gra peryferyjna - Wydawnictwo Naukowe Scholar

GRA PERYFERYJNA
POLSKA POLITOLOGIA
W GLOBALNYM POLU NAUK SPOŁECZNYCH
GRA PERYFERYJNA
POLSKA POLITOLOGIA
W GLOBALNYM POLU NAUK SPOŁECZNYCH
TOMASZ WARCZOK
TOMASZ ZARYCKI
Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR
Warszawa 2016
Recenzje:
prof. zw. dr hab. Jerzy J. Wiatr
dr hab. Nina Kraśko
Redaktor prowadzący
Michał Zgutka
Redakcja i korekta
Joanna Marek-Banach
Projekt okładki
Maryna Wiśniewska
Ilustracja na okładce
Fotolia/carloscastilla
Copyright © by Wydawnictwo Naukowe Scholar Spółka z o.o., Warszawa 2016
Publikacja powstała w ramach projektu badawczego sfinansowanego
ze środków Narodowego Centrum Nauki przyznanych na podstawie decyzji
numer DEC-2012/05/B/HS6/00834.
ISBN 978-83-7383-801-7
Wydawnictwo Naukowe Scholar Spółka z o.o.
ul. Wiślana 8 (róg Browarnej), 00-317 Warszawa
tel./faks 22 692 41 18; 22 826 59 21; 22 828 93 91
dział handlowy: jak wyżej, w. 108
e-mail: [email protected]
www.scholar.com.pl
Wydanie pierwsze
Skład i łamanie: WN Scholar (Jerzy Łazarski)
Druk i oprawa: Mazowieckie Centrum Poligrafii, Marki
Spis treści
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9
Rozdział 1. Socjologia wiedzy – socjologia nauki – socjologia idei . . . . . . . .
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Klasyczna socjologia wiedzy – Émile Durkheim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Marksizm i funkcjonalizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
„Mocny program” socjologii wiedzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Socjologia nauki Pierre’a Bourdieu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pole władzy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rytuały i sieci intelektualne według Randalla Collinsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12
12
13
14
17
21
31
34
Rozdział 2. Polska jako półperyferie światowego systemu
produkcji wiedzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Peryferyjność w ujęciu strukturalnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pierre Bourdieu i Immanuel Wallerstein – próba syntezy. . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zarys miejsca Polski w globalnych hierarchiach centro-peryferyjnych . . . . . . .
Kluczowa rola inteligencji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dualność systemu produkcji wiedzy na peryferiach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wzorce instytucjonalizacji dualności. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pole polskich nauk społecznych i rozproszona dualność . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
37
37
40
43
45
48
50
53
Rozdział 3. Geneza i struktura globalnego pola nauk społecznych . . . . . . . .
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Transnarodowe pole nauk społecznych – przestrzeń translacji . . . . . . . . . . . . . .
Kierunki cytowań – kierunki zależności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
57
57
62
72
Rozdział 4. Globalne pole nauk politycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Stany Zjednoczone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
80
80
82
Wielka Brytania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Francja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Niemcy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Uniwersalizacja partykularyzmu – powstanie IPSA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
W kierunku unifikacji pola europejskiego – powstanie ECPR. . . . . . . . . . . . . . .
87
89
91
93
97
Rozdział 5. Politologia w krajach byłego bloku komunistycznego . . . . . . . . .
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rosja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Białoruś. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Inne kraje byłego ZSRR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Europa Środkowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
105
105
107
109
112
113
Rozdział 6. Historia strukturalna polskiego pola nauk społecznych . . . . . . .
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wyłanianie się polskiego uniwersum nauk politycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Instytucjonalizacja i walka o autonomię . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
117
117
118
145
Rozdział 7. Światowa przestrzeń politologii dzisiaj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Hierarchia instytucjonalna – uniwersytety . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Hierarchia symboliczna – nierówności produkcji naukowej . . . . . . . . . . . . . . . .
Struktura cytowań jako struktura symboliczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Asymetrie współpracy międzynarodowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Politologia w polu naukowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
158
158
159
163
168
174
177
Rozdział 8. Politologia polska w kontekście –
struktury światowe i uniwersum lokalnych nauk społecznych . . . . . . . . . . . .
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Produkcja globalna politologii polskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Współpraca międzynarodowa i struktura globalnego subpola polskich
nauk politycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dualność polskiej politologii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Lokalne subpole politologii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Elita politologiczna w przestrzeni subpola . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Centro-peryferyjna walka symboliczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
188
196
197
201
209
Rozdział 9. Politolodzy w mediach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pole medialne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
214
214
182
182
186
Nauki społeczne w mediach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Przestrzeń politologicznej gry w mediach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Heteronomia medialnej politologii i indywidualne strategie niezależności . . . .
218
220
224
Rozdział 10. Polska politologia na tle światowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Światowa politologia w polskim polu nauk politycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
229
229
237
Rozdział 11. Peryferyjna odpowiedź –
strategie (re)produkowania kapitału lokalnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kapitał kosmopolityczny versus kapitał lokalny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dwie strategie gry lokalnej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
247
247
249
Rozdział 12. Dualność polskiego pola produkcji wiedzy –
podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wielość i elastyczność ról elity naukowej jako forma
dualizmu peryferyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Syndrom fasadowości („wioski potiomkinowskiej”)
jako zjawisko peryferyjne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
259
259
269
Literatura. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
275
Indeks nazwisk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
294