D - Sąd Apelacyjny w Lublinie

Sygn. akt I A Ca 107/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 4 czerwca 2014 r.
Sąd Apelacyjny w Lublinie, I Wydział Cywilny
w składzie:
Przewodniczący - Sędzia
SA Jerzy Nawrocki
Sędzia:
SA Alicja Surdy
Sędzia:
SA Jolanta Terlecka (spr.)
Protokolant
sekr. sąd. Maciej Mazuryk
po rozpoznaniu w dniu 22 maja 2014 r. w Lublinie na rozprawie
sprawy z powództwa E. G. jako reprezentanta grupy, w skład której wchodzą: R. G., A. W., E. O., W. O., I. D. (1), J.
D. (1), G. G., H. G., A. D. (1) i A. G. (poprzednio W.)
przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z w R.
o zobowiązanie
na skutek apelacji powódki E. G. jako reprezentanta grupy
od wyroku Sądu Okręgowego w Radomiu
z dnia 29 października 2013r., sygn. akt I C 1746/12
oddala apelację.
Sygn. akt I ACa 107/14
UZASADNIENIE
E. G. jako reprezentant grupy, w skład której wchodzą: R. G., A. W., E. O., W. O., I. D. (1), J. D. (1), G. G., H. G., A. D. (1) i
A. G. (poprzednio W.) w pozwie z dnia 24 listopada 2011r. skierowanym przeciwko (...) Spółce jawnej w R. (obecnie po
przekształceniach w trybie art. 492 k.s.h – (...) Spółce Akcyjnej w R.) wniosła o rozpoznanie sprawy w postępowaniu
grupowym i zobowiązanie pozwanego biura podróży do świadczenia na rzecz powodów w postaci zorganizowania
nieodpłatnej siedmiodniowej imprezy turystycznej o określonym standardzie oraz zasądzenie od pozwanego kosztów
procesu.
Uzasadniając powyższe żądanie powódka wskazała, że ona jak i pozostali członkowie grupy zakupili za pośrednictwem
agenta Biura (...) s.c. A. R., J. R. w Ś. u pozwanego jako organizatora imprezę turystyczną, na podstawie której miał
im zapewnić wylot z lotniska we W. 25 marca 2011r. o godzinie 22:15, Nr rejsu (...) liniami lotniczymi (...) i przylot
do lotniska w H. do Hotelu (...) (w formule all inclusive) oraz powrót do W. przy wylocie z H. w dniu 1 kwietnia
2011r. o godzinie 3:30 czasu miejscowego. Dopiero w dniu wylotu już na lotnisku zostali powiadomieni o zmianie
przewoźnika i miały to być linie (...). Okazało się jednocześnie, że wylot tym samolotem został opóźniony z uwagi
na usterkę techniczną, potwierdzoną zaświadczeniem z 26 marca 2011r. przez pracownika (...) we W., która według
jego twierdzeń nie stanowiła przeszkody do odbycia lotu. Usterka wywołała u niej i członków grupy uzasadnioną
obawę co bezpieczeństwa lotu. Nie została ostatecznie usunięta, ani nie udzielono im wiarygodnych wyjaśnień o
skutkach lotu z taką usterką, jak też nie zapewniono w pełni sprawnego technicznie samolotu zastępczego czego się
domagali. Samolot z taką usterką wystartował dopiero następnego dnia o godzinie 2:30. Powódka oraz członkowie
grupy byli nakłaniani do lotu niesprawnym technicznie samolotem. Z uwagi na powyższe okoliczności, leżące po
stronie organizatora imprezy, który nie wykonał istotnych postanowień umowy (art. 16 a ust.1 ustawy z dnia 29
sierpnia 1997r. o usługach turystycznych tekst jednolity: Dz.U. z 2004 r., Nr 223, poz. 2268 z późn.zm.) mieli prawo
do odstąpienia od umowy wobec uzasadnionych powodów (art. 16 a ust.2 cyt. ust).
(...) spółka jawna w R. nie uznała powództwa w całości i wnosiła o jego oddalenie jako całkowicie bezzasadnego.
Podnosiła, że nie zostało wykazane aby powódka i członkowie grupy złożyli jej oświadczenie o odstąpieniu od umów,
z których wywodzą uprawnienie do zorganizowania ponownych darmowych imprez turystycznych. Natomiast na
zasadzie art.11a ustawy o usługach turystycznych pozwana nie odpowiada za ich działanie lub zaniechanie. Skoro zaś
do odwołania lotu nie doszło, a jedynie sami powodowie nie wsiedli na jego pokład odmiennie od pozostałych osób
wymienionych na liście wylotowej załączonej do pozwu, którzy z wycieczki i lotu w dniu 25 marca 2011r. skorzystali,
to żądanie oddalenia powództwa jest w pełni uzasadnione. Gdyby wedle twierdzeń pozwu samolot był rzeczywiście
niesprawny, nie zostałby przez służby lotniska dopuszczony do lotu. Zaistniała zaś usterka nie dyskwalifikowała
samolotu do wykonania rejsu (k-.34-37).
Sąd Okręgowy w Radomiu wyrokiem z dnia 29 października 2013r. oddalił to powództwo (k-225), powołując jako
podstawę swojego orzeczenia następujące ustalenia i wnioski.
R. G., A. G. (W.), E. O., W. O., I. D. (2), J. D. (2), G. G., E. G., H. G., A. D. (2) zakupili za pośrednictwem (...) s. c. A. R.,
J. R. w Ś. u pozwanego Biura (...), jako organizatora, imprezę turystyczną na podstawie której był on obligowany do
zapewnienia powodom wylotu z lotniska W. w dniu 25 marca 2011r. o godzinie 22:15, Nr rejsu (...) liniami lotniczymi
(...) i przylot do lotniska w H., do Hotelu (...) (w formule all inclusive) oraz powrotu do W. przy wylocie z H. w dniu 1
kwietnia 2011r. o godzinie 3:30 czasu miejscowego. W dniu wylotu, już na lotnisku powodowie zostali powiadomieni
o zmianie przewoźnika na linie (...). Po dokonaniu odprawy powodowie razem z innymi pasażerami zajęli miejsca
na pokładzie samolotu. W trakcie podkołowywania nagle zgasły silniki. Pasażerowie zostali przewiezieni ponownie
do terminalu, gdzie oczekiwali na usunięcie usterki. Tam poinformowano ich , że usterki nie usunięto ale samolot i
tak odleci ponieważ nie dyskwalifikuje samolotu do odbycia rejsu. Samolotu nie wycofano z eksploatacji, a rejs został
opóźniony ostatecznie o 4 godziny i 15 minut. Usterka wywołała u powodów obawę co do bezpieczeństwa lotu. Nie
wrócili na pokład samolotu i zrezygnowali z wylotu. Łącznie z rejsu zrezygnowało 17 osób. Samolot odleciał z W. o
godzinie 2:30 26 marca 2011r. i wylądował w E..
Okoliczności faktyczne ustalone przez Sąd nie były, co do zasady sporne pomiędzy stronami. Przedstawione przez
powodów dokumenty potwierdzają, że opóźnienie lotu z W. spowodowane było usterką samolotu, która jednak
nie dyskwalifikowała go do odbycia rejsu. W ocenie Sądu Okręgowego usterka mieści się w granicach ryzyka
związanego z normalną działalnością przewoźnika. Ponadto w załączonych do sprawy materiałach nie ma informacji
o przyczynie tej usterki. Skoro załoga samolotu nie miała wątpliwości, co do możliwości odbycia lotu do E., to
nie można racjonalnie uważać, że chciałaby narażać przede wszystkim własne życie wykonując lot niesprawnym
samolotem. Samolot ze zdecydowaną większością pasażerów po opóźnionym starcie osiągnął miejsce przeznaczenia.
Twierdzenia powodów, że zdecydowali się na tą imprezę turystyczną tylko z uwagi na pierwotnego przewoźnika jest
sprzeczne z zasadami doświadczenia życiowego, gdyż jego wybór jest niezależny od turystów i całkowicie pozostawiony
organizatorowi imprezy. Pozwane biuro wywiązało się z umowy, gdyż doszło do rozpoczęcia imprezy turystycznej.
Zaoferowało powodom zgodnie z umową wykonanie przewozu do miejsca docelowego. Samo wystąpienie usterki
niedyskwalifikującej samolotu do lotu nie jest zdarzeniem, które mogłoby zostać zakwalifikowane jako uprawniające
powodów do odstąpienia od umowy. Brak jest więc podstaw do uwzględnienia żądania powodów w oparciu o art. 11a
i 16a ustawy o usługach turystycznych i dlatego powództwo podlegało oddaleniu (k-230-231v).
Powódka w apelacji od tego wyroku, zaskarżając go w całości, zrzuciła:
1) naruszenie przepisu prawa procesowego tj. art. 233 § 1 k.p.c., które mogło mieć wpływ na rozstrzygnięcie, w
następstwie przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów poprzez sprzeczne z zasadami logicznego rozumowania
oraz wiedzy i doświadczenia życiowego uznanie, że treść zaświadczenia z 26 marca 2011r. wydanego przez pracownika
(...) we W. o przyczynie opóźnienia samolotu (...) nr rejsu (...) z powodu usterki niedyskwalifikującej samolot do
wykonania rejsu stanowiła usterkę samolotu mieszczącą się w granicach ryzyka związanego z normalną działalnością
przewoźnika, chociaż w materiach sprawy nie ma informacji jaka to była konkretnie usterka, z jednoczesnym
pominięciem istotnej okoliczności, iż chodziło o usterkę silnika samolotu, która to nie została usunięta, przez co
musiała wywołać u powodów uzasadnioną obawę o bezpieczeństwo lotu, zaś okoliczność, iż tylko 17 osób odstąpiło
od imprezy rezygnując z lotu niesprawnym technicznie samolotem, przy odbyciu lotu z pozostałymi pasażerami
uczestnikami imprezy nie uzasadnia oceny Sądu Okręgowego o nieuwzględnieniu żądania powodów na podstawie art.
11a i 16a ustawy o usługach turystycznych,
2) błąd w ustaleniu stanu faktycznego poprzez :
a) przyjęcie, że usterka samolotu pomimo nie usunięcia jej, nie udzielenia powodom przez pozwanego wbrew
obowiązkowi wynikającemu z przepisu art. 16 ust. 1 ustawy o usługach turystycznych, rzetelnej informacji o znaczeniu
jej dla bezpieczeństwa lotu, została zakwalifikowana jako niedyskwalifikująca do odbycia rejsu, chociaż nieokreślona
usterka silnika samolotu nie dyskwalifikująca samolot do wykonania rejsu, bez wszechstronnego i profesjonalnego
wyjaśnienia jej przez co nie mogła usunąć uzasadnionych obaw powodów co do grożącego im niebezpieczeństwa, a
zatem dawała im na podstawie art. 16 ust. 2 w związku z art. 11 a pkt 1 cyt. wyż. ustawy prawo do odstąpienia od umowy
i roszczenia objętego niniejszym pozwem,
b) pominięcie istotnej okoliczności, że wobec części uczestników imprezy, którzy również odstąpili od imprezy
z przyczyn takich samych jak powodowie, pozwany uznał częściowo ich roszczenia bowiem zwrócił im wpłaconą
należność za imprezę pomniejszając ją o koszty przelotu.
Wskazując na powyższe wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku przez uwzględnienie żądania pozwu w całości wraz
z kosztami procesu za obie instancje, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi
pierwszej instancji do ponownego rozpoznania z pozostawieniem do rozstrzygnięcia żądania w zakresie kosztów
procesu (k-236-240).
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Apelacja nie jest uzasadniona, ponieważ żaden z zarzutów nie może prowadzić do korekty zaskarżonego wyroku, który
w ocenie Sądu odwoławczego jest trafny.
Sąd Apelacyjny podziela w całości ustalenia i wnioski Sądu Okręgowego, który wbrew zarzutom skarżącej nie dokonał
ich w sposób kolidujący ze zgromadzonym materiałem dowodowym, który został oceniony bez naruszenia art. 233
§ 1 k.p.c. ani też nie doszło do uchybienia przepisom materialnoprawnym. Wobec tego, że poprawność stosowania
prawa materialnego Sąd odwoławczy ocenia z urzędu, jedynie dla porządku dodać należy, że w petitum apelacji
brak jest zarzutów materialnoprawnych, a przepisy art. 11 a i 16 a ustawy o usługach turystycznych powołane
zostały tylko w ramach zarzutów dotyczących postępowania dowodowego. W konsekwencji brak jest bliższych
wywodów jurydycznych pełnomocnika powódki, w szczególności co do przesłanek żądania spełnienia świadczenia
niepieniężnego na rzecz powódki jako reprezentanta grupy oraz jej członków.
Ogólnie wskazać należy, że stosownie do wyrażonej w art. 233 § 1 k.p.c. zasady swobodnej oceny dowodów sąd
ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego uznania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego
materiału, a zatem z uwzględnieniem wszystkich przeprowadzonych dowodów oraz okoliczności towarzyszących
przeprowadzeniu poszczególnych środków dowodowych, a mających znaczenie dla ich mocy i wiarygodności. Samo
subiektywne przeświadczenie strony o innej aniżeli przyjął sąd wadze poszczególnych faktów, dowodów i ich
odmienna ocena niż ocena sądu, nie jest wystarczające do skutecznego postawienia zarzutu naruszenia art. 233 § 1
k.p.c.
W rozpoznawanym jednak sporze stanowisko autora apelacji, który także sporządzał pozew, a zatem konstruował
jego podstawę faktyczną, a w konsekwencji prawną, jest na tle tego zarzutu niezrozumiałe. W szczególności jako
dowód stanowiący załącznik do pozwu powoływał on owo zaświadczenie, którego ocena ma obecnie uzasadniać zarzut
naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 233 § 1 k.p.c. Sąd ten dowodu tego nie zakwestionował, nie był on zresztą w
postępowaniu pierwszoinstancyjnym kwestionowany przez żadną ze stron i treść tego zaświadczenia stanowi element
ustaleń faktycznych Sądu, które przy tym w żaden sposób nie wykraczają poza jego literalne brzmienie (k-231).
Tymczasem autor apelacji zarzuca obecnie Sądowi, że nie uznał tego dowodu za niewiarygodny z tej mianowicie
przyczyny, że w owym zaświadczeniu mowa jest tylko o nieskonkretyzowanej usterce samolotu, która nie została
usunięta, a mimo tego samolot nie został zdyskwalifikowany do odbycia rejsu (k-240). Odwoływanie się do tego, czego
zaświadczenie w ogóle nie stwierdza nie może usprawiedliwiać omawianego zarzutu.
Nie ulega wątpliwości, ze egipskie lotnicze jako przewoźnik uczestniczyły w wykonywaniu usług przewidzianych w
przedmiotowych umowach i za jego działania względnie zaniechania pozwany odpowiada (art. 472 k.c. w związku
z art. 11 ustawy o usługach turystycznych). Nie wymaga też komentarza, że każdego przewoźnika w cywilnych
lotach pasażerskich wiążą odpowiednie uregulowania nakładające na niego ścisłe procedury obowiązujące w ruchu
lotniczym, których rygorystycznie musi przestrzegać aby lot był wykonany zgodnie z przepisami i od których wolno mu
odstąpić w koniecznym zakresie i tylko w sytuacji podyktowanej bezwzględną potrzebą zachowania bezpieczeństwa
lotu. Wyrazem dopełnienia tych procedur jest dopuszczenie samolotu do lotu, co w efekcie miało miejsce w
rozpoznawanym sporze. Usługa bowiem przewoźnika, stanowiąca element przedmiotowych umów, została wykona
aczkolwiek z ponad czterogodzinnym opóźnieniem. Poza nieliczną grupką powodów wszyscy inni pasażerowie (czyli
ponad sto sześćdziesiąt osób) nie mieli takich obaw jak oni. W istocie, jak wyjaśnił pełnomocnik pozwanego, odlot
opóźniła awaria rozrusznika (zastąpionego potem innym), przez którą silnik się nie uruchamiał. To, że przyczyny tego
opóźnienia były pasażerom przynajmniej ogólnie wyjaśniane wynika pośrednio chociażby z zeznań E. O. złożonych
na rozprawie w dniu 20 czerwca 2013r. (k-198v), do których pozostałe kolejno wówczas przesłuchiwane osoby się
przyłączały. Jest już kwestią osobniczą i subiektywną, że na tak liczną grupę pasażerów, która zdecydowała się
kontynuować podróż tylko powodów nie przekonał fakt dopuszczenia samolotu do lotu i stopień szczegółowości
udzielanych wyjaśnień co do przyczyn opóźnienia rejsu.
Hipoteza art. 16 a ust. 1 zdanie pierwsze ustawy o usługach turystycznych (powtórzeniem tego przepisu jest
(...)Warunków uczestnictwa k-12) zakłada, że organizator turystyki ma w czasie trwania danej imprezy turystycznej
nie wykonać przewidzianych w umowie usług, stanowiących istotną część programu imprezy a wówczas jest on
obowiązany, bez obciążania klienta dodatkowymi kosztami, wykonać w ramach imprezy odpowiednie świadczenia
zastępcze”. Instytucja zatem świadczeń zastępczych dotyczy tylko niewykonania „usług stanowiących istotną część
programu imprezy’, co wyklucza możliwość domagania się takiego świadczenia wtedy, gdy usługa została wykonana
lecz tylko nienależycie lub w przypadku niewykonania usług niestanowiących istotnej części programu imprezy.
W okolicznościach rozpoznawanej sprawy prawidłowe jest ustalenie i ocena Sądu Okręgowego, że pozwany jako
organizator imprezy wywiązał się w ze swoich zobowiązań względem powodów, skoro świadczenia objęte umowami z
nimi przedstawił im do dyspozycji, a do nieskorzystania z nich doszło na skutek decyzji samych powodów. Tym samym
co do zasady wykluczone było zastosowanie art. 16a, Natomiast fakt zaistnienia przesłanki zwalniającej z art. 11 a ust
1 pkt 1 ustawy o usługach turystycznych musiał skutkować oddaleniem powództwa.
Nietrafny, a także i niezrozumiały, jest zarzut błędu w ustaleniach faktycznych mający polegać na pominięciu
okoliczności jakoby wobec części uczestników imprezy, którzy również odstąpili od imprezy z przyczyn takich samych
jak powodowie, pozwany uznał częściowo ich roszczenia i zwrócił im wpłaconą należność za imprezę, pomniejszając
ją o koszty przelotu. Po pierwsze okoliczność ta, podobnie jak fakt odstąpienia od umowy, była przez pozwanego
kwestionowana i nie została przez stronę powodową skutecznie dowiedziona. Po drugie, i co istotniejsze, przedmiotem
żądania pozwu nie jest zwrot świadczenia w efekcie odstąpienia od umowy. Co więcej pozew grupowy nie zawiera
żądania zapłaty odszkodowania lecz spełnienia świadczenia zastępczego, którego z przyczyn wyżej wskazanych
zasadnie domagać się nie mogą.
Reasumując, wobec tego, że apelacja nie zawiera żadnych uzasadnionych podstaw do podważenia ustaleń i wniosków
Sądu Okręgowego, które Sąd odwoławczy przyjmuje także za podstawę swojego rozstrzygnięcia - apelacja podlegała
oddaleniu jako bezzasadna przy uwzględnieniu treści wyżej powoływanych przepisów oraz na podstawie art. 385 k.p.c.