Karta Pracy 01 – Z wizytą w Archiwum
Transkrypt
Karta Pracy 01 – Z wizytą w Archiwum
Lokacja wsi Sucha Psina Karta pracy dla ucznia Przeczytajcie teksty wprowadzające i odpowiedzcie na pytania. Zadanie 1. Tekst 1. Święci na wiejskich pieczęciach powiatu głubczyckiego Pieczęcie wiejskie pojawiły się na przełomie XVII i XVIII wieku jako symbole gmin. Fryderyk II Wielki po wcieleniu Śląska do Prus w 1742 roku zreformował jego strukturę administracyjną, w której niemal każda z wsi stanowiła samodzielną gminę. Pieczęcie mogły przedstawiać patrona wsi lub inny powiązany z nią znak rozpoznawczy, bez oglądania się na reguły heraldyki. Najczęściej znaki rozpoznawcze zawierały sceny z życia wsi, narzędzia rolnicze, zwierzęta, sceny nawiązujące do miejscowej historii, elementy herbu dawnego właściciela wsi, nawiązania do nazwy wsi, a nawet do lokalnego środowiska naturalnego. Stosowano również nawiązania do świętych patronów, których rozpoznajemy dziś po charakterystycznych dla nich atrybutach. Zapisy na pieczęciach były wykonywane najczęściej w języku niemieckim. Obok nazwy wsi zawierały często nazwę powiatu. Do 1945 r. powiat głubczycki nosił nazwę Kreis Leobschütz. Większość pieczęci zaginęła. Wiele znamy tylko z odcisków na dokumentach lub z samych opisów, jak te prezentowane w ćwiczeniu poniżej. a) Waszym zadaniem jest odnalezienie za pomocą Internetu informacji, jakie atrybuty posiadają święci: święty Jerzy, święty Jodok oraz święty Florian, i połączenie postaci z odpowiednim opisem. A. B. C. Przedstawiany jest najczęściej w stroju rzymskiego oficera, z naczyniem z wodą do gaszenia ognia, lub wprost gaszącego pożar. Bywa, że w ręku trzyma chorągiew. Ikonografia chrześcijańska przedstawia tego świętego jako rycerza na koniu walczącego ze smokiem. Ukazywany w pielgrzymim płaszczu, z kapeluszem na głowie, opiera się na kosturze oplecionym wężami. A. ....................... B. ....................... C. ....................... b) Na podstawie znalezionych w Internecie informacji podpiszcie wizerunki napieczętne imieniem świętego, którego przedstawiają. Stolzmütz 1774 (Tłustomosty) (źródło: APO, Sąd Obwodowy w Baborowie, sygn. 3242, k. 14) Pommerswitz 1847 (Pomorzowice) (źródło: APO, Sąd Obwodowy w Głubczycach, sygn. 14206, k. 5v) Zauchwitz 1812 (Sucha Psina) (źródło: APO, Sąd Obwodowy w Baborowie, sygn. 3699, k. 17v) A B C ………… ………… ………… Fotografie pieczęci ze zbiorów Archiwum Państwowego w Opolu Zadanie 2. Korzystając z wiedzy na temat procesów migracyjnych w Europie oraz tekstu nr 2., zbudujcie hipotezę na temat przyczyn pojawienia się kultu świętego na Śląsku. Odpowiedź zapiszcie poniżej. Tekst 2. Święty Jodok, zwany również: Judok, Just lub Joss czy Josse – to eremita żyjący w VII wieku. Według hagiografii Jodok miał być drugim synem bretońskiego króla Jutalea, władcy Armoryki. Odstąpił jednak od sukcesji i jako kapłan-pustelnik spędził resztę życia w eremie, z przerwą na pielgrzymkę do Rzymu. Zmarł i został pochowany w okolicach Ponthieu. Patronat św. Jodoka był wyjątkowo szeroki. Miał on opiekować się pielgrzymami, chorymi i lekarzami. Strzegł przed zarazą, pożarem, burzami, gradobiciem, sztormem i powodzią. Był także patronem szczęśliwej miłości i płodności. Pomagał w wypadku problemów z wodą. Na Śląsku i Pomorzu pojawił się w XIII w., lecz jego kult nie rozprzestrzenił się. ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………….... 2 Zadanie 3. Miejscowość Zauchwitz to zniemczona fonetycznie wersja nazwy Sucha Psina, którą powszechnie łączy się z nazwą płynącej kilka kilometrów dalej rzeczki Psiny/ Bszczyny/Cyny. W lokalnej etymologii łączy się fizjograficzne warunki, w których lokowano wieś – właśnie ze świętym Jodokiem1. Skoro wiejski strumień bardzo często wysychał – stąd nazwa wsi - to syn bretońskiego księcia, wiodący pełen wyrzeczeń święty żywot, był bardzo dobrym patronem dla XIII-wiecznych osadników z zachodu. Pojawiła się jednak konkurencyjna próba wyjaśnienia tej niezwykłej nazwy. Najstarsza nazwa wsi miałaby brzmieć „Suchoppina” – co możemy próbować tłumaczyć jako „suche pnie, korzenie lub kłącza”. Tak też rozpoznali tę nazwę XIX-wieczni niemieccy badacze etymologii, tłumacząc jej znaczenie jako: „Trockene Wurzelstocke” czyli „Suche korzenie”2. Spróbujcie wyjaśnić, co według Was oznaczać może określenie: „wieś założona (lokowana) na suchym lub surowym korzeniu”? ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… Zadanie 4. Wieś Sucha Psina ma układ regularny niwowo-łanowy. To wieś kmieca. Na podstawie analizy mapy wsi oraz schematów typowych dla ziem polskich osad wiejskich zdecyduj, do jakiego typu wsi przyporządkowana zostanie Sucha Psina? Sucha Psina w latach 1900-1914 1 2 H. Fros SJ, F. Sowa: Księga imion i świętych. T. 3: H-Ł. Kraków, 1997, s. 332/333. H. Adamy, Die schlesischen Ortsnamen ihre Entstehung und Bedeutung, Breslau 1888, s. 42. 3 Typy wsi na ziemiach polskich: (Źródło: http://dziedzictwo.lodzkie.pl/slowniczek/) Wieś Sucha Psina wykazuje typ zabudowy charakterystyczny dla: ……………………………………………………………………… 4