxis umzusetzen. Als die Bauern 1525 sich
auf Luthers Lehre bezogen und Gerichtigkeit sowie den Sturz der Obrigkeiten
forderten, reiste Luther zu den Aufständischen und versuchte die Gewalt erfolglos
zu beenden.
Als Beiweis dafür, dass die Reformation auch das Familienleben revolutionierte, gilt
die Tatsache, dass Luther den 10) _______ ablehnte und am 13. Juni 1525 die
ehemalige Nonne Katharina von Bora heiratete, mit der er sechs Kinder hatte. Zu
seinen Lebzeiten litt der Reformator an zahlreichen Krankheiten. Er starb am 18.
Februar 1546 während einer Reise nach Eisleben. Vier Tage später wurde Marin
Luther in der Schlosskirche von Wittenberg beigesetzt.
23