Analiza meteorologiczna sytuacji z wysokimi stężeniami pyły

Analiza meteorologiczna sytuacji z wysokimi stężeniami pyły zawieszonego w
województwie śląskim w okresie od 26 października do 22 listopada 2011 r.
Analiza meteorologiczna sytuacji z wysokimi stężeniami pyły zawieszonego w
województwie śląskim w okresie od 26 października do 22 listopada 2011 r.
Sytuacja synoptyczna
W okresie od 26 października do 22 listopada 2011 r. Polska znajdowała się w pod wpływem
rozległego układu wyżowego, który nieznacznie zmieniał swoje położnie, z centrum nad Polską lub
w niewielkim oddaleniu od naszego kraju. Napływało dość ciepłe powietrze z południowegowschodu i południa. Było sucho i chłodno, nocami temperatura ujemna, a dzień dodatnia.
Zachmurzenie było jednak duże z większymi przejaśnieniami i rozpogodzeniami. Generalnie
był to okres bez opadów atmosferycznych. Tworzyły się liczne mgły, lokalnie bardzo gęste
osadzające szadź.
Mapa synoptyczna 15 listopada (lewa) i 22 listopada (prawa) 2011 r. godz. 00 UTC tj. 01 LT,
IMGW-PIB (źródło: www.pogodynka.pl).
W tak kształtujących się masach powietrza w wyniku silnego wychładzania radiacyjnego w
godzinach od zachodu słońca do wczesnego przedpołudnia w dolnych kilkudziesięciu
metrach od poziomu gruntu tworzyła się termiczna warstwa inwersyjna. Najbardziej
narażone na to zjawisko były wszelkie doliny, kotliny i obniżenia terenowe. Ze względu na
brak istotnych zmian w sytuacji synoptycznej z jednej strony i wydatne skracanie się dnia w
tym okresie zjawisko inwersji termicznej wydłużało się z dnia na dzień i obejmowało swym
zasięgiem coraz większe obszary województwa.
Warunki termiczne
Najniższa temperatura średnia dobowa w województwie śląskim wyniosła -2,4°C w
Katowicach (13 XI), najwyższa 12,6°C w Bielsku-Białej (5 XI).
Najniższa temperatura minimalna wyniosła -6,6 °C w Katowicach (13 XI), najwyższa 10°C w
Bielsku-Białej (26 X). Najniższa temperatura maksymalna wyniosła 0,3°C w Częstochowie (15
XI), najwyższa 19°C w Bielsku-Białej (5 XI).
Analiza meteorologiczna sytuacji z wysokimi stężeniami pyły zawieszonego w
województwie śląskim w okresie od 26 października do 22 listopada 2011 r.
Amplituda
Tmax
Tmin
22 XI 11
21 XI 11
20 XI 11
19 XI 11
18 XI 11
17 XI 11
16 XI 11
15 XI 11
14 XI 11
13 XI 11
12 XI 11
11 XI 11
9 XI 11
10 XI 11
8 XI 11
7 XI 11
6 XI 11
5 XI 11
4 XI 11
3 XI 11
2 XI 11
1 XI 11
31 X 11
30 X 11
29 X 11
28 X 11
27 X 11
26 X 11
25 X 11
Katowice
20
18
16
14
12
10
8
[0 C] 6
4
2
0
-2
-4
-6
-8
Tsr
Średnia dobowa oraz maksymalna, minimalna i amplituda temperatury powietrza na
wysokości 2 m n.p.gr.
Warunki anemologiczne
Wiatr był przeważnie słaby i umiarkowany, okresami notowano cisze atmosferyczne. Poza
pojedynczymi przypadkami, jedynie 10-11 XI w całym województwie notowano wiatr dość
silny i porywisty, w porywach osiągający od 8 m/s do 12 m/s w obszarach miejskich. W tym
czasie w górach wiał okresami silny i bardzo silny wiatr.
Najniższa średnio dobowa prędkość wiatru wyniosła 0,8 m/s w Katowicach (8-9 XI) i 0,5 m/s
Bielsku-Białej (22 XI), najwyższa 4,6 m/s w Katowicach (10 XI).
Najwyższa prędkość wiatru maksymalna wyniosła 7 m/s w Katowicach (11 XI).
W badanym okresie przeważał wiatr z sektora wschodniego, jedynie w rejonie Raciborza z
sektora południowo-wschodniego.
Katowice
7,5
6,0
4,5
[m/s]
3,0
1,5
22 XI 11
21 XI 11
20 XI 11
19 XI 11
18 XI 11
17 XI 11
16 XI 11
15 XI 11
14 XI 11
13 XI 11
12 XI 11
Prwmax
11 XI 11
9 XI 11
10 XI 11
Prw
8 XI 11
7 XI 11
6 XI 11
5 XI 11
4 XI 11
3 XI 11
2 XI 11
1 XI 11
31 X 11
30 X 11
29 X 11
28 X 11
27 X 11
26 X 11
25 X 11
0,0
Średnia dobowa oraz maksymalna terminowa prędkość wiatru na wysokości 10 m n.p.gr.
Warunki opadowe
W badanym okresie na całym obszarze województwa nie występowały opady
atmosferyczne. Okres bezopadowy trwał nieprzerwanie przez 28 dni.
Analiza meteorologiczna sytuacji z wysokimi stężeniami pyły zawieszonego w
województwie śląskim w okresie od 26 października do 22 listopada 2011 r.
Inne elementy meteorologiczne
Ciśnienie atmosferyczne było bardzo wysokie. Najwyższe średniodobowe 1039,3 hPa n.p.m.1
zanotowano w Katowicach (12 XI), najniższe wyniosło 1014,0 hPa w Bielsku-Białej (4 XI).
Wilgotność względna powietrza była przez większość okresu czasu wysoka. Średnia dobowa
100 % wystąpiła w 15 XI w Raciborzu, a najniższa 52% w Bielsku-Białej (7 XI).
Podsumowanie
Sytuacja meteorologiczna, która wytworzyła się nas obszarze Polski w okresie od 26
października do 22 listopada 2011 roku stanowi przykład wybitnie niesprzyjających
warunków pogodowych z punktu widzenia rozprzestrzeniania zanieczyszczeń. Rozległy i silny
układ wyżowy, który de facto zdominował całą Europę Środkową przy jednoczesnej
stosunkowo małej radiacji słonecznej powodowanej niskim położeniem Słońca nad
horyzontem, niewielki poziomy gradient ciśnienia uniemożliwiający powstawanie wiatru o
prędkościach dobowych przez większą część okresu > 3 m/s, brak opadów spowodowały, że
przez większą część okresu utrzymywała się silnie stabilna klasa równowagi atmosfery
uniemożliwiająca rozprzestrzenianie zanieczyszczeń. Jednocześnie stosunkowo niska
temperatura w godzinach nocnych skutkowało zwiększeniem emisji komunalnej (termiczne
sterowanie emisją) potęgującej efekt smogowy. Sytuacja taka dość typowa dla okresu
jesiennego (jest to tzw. epizod typu I – wyróżniający się dobowym przebiegiem temperatury
z przejściem w pierwszej fazie epizodu przez 5⁰C, a później 0⁰C przy jednoczesnym
pozostawaniu w zasięgu klasycznego układu wyżowego) zaskakuje stosunkowo długim
czasem trwania. Analiza warunków meteorologicznych z ostatnich 10 lat nie znajduje
drugiego tak podobnego w zakresie czasu trwania zjawiska epizodu. Jednocześnie jednak
trzeba podkreślić, że poza długotrwałością tego typu pogody taki zespół czynników
meteorologicznych nie jest zjawiskiem nietypowym w naszym klimacie.
Opracowanie: Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowy Instytut Badawczy w
Warszawie, Oddział w Krakowie, Zakład Monitoringu i Modelowania Zanieczyszczeń
Powietrza w Katowicach.
W pracy wykorzystano dane Państwowej Służby Pomiarowo–Obserwacyjnej IMGW-PIB.
1
Wysokości stacji na poziomie morza: Katowice – 278 n.p.m., Racibórz – 205 n.p.m., Bielsko-Biała – 398 n.p.m.,
Częstochowa – 293 n.p.m.