Nr wniosku: 204183, nr raportu: 13540. Kierownik (z rap.): prof. dr

Nr wniosku: 204183, nr raportu: 13540. Kierownik (z rap.): prof. dr hab. Stanisław Andrzej Zoła
Efekt pociemnienia brzegowego może być bezpośrednio zauważony gdy spojrzy się na zdjęcie Słońca. Pierwszy rzut oka
na zdjęcie zamieszczone poniżej (Rys 1.) pokazuje, że rokład jasności na powierzchni Słońca (oraz także innych gwiazd)
nie jest równomierny. Tarcza Słońca jest najjaśniejsza w środku i jej jasność spada osiągając najmniejszą wartość na
brzegu tarczy.
Rys 1. Zdjęcie tarczy Słońcy.
Rys 2. Model układu kontaktowego
Ten efekt można bezpośrednio zmierzyć wyłacznie na tarczy Słońca i zaledwie dla kilku najbliższych gwiazd olbrzymów
(choć w tym drugim przypadku z niewielką dokladnością. Taki rozkład jasności na tarczach gwiazd powoduje, że wpływa
on na obserowane zjawiska astronomiczne. Przykładami są tranzyty planet pozasłonecznych na tle ich macierzystych
gwiazd oraz zaćmienia w układach podwójnych gwiazd. Efekt ten, mimo, że dobrze widoczny nawet przez ogląd zdjęć
tarczy Słońca nie jest łatwy do wyznaczenia metodami pośrednimi. Dlatego najczęściej posługujemy się zastosowaniem
wyników otrzymanych z teorii modelowania atmosfer gwiazdowych i wyliczeniem takiego teoretycznego rozkładu
strumienia na powierzchni gwiazd.
W tym projekcie podjęto się próby zweryfikowania 3 najczęściej stosowanych rozkładów spadku jasności od centrum w
kierunku brzegu tarczy gwiazd: liniowego, logarytmicznego oraz pierwiastkowego na podstawie modelowania krzywych
zmian blasku pewnej klasy układów zaćmieniowych zwanych układami kontaktowymi. Model takiego układu pokazano
na rysunku 2.
Zadanie takie może dac wyniki wyłacznie gdy do modelowania użyte zostaną bardzo dokładne obserwacje. Posłużono się
danymi zebranymi przez satelite Kepler, o dokładności nieporównywalnie lepszej z obserwacjami naziemnymi. Z
obiektów zaobserwowanych przez tego satelite wybrano 17 układów o konfiguracji kontaktowej i bardzo stabilnej przez
cały okres wykonywanych obserwacji krzywych zmian blasku. Wykorzystując model matematyczny wykonano jego
dopasowanie do odpowiednio przygotowanych obserwacji. W wyniku otrzymano parametry charakteryzujące składniki
tych ukladów podwójnych: m.in. ich temperatury, względne rozmiary oraz kąty pod jakimi widzimy z Ziemi ich orbity.
To modelowane zostało powtórzone dla 3 rozważanych praw pociemnienia brzegowego i zupełnie niespodziewanie
okazało się, że dla takich układów, najprostsze z nich - jednoparametrowy rozkład liniowy - daje najlepszą zgodność z
obserwacjami.