Mięsień pośladkowy średni – mięsień z którym

Mięsień pośladkowy średni – mięsień z którym

7
WYTRĄŻEK
AUTOTERAPIA
www.wytrazek.com
WYKŁAD 7 /
Co robić, żeby ciało nie bolało
Mięsień pośladkowy średni – mięsień z którym musisz się
zaprzyjaźnić jeżeli cierpisz na bóle biodra i kręgosłupa.
Wstęp
Proces autoterapii to sprawa na całe życie tak jak uprawianie sportu. Przestajesz ćwiczyć to tracisz
formę, im dłużej nie ćwiczysz tym gorzej wrócić do pożądanego stanu. Nie można przestawać pracować
nad sobą tak jak nie można przestawać się ruszać czy zdrowo się odżywiać. Osoby związane ze sztukami
walki powiedzą, że cały czas jesteśmy na drodze, na której ciągle się trzeba doskonalić. Nawet jeżeli
masz już czarny pas to ciągle starasz się być coraz lepszy.
Pamiętaj też, że proces autoterapii, do którego Cię namawiam i będę się starał wspierać to nie
wjeżdżanie windą, ale wchodzenie po schodach. I to nie po zwykłych schodach, ale ruchomych,
jadących w przeciwną stronę.
Spróbuj w markecie pójść pod prąd ruchomymi schodami bądź zaobserwuj jak robią to często dzieci.
Da się wejść na górę, ale trzeba włożyć w to trochę więcej wysiłku, a jak się przestanie wkładać wysiłek
to zjeżdża się z powrotem na dół nie osiągając zamierzonego celu. Jeżeli zaakceptujesz powyższe
stwierdzenie to łatwiej Ci będzie nad sobą pracować. Naukowcy coraz częściej zachęcają do ciągłego
uczenia się, nabywania nowych umiejętności tylko po to, aby utrzymać sprawność mózgu i pamięć
przez całe życie. Zachęcają do uczenia się nowego języka, nauki gry na jakimś instrumencie mimo
zaawansowanego wieku. Może Ty połączysz troskę o swój mózg z nauką o zdrowiu i ciele człowieka?
Może wyzwaniem dla Twojego mózgu nie będzie język obcy, ale anatomia i wiedza z zakresu fizjoterapii,
szczególnie jeżeli zawodowo nie jesteś związany ze zdrowiem?
Pomyśl o ostatnio omawianych czynnikach, które przyczyniają się do powstawania bądź podtrzymywania
dolegliwości bólowych narządu ruchu. Zauważ, że kiedy nie będziesz się nad nimi zastanawiał, kiedy
zaprzestaniesz nad sobą pracować to raczej nie poprawi się stan Twojego funkcjonowania. Nic nie
robienie to dla naszego ciała złe rozwiązanie. I chociaż niektórzy pacjenci mówią – „Panie, przecież ja
nic takiego nie robię, nie wiem czemu mnie boli”, to właśnie za tym „nic takiego nie robieniem”, kryje się
1
WYKŁAD 7 /
Co robić, żeby ciało nie bolało
stopniowe zmniejszanie zdolności funkcjonalnych naszego ciała. A teraz do konkretów…
DOLEGLIWOŚCI
Na wstępie części praktycznej dotyczącej mięśnia pośladkowego średniego należy podkreślić, że
chociaż jest to mięsień działający na staw biodrowy, to jego terapia jest niezwykle istotna nie tylko
dla dolegliwości bólowych biodra, ale także dla dolegliwości bólowych dolnego odcinka kręgosłupa.
Dlatego jeżeli u kogoś one występują to mięsień ten powinien być przebadany jako jeden z pierwszych.
Bardzo często przydarzą się sytuacje w których ktoś bezskutecznie będzie próbował się pozbyć bólu
pleców myśląc, że dolegliwości są wynikiem choroby zwyrodnieniowej dolnego odcinka kręgosłupa
albo dyskopatii. Często też fizjoterapeuta bądź osteopata będzie się dopatrywał zaburzeń w dolnym
odcinku kręgosłupa (np. zablokowań stawów) a tu problemem jest mięsień, który odgrywa istotną rolę
w utrzymywaniu równowagi miednicy. Co ciekawe u pacjentów z tego typu dolegliwościami nie rzadko
mobilność dolnego odcinka kręgosłupa jest prawidłowa, natomiast mobilność bioder jest ograniczona
(szczególnie ograniczony jest ruch przywiedzenia). Skutkuje to tym, że podczas wykonywania różnych
ruchów całym ciałem nadmiernie wykorzystywany jest ruch w dolnym odcinku kręgosłupa kosztem
braku ruchu w obręczy biodrowej. Może to mieć miejsce w różnych sportów kopanych (od piłki nożnej
począwszy po sporty walki), gdzie przydaje się sprawny ruch przywiedzenia i zgięcia w biodrze, a te
często w tych grupach sportowców są przykurczone. Brzmi to z pozoru dziwnie, wszakże są to osoby,
które często wysoko kopią. Jednak wysokie uniesienie nogi odbywa się kosztem kompensacyjnego
odginania się całym tułowiem.
Ból rzutowany z punktów spustowych w mięśniu pośladkowym średnim może być odczuwany w dolnym
odcinku kręgosłupa, w okolicy kości krzyżowej i dolnych segmentach kręgosłupa lędźwiowego. Może być
także odczuwany w okolicy stawu biodrowego i schodzić na tylno-boczną stronę uda. Czasami w czasie
badania tego mięśnia można wywołać dolegliwości promieniujące do kończyny dolnej, aż do stopy.
Dyskusyjne jest jednak czy jest to ból pochodzący z tego mięśnia, czy raczej z uciśniętego pośrednio,
leżącego pod nim mięśnia pośladkowego małego. Dolegliwości mogą utrudniać poruszanie się, co
wraz z wzorcem promieniowania bólu do pośladka i uda może sugerować obecność rwy kulszowej. Ból
może być dokuczliwy w trakcie chodzenia.
2
WYKŁAD 7 /
Co robić, żeby ciało nie bolało
Dolegliwości są często na tyle dokuczliwe, że utrudniają znalezienie właściwej pozycji podczas snu.
Ból może pojawiać się z uciśnięcia przeciążonego biodra kiedy pacjent leży na chorym biodrze bądź
z rozciągnięcia tkanek jeżeli pacjent leży na boku zdrowym a noga z dolegliwościami ustawiona jest
w przywiedzeniu. Pomocne może się okazać podłożenie grubej poduchy pod nogę bądź ułożenie się
w pozycji leżenia połowicznie na plecach połowicznie na zdrowym boku, z poduszką pod plecami.
Kiedy u kogoś występują punkty spustowe w mięśniu pośladkowym średnim powinno się rozważyć
sprawdzenie także mięśni funkcjonalnie powiązanych. Prawdopodobnie problemem bólu mięśniowopowięziowego dotknięte będą pozostałe mięśnie pośladkowe (mały i wielki), mięsień gruszkowaty czy
mięsień naprężacz powięzi szerokiej. Podrażnienie tego mięśnia należy także zawsze ocenić w interakcji
z mięśniem czworobocznym lędźwi. Z jednej strony mięsień pośladkowy może być stymulowany
przez aktywność punktu spustowego w mięśniu czworobocznym lędźwi, z drugiej strony ograniczenie
przywiedzenia i sztywność obręczy biodrowej może skutkować nadmiernym, kompensacyjnym
używaniem mięśnia czworobocznego lędźwi.
PRZYCZYNY PRZECIĄŻEŃ
U wielu osób mięśnie odwodzące kończynę dolną w stawie biodrowym są skrócone ze względu na
to, że nie są one łatwe do rozciągania i wiele osób, nawet tych, które praktykują rozciąganie ma te
mięśnie skrócone. Jest to mięsień często przeciążony w ostatnich miesiącach ciąży, kiedy relatywnie
szybko zwiększa się masa ciała. Przyczyną jest też nadmierna aktywność sportowa, bieganie po piasku,
długotrwałe stanie czy dźwiganie ciężaru w staniu na jednej nodze. Inną z powszechnych przyczyn
podrażniania mięśnia są iniekcje w pośladek w okolicy mięśnia pośladkowego średniego. Nierówna
długość kończyn dolnych także może się przyczyniać do nierównego obciążenia miednicy i aktywowania
punktów spustowych.
Dolegliwości bólowe mogą nasilać się w pozycji rozciągnięcia mięśnia (w czasie spania bądź siedzenia
na niskim krześle czy stołku). Wpływ na nasilenie dolegliwości bólowych będzie miała pozycja ciała z
przykurczonymi zginaczami biodra, pogłębioną kifozą piersiową i głową wysuniętą w przód, gdzie górna
połowa ciała jest wychylona w przód i mięśnie prostujące staw biodrowy starają się przeciwdziałać takiej
sytuacji. Travell i Simons podają także, że jedną z przyczyn może być długotrwały ucisk na mięsień w
czasie siedzenia na grubym portfelu nazywając taki stan „portfelową rwą kulszową” ( ang. „credit-cardwallet” sciatica).
TROCHĘ ANATOMII
Mięsień pośladkowy średni zlokalizowany jest na bocznej stronie biodra. Częściowo jest on przykryty
przez mięsień naprężacz powięzi szerokiej oraz mięsień pośladkowy wielki, jednak czynność tych pokrywających włókien jest podobna do czynności mięśnia pośladkowego średniego stąd ich terapia w sytuacji, gdy odrobinę pomylimy opracowywane włókna, także będzie pomagała w odzyskaniu równowagi
3
WYKŁAD 7 /
Co robić, żeby ciało nie bolało
w tej okolicy. Mięsień leży na mięśniu pośladkowym małym. Podobnie jak
mięsień naramienny mięsień pośladkowy średni zbudowany jest z wielu
aktonów, z których przednie włókna są antagonistami dla tylnych włókien.
Podobieństwo to jest podkreślane w literaturze anglojęzycznej poprzez
nadanie podobnej nazwy jak dla mięśnia naramiennego - „deltoid of hip”,
czego nie da się dosłownie przetłumaczyć. Ewentualnie można próbować
zastosować tłumaczenie mięsień deltoidalny biodra, z tego względu, że
deltoid (ang.) bądź deltoideus (łac.) to nazwa mięśnia naramiennego. Cały
mięsień wykonuje odwodzenie kończyny dolnej w stawie biodrowym,
oprócz tego przednie włókna ją zginają i rotują do wewnątrz (obracają do
wewnątrz). Stań prosto ze stopami ustawionymi na szerokość bioder
i sprawdź co to za ruch. Jeżeli nie odrywając pięty jednej nogi będziesz próbował dotknąć przodem swojej stopy drugą stopą to ruch który będziesz
musiał wykonać to rotacja wewnętrzna w stawie biodrowym. Tylne włókna
mięśnia natomiast oprócz odwiedzenia wykonują wyprost i rotację zewnętrzną w stawie biodrowym.
Mięsień przyczepia się do zewnętrznej strony kości biodrowej - na powierzchni pośladkowej talerza
kości biodrowej, między kresą pośladkową przednia
i tylną. Przyczepia się także do powięzi pośladkowej powyżej mięśnia pośladkowego wielkiego. Czasami mięsień
może być zrośnięty z mięśniem gruszkowatym bądź mięśniem pośladkowym małym. Włókna tego mięśnia biegną
w formie wachlarza zwężającego się ku dołowi, gdzie przyczepiają się do powierzchni bocznej krętarza większego.
ZaDANIE 7
Żeby rozpocząć terapię mięśnia pośladkowego średniego dobrze jest na początek zapoznać się z okolicą,
w której się znajduje. Mięsień przyczepia się do zewnętrznej powierzchni kości biodrowej, poniżej
grzebienia biodrowego, który można wyczuć na własnym boku. Umieść swoją dłoń na boku biodra (tuż
powyżej wysokości pasa) i poczuj twardą strukturę, którą jest grzebień kości biodrowej – fotografia 1, 2,
3. Zauważ, że jest to spora kość, która od przodu zakończona jest kolcem biodrowym przednim górnym
(fotografia 4, 5) a od tyłu kolcem biodrowym tylnym górnym (fotografia 6, 7). Z tyłu kość biodrowa łączy się
4
WYKŁAD 7 /
Co robić, żeby ciało nie bolało
Fotografia 1.
Fotografia 2.
Fotografia 3.
Fotografia 4.
Fotografia 5.
Fotografia 6.
z kręgosłupem, a konkretnie z kością krzyżową.
Drugim ważnym miejscem kostnym pomocnym w zlokalizowania mięśnia jest krętarz większy
kości udowej (fotografia 8), do którego mięsień się przyczepia. Jeżeli położysz dłoń na boku biodra
i poruszasz nogą (np. wykonując rotację do wewnątrz i na zewnątrz) to wyczujesz fragment
kości udowej leżący pod skórą. W dużym skrócie, będzie należało masować omawianą okolicę
5
WYKŁAD 7 /
Co robić, żeby ciało nie bolało
Fotografia 7.
Fotografia 8.
w obszarze zbliżonym do odwróconego trójkąta, którego podstawą jest poznany już grzebień kości
biodrowej a wierzchołkiem krętarz większy.
Travell i Simons piszą, że generalnie punkty spustowe można zlokalizować w górnej części mięśnia, bliżej
grzebienia biodrowego, jednak czasami można je zlokalizować niżej. Ważne żebyś w czasie poszukiwania
znajdował się w obszarze w którym znajduje się mięsień (fotografia 9). Opracować mięsień można w
pozycji stojącej jak i w pozycji leżącej na boku wykorzystując do tego piłeczkę. Dobrze by było gdyby nie
była zbyt miękka bo wtedy trudno będzie ucisnąć mięsień. Wariant w pozycji leżącej może odpowiadać
osobom tolerującym silniejszy ucisk oraz osobom, które będą potrafiły poruszać się na piłeczce tak, żeby
przemasowywać omawiany mięsień. Czasami wygodniej może być wykonać masaż w pozycji stojącej
umieszczając piłeczkę między biodrem i ścianą (fotografia 10, 11). Ciężar ciała musi głównie spoczywać
na nodze nieopracowywanej, tak żeby masowany mięsień był miękki (nie napięty). Stojąc przy ścianie
możesz zwiększać docisk poprzez mocniejsze napieranie biodrem o ścianę. Poruszaj się
Fotografia 9.
Fotografia 10.
bardzo powoli tak, żeby piłeczka przesuwała się po mięśniu milimetr po milimetrze. Z czasem wyczujesz,
że są tam pasma napiętych włókien mięśniowych, po których „przeskakuje” piłeczka. Nie będzie to łatwe
na początku, ale z czasem jest możliwe do wyczucia. Wyszukuj wrażliwych miejsc, a kiedy odnajdziesz to
6
WYKŁAD 7 /
Co robić, żeby ciało nie bolało
najbardziej tkliwe zwiększ docisk, żeby sprowokować punkt spustowy i wywołać ból rzutowany. Częściej
uda się natrafić na punkt spustowy w pozycji leżącej na boku, bo wtedy ucisk jest większy. W pozycji tej
łatwiej jest także dotrzeć do leżącego głębiej mięśnia pośladkowego małego (fotografia 12). Aby natrafić
na ten mięsień piłeczka musi być umiejscowiona tuż powyżej krętarza większego. Technika wymaga
odrobiny wprawy, ale jest to bardzo cenna technika lubiana przez wielu pacjentów i sportowców.
Fotografia 11.
Fotografia 12.
ZAKOŃCZENIE
Zainwestuj parę złotych w swoje zdrowie i samopoczucie. Po prostu kup sobie małą piłeczkę. Jak opanujesz
umiejętność rozluźniania tego mięśnia to już nigdy nie będziesz się z nią rozstawał. Szczególnie jeżeli
w Twoim życiu jest wiele przeciążeń i czynników przyczyniających się do pojawiania się dolegliwości.
Jeżeli uprawiasz sport, np. bieganie czy sztuki walki to z pewnością będziesz wykonywał tego typu pracę
regularnie.
Życzę miłego praktykowania.
Materiał opracował: dr n.med. Marcin Wytrążek - fizjoterapeuta.
7