УДК 616. 071. 2 ZALEŻNOŚĆ WYBRANYCH PARAMETRÓW

YOUNG SPORT SCIENCE
OF UKRAINE. 2012. V.3. P. 82-86
МОЛОДА СПОРТИВНА НАУКА
УКРАЇНИ. 2012. Т.3. С. 82-86
УДК 616. 071. 2
ZALEŻNOŚĆ WYBRANYCH PARAMETRÓW POSTAWY СIAŁA
Justyna DRZAŁ-GRABIEC1, Beata SZCZEPANOWSKA-WOŁOWIEC2
1
Uniwersytet Rzeszowski, 2Wydział Medyczny, Instytut Fizjoterapii
Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego Jana Kochanowskiego
w Kielcach, Instytut Fizjoterapii, Polska
ВЗАЄМОЗАЛЕЖНІСТЬ ВИБРАНИХ ПАРАМЕТРІВ ПОСТАВИ ТІЛА. Юстина ДРЗAЛΓРAБIЄЦ1, Беата ЩЕПAНОВСЬКА-ВOЛОВЄЦ2 1Університет Жешувcький, Meдфак, Інститут Фізіотерапії, 2Університет Гуманітарнo-Природничий Яна Кохановського в Кельцях, Факультет наук про
здоров’я, Інститут Фізіотерапії, Польща
Анотація. В статті обґрунтовано динаміку постави у різні вікові періоди. Також описано основні
параметри в різних площинах (фронтальній, сагітальній), та 14 показників, що характеризують поставу тіла, за допомогою фотографометричного методу. Констатовано, що параметри тіла є взаємозалежними, визначено ключовий параметр, кут нахилу тулуба, що безпосередньо залежить від постави.
Ключові слова. постава тіла, фотографометричний метод, молодший шкільний вік, кут нахилу, кореляція.
Wstęp. Prowadzenie prac naukowych na temat populacji w progresywnej fazie ontogenezy ma
ist otne znaczenie dla oceny jej zdrowia fizycznego, sprawności i wydolności fizycznej. Stanowią
one układ odniesienia w procesie kontroli i opieki lekarskiej, a także wychowania fizycznego.
Rozwój postawy ciała wiąże się z kształtowaniem gatunkowych i osobniczych cech postawy,
których podstawowym przejawem jest wzajemny układ przestrzenny poszczególnych jej segmentów. Analiza postawy ciała u dzieci i młodzieży oraz badanie czynników anatomicznych, mięśniowych i psychologicznych oddziaływujących na postawę jest konieczne [1]. Istotnym wydaje się
również fakt wzajemnego oddziaływania poszczególnych parametrów opisujących postawę na siebie
wzajemnie a tym samym na zmianę charakterystycznego dla każdego człowieka sposobu trzymania
się. W diagnostyce wad postawy najczęściej wykorzystuje się badanie radiologiczne, tomografię
komputerową i rezonans magnetyczny [2, 3, 4]. Coraz powszechniej wykorzystywaną jest metoda
fotogrametryczna, doskonale sprawdzająca się w badaniach przesiewowych, jest to metoda nieinwazyjna co pozwala na badanie tak często jak jest to konieczne [3, 5, 6]. Dzięki temu możemy
badać wpływ czynników wewnętrznych i zewnętrznych na postawę oraz analizować poszczególne
jej cechy. Badania te mają szeroką tematykę i dotyczą wielu aspektów postawy ciała.
Cel pracy. Celem pracy jest ocena współzależności 14 parametrów opisujących postawę ciała.
Materiał i Metoda. Badania przeprowadzono w 2009 roku w wybranych szkołach podstawowych regionu podkarpackiego. Do badań przystąpiło 480 uczniów trzech pierwszych klas Szkoły
Podstawowej, których rodzice wyrazili pisemną zgodę, w tym 229 chłopców (47,70%) oraz 251
dziewczynek (52,29%). Na wykonanie badań uzyskano zgodę Komisji Bioetycznej przy Uniwersytecie Rzeszowskim numer 3/09/2009.
W pracy wykorzystano metodę fotogrametryczną opartą na zjawisku mory projekcyjnej,
badanie wykonano według ogólnie przyjętych zasad [7, 8, 9, 10]. Wyznaczono parametry opisane w
Tab. 1.
Do analizy zależności pomiędzy zmiennymi mierzalnymi wykorzystano współczynnik korelacji liniowej, który cechuje duża wrażliwość na występowanie obserwacji odstających i „wykrywa”
on tylko zależności zbliżone do postaci liniowej. O sile korelacji pomiędzy parametrami świadczy
wartość bezwzględna współczynnika, a znak o jego kierunku. Tak więc, współczynnik korelacji 0,9
czy -0,9 świadczą o tej samej (bardzo wysokiej sile korelacji), choć wnioski wyciągane na ich podstawie będą przeciwstawne – w pierwszym przypadku wraz ze wzrostem wartości jednej cechy wartości drugiej też rosną, a w drugim przypadku spadają. Po wyliczeniu wielkości współczynnika korelacji obliczono istotność statystyczną badanej korelacji. Korelacje istotne statystycznie to te, gdzie p
< 0,05.
© Drzał-Grabiec J., Szczepanowska-Wołowiec B., 2012
83
Zależność wybranych parametrów postawy сiała
Tabela 1
Harakterystyka parametrów użytych w pracy
Parametry
Symbol
Jednostka miary
Nazwa i Opis
Alfa α
Beta β
Stopnie
Stopnie
Kąt nachylenia odcinka lędźwiowo krzyżowego kręgosłupa.
Kąt nachylenia odcinka piersiowo-lędźwiowego kręgosłupa.
Gamma γ
Stopnie
Kąt nachylenie odcinka piersiowego górnego kręgosłupa.
Delta
Stopnie
Łączna wielkość krzywizn: DELTA=ALFA+BETA+GAMMA.
KKP
Stopnie
Kąt kifozy piersiowej: KKP = 180 – (β+γ).
KLL
Stopnie
Kąt lordozy lędźwiowej: KLL = 180 – (α+β).
Wysokość kręgosłupa - wynik stanowi odległość pomiędzy punktami C7
i S1, która liczona jest jedynie w osi pionowej. Parametr procentowy
liczony jest tak jak wyżej.
Długość C7-KP - położenie szczytu kifozy liczone od C7.
Głębokość KP-PL.
DCK
mm
DKP
GKP
mm
Stopnie
RKP
mm
Długość C7-PL - wysokość kifozy liczona pomiędzy C7 a PL.
DLL
mm
Długość S1-LL - położenie szczytu lordozy liczona od S1.
RLL
mm
GLL
Stopnie
KPT
Stopnie
Długość S1-PL - wysokość lordozy liczona pomiędzy S1 a punktem
przejścia.
Głębokość LL-PL.
Kąt pochylenia tułowia do przodu lub tyłu - określony jest odchyleniem
linii C7-S1 od pionu do przodu względem płaszczyzny czołowej
przechodzącej przez S1. Wartość jest dodatnia, jeżeli C7 leży dalej niż S1,
ujemna, jeżeli C7 leży bliżej niż S1.
Wyniki. Spośród 14 badanych parametrów parametrem wykazującym korelację z wszystkimi
pozostałymi był kąt pochylenia tułowia. Korelacje te były w większości ujemne. Parametrem zależnym od większości pozostałych jest łączna wielkość krzywizn DELTA (ALFA+GAMMA+
BETA). Parametrami które najrzadziej korelowały były parametry DKP, RLL i RKP, najmniejszą
zależność wykazywała długość kifozy piersiowej mierzona pomiędzy C7 a szczytem kifozy. W badaniach nie stwierdzono parametru który byłby niezależny od pozostałych. Szczegółowe wyniki
przedstawia Tab. 2.
Tabela 2
Wyniki korelacji parametrów w obrębie tułowia
Zmienna
DCK
KPT
KKP
KLL
GAMMA
BETA
ALFA
DELTA
DKP
GKP
RKP
DLL
GLL
RLL
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
DCK
1.000
KPT
-0,182
-0,182
-0,042
-0,235
0,129
-0,053
0,244
0,266
0,809
-0,051
0,672
0,808
0,052
0,661
p=0,000
p=0,325
p=0,000
p=0,005
p=0,244
p=0,000
p=0,000
p=0,000
p=0,265
p=0,000
p=0,000
p=0,253
p=0,000
1.000
-0,810
0,175
0,595
0,887
-0,803
0,257
-0,156
0,913
-0,150
-0,123
-0,922
-0,091
p=0,000
p=0,000
p=0,000
p=0,000
p=0,000
p=0,000
p=0,001
p=0,000
p=0,001
p=0,007
p=0,000
p=0,045
1.000
0,109
-0,914
-0,911
0,571
-0,688
-0,063
-0,862
-0,568
0,000
0,871
0,000
p=0,016
p=0,000
p=0,000
p=0,000
p=0,000
p=0,164
p=0,000
p=0,214
p=0,990
p=0,000
p=0,996
p=0,000
KKP
KLL
GAMMA
BETA
-0,042
-0,810
p=0,352
p=0,000
-0,107
0,175
0,109
p=0,019
p=0,000
p=0,016
1.000
0,029
-0,231
-0,702
-0,751
-0,705
0,194
0,024
-0,293
-0,195
-0,340
p=0,523
0,000
p=0,000
p=0,000
p=0,123
p=0,000
p=0,595
p=0,000
p=0,000
p=0,000
0,129
0,595
-0,914
0,029
1.000
0,667
-0,514
0,6373
0,188
0,769
0,196
0,036
-0,777
-0,025
p=0,005
p=0,000
p=0,000
p=0,523
-0,053
0,887
-0,911
-0,231
0,667
p=0,000
p=0,000
p=0,000
p=0,000
p=0,000
p=0,000
p=0,425
p=0,000
p=0,581
1.000
-0,529
0,619
-0,074
0,806
-0,095
-0,038
-0,8141
0,025
p=0,244
p=0,000
p=0,000
p=0,000
p=0,000
p=0,000
p=0,000
p=0,103
p=0,000
p=0,036
p=0,403
p=0,000
p=0,580
84
Justyna DRZAŁ-GRABIEC, Beata SZCZEPANOWSKA-WOŁOWIEC
Tabela 2
1
ALFA
DELTA
2
GKP
RKP
DLL
GLL
RLL
4
5
6
7
8
1.000
0,244
-0,803
0,571
-0,702
-0,514
-0,529
p=0,000
p=0,000
p=0,000
p=0,000
p=0,000
p=0,000
-0,688
-0,751
0,637
0,619
0,202
p=0,000
p=0,000
p=0,000
p=0,000
p=0,000
0,266
p=0,000
DKP
3
0,2574
p=0,000
9
10
11
12
13
14
15
0,202
0,116
-0,759
0,048
0,283
0,766
0,278
p=0,000
p=0,011
p=0,000
p=0,287
p=0,000
p=0,000
p=0,000
1.000
0,178
0,358
0,110
0,250
-0,361
0,245
p=0,000
p=0,000
p=0,015
p=0,000
p=0,000
p=0,000
0,809
-0,156
-0,063
-0,070
0,188
-0,074
0,116
0,178
p=0,000
p=0,000
p=0,546
0=0,344
p=0,0002
p=0,564
p=0,000
0,003
1.000
-0,053
0,942
0,405
0,057
0,132
p=0,241
p=0,000
p=0,000
p=0,208
p=0,004
-0,051
0,913
-0,862
0,194
0,769
0,806
-0,759
0,358
-0,053
1.000
-0,039
-0,043
-0,990
-0,028
p=0,265
p=0,000
p=0,000
p=0,000
p=0,000
p=0,000
p=0,000
p=0,000
p=0,241
0,672
-0,150
-0,056
0,024
0,196
-0,095
0,048
0,110
0,942
-0,039
p=0,387
p=0,344
p=0,000
p=0,538
1.000
0,194
0,041
-0,110
p=0,000
p=0,001
p=0,214
p=0,595
p=0,000
p=0,036
p=0,287
p=0,015
p=0,000
p=0,387
p=0,000
p=0,361
p=0,015
0,808
-0,125
0,0005
-0,293
0,036
-0,038
0,283
0,250
0,405
-0,043
0,194
p=0,000
p=0,007
p=0,990
p=0,000
p=0,425
p=0,403
p=0,000
p=0,000
p=0,000
P=0,344
p=0,000
1.000
0,044
0,888
p=0,336
p=0,000
0,052
-0,922
0,871
-0,195
-0,777
-0,814
0,766
-0,361
0,057
-0,990
0,041
0,044
1.000
0,027
p=0,253
p=0,000
p=0,000
p=0,000
p=0,000
p=0,000
p=0,000
p=0,000
p=0,208
p=0,000
p=0,361
p=0,0336
0,661
-0,091
0,000
-0,340
-0,025
0,025
0,278
0,245
0,132
-0,028
-0,110
0,888
0,027
p=0,000
p=0,045
p=0,996
p=0,000
p=0,581
p=0,580
p=0,000
p=0,000
p=0,004
p=0,538
p=0,015
p=0,000
p=0,546
p=0,546
1.000
Dyskusja. Postawa ciała jest cechą indywidualną każdego człowieka. Uzależniona jest od
uwarunkowań genetycznych, wieku, okresu rozwojowego układu ruchu, jak również od stanu psychicznego i fizycznego. Opisywana jako swoisty nawyk ruchu, odruchowy sposób utrzymywania równowagi oraz charakterystyczna pozycja stojąca [12]. Jej kształtowanie się obejmuje okres od narodzin do osiągnięcia dojrzałości kostnej [13].
Intensywny rozwój nauki i techniki, poza wieloma korzyściami dla człowieka, niesie także duże zagrożenia dla jego rozwoju i zdrowia. Technika i bardzo szybkie tempo życia, nadmiar obowiązków szkolnych i pozaszkolnych, ograniczenie aktywności fizycznej i złe nawyki żywieniowe wpływają na powstawanie niekorzystnych zmian w postawie ciała coraz młodszych Polaków. Duży
udział w powstawaniu wad postawy ciała ma prowadzony styl życia, który negatywnie odbija się na
zdrowiu i sprawności fizycznej [14, 15,16].
Przyczyny powstawania wad postawy bywają różne, począwszy od uwarunkowań genetycznych poprzez zaburzenie równowagi statyczno-dynamicznej, różnorakie choroby i wreszcie złe warunki bytowe (nawyki żywieniowe, przemęczenie, mało ruchu, zbyt dużo czasu spędzanego w pozycji siedzącej, itp.). Wpływ tych czynników na postawę ciała wielokrotnie badano i weryfikowano,
nigdy jednak nie badano jak konkretne elementy postawy ciała wpływają na inne tzn. jak zmieniają
się jedne parametry opisujące postawę ciała przy zmianie innych.
Badania własne wykazują wzajemny wpływ poszczególnych parametrów opisujących postawę
ciała na siebie. W badaniach nie stwierdzono parametru który nie byłby zależny od innych, co świadczy o tym, że postawa jako całość zmienia się przy zmianie choćby jednego z parametrów ją opisujących. Omawiane zależności mają znaczenie nie tylko naukowe, ale przede wszystkim praktyczne
dla fizjoterapeutów zajmujących się gimnastyką korekcyjo-kompensacyjną.
Z uwagi na badanie dużej liczby parametrów oraz ograniczoną objętość opracowania w pracy
zostanie omówiony dla przykładu kąt kifozy piersiowej. Stosując ćwiczenia kifotyzujące będziemy
zwiększać również wielkość lordozy lędźwiowej, co jest wynikiem kompensacji, zwiększać będzie
się również wysokość kifozy piersiowej. W wyniku korelacji ujemnej, przy zwiększeniu kifozy piersiowej, maleć będzie nachylenie odcinka piersiowo-lędźwiowego i piersiowego górnego oraz kąt
pochylenia tułowia. Z uwagi na brak badań o podobnej tematyce nie ma możliwości zweryfikowania
wyników badań własnych. Badania wymagają kontynuacji nie tylko dla celów naukowych, ale
przede wszystkim dla usprawnienia i doskonalenia procesu terapeutycznego.
Wnioski.
1. Parametry charakteryzujące postawę ciała są parametrami wpływającymi na siebie wzajemnie.
Zależność wybranych parametrów postawy сiała
85
2. Parametrem zależnym od wszystkich pozostałych jest kąt pochylenia tułowia, a parametrem najmniej zależnym od innych jest długość kifozy piersiowej (C7-KP).
Piśmiennictwo
1. Low back pain in the young. A prospective three-year follow-up study of subjects with
and without low back pain / Salminen J., Erkintalo M., Laine M., Pentti J. // Spine. – 1995. – Vol. 20.
– S. 2101-2107.
2. Functional rastersterographic images: a new method for biomechanical analysis of skeletal
geometry / Drerup B., Ellger B., Meyer zu Bentrup FM., Hierholzer E. // Orthopade. – 2001. –
Vol. 30. –P. 242-250.
3. Scanning stereographic surface measurement in idiopathic scoliosis after VDS (ventral derotation spondylodesis) / Hackenberg L., Liljenqvist U., Hierholzer E., Halm H. // Orthop Ihre
Grenzgeb. – 2000. – Vol.138. – S. 353-359.
4. Hierholzer E. Three-dimensional shape analysis of the scoliotic spine using MR tomography and rasterstereography / Hierholzer E., Hackenberg L. // Stud Health Technol Inform. – 2002. –
Vol. 91. – S.184-189.
5. Spontaneous correction and derotation of secondary curves after selective anterior fusion
of idiopathic scoliosis / Chulte T. L., Liljenqvist U., Hierholzer E. [et al.] // Spine. – 2006. – Vol.31.
– S. 315-321.
6. Raster stereography versus radiography in the long-term follow-up of idiopathic scoliosis./
Schulte T. L., Hierholzer E., Boerke A. [et al.] // J Spinal Disord Tech. – 2008. – Vol. 21. – S. 23-28.
7. Quantifier variables of the back surface deformity obtained with a noninvastive structured
light method: evaluation of their usefulness in idiopathic scoliosis diagnosis./ Minguez M., Buendia M., Cibrian R [et al.] // Eur Spine J. – 2007. – Vol.16. – S.73-82.
8. Zubairi J. A. Applications of computer-aided rasterography in spinal deformity detection /
Zubairi J. A. // Image and Vision Computing. – 2002. Vol. 20. – S. 319-324.
9. Oxborrow N. J. Assessing the child with scoliosis: the role of surface topography / Oxborrow N. J. // Arch Dis Child. – 2000. – 83. – S. 453-455.
10. Accuracy assessment of human trunk surface 3D reconstructions from an optical digitizing system / Pazos V., Cheriet F., Song L., Labelle H., Dansereau. // J Med Biol Engon Comp. –
2005. – Vol. 43. – S.11-15.
11. Świerc A. Komputerowa Diagnostyka Wad Postawy – Instrukcja obsługi / Świerc A. //
CQ Elektronik System. Czernica Wrocławska. – 2003.
12. Żuk B. Nawyki nieprawidłowej postawy ciała uczniów VI klasy Szkoły Podstawowej.
Konieczność Reedukacji / Żuk B.// Nowiny Lekarskie – 2008. – Vol. 77. – suppl. 2. – S. 114-119.
13. Hagner W. Zmiany w postawie ciała u dzieci w pierwszych trzech latach nauki szkolnej /
Hagner W., Bąk D., Hagner-Derengowska M. // Forum Medycyny Rodzinnej. – 2010. –T. 4, nr 4. –
S. 287-290.
14. Wojna D. Postawa ciała w płaszczyźnie strzałkowej w starszym wieku przedszkolnym /
Wojna D., Anwajler J., Barczyk K. // Fizjoterapia. – 2006. – Vol.14. – suppl. 4. – S. 29-37.
15. Lichota M. Zmiany kształtu przednio-tylnych krzywizn kręgosłupa u dzieci w wieku 6-7
lat / Lichota M.// Wychowanie Fizyczne i Sport. – 2008. –Vol., suppl. 1. – S. 13-16.
16. Zeyland-Malawka E. Objawy asymetrii w postawie ciała dzieci i młodzieży – potencjalne
zagrożenie niepełnosprawności układu ruchu i zdrowia / Zeyland-Malawka E., PrędkiewiczAbacjew E. // Nowiny Lekarskie. – 2006.
86
Justyna DRZAŁ-GRABIEC, Beata SZCZEPANOWSKA-WOŁOWIEC
ZALEŻNOŚĆ WYBRANYCH PARAMETRÓW POSTAWY CIAŁA
Justyna DRZAŁ-GRABIEC1, Beata SZCZEPANOWSKA-WOŁOWIEC2
1
Uniwersytet Rzeszowski, 2Wydział Medyczny, Instytut Fizjoterapii
Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego Jana Kochanowskiego w Kielcach,
Instytut Fizjoterapii, Polska
Аdnotacja. Artykuł dość dynamiczny postawy w różnych okresach życia. Także opisuje podstawowe parametry
w różnych płaszczyznach (czołowej, strzałkowej) oraz 14 wskaźników postawy ciała, metodą fotohrafometrychnoho.
Stwierdził, że parametry ciała są współzależne, zidentyfikowanych kluczowych parametrów, kąt ciała, które zależy od
postawy.
Słowa kluczowe. postawy ciała, sposobu fotohrametrychnyy, gimnazjalnych w wieku szkolnym, nachylenie,
korelacji.
INTERDEPENDENCE SELECTED OPTION POSTURE OF THE BODY
Justyna DRZAŁ-GRABIEC1, Beata SZCZEPANOWSKA-WOŁOWIEC2
1
Rzeszów University, 2School of Medicine, Institute of Physiotherapy
Faculty of Health Sciences, Jan Kochanowski University of Nature and Humanities, in Kielce,
Institute of Physiotherapy, Poland
Annotation. Article quite dynamic behavior in different periods of life. Also describes the basic parameters in
different planes (frontal, sagittal) and 14 indicators of body posture, photographometric method. He stated that the
parameters of the body are interdependent, identified the key parameters, the angle of the body, which depends on attitude.
Key words: posture, the photographometric method, junior high school age, slope, correlation.