Trasa 2A Czarny Staw – Przełęcz pod Chłopkiem

Trasa 2A
Czarny Staw – Przełęcz pod Chłopkiem
Charakterystyka ogólna
Wycieczka na przełęcz położoną w głównej grani Tatr pomiędzy Czarnym a Pośrednim
Szczytem Mięguszowieckim.
Czas przejścia
2 godz. 55 min., znaki zielone
Walory poznawcze
Wędrując tym szlakiem, poznamy rośliny piętra kosodrzewiny, hal i turni. Największą
atrakcją w rejonie Bandziocha i Płaśni za Kazalnicą jest warzucha tatrzańska, endemit,
który poza Tatrami nie występuje nigdzie na świecie, oraz bogata roślinność porastająca
mylonity.
Wycieczkę rozpoczynamy w rejonie krzyża stojącego nad brzegiem Czarnego Stawu, skąd wśród zarośli kosodrzewiny idziemy
na południe. Kosówka porasta słabo wykształcone gleby (litosole
i regosole) na granitoidach. Wśród jej kęp wyjątkowo licznie występuje goryczka kropkowana. Po prawej stronie rośnie niewielki modrzew europejski. Mowa tu o gatunku w ścisłym tego słowa znaczeniu, który od podgatunku – modrzewia europejskiego polskiego –
różni się m.in. większymi szyszkami. Jeśli przyjrzymy się dokładniej
kilku elementom związanym z ekologią tego gatunku, dostrzeżemy duże podobieństwo do limby. Są to przede wszystkim światłożądność, odporność na niskie temperatury oraz wiatr. Podobna do
historii limby jest także historia obecności modrzewia w Tatrach,
jak i to, że poza tymi górami na naturalnych stanowiskach nigdzie
w Polsce ich nie zobaczymy. W przeszłości modrzewie były z pewnością bardziej rozpowszechnione, ale zostały wycięte. Na upłazach
dostrzec można także maleńkie limby [str. 48], które swoją obecność w tym miejscu zawdzięczają orzechówkom [str. 43].
Na wysokości około 1700 m n.p.m., w okolicy skalnego schronienia noszącego nazwę Koleba pod Chłopkiem, kosówka ustępuje miejsca roślinności halnej. Warunki rozwoju roślinności są tu
Modrzew europejski
52
2_przewodnik_001-115k3.p65
52
2013-01-07, 13:03
Widok w kierunku Przełęczy pod Chłopkiem (z lewej)
TRASA 2A
2_przewodnik_001-115k3.p65
53
CZARNY STAW – PRZEŁĘCZ POD CHŁOPKIEM
2013-01-07, 13:43
53
Warzucha tatrzańska
Warzucha jest niewielką, dorastającą
do 30 cm wysokości rośliną o okrągławych,
nieco mięsistych listkach i czteropłatkowych
kremowych kwiatach. Liście kształtem przypominają łyżkę i stąd łacińska nazwa rodzajowa
rośliny (łac. cochlear – łyżka). Warzucha zakwita
w drugim roku życia, od czerwca do września.
Rozmnaża się wyłącznie z nasion, które
w dodatku nie wykazują specjalnych przystosowań do rozsiewania. Jak na roślinę wysokogórską rosnącą na piargach, to dość ciekawa
strategia.
Znaczna część gatunków występujących
na tym siedlisku charakteryzuje się zdolnością
do rozmnażania wegetatywnego. Jest to podyktowane tym, że żywotność i przeżywalność
nasion w takich warunkach jest zwykle niewielka. Badania laboratoryjne wykazały jednak,
że gwarancją sukcesu rozrodczego może być
duży udział nasion (ok. 90 proc.) zdolnych
do kiełkowania. Warzucha rośnie na regosolach
i litosolach na wilgotnych skałach, żwirkach
i piargach granitowych oraz mylonitach.
Endemizm
Endemizm to pojęcie,
którego używa się w stosunku
do poszczególnych taksonów
(gatunków i podgatunków)
roślin, zwierząt bądź grzybów,
Rogownica
Raciborskiego
(subendemit tatrzański)
Warzucha tatrzańska nie rośnie nigdzie
poza Tatrami
ale także do całych zbiorowisk
roślinnych, które występują
na mniej lub bardziej wyodrębnionym geograficznie
obszarze. Bogactwo endemitów zależy od kilku czynników: izolacji wspomnianego
obszaru, czasu trwania izolacji
oraz różnorodności siedlisk –
w przypadku roślin. Powszechnie używa się również
pojęcia subendemizm. W tym
przypadku zwraca się uwagę
na to, że dany gatunek lub
podgatunek spotkać możemy
na stanowiskach poza głównym obszarem występowania.
Sens klasyfikowania organizmów jako endemity lub
subendemity wynika z potrzeby określenia wyjątkowości
przyrodniczej danej jednostki
geograficznej np. Tatr, Karpat
lub Alp.
Tatry są regionem w Polsce
najbogatszym w endemity.
Ma to związek ze wspomnianymi wyżej czynnikami.
W przeciwieństwie do nizinnych rejonów kraju, które
w plejstocenie pokrył lądolód,
fauna i flora tych gór
nie została doszczętnie zniszczona. W rezultacie panowały
w Tatrach względnie dobre
warunki, i mogły wyodrębnić
się nowe gatunki lub podgatunki – rejony te, w porównaniu z przyległymi terenami,
długo pozostawały odizolowane.
Obecnie w Tatrach występuje 90 taksonów roślin
naczyniowych, które mają
status endemitu lub subendemitu. Najczęściej są to endemity zachodniokarpackie
i ogólnokarpackie. Jest też
stosunkowo duża grupa (27)
gatunków i podgatunków
endemitów ściśle tatrzańskich
(niewystępujących nigdzie
poza tymi górami) oraz subendemitów wykraczających
nieznacznie poza obszar
Tatr.
54
2_przewodnik_001-115k3.p65
54
2013-01-07, 13:03
determinowane przez cień, jaki dają skały z lewej strony szlaku. Długo utrzymująca się w tym miejscu pokrywa śnieżna, a tym samym
krótki okres wegetacji, nie sprzyja zbyt licznym gatunkom roślin.
Jest to natomiast doskonałe siedlisko do wzrostu i rozwoju kosmatki brunatnej i nielicznych ziołorośli [str. 250]. W sąsiedztwie
potoku wypływającego z Kotła Mięguszowieckiego (Bandziocha)
dostrzeżemy rośliny charakterystyczne dla endemicznego dla Karpat piargowego zespołu skalnicy karpackiej i szczawióra alpejskiego [str. 48]. Mijając kosmatki, którym towarzyszą w miejscach
bardziej wyniesionych (suchych) sit skucina i boimka dwurzędowa [str. 174], osiągamy wierzchołek Kazalnicy (2159 m n.p.m.).
W podłożu dominują wychodnie granitoidów, z rzadka pokrytych
cienką warstwą gleby (litosole). Wycieczkę kontynuujemy w załomie skalnym pod Czarnym Szczytem Mięguszowieckim. Jest to piętro turniowe, niemniej bogactwo gatunkowe jest imponujące.
Wszystko to za sprawą występujących w podłożu mylonitów [str. 58] – skał, które dość
łatwo wietrzeją, co sprawia, że rośliny mają dostęp do związków mineralnych. Aby się o tym
przekonać, najlepiej udać się w to miejsce
w lipcu. Wędrując w kierunku przełęczy, zaobserwujemy także dużą liczbę gatunków
wchodzących w skład zespołu skalnicy karpackiej i szczawióra alpejskiego, który na podłożu mylonitowym wzbogacony jest m.in. o skalnicę tatrzańską. Rozwojowi części gatunków
sprzyja nie tylko rodzaj skał, ale także wyleżyskowy i piargowy charakter siedliska.
Barwę zbiorowisku nadają białe kwiaty jaskra alpejskiego (niżej) oraz jaskra lodnikowego i skalnicy naradkowej
(bliżej przełęczy). Wyjątkowo licznie występują kwitnący na żółto
kuklik rozesłany oraz jaskier halny. Skały pokrywają także maleńkie
krzewinki wierzby zielnej, reliktu z epoki lodowcowej [str. 266]. Tuż
przy szlaku rosną gatunki zupełnie wyjątkowe, a wśród nich warzucha tatrzańska, która uznawana jest za endemit tatrzański, czyli
taki, który poza tymi górami nigdzie nie występuje [str. 54]. Jest to
gatunek charakterystyczny dla wspomnianego zespołu skalnicy karpackiej i szczawióra alpejskiego.
Z Przełęczy pod Chłopkiem (2307 m n.p.m.) roztacza się widok
na hale i turnie w otoczeniu Doliny Mięguszowieckiej oraz Rybiego
Potoku. Do ciekawszych roślin, które spotkać można na przełęczy,
należą goryczka przezroczysta, o żółtobiałych kwiatach, oraz kwitnąca na biało rzeżuszka alpejska, rosnąca chętniej na skałach węglanowych.
TRASA 2A
2_przewodnik_001-115k3.p65
55
Kuklik rozesłany
w fazie owocowania
CZARNY STAW – PRZEŁĘCZ POD CHŁOPKIEM
2013-01-07, 13:48
55