Działania UE przeciw zmianom klimatu Badania i rozwój na rzecz

Działania UE przeciw
zmianom klimatu
Badania i rozwój na rzecz walki
ze zmianami klimatu
Europe Direct to serwis, który pomoże Państwu znaleźć
odpowiedzi na pytania dotyczące Unii Europejskiej.
Oto numer bezpłatny (*) :
00 800 6 7 8 9 10 11
(*) niektórzy operatorzy telefonii komórkowej nie udostępniają
połączeń z numerami 00 800 lub pobierają za nie opłaty
Bardzo wiele informacji na temat Unii Europejskiej znajduje się w Internecie. Dostęp można uzyskać przez
serwer Europa (http://ec.europa.eu).
Dane katalogowe znajdują się na końcu niniejszej publikacji.
Luksemburg : Urząd Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich, 2008
ISBN 978-92-79-09350-0
doi 10.2779/5269
© Wspólnoty Europejskie, 2008
Powielanie materiałów jest dozwolone pod warunkiem, że zostanie podane ich źródło.
Printed in Belgium
Wydrukowano na papierze z recyklingu, wyróżnionym odznaką ekologiczną UE dla papieru graficznego
(http://ec.europa.eu/ecolabel)
Informacje zawarte w tej broszurze są aktualne od listopada 2007 r.
2
Działania UE przeciw
zmianom klimatu
Badania i rozwój na rzecz walki
ze zmianami klimatu
Decydująca rola badań i rozwoju w zwalczaniu zmian klimatu,
Priorytety w dziedzinie badań naukowych i rozwoju w UE,
Współpraca międzynarodowa,
Zagwarantowanie wdrożenia nowych technologii,
Czysto, inteligentnie, konkurencyjnie:
Plan Działania w dziedzinie Technologii Środowiskowych (pole),
Projekty badawcze finansowane przez UE: przykłady,
Powiązanie modeli z potrzebami polityki,
Oszacowanie skutków i kosztów zmian klimatu,
Wiedza wydobyta z lodu: projekt EPICA,
Stworzenie bardziej zrównoważonych systemów energetycznych,
Koordynacja i harmonizacja systemów obserwacji Ziemi,
Współpraca międzynarodowa,
str. 5
str. 6
str. 9
str. 10
str. 11
str. 12
str. 12
str. 13
str. 14
str. 15
str. 16
str. 18
4
Decydująca rola badań naukowych
i rozwoju w zwalczaniu zmian klimatu
Zmiana klimatu jest zagadnieniem o ogromnej skali i złożoności. Dzięki ukierunkowanym wysiłkom badawczym
nieustannie pogłębiamy nasze zrozumienie przyczyn zmian klimatu oraz możliwości przeciwdziałania ich
następstwom. Badania naukowe umożliwiły nam poznanie przyczyn, przejawów i skutków zmian klimatu. Zasób
naszej wiedzy szybko rośnie, dzięki czemu zmniejszają się nasze wątpliwości w tej dziedzinie.
Badania naukowe w połączeniu z analizami ekonomicznymi umożliwiły nam określenie sposobów pozwalających
na ograniczenie zmian klimatu przy najmniejszych kosztach. Badania skoncentrowane na rozwoju technologii
odgrywają ważną rolę w przygotowaniu przyszłego społeczeństwa o niskiej emisji dwutlenku węgla, dzięki
usprawnieniu istniejących technologii ekologicznych oraz opracowaniu technologii przyszłości.
Badania te są także niezbędne do przewidywania zmian związanych ze zjawiskami klimatycznymi w skali globalnej,
regionalnej oraz lokalnej, a także do podjęcia działań umożliwiających dostosowanie się do tych zmian.
Unia Europejska (UE) od lat 80. ubiegłego stulecia finansuje badania naukowe nad zmianami klimatu oraz
rozwój technologiczny (R&D) wspomagające sformułowanie realistycznych celów strategicznych. Głównym
instrumentem UE w dziedzinie badań i rozwoju w Europie jest wieloletni program ramowy. Skupia on
naukowców ze wszystkich 27 państw członkowskich i jest otwarty na badaczy z krajów trzecich.
Jako że większość projektów finansowana jest tylko częściowo przez UE, programy badawczo-rozwojowe
UE wymagają dodatkowego finansowania ze środków państw członkowskich. Programy te wskazują także
europejskie priorytety badawcze krajowym środowiskom badawczym oraz sektorowi prywatnemu, inicjując w
ten sposób dalszą działalność naukową.
5
Priorytety w dziedzinie badań naukowych i rozwoju w UE
W szerokim ujęciu, badania finansowane przez UE wspierają następujące priorytety
w dziedzinie zjawisk klimatycznych:
• poznanie, monitorowanie i przewidywanie zmian klimatu i ich skutków;
• udostępnianie narzędzi do analiz efektywności, kosztów i korzyści wynikających z różnych
wariantów strategii ograniczania zmian klimatu i dostosowania się do ich skutków;
• usprawnianie, demonstrowanie i wdrażanie istniejących technologii przyjaznych klimatowi
oraz tworzenie technologii przyszłości.
Szósty Program Ramowy (6. PR) UE w dziedzinie badań i rozwoju, obejmujący lata 2002-2006,
zaangażował ponad 2 mld EUR w badania, które bezpośrednio lub pośrednio dotyczyły
zmian klimatu. Kolejne 1,2 mld EUR zostało przeznaczone na badania nad energią atomową.
W odpowiedzi na rosnące wyzwania klimatyczne, których dowodem są coraz częstsze przejawy
zmian klimatu, finansowanie badań nad klimatem zostało znacząco zwiększone – do poziomu
9 mld EUR w ramach Siódmego Programu Ramowego (7. PR) na lata 2007-2013. Całkowity
budżet 7. PR wynosi 51,5 mld EUR.
Badanie te będą wspierać nie tylko działania w skali europejskiej, ale również działania
międzynarodowe w ramach Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie
zmian klimatu (United Nations Framework Convention on Climate Change – UNFCCC) oraz
stanowiącego jej część protokołu z Kioto.
Badania nad klimatem w ramach 7. PR koncentrują się na czterech głównych obszarach
tematycznych:
Środowisko (budżet całkowity: 1,89 mld EUR)
Celem działań w obszarze „Środowisko” jest poszerzenie zrozumienia zmian klimatu oraz
naszych możliwości radzenia sobie z tymi zmianami i adaptacji do nich. Działania w tym
obszarze obejmują w szczególności:
• zwiększenie naszych możliwości przewidywania przyszłej ewolucji systemu klimatycznego
Ziemi;
• zwiększenie dokładności informacji o klimacie na poziomie regionalnym i lokalnym, poprzez
„zmniejszanie skali” technik modelowania i zastosowanie ich do mniejszych obszarów;
• zintegrowanie fizycznych oraz społeczno-gospodarczych aspektów zmian klimatu w celu
lepszego określenia ich skutków i – dzięki temu – opracowania bardziej efektywnych
strategii reagowania dla Europy i całego świata;
6
• oszacowanie zmian związanych z systemem klimatycznym w cyklach obiegu wody,
ekstremalnych zjawiskach pogodowych i zdrowiu społeczeństwa.
• zapewnienie efektywnej strategii adaptacji w szczególności dla najbardziej narażonych krajów i regionów
świata. Będzie ona wspierała osiągnięcie celów określonych w zielonej księdze Komisji Europejskiej z czerwca
2007 w sprawie adaptacji do zmian klimatu1 poprzez wyrównanie poziomu wiedzy w tym zakresie.
Energia (budżet całkowity: 2,35 mld EUR)
Działania w tym obszarze koncentrują się na wspieraniu rozwoju bardziej zrównoważonych systemów
energetycznych, mających na celu sprostanie wyzwaniom w dziedzinie bezpieczeństwa dostaw energii oraz
zmian klimatu. Obejmują one w szczególności:
• poprawę efektywności w całym systemie energetycznym;
• przyspieszenie wzrostu udziału energii ze źródeł odnawialnych w ogólnym zasobie energii;
• zmniejszenie emisji związków węgla w procesach wytwarzania energii i – w dalszej perspektywie – znaczące
zmniejszenie tych emisji w sektorze transportowym;
• zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych.
Transport (budżet całkowity: 4,16 mld EUR)
Celem działań dotyczących zmian klimatu w obszarze „Transport” jest promowanie rozwoju zintegrowanych,
bardziej ekologicznych i „inteligentnych” systemów transportowych w Europie, w celu zredukowania emisji
gazów cieplarnianych. Główne działania obejmują:
• sprawienie, by transport lotniczego stał się bardziej przyjazny dla środowiska: poprzez rozwój technologii
służących zredukowaniu skutków dla środowiska, jakie niesie ze sobą transport lotniczy, z zamiarem
zmniejszenia o połowę emisji dwutlenku węgla (CO2) i zredukowania określonych emisji tlenków azotu
(NOx) o 80%. Działania te obejmują prace nad silnikami i alternatywnymi paliwami, nowymi konstrukcjami i
projektami samolotów, funkcjonowaniem lotnisk i zarządzaniem ruchem lotniczym;
1) Adaptacja do zmian klimatu w Europie – warianty działań na szczeblu UE, Zielona księga. COM(2007) 354
7
• sprawienie, by transport lądowy stał się bardziej przyjazny dla środowiska: poprzez rozwój technologii i wiedzy
służącej redukcji zanieczyszczenia powietrza (w tym emisji gazów cieplarnianych), wody i gruntu. Działania te
obejmują:
• opracowanie czystych i wydajnych silników i systemów napędowych z uwzględnieniem technologii
hybrydowych;
• zastosowanie paliw alternatywnych w transporcie, w szczególności wodoru i ogniw paliwowych;
• rozwój strategii wycofywania z użytku pojazdów i statków;
• uwzględnianie kwestii efektywności kosztowej i energetycznej.
Przestrzeń kosmiczna i Globalny Monitoring Środowiska i Bezpieczeństwa (Global Monitoring for
Environment and Security – GMES), budżet całkowity: 1,43 mld EUR)
Działania w ramach tego programu koncentrują się na monitorowaniu zmian klimatu za pomocą satelitarnych
obserwacji Ziemi. Należą do nich w szczególności:
• rozwój odpowiedniego monitoringu satelitarnego i systemów wczesnego ostrzegania, w tym służących
bezpieczeństwu publicznemu;
• zapewnienie wsparcia dla rozwoju operacyjnych usług systemu GMES, które pozwoli władzom na
bardziej skuteczne prognozowanie i ograniczanie sytuacji kryzysowych oraz skuteczniejsze rozwiązywanie
problemów związanych ze środowiskiem naturalnym, bezpieczeństwem i klęskami żywiołowymi;
• pogłębienie wiedzy na temat stanu i postępu w zakresie: zrównoważonego wykorzystania zasobów
odnawialnych, obszarów podmokłych, pustynnienia, zagospodarowania i użytkowania ziemi, produkcji
żywności, rolnictwa i rybołówstwa, obszarów pochłaniania i składowania dwutlenku węgla, procesów
atmosferycznych (w tym chemicznych) oraz stanu mórz.
Kolejne 2,7 mld EUR w ramach 7. PR przeznaczone zostało na badania obejmujące reakcje rozszczepiania i fuzji
jądrowej oraz na ochronę przed promieniowaniem radioaktywnym w latach 2007-2011.
8
Dodatkowe fundusze pochodzić będą z innych inicjatyw i programów szczegółowych. Na przykład,
Wspólnotowe Centrum Badawcze Komisji Europejskiej będzie wspierać w coraz większym stopniu
strategię UE w obszarze zmian klimatu, natomiast Program Ramowy na Rzecz Konkurencyjności i Innowacji
(Competitiveness and Innovation Framework Programme – CIP), dysponujący funduszami w wysokości
3,6 mld EUR na lata 2007-2013, promuje innowacyjność w przemyśle.
Współpraca międzynarodowa
Współpraca międzynarodowa stanowi integralną część programów ramowych UE w obszarze badań i rozwoju.
W obrębie 6. PR przeznaczono 600 mln EUR na wsparcie finansowe dla naukowców z krajów trzecich,
umożliwiając im udział w projektach badawczych wspieranych przez UE oraz na projekty, których celem było
ustanowienie współpracy międzynarodowej w określonych dziedzinach. Oczekuje się, że kwota ta powiększy
się w ramach 7. PR.
Międzynarodowe działania na polu badań zmian klimatu czerpią inspirację z konwencji UNFCCC oraz protokołu z
Kioto. Oba porozumienia wzywają swych sygnatariuszy do promocji i współpracy w zakresie badań naukowych,
technologicznych, technicznych, społeczno-gospodarczych i innych, a także w zakresie systematycznej kontroli
i rozwoju baz danych.
W związku z tym europejscy badacze zmian klimatu współpracują ze swoimi partnerami w krajach trzecich
i propagują wyniki europejskich projektów badawczych.
Wyniki te są również udostępniane na użytek prac Międzyrządowego Zespołu do spraw Zmian Klimatu
(Intergovernmental Panel on Climate Change – IPCC), który skupia ponad 1 tys. naukowców z całego świata
w celu dokonania oceny i syntezy istniejących informacji na temat zmian klimatu, ich przyczyn, skutków
oraz właściwych środków zaradczych. Wielu badaczy europejskich bezpośrednio przyczynia się do prac
IPCC poprzez udostępnianie wyników swoich badań, wiedzy eksperckiej oraz przeprowadzanie recenzji
naukowych. W uznaniu wartości tego gremium i jego prac nad zagrożeniem dla bezpieczeństwa światowego,
jakie stwarzają zmiany klimatu, IPCC zostało współlaureatem Pokojowej Nagrody Nobla w 2007 r., roku
opublikowania Czwartego Raportu (AR4) IPCC.
Zagwarantowanie wdrożenia nowych technologii
Sam rozwój technologii przyjaznych dla klimatu nie spowoduje w naszym systemie energetycznym i gospodarczym
skutków koniecznych do ograniczenia zmian klimatu. Technologie te wymagają przede wszystkim wdrożenia.
Badania wskazują, że udany rozwój i wdrożenie technologii niskoemisyjnej wymaga dwutorowego podejścia
łączącego podaż technologiczną zapewnianą przez działania w obszarze badań i rozwoju z popytem rynkowym
kreowanym przez systemy zachęt i odpowiednie ramy regulacyjne.
Instrumenty rynkowe mogą odgrywać istotną rolę we wspieraniu popytu rynkowego. Na przykład, Europejski
System Handlu Emisjami (European Union Emission Trading System) wspiera zastosowanie technologii
ograniczających emisje za pomocą ustanawiania limitów na emisje CO2 z około 10,500 wysoce energochłonnych
obiektów w całej Unii Europejskiej. Inne przykłady instrumentów rynkowych wykorzystywanych przez państwa
członkowskie obejmują systemy certyfikacji ekologicznej oraz zachęty podatkowe na rzecz pozyskiwania energii
ze źródeł odnawialnych.
W rezultacie ukierunkowanych badań i strategii promowania popytu na energię wiatrową, w szczególności
w Niemczech, Hiszpanii i Danii, moc turbin wiatrowych wzrosła około 100-krotnie w ostatnich 20 latach, podczas
gdy koszty wytwarzania energii wiatrowej spadły o około 80%.
Uwzględniwszy wszystkie nakłady finansowe (w tym inwestycje, koszty operacyjne i konserwacyjne), koszt
wytwarzania energii wiatru w UE spadł do około 4-6 euro centów za kWh w miejscach o wysokich prędkościach
wiatru oraz 6-8,5 euro centa za kWh w miejscach o niskich prędkościach wiatru. Wartości te zostały obliczone
dla roku 2006, w którym hurtowy koszt energii elektrycznej wytwarzanej w elektrowniach konwencjonalnych
wynosił około 3 euro centów za kWh.
Za sprawą niedawnych podwyżek cen energii elektrycznej, ceny energii wiatrowej generowanej w miejscach
o wysokich prędkościach wiatru stają się konkurencyjne. Przedsiębiorstwa europejskie dominują na światowym
rynku produkcji turbin wiatrowych, szacowanym na 18 mld EUR i rosnącym w tempie ponad 30% rocznie.
10
Inne odnawialne źródła energii i technologie niskoemisyjne są gotowe do zastosowania na szerszą skale, pod
warunkiem wdrożenia odpowiednich strategii. Odnawialne źródła energii, techniki wychwytywania i składowania
związków węgla oraz technologie rozszczepiania jąder atomowych mogą zmniejszyć emisje związków węgla
w procesach wytwarzania energii elektrycznej i zredukować wykorzystanie paliw kopalnych do generowania
energii elektrycznej. Inne istniejące technologie mogą usprawnić efektywność energetyczną budynków,
elektrowni i pojazdów. Istnieją również techniki gospodarowania lasami i ziemią uprawną, które mogą wzmocnić
procesy naturalnego pochłaniania CO2.
Jednocześnie badania pozostają kluczowym elementem dla rozwoju przyszłych technologii służących redukcji
emisji w średnio– i długofalowej perspektywie. Technologie wykorzystania wodoru i ogniw paliwowych stanowią
szczególnie obiecujący wariant.
Czysto, inteligentnie, konkurencyjnie:
Plan Działania w dziedzinie Technologii Środowiskowych
Europejski Plan Działania w dziedzinie Technologii Środowiskowych (Environmental Technologies Action Plan
– ETAP)2, uruchomiony w 2004 r., wspomaga rozwój i promocję szerszego zastosowania ekotechnologii w Unii
Europejskiej, w tym technologii przyjaznych dla klimatu. Przemysł ekologiczny UE obejmuje sektory zajmujące
się m.in. przyjaznymi dla klimatu technologiami niskoemisyjnymi, kontrolą zanieczyszczenia powietrza,
gospodarowaniem ściekami i recyklingiem.
ETAP odzwierciedla świadomość faktu, że promowanie szerszego wdrażania technologii środowiskowych, już
istniejących lub dopiero wchodzących na rynek, może przynieść znaczące korzyści środowiskowe i jednocześnie
zwiększyć konkurencyjności i wzrost gospodarczy Europy.
Przemysł ekologiczny zdobył w ostatnich latach znacząca pozycję w gospodarce UE. Obecnie generuje on około
2,1% PKB UE i zapewnia około 3,5 mln miejsc pracy. Około 75% z nich tworzonych jest przez sektory gospodarowania
ściekami i odpadami, a pozostałe w sektorach kontroli zanieczyszczenia powietrza, oczyszczania gleby, energii
odnawialnej i recyklingu. Sektor europejski ma znaczący udział w skali międzynarodowej, odpowiadając za blisko
jedną trzecią światowego rynku przemysłu technologii ekologicznych.
Sektor energii wiatrowej – na przykład – dużą część swojego sukcesu zawdzięcza projektom badawczorozwojowym finansowanym przez UE. Sukces ten powinien znaleźć naśladownictwo w innych dziedzinach.
Do roku 2013, dzięki ETAP, zainwestowane zostanie ponad 12 mld EUR w ekologiczne projekty innowacyjne
w ramach 6. i 7. PR, a także innych programów finansowanych przez UE.
ETAP wyróżnił 25 działań służących pokonaniu barier, które spowalniają rozwój i wdrażanie ekotechnologii.
Do barier tych należą przeszkody ekonomiczne, niesprzyjające przepisy i normy prawne, brak ukierunkowanych
badań, niewystarczająca dostępność kapitału wysokiego ryzyka oraz brak popytu rynkowego. Państwa
członkowskie UE pokonują te bariery za pomocą planów ekoinnowacyjności. Owe plany stanowią także podstawę
do tego, by dzielić się obiecującymi praktykami, które mogą mieć znaczący wpływ na rozwój całej UE.
Środki takie jak proekologiczne zamówienia publiczne i standaryzacja zorientowana na wydajność mogą
stymulować popyt na technologie środowiskowe. W krótkim okresie strategie te wymagają koncentracji na
sektorach, które szybko i łatwo przynoszą znaczne korzyści dla środowiska. Należą do nich sektory: budowlany,
spożywczy oraz prywatny sektor transportu, które szacunkowo odpowiadają łącznie za 70-80% wszystkich
skutków dla środowiska.
2) http://ec.europa.eu/environment/etap
11
Projekty badawcze finansowane przez UE
Przykłady projektów badawczych finansowanych przez UE w ramach 6. PR na lata 2002-2006, będących wciąż
w realizacji:
Powiązanie modeli z potrzebami polityki
W ostatnich latach uwaga badaczy przeniosła się z rozwoju wielkoskalowych modeli klimatycznych na
łączenie tych modeli z potrzebami polityki. Projekty finansowane przez UE wspierają obecnie proces
podejmowania decyzji poprzez udostępnianie solidnych podstaw naukowych, w tym oszacowań
niewiadomych.
Prognozowanie klimatu w przyszłości – projekt ENSEMBLES (2004-2009)
Projekt pod przewodnictwem Zjednoczonego Królestwa skupia 70 organizacji partnerskich z UE, Szwajcarii,
Australii i Stanów Zjednoczonych, dysponując wsparciem UE na poziomie 15 mln EUR. Celem projektu jest
opracowanie i przetestowanie systemu prognozowania zmian klimatu z jednoczesnym wykorzystaniem
kilku modeli, oraz określenie i zredukowanie niewiadomych w zakresie opisu sprzężeń zwrotnych w systemie
klimatycznym Ziemi (sprzężenia zwrotne obejmują wzajemne powiązania pomiędzy różnymi komponentami
systemu klimatycznego Ziemi).
www.ensembles-eu.org
Źródła i obszary pochłaniania związków węgla – projekt CARBOEUROPE (2004-2009)
Projekt ten ma na celu poznanie i przeprowadzenie bilansu węglowego na obszarach lądowych w Europie
pomiędzy procesami absorpcji i emisji CO2 do atmosfery i związanych z tym niewiadomych na szczeblu
lokalnym, regionalnym i kontynentalnym. Dysponujący funduszem w wysokości 16,3 mln EUR ze środków UE
oraz kwotą kolejnych 16 mln EUR pochodzących od rządów poszczególnych państw, projekt CARBOEUROPE
skupia 61 organizacji partnerskich z 17 krajów europejskich.
www.carboeurope.org
12
Oszacowanie skutków i kosztów zmian klimatu
Programy finansowane przez UE łączą wiedzę teoretyczną z obserwacjami, wynikami eksperymentów oraz
zastosowaniem nowoczesnych narzędzi. Umożliwia to lepsze zrozumienie środowiskowych i społecznogospodarczych następstw zmian klimatu, jak również skutków i kosztów strategii dotyczących ograniczania i
adaptacji do tych zmian.
Zmiany globalne a zasoby wody – projekt WATCH (2007-2011)
Projekt WATCH ma na celu prowadzenie analiz, określanie ilości i przewidywanie komponentów bieżących
i przyszłych cykli hydrologicznych oraz stanu zasobów wodnych. Pozwoli on także wyjaśnić ogólną
wrażliwość globalnych zasobów wodnych związanych z głównymi sektorami społecznymi i gospodarczymi.
Dysponując funduszem ze środków UE w wysokości 10 mln EUR, projekt WATCH skupia społeczności
badawcze w dziedzinach takich jak hydrologia, zasoby wodne oraz klimat i obejmuje 25 organizacji
partnerskich z 14 krajów europejskich oraz Indii, Chin, Republiki Południowej Afryki, Brazylii i Izraela.
Emisje pochodzące z transportu i ich skutki klimatyczne – projekt QUANTIFY (2005-2010)
Projekt QUANTIFY, w którym uczestniczy 15 krajów europejskich i Stany Zjednoczone, ma na celu określenie
wpływu emisji pochodzących z transportu na zmiany klimatu, zmniejszanie się ilości ozonu i zmiany składu
atmosfery. Zajmuje się on oceną wpływu różnych rodzajów transportu (lądowego, morskiego, powietrznego)
na klimat oraz emisjami utrzymujących się gazów cieplarnianych (takich jak dwutlenek węgla, tlenek azotu,
prekursory i cząsteczki ozonu) pochodzącą z tych źródeł. Projekt QUANTIFY służy także ocenie skutków
„zachmurzenia liniowego” powstałego w wyniku emisji ze statków morskich, znanego jako „ślady statków”.
Na realizację projektu UE przeznaczyła 8 mln EUR.
http://www.pa.op.dlr.de/quantify/
Strategie adaptacji i ograniczania – projekt ADAM (2006-2009)
Projekt ADAM służy ocenie kosztów i efektywności strategii ograniczania skutków i przeprowadzania
adaptacji w celu wypracowania możliwego do zaakceptowania scenariusza przejścia do warunków
klimatycznych cieplejszych maksymalnie o 2ºC w stosunku do temperatury z epoki przedindustrialnej.
Dysponując funduszem ze środków UE w wysokości 12,9 mln EUR, projekt ten służy także wypracowaniu
zestawu długoterminowych strategii na rzecz adaptacji i ograniczenia zmian klimatu. W projekcie
uczestniczy 26 organizacji partnerskich z 12 krajów europejskich, Chin oraz Indii.
http://www.adamproject.eu/
Obserwacje ziemi – projekt DAMOCLES (2005-2009)
Celem tego projektu jest dokonanie obserwacji i oceny pokrywy lodowej na Morzu Arktycznym oraz jej
zmniejszania się za sprawą globalnego ocieplenia. Prowadząc badania kluczowych relacji zachodzących
pomiędzy Morzem Arktycznym, atmosferą i pokrywą lodowa, projekt DAMOCLES bierze udział
w Międzynarodowym Roku Polarnym 2007-2008. UE przeznaczyła 16,5 mln EUR na ten projekt, w którym
uczestniczy 12 państw członkowskich UE, a także Rosja i Białoruś.
http://www.damocles-eu.org/
13
Źródła i obszary pochłaniania związków węgla – projekt CARBOEUROPE (2005-2009)
Ocean odgrywa znaczącą rolę w procesie absorpcji CO2, przy czym wszelkie zmiany jego potencjału w tym
zakresie – spowodowane przez zmiany klimatu lub inne czynniki – mogą rodzić poważne konsekwencje
w postaci efektu sprzężenia zwrotnego. Projekt CARBOOCEAN ma na celu dokonanie precyzyjnej oceny
poziomu emisji i absorpcji związków węgla przez oceany. Projekt zrzesza 36 organizacji partnerskich
z 16 krajów i jest finansowany ze środków UE w wysokości 14,5 mln EUR.
http://www.carboocean.org
Wiedza wydobyta z lodu: projekt EPICA
Polarna pokrywa lodowa stanowi wyjątkowe i cenne archiwum historii zmian klimatu i składu atmosfery.
Niewielkie bańki powietrzne uwięzione w lodzie zawierają informacje na temat składu atmosfery sprzed tysięcy
lat, natomiast stosunek pomiędzy poziomem atmosferycznego CO2 zawartego w bańkach a temperaturą,
w jakiej uformował się lód odzwierciedla poziom efektu cieplarnianego w danym okresie.
Projekt EPICA, realizowany w latach 1996-2005, był ambitną międzynarodową inicjatywą europejską, mająca
na celu wydobycie rdzeni lodowych z głębokich warstw pokrywy lodowej na Antarktydzie. Projekt ten, będący
wspólną inicjatywą Komisji Europejskiej i Europejskiej Fundacji Nauki, finansowany był przez UE w wysokości
8,5 mln EUR.
Celem projektu EPICA było umożliwienie bardziej precyzyjnego prognozowania prawdopodobnej reakcji
globalnego klimatu na zwiększoną emisję gazów cieplarnianych wynikającą z aktywności człowieka.
Sukcesem projektu było odtworzenie najdłuższego zapisu historii zmian klimatu (sięgającego 800 tys. lat
wstecz), określenie poziomu dwutlenku węgla w atmosferze w ciągu ostatnich 650 tys. lat oraz wykazanie
alarmującego stanu związanego z obecnym poziomem tego gazu w atmosferze.
14
Stworzenie bardziej zrównoważonych systemów energetycznych
Droga ku bardziej zrównoważonym systemom energetycznym wymaga znacznie wydajniejszej produkcji energii
ze źródeł odnawialnych, jak również dalszego zwiększania efektywności energetycznej, począwszy od produkcji
do jej wykorzystania. Bardziej zrównoważony system energetyczny będzie miał efekty w postaci obniżenia emisji
gazów cieplarnianych, czystszego powietrza, większego bezpieczeństwa dostaw energii oraz niższej podatności na
wahania cen ropy naftowej.
Ogniwa fotowoltaiczne – projekt CRYSTAL CLEAR (2004-2008)
Głównym celem tego projektu, skupiającego 16 organizacji partnerskich, jest umożliwienie produkcji
krzemowych modułów fotowoltaicznych po niższych kosztach (docelowo 1 EUR/wat), jednocześnie
zwiększając ich przyjazność dla środowiska. Projekt CRYSTAL CLEAR jest finansowany przez UE w wysokości
16 mln EUR.
www.ipcrystalclear.info
Biopaliwa – projekt RENEW (2004-2008)
Projekt RENEW, skupiający 31 organizacji partnerskich i dysponujący finansowaniem ze środków UE w
wysokości 10 mln EUR, koncentruje się na rozwijaniu i ocenie technologii syntezy paliw płynnych z biomasy.
Celem projektu jest ekonomicznie efektywna produkcja paliw najwyższej klasy dla współczesnych i przyszłych
silników spalinowych.
www.renew-fuel.com
Składowanie dwutlenku węgla w formacjach geologicznych – projekt CO2SINK (2004-2008)
Projekt CO2SINK, wspierany funduszami UE w wysokości 8,7 mln EUR, bada możliwości geologicznego
składowania CO2 w głębokim zbiorniku solankowym znajdującym się pod dawnym zbiornikiem gazu
ziemnego. Jeśli lokalizacja okaże się bezpieczna, wtłoczone tam zostanie 60 tys. ton dwutlenku węgla.
Efekty wtłaczania oraz zachowanie się CO2 będą monitorowane za pomocą specjalnych technik.
www.co2sink.org
Składowanie wodoru – projekt NESSHY (2006-2010)
Projekt ten, finansowany przez UE w wysokości 7,5 mln EUR, skupia się na rozwijaniu nowych materiałów
i metod składowania wodoru jako nośnika energii dla zastosowań przenośnych i stacjonarnych. W projekcie
uczestniczą 22 organizacje partnerskie z 12 krajów europejskich i Stany Zjednoczone.
www.nesshy.net
Ogniwa paliwowe – projekt FURIM (2004-2008)
Projekt FURIM, skupiający 12 europejskich instytutów i przedsiębiorstw, koncentruje się na dalszym rozwijaniu
technologii ogniw paliwowych, w szczególności membran polimerowych do zastosowań w temperaturze
przekraczającej 150°C. Umożliwią one skomercjalizowanie technologii ogniw paliwowych w zastosowaniach
stacjonarnych. Unia Europejska finansuje ten projekt w wysokości 4 mln EUR.
www.furim.com
15
Narzędzia analityczne, modele i bazy danych utworzone dzięki wsparciu UE
PRIMES – wielkoskalowy model systemów energetycznych państw członkowskich UE, który umożliwia
prognozowanie, tworzenie scenariuszy i analizy skutków w szerokim zakresie strategii energetycznych,
środowiskowych i technologicznych;
POLES – symulacja sektora energetycznego w skali światowej, która umożliwia długoterminowe regionalne
prognozowanie popytu, podaży i cen, analizy skutków systemów handlu emisjami oraz kosztów strategii
ograniczania poziomu CO2, a także tworzenie scenariuszy rozwoju technologii;
GEM-E3 – model odtwarzający szczegóły makroekonomii krajów UE i regionów światowych oraz ich interakcji
ze środowiskiem i systemami energetycznymi. Umożliwia on spójną ocenę działań w obrębie strategii
przeciwdziałania zmianom klimatu;
NEMESIS – ekonometryczny model makrosektorów krajów UE służący ocenie skutków strategii w obszarze
gospodarki, środowiska oraz polityki badawczo-rozwojowej w perspektywie krótko i średnioterminowej;
MURE – baza danych dla strategii i działań na rzecz racjonalnego wykorzystania energii i zasobów
odnawialnych w UE oraz ich oceny ex-ante;
GREEN-X – pakiet narzędziowy połączony z bazą danych służący obliczaniu potencjału i kosztów eksploatacji
źródeł energii i technologii przyjaznych klimatowi oraz związanej z nimi redukcji gazów cieplarnianych.
Koordynacja i harmonizacja systemów obserwacji Ziemi
Dzięki centrom obserwacji kosmicznej, meteorologicznej, atmosferycznej, oceanicznej i naziemnej europejscy
badacze stale monitorują wpływ działalności człowieka na globalną atmosferę i systemy wodne, a także zmiany
w wykorzystaniu powierzchni Ziemi i w jej ekosystemach. Obserwacje te dostarczają niezbędnych naukowych
podstaw dla trwałych strategii. UE zdobyła znaczące doświadczenie w projektowaniu, produkcji i wykorzystaniu
narzędzi obserwacji Ziemi.
Globalny System Systemów Obserwacji Ziemi – projekt GEOSS (2005-2015)
Jako członek Grupy ds. Obserwacji Ziemi (Group on Earth Observations – GEO), UE prowadzi prace nad
nowatorskim projektem Globalnego Systemu Systemów Obserwacji Ziemi (Global Earth Observation
System of Systems – GEOSS), który powstał dzięki współpracy 50 krajów i 40 organizacji międzynarodowych
i naukowych w lutym 2005 roku. Celem projektu GEOSS jest gromadzenie i udostępnianie informacji na temat
stanu środowiska ziemskiego.
http://ec.europa.eu/research/environment/geo/article_2450_en.htm#4
16
Globalny Monitoring dla Środowiska i Bezpieczeństwa – GMES (2002-2008)
Globalny Monitoring dla Środowiska i Bezpieczeństwa (Global Monitoring for Environment and Security –
GMES) jest wspólnym programem UE i Europejskiej Agencji Kosmicznej (European Space Agency – ESA),
mającym na celu gromadzenie danych na temat środowiska i bezpieczeństwa oraz zapewnianie kontaktu
pomiędzy dostawcami tych informacji a ich odbiorcami.
www.gmes.info
Obserwacje oceaniczne – projekt MERSEA (2004-2008)
Projekt ten ma na celu utworzenie europejskiego systemu operacyjnego monitorowania i prognozowania
fizyki i biogeochemii oceanów oraz ekosystemów morskich na skale globalną i regionalną. System ten będzie
stanowił oceaniczny komponent przyszłego systemu GMES.
www.mersea.eu.org
Obserwacje z kosmosu
Unia Europejska umożliwiła operacyjnym misjom kosmicznym stałą obserwację funkcjonowania systemu
klimatycznego Ziemi, w tym zmian klimatu i ich skutków. Wspólnotowe Centrum Badawcze Komisji
Europejskiej (WCB) rozwija metody analizy danych służące pozyskiwaniu informacji pochodzących
z obserwacji kosmicznych oraz wspomaganiu agencji kosmicznych w działaniach na rzecz zaspokojenia
potrzeb nauk o klimacie.
Obserwacje atmosferyczne – Światowe Centrum Danych o Aerozolach
Elementem działań WCB Komisji Europejskiej jest Światowe Centrum Danych o Aerozolach. Jest to jedno
z sześciu światowych centrów danych powołanych w ramach programu globalnej obserwacji atmosfery
(Global Atmosphere Watch – GAW) zainicjowanego przez Światową Organizację Meteorologiczną.
http://rea.ei.jrc.it/netshare/wilson/WDCA/17
17
Współpraca międzynarodowa
Zmiany klimatu stanowią problem globalny, a współpraca międzynarodowa jest integralną częścią priorytetowych
obszarów tematycznych we wszystkich ramowych programach badawczych UE.
Zmiany klimatu a monsun afrykański – projekt AMMA (2005-2009)
Finansowany w wysokości 13 mln EUR przez UE program AMMA ma za zadanie wzmocnienie regionalnych
systemów monitorowania środowiska w Afryce i zwiększenie możliwości prognozowania wpływu zmian
klimatu na zmienność monsunu zachodnioafrykańskiego.
www.amma-eu.org
Współpraca europejsko-południowoamerykańska w obszarze zmian klimatu – projekt CLARIS
(2004-2007)
Projekt ten służy wymianie informacji i doświadczeń w zakresie modeli ziemskiego systemu klimatycznego
pomiędzy Europą a Ameryką Południową oraz tworzeniu wysokiej jakości baz danych dotyczących klimatu
dla Ameryki Południowej. UE wspiera ten projekt kwotą 500 tys. EUR.
www.claris-eu.org
Ekosystem Amazonii – projekt PAN-AMAZONIA (2004-2007)
Dysponując finansowaniem ze środków UE w wysokości 400 tys. EUR, projekt ten ma na celu wzmocnienie
współpracy pomiędzy Europą a organizacjami partnerskimi z Ameryki Południowej w celu organizacji
niezbędnych zasobów ludzkich i technicznych, służących monitorowaniu i poznawaniu roli ekosystemu
Amazonii w zakresie zmian klimatu i bioróżnorodności.
www.geog.ox.ac.uk/research/projects/panamazonia
Zmiany składu atmosfery – projekt EUCAARI (2007-2010)
Wątpliwości związane z efektami naturalnych i antropogenicznych aerozoli w atmosferze oraz zachmurzeniem
i właściwościami chmur stanowią istotny czynnik utrudniający prognozowanie przyszłych zmian klimatu.
Projekt EUCAARI, dysponujący funduszem w wysokości 10 mln EUR, jest próbą znacznego zmniejszenia
tych wątpliwości. Uczestniczy w nim 48 organizacji partnerskich z 17 krajów europejskich, jak również z Indii,
Chin, Republiki Południowej Afryki, Brazylii i Izraela.
www.atm.helsinki.fi/eucaari
18
Komisja Europejska
Działania UE przeciw zmianom klimatu
Badania i rozwój na rzecz walki ze zmianami klimatu
Luksemburg : Urząd Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich
2008 – 16 str. – 21 x 21 cm
ISBN 978-92-79-09350-0
doi 10.2779/5269
Kopie niniejszej publikacji są dostępne bezpłatnie w:
Komisja Europejska
Dyrektoriat Generalny d.s. Środowiska
Centrum Informacji (BU-9 0/11)
B-1049 Bruksela
http://bookshop.europa.eu
Prawa do zdjęć:
Okładka: Ethanol-Courtesy DOE-NREL i W.Gretz;Photodisc; EC; Hans Oerter (EPICA); Photodisc
Str. 2: Photodisc
Str. 3: EC; Photodisc
Str. 4: Photodisc
Str. 5: EC; Photodisc
Str. 6: Photodisc
Str. 7: Photodisc; Digital Vision
Str. 8: EC
Str. 9: Photodisc
Str. 10: Photodisc; EC; Digital Vision
Str. 12: Photodisc
Str. 14: Photodisc; EPICA
Str. 16: Photodisc
Str. 18: Digital Vision
Str. 19: Photodisc; Digital Vision
Str. 20: Photodisc
KH-78-07-427-PL-C