Prezentacja - Polskie Towarzystwo Statystyczne

Oddział Warszawski
Polskiego Towarzystwa Statystycznego
Józef Pociecha
Korzenie polskiej statystyki publicznej –
statystyka i statystycy galicyjscy na
początku XX wieku
Seminarium Naukowe w Urzędzie Statystycznym w Warszawie
Warszawa, 10 czerwca 2015 roku
Tematyka seminarium naukowego:
1. Galicja w dobie autonomii w ramach monarchii
austro-węgierskiej
2. Statystyka publiczna w Galicji
3. Uniwersytet Jagielloński i Uniwersytet
Lwowski jako ośrodki rozwoju myśli
statystycznej
4. Statystycy polscy w Galicji na pocz. XX wieku
5. Powstanie Polskiego Towarzystwa
Statystycznego
6. Badania nad statystyką Galicji
Przynależność obecnego terytorium Polski do państw zaborczych
1. Galicja w dobie autonomii w ramach monarchii
austro-węgierskiej
Oficjalna nazwa: Królestwo Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem
Krakowskim i Księstwami Oświęcimia i Zatoru
Flaga i herb Galicji :
Stolica: Lwów
Powierzchnia : 78,5 tys. km², Galicja Zachodnia: 23,2 km²
Galicja Wschodnia 55,3 km²
Ludność: 8 mln (1910), gęstość zaludnienia: 102 osoby/km²
Skład narodowościowy:
Galicja Zachodnia: Polacy: 79%, Ukraińcy: 13%, Żydzi: 7%
Galicja Wschodnia: Polacy: 21%, Ukraińcy: 64%, Żydzi: 14%
Wprowadzenie autonomii w Galicji
- Sytuacja wewnętrzna i zewnętrzna monarchii
austriackiej w latach 60-tych XIX wieku (wojna
austriacko-pruska (1866), bitwa pod Sadową),
- Ustanowienie autonomii Galicji (1861),
- Przywrócenie samorządu miejskiego (1866),
- Powstanie Austro-Węgier (1867),
- Poszerzanie autonomii.
Instytucje autonomicznej Galicji
Namiestnik Galicji,
Sejm Krajowy,
- skład Sejmu Krajowego,
- kompetencje Sejmu,
- Marszałek Krajowy,
Wydział Krajowy,
- skład Wydziału Krajowego,
- kompetencje Wydziału,
Konflikty narodowościowe,
Gmach Sejmu Krajowego we Lwowie ok. 1898 r.
Definicje statystyki:
Statystyka (niem. Statistik, „badanie faktów i osób
publicznych”, z łac. statisticus, „polityczny, dot. polityki”,
od status, „państwo, stan”) – nauka, której przedmiotem
zainteresowania są metody pozyskiwania i prezentacji, a
przede wszystkim analizy danych opisujących zjawiska
masowe.
- pierwotne rozumienie statystyki: do ok. połowy XIX
wieku termin statystyka oznaczał podany w tabelarycznej
formie zbiór danych na temat stanu państwa.
- Statystyka publiczna to system zbierania danych
statystycznych
gromadzenia,
przechowywania
i opracowywania zebranych danych ogłaszania,
udostępniania i rozpowszechniania wyników badań
statystycznych.
Austriacki system statystyki publicznej
Dyrekcja Statystyki Administracyjnej (Direktion der
administrativer Statistik),
Centralna Komisja Statystyczna (K.K. Statistiche
Zentrallkomission)
Roczniki:
- Statistiches Jahrbuch der oesterraichschen Monarchie
- Oesterreichisches Statistiches Handbuch
Wydawnicwa:
- Oesterreichische Statistik
- Statistiche Monatschift
2. Statystyka publiczna w Galicji
Krajowe Biuro Statystyczne (1873) – Lwów
- Wiadomości statystyczne o stosunkach krajowych
Miejskie Biuro Statystyczne we Lwowie (1872)
- Wiadomości statystyczne o mieście Lwowie
Miejskie Biuro Statystyczne w Krakowie (1882)
- Statystyka miasta Krakowa
3. Uniwersytet Jagielloński i Uniwersytet Lwowski
jako ośrodki rozwoju myśli statystycznej
Uniwersytet Jagielloński (1364)
- polonizacja Uniwersytetu Krakowskiego (zakończona
w 1870 roku),
- rola Wydziału Prawa (1364)
Uniwersytet Lwowski (1661)
- polonizacja Uniwersytetu Lwowskiego (1867)
- okres świetności uniwersytetu, który na przełomie
XIX i XX wieku był drugą uczelnią Austrii (w 1913
miał blisko 5 tysięcy studentów, w tym kobiety)
- rola Wydziału Prawa (1784)
- konflikty narodowościowe na Uniwersytecie
4. Statystycy polscy działający w Galicji na pocz. XX
wieku
Lwów
Prof. Tadeusz Pilat (1844 Gumniska – 1923 Lwów) - prawnik,
specjalista prawa administracyjnego, profesor, dziekan i rektor
Uniwersytetu Lwowskiego, Studia prawnicze na UL oraz studia
uzupełniające w Pruskim Biurze Statystycznym w Berlinie – ze
statystyki (1871). W 1872 r. mianowany profesorem Uniwersytetu
Lwowskiego, objął Katedrę Statystyki i Nauki Administracji. Przez
kilkadziesiąt lat (1874-1920) kierował Biurem Statystycznym
Wydziału Krajowego we Lwowie, od 1876 r. był członkiem
korespondentem Centralnej Komisji Statystycznej w Wiedniu.
Redaktor Wiadomości statystycznych o stosunkach krajowych. W
latach 1876-1914 zasiadał w Sejmie Krajowym. a w latach 19011920 był zastępcą marszałka Wydziału Krajowego. W 1888 został
powołany na członka-korespondenta krakowskiej Akademii
Umiejętności.
Tadeusz Pilat – wybrane publikacje:
- O metodach zbierania dat do statystyki żniw (1871),
- O miejskich biurach statystycznych (1871),
- Skład reprezentacyi gminnych w miastach i
miasteczkach galicyjskich (1874),
- Statystyczne przedstawienie ustroju powiatowego
Galicyi i ostatnie wybory do rad powiatowych (1874),
- Własność tabularna w Galicyi (1891),
- Podręcznik statystyki Galicyi (1900).
Tadeusz Romanowicz (1843 Lwów – 1904 Lwów)
Polityk, publicysta, literat, statystyk. W 1862 r. rozpoczął studia na
Wydziale Prawa UL. W 1863 r. poszedł do powstania
styczniowego, gdzie był jednym z dowódców oddziałów
powstańczych, 1864 więzień Ołomuńca. W 1865 r. powrócił do
Lwowa, rozpoczynając działalność polityczną i publicystyczną w
środowiskach demokratycznych.
W 1872 r. został organizatorem i pierwszym naczelnikiem
Miejskiego Biura Statystycznego we Lwowie . Wydał 3 roczniki
Wiadomości statystycznych o mieście Lwowie. W 1881 r. odszedł z
biura i święcił się działalności politycznej i publicystycznej.
Od roku 1880 był posłem do Sejmu Krajowego, od roku 1889
członkiem Wydziału Krajowego, od 1901 posłem do parlamentu
austriackiego.
Prof. Józef Buzek (1873 Końska k. Cieszyna - 1936 Cieszyn)
Statystyk, prawnik i ekonomista, z polskiej rodziny chłopskiej na
Śląsku Cieszyńskim, luteranin. Gimnazjum ukończył w Cieszynie,
studiował prawo na UJ i w Wiedniu. Doktorat na UJ w 1899 r.,
habilitacja ze statystyki w1902 r. na Uniwersytecie Lwowskim.
Od 1904 r. profesor nauki i prawa administracyjnego Uniwersytetu
Lwowskiego, w latach 1916-1917 Dziekan Wydziału Prawa U L.
Od 1906 r. członek korespondent Centralnej Komisji Statystycznej
w Wiedniu. Znany polityk polski, w latach 1907–1918 poseł do
parlamentu austriackiego, wice-przewodniczący Koła Polskiego.
Po odzyskaniu niepodległości organizator i w latach 1918–1929
pierwszy Dyrektor Głównego Urzędu Statystycznego w
Warszawie.
Wybrane publikacje:
- Proces wynarodowienia w świetle nowszej statystyki
narodowościowej państw europejskich (1903),
- Pogląd na wzrost ludności ziem polskich w wieku XIX (1915).
Prof. Józef Buzek (1873 – 1936)
4. Statystycy polscy działający w Galicji na pocz. XX wieku
Kraków
Prof. Julian Dunajewski (1821 Stanisławów - 1907 Kraków)
Ekonomista, prawnik, profesor i rektor UJ, działacz państwowy, brat Albina
(kardynała, biskupa krakowskiego), szwagier Karola Estreichera (bibliografa,
dyrektora Biblioteki Jagiellońskiej).
W 1839 r. ukończył gimnazjum w Nowym Sączu, następnie studiował ekonomię
na Uniwersytecie Lwowskim (1839-1842) i na uniwersytecie w Wiedniu (18391840). Od 1849 pracował na Uniwersytecie Jagiellońskim, początkowo jako
asystent w Katedrze Umiejętności Politycznych i Statystyki. W 1850 obronił
doktorat praw. W latach 1855-1860 na Akademii Prawa w Bratysławie, jako
profesor Katedry Statystyki. W 1861 powrócił na Uniwersytet Jagielloński;
kierował Katedrą Umiejętności Politycznych, Statystyki i Prawa
Administracyjnego Austriackiego, dwukrotnie pełnił funkcję dziekana Wydziału
Prawa, trzykrotnie rektora.
W 1872 został członkiem czynnym AU, w latach 1873-1875 przewodniczył
Komisji Prawniczej AU.
Polityk konserwatywny. od 1873 (do końca życia) był posłem do parlamentu w
Wiedniu, w latach 1880-1891 był ministrem skarbu Austrii, przeprowadził na tym
stanowisku reformę systemu podatkowego, zrównoważył budżet Austrii. Miał
opinię jednego z najlepszych mówców parlamentarnych..
Prof. Julian Dunajewski (1821 - 1907)
Prof. Józef Kleczyński (1841 Ihnatów, Podole - 1900 Zakopane)
Statystyk i demograf, profesor i rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek
Akademii Umiejętności w Krakowie.
Ukończył gimnazjum w Warszawie w 1861 r., następnie podjął studia prawnicze w
Szkole Głównej Warszawskiej (1862-1863), przerwał naukę i wziął udział w
powstaniu styczniowym. Studia ukończył ostatecznie na uniwersytecie w
Heidelbergu, w 1867 r. broniąc tam doktorat praw. W 1880 habilitował się w
dziedzinie statystyki na Uniwersytecie Lwowskim W 1881 r. objął kierownictwo
Katedry Prawa Administracyjnego, Państwowego i Statystyki na UJ. Pełnił funkcje
dziekana Wydziału Prawa, prorektora i rektora UJ. Wykładał statystykę, naukę o
administracji i prawo państwowe. Od 1884 kierował Miejskim Biurem
Statystycznym w Krakowie. W 1893 został powołany na członka korespondenta
krakowskiej Akademii Umiejętności, był również członkiem-korespondentem
Wiedeńskiej Centralnej Komisji Statystycznej oraz członkiem Międzynarodowego
Instytutu Statystycznego. Jego zainteresowania naukowe obejmowały statystykę
historyczną, demografię, metodologię badań statystycznych oraz teorię statystyki.
Był pionierem polskich badań w dziedzinie statystyki i demografii historycznej.
Redagował periodyk "Statystyka miasta Krakowa" (od 1887).
Józef Kleczyński – wybrane publikacje:
- Życie gminne Galicji (1878),
- Organizacja statystyki w Austryi (1883),
- Spisy ludności w Rzeczypospolitej Polskiej (1892),
- Pogłówne generalne w Polsce i oparte w niem popisy
ludności (1893),
- Spis ludności diecezji krakowskiej z roku 1787 (1894).
Prof. Józef Kleczyński (1841 - 1900 )
Prof. Kazimierz Władysław Kumaniecki (1880 Radziechów
k. Sokala – 1941 Kraków)
Prawnik, myśliciel polityczny, specjalista w dziedzinie prawa
administracyjnego, statystyk.
Gimnazjum ukończył w Złoczowie a studia prawnicze i
filozoficzne odbywał na UJ w Krakowie, uzupełniające z prawa
natomiast w Monachium. Dr praw (UJ-1904), habilitował się w
1910 r., na podstawie pracy Prawdopodobieństwo w statystyce i
uzyskał prawo wykładania statystyki ogólnej na UJ. W 1917 r.
został
profesorem
prawa,
administracyjnego,
nauk
administracyjnych i statystyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od
1904 r. pracownik Miejskiego Biura Statystycznego w Krakowie,
a od 1910 r. jego naczelnik. W 1912 r. współtwórca Polskiego
Towarzystwa Statystycznego i jego pierwszy sekretarz.
W latach 1925-1938 kierownik Zakładu Statystyki Gospodarczej
Wyższego Studium Handlowego – poprzednika Uniwersytetu
Ekonomicznego w Krakowie.
Prof. Kazimierz Władysław Kumaniecki (1880 – 1941)
Stanisław Szczepanowski (1846 Kościan – 1900 Nauheim)
Ekonomista, inżynier, przedsiębiorca naftowy, od 1886 poseł do
parlamentu austriackiego, od 1889 do Sejmu Krajowego.
Studiował chemię i ekonomię w Paryżu i Londynie, Zapoznał się z
przędzalnictwem w Manchesterze, pracował w ministerstwie ds.
Indii w Londynie. W 1879 r. przeniósł się do Galicji, zakładał
kopalnie ropy naftowej, budował rafinerie, rurociągi naftowe oraz
fabrykę maszyn górniczych. Wyeliminowany z biznesu przez
konkurentów.
Trzeźwy entuzjasta, rzecznik uprzemysłowienia Galicji. W 1889 r.
założył Galicyjskie Towarzystwo Akcyjne dla Przemysłu
Naftowego; był współzałożycielem Towarzystwa Szkoły Ludowej.
Nazywany był romantykiem pozytywizmu. Jego idee odrodzenia
narodowego niezwykle silnie oddziaływały na młodzież (m.in. na
Andrzeja Małkowskiego),
Autor pracy: Nędza Galicji w cyfrach i program energicznego
rozwoju gospodarstwa krajowego (1888).
5. Powstanie Polskiego Towarzystwa Statystycznego
Motywy powstania Polskiego Towarzystwa Statystycznego w
Krakowie
Brak własnego państwa uniemożliwiał publikowanie wiarygodnych
danych
demograficznych,
społecznych
i
ekonomicznych
dotyczących ziem polskich w granicach I Rzeczpospolitej. W tym
kontekście powstała myśl utworzenia Polskiego Towarzystwa
Statystycznego, którego jednym z głównych zadań byłoby scalanie
informacji statystycznej rozproszonej w publikacjach urzędów
statystycznych państw zaborczych i wydawanie prac na kształt
roczników statystycznych ziem i ludności polskiej. W krajach
europejskich istniał wtedy żywy społeczny ruch towarzystw
statystycznych, wspomagających organy statystyki publicznej oraz
organizujących szczegółowe badania statystyczne nie objęte
ewidencja statystyki publicznej. Przykładami są towarzystwa
statystyczne Francji oraz Niemiec.
Powstanie Polskiego Towarzystwa Statystycznego
-24 marca 1912 – złożenie wniosku przez K.W. Kumanieckiego do
C.K. Namiestnictwa we Lwowie podania o zezwolenie na
działalność stowarzyszenia pod nazwą „Polskie Towarzystwo
Statystyczne”
z
siedzibą
w
Krakowie.
- 9 kwietnia 1912 – C. K Namiestnictwo pisemnie zatwierdziło statut
PTS oznajmiają jednocześnie, że „nie zakazuje zawiązania tego
stowarzyszenia”. Datę tego pisma przyjmuje się za początek
istnienia PTS.
Polskie Towarzystwo Statystyczne po formalnej rejestracji
przystąpiło do działalności. Siedziba Towarzystwa był lokal
Miejskiego Biura Statystycznego. Na czele PTS stanął 12 osobowy
zarząd nazywany Wydziałem. Wydział wybierał ze swego grona
prezesa, sekretarza i skarbnika oraz ich zastępców. Pierwszym
prezesem PTS został Prof. dr Juliusz Leo a sekretarzem doc. dr
Kazimierz Władysław Kumaniecki.
Prof. Juliusz Franciszek Leo (1861 Stebnik k. Drohobycza - 1918
Kraków)
Polityk galicyjski, ekonomista, prawnik, prezydent Krakowa.
W 1879 r. ukończył Gimnazjum Św. Anny i podjął studia na Wydziale
Prawa UJ, 1884 – doktor praw, 1885 studia w Berlinie, udział w
seminariach statystycznych w Pruskim Urzędzie Statystycznym. Po
powrocie do Krakowa rozpoczął praktykę adwokacką. W1888 r.
habilitował się na podstawie pracy Podatek od spadków w teorii i
polityce skarbowej państw europejskich, otrzymując stopień docenta
nauki skarbowości, prawa skarbowego i ekonomii politycznej na UJ.
W 1892 r został profesorem nauki skarbowości i prawa skarbowego.
W tym czasie zajął się intensywną działalnością polityczną i
publiczną. Jako polityk konserwatywny w 1901 r. został posłem do
Sejmu Krajowego a w 1911 posłem do parlamentu austriackiego, w
1912 r. został przewodniczącym Koła Polskiego w Wiedniu. W 1893
r. wybrany radnym Miasta Krakowa, w 1901 wiceprezydentem a w
1904 Prezydentem Miasta Krakowa, funkcję tą pełnił do śmierci w
1918 r.
Prof. Juliusz F. Leo – pierwszy Prezes PTS
Działalność PTS w Krakowie
Z szeroko zaprojektowanej w statucie działalności publikacyjnej
PTS wydało tylko jedną pozycję, a mianowicie Statystyka Polski,
wydrukowaną w 1915 r. w Drukarni UJ, Opracowanie tej publikacji
finansowało kilka krakowskich instytucji, PTS oraz Akademia
Umiejętności. Głównymi autorami Statystyki Polski, wymienionymi
na karcie tytułowej byli: prof. Adam Krzyżanowski i doc. Kazimierz
W. Kumaniecki. W Statystyce Polski starano się podać zestawienia
liczbowe dla obszaru Polski w granicach przedrozbiorowych. Zakres
tematyczny, chronologiczny (sięgający nawet do 1815 r.) i
terytorialny warunkowało jednak istnienie wiarygodnych źródeł
statystycznych, stąd zakresy te nie były jednakowe. Fakt ten nie
umniejszył znaczenia tej publikacji dla rozwoju polskiej myśli
statystycznej. Statystyka Polski przygotowana przez PTS, była de
facto
pierwszym
polskim
rocznikiem
statystycznym,
uwzględniającym dane statystyczne z trzech zaborów. Ambitną
działalność PTS przerwał wybuch I wojny światowej.
Prof. Adam Krzyżanowski (1873 Kraków - 1963 Kraków)
Ekonomista polski, liberał, profesor i prorektor Uniwersytetu
Jagiellońskiego.
Ukończył Gimnazjum Św. Anny w Krakowie, następnie studiował
prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim (1889–1894), m.in. pod
kierunkiem Fryderyka Zolla (starszego). Po obronie doktoratu praw
na UJ uzupełniał studia na uniwersytetach w Berlinie i Lipsku (1894–
1895). W 1908 habilitował się (praca Teoria Malthusa ze
szczególnym uwzględnieniem jej stosunku do prawa zmniejszającego
się przychodu z ziemi) i został docentem w Katedrze Ekonomii
Politycznej i Skarbowości UJ; prowadził wykłady z podstaw
ekonomii i demografii. W 1912 uzyskał nominację na profesora i
objął kierownictwo Katedry Ekonomii Politycznej i Skarbowości.
Wybrane prace (przed 1918):
- Studya agrarne (1900),
- Pieniądz (1911),
- Socjalizm a prawo natury (1911).
Prof. Adam Krzyżanowski (1873 - 1963)
6. Badania nad statystyką Galicji
Historycy gospodarczy:
Prof. Franciszek Bujak (1875 Maszkienice k. Brzeska - 1953
Kraków).
Historyk dziejów gospodarczych i społecznych Polski.
Studia historyczne, geograficzno-historyczne i prawnicze ukończył
w latach 1894–1900 na UJ. W 1899 uzyskał doktorat, po czym w
latach 1901–1902 odbył w Lipsku, Rzymie i Genui studia
uzupełniające. W 1905 habilitował się na Uniwersytecie
Jagiellońskim na podstawie pracy Studia nad osadnictwem
Małopolski. Od 1905 do 1919 prowadził zajęcia na Uniwersytecie
Jagiellońskim, tworząc pierwszy dydaktyczno-naukowy ośrodek
historii gospodarczej; od 1909 profesor UJ. Od roku akademickiego
1920/1921 przeszedł do Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie,
gdzie był profesorem i kierownikiem Zakładu Historii SpołecznoGospodarczej, pracował tam do 1939. W 1946 objął Katedrę
Ekonomiki Spółdzielczej na Wydziale Rolniczym Uniwersytetu
Jagiellońskiego.
Prof. Franciszek Bujak (1875 - 1953)
Prof. Stanisław Hoszowski (1904 Kozłów - 1987 Kraków)
Historyk, specjalizujący się w historii gospodarczej.
Ukończył gimnazjum we Lwowie. Od 1925 roku pracował na
Uniwersytecie Jana Kazimierza, studiując historię i ekonomię. W
1929 roku uzyskał doktorat na podstawie pracy Ceny we Lwowie w
XVI i XVII wieku, promotorem był Franciszek Bujak. W 1935 roku
uzyskał na UJK habilitację, na podstawie rozprawy Źródła do
dziejów gospodarczych Lwowa w XIX i XX wieku. Odbył serię
wyjazdów naukowych do Anglii i Holandii, m.in. do London School
of Economics. 1945 został zatrudniony na stanowisku profesora na
Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. W latach 1945-1951
kierował tam Katedrą Historii Społecznej i Gospodarczej, W 1958
roku przeniósł się z UMK do Wyższej Szkoły Ekonomicznej w
Krakowie, gdzie objął stanowisko kierownika Katedry Historii
Gospodarczej.
Wybrane prace:
-Ceny we Lwowie w latach 1701-1914 (1934),
- Ekonomiczny rozwój Lwowa w latach 1772-1914 (1935).
Prof. Helena Madurowicz-Urbańska (1918 Lwów - 2008 Kraków)
Historyk, profesor UJ, znawczyni dziejów gospodarczych i społecznych XVI-XX
wieku.
W 1936 r. rozpoczęła studia historyczne na Uniwersytecie im. Jana Kazimierza. W
czasie wojny więziona była w obozach koncentracyjnych w Majdanku,
Ravensbrück i Buchenwaldzie. Po wojnie kontynuowała studia filozoficznohistoryczne na UJ. Tam uczestniczyła w zajęciach prowadzonych przez dwóch
lwowskich profesorów Franciszka Bujaka (historia społeczno-gospodarcza) i
Romana Ingardena (filozofia). Po ukończeniu studiów pracowała kolejno na UJ,
potem w PAN powracając następnie na uniwersytet Jagielloński. Od 1966 r.
kierowała kolejno: Zakładem Historii Społeczno-Gospodarczej przy Katedrze
Historii Polski XVI-XVIII wieku, Pracownią Statystyki i Metod Informacji
Naukowej, a od 1981 Zakładem Historii Społeczno-Gospodarczej i Statystyki w
Instytucie Historii UJ.
Wybrane publikacje:
1986: Perspektywy nowych badań nad społeczeństwem galicyjskim. 1987: U
podstaw ustroju agrarnego : z myśli naukowej Franciszka Bujaka.
1992: Lwów "handlowy" czy "urzędniczy"? : ze zmiennych losów nowożytnego
miasta.
2001: Franciszek Bujak - o nowy kształt historii.
Prof. Krzysztof Zamorski (1952 Wańkowa)
W 1992 uzyskał tytuł doktora habilitowanego nauk historycznych na
podstawie rozprawy: Transformacja demograficzna w Galicji na tle
przemian ludnościowych innych obszarów Europy Środkowej w
drugiej połowie XIX wieku i na początku XX wieku. Tytuł profesorski
uzyskał w 2010. Specjalizuje się w teorii i metodologii historii,
historii społeczno-gospodarczej oraz demografii historycznej.
W latach 1994-2003 był dyrektorem Biblioteki Jagiellońskiej.
Obecnie kieruje Zakładem Dziejów Historiografii i Metodologii
Historii w Instytucie Historii UJ.
Wybrane publikacje:
1989: Informator statystyczny do dziejów społeczno-gospodarczych
Galicji : ludność Galicji w latach 1857 – 1910,
1991: Transformacja demograficzna w Galicji na tle przemian
ludnościowych innych obszarów Europy Środkowej w drugiej
połowie XIX i na początku XX w[ieku].