perspektywy rozwoju gospodarczo- społecznego w - e

PERSPEKTYWY ROZWOJU GOSPODARCZOSPOŁECZNEGO W POLSCE W ŚWIETLE
DANYCH STATYSTYCZNYCH
Witold Luciński1
Streszczenie
Celem tego artykułu jest próba oceny w oparciu o dane statystyczne stanu przygotowania Polski do
zdynamizowanego rozwoju w nadchodzących latach umożliwiającego realizację ambitnych zamierzeń
gospodarczych i społecznych.
Analizy dokonano w oparciu o najświeższe dostępne dane pochodzące głównie z Eurostatu. Odnoszą się one do
wybranej stałej grupy krajów należących do Unii Europejskiej nazwanych w artykule państwami odniesienia.
W opracowaniu autor prezentuje rozmaite miary oceny zjawisk gospodarczych i społecznych, próbując ocenić
szanse rozwojowe Polski w nadchodzących latach. Dla porządku podzielił je na miary krótkookresowe
i długookresowe. Z przeprowadzonej analizy wynika, że Polska odnosi sukcesy w krótkim okresie, w życiu
codziennym rzadko są natomiast przywoływane miary długookresowe. W tym zakresie w stosunku do wybranych
krajów Unii Europejskiej Polska jest klasyfikowana na bardzo odległych pozycjach.
Z rozważań wynika, że Polska należy do grupy krajów w niewielkim stopniu dbających o swój długookresowy
rozwój gospodarczo-społeczny.
Klasyfikacja JEL: O1, O47
Słowa kluczowe: wskaźniki krótkookresowe, wskaźniki długookresowe, rozwój gospodarczy i społeczny,
wzrost gospodarczy
Nadesłany: 7.06.2011
Zaakceptowany: 29.09.2011
Wprowadzenie
Dwudziesta rocznica przeprowadzenia zmian ustrojowych w Polsce skłania do rozmaitych
refleksji. W wielu wypadkach skupiają się one wokół oceny polskich dokonań w minionym
okresie. Pominąwszy okres przełomu wieków, Polska osiągała jedne z najwyższych
wskaźników wzrostu gospodarczego w Europie, w latach 1995-1997 uzyskując miano
„tygrysa Europy”. Takie tempo wzrostu PKB spełniało oczekiwania ekonomistów, którzy
albo postulowali dalsze jego utrzymanie na poziomie 6-7% rocznie (Mujżel, 2001, s. 39), albo
wskazywali na potrzebę zachowania możliwie długo poziomu wyraźnie lepszego niż
w krajach Unii Europejskiej (Sadowski, 2001, s. 11). W dużej mierze życzenia te się spełniły.
Do sukcesów należy także zaliczyć skuteczną walkę z inflacją. W roku 1990 wskaźnik
dynamiki cen osiągnął niezwykle wysoki poziom (685,8, rok 1989 = 100) (GUS, 2007), zaś
w roku 2010 jego wartość wyniosła 102, (rok 2009 = 100) (Narodowy Bank Polski, 2011).
Niewątpliwie fakty te należy uznać za sukces. Towarzyszący wzrostowi rozwój gospodarczy
i społeczny są odczuwalne w powszechnej świadomości, trudno bowiem nie zauważyć
1
Dr Witold Luciński, Politechnika Łódzka, Instytut Nauk Społecznych i Zarządzania Technologiami, Zakład
Ekonomii, Wólczańska 215, 90-924 Łódź, [email protected].
42
Finansowy Kwartalnik Internetowy „e-Finanse” 2011, vol. 7, nr 3
www.e-finanse.com
Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie
Ul. Sucharskiego 2
35-225 Rzeszów
NUMER DOFINANSOWANY PRZEZ MINISTERSTWO NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO
dystansu, jaki został pokonany niemal we wszystkich dziedzinach życia. Istnieje wprawdzie
wiele niedomogów w codziennej egzystencji, ale przepaści, jaka dzieliła i w wielu aspektach
nadal dzieli Polskę i inne kraje dawnego bloku socjalistycznego od rozwiniętych krajów
świata nie można pokonać w tak krótkim okresie.
Do rozstrzygnięcia pozostaje, czy wspomniany sukces nie jest jedynie wynikiem
wykorzystania prostych rezerw, jakie tkwiły w polskiej gospodarce, które być może są już na
wyczerpaniu (Kleiber, 2009). Warto byłoby poznać odpowiedź na pytanie, czy w trakcie
minionych lat zbudowano fundamenty dla stymulowania rozwoju społeczno-gospodarczego
naszego kraju w nadchodzących dekadach, można bowiem sobie wyobrazić scenariusz,
w którym zaistniałe korzystne zjawiska z punktu widzenia historycznego będą miały
charakter jedynie chwilowy. Pojawia się obawa, że w wielu dziedzinach brakuje skutecznych
i perspektywicznych działań. Autor ma tutaj na myśli badania i rozwój czy pobudzanie
aktywności w zakresie wdrażania technologii informacyjnych i komunikacyjnych (ICT)2.
Potrzeba aktywizacji wymienionych obszarów i pokrewnych do nich, takich jak postęp
technologiczny, innowacje, nowoczesne systemy zarządzania, „wynika przede wszystkim ze
światowego przełomu cywilizacyjnego polegającego na wypieraniu panującej przez kilkaset
lat cywilizacji industrialnej przez nową, nie do końca jeszcze zdefiniowaną cywilizację
określaną jako cywilizacja oparta na wiedzy” (Mączyńska, 2009, s. 6). Ignorowanie bądź
niedocenianie tych procesów grozi sytuacją, w której tempo wzrostu PKB nigdy nie osiągnie
długookresowo trwałej, wysokiej wartości. Z niskim jego poziomem mamy wprawdzie do
czynienia obecnie, jednak powszechnie uważa się, że jest to skutek światowego kryzysu
gospodarczego zapoczątkowanego w 2008 r. Powstaje jednak pytanie, czy w momencie
wygaśnięcia zjawisk kryzysowych Polska będzie w stanie powrócić na ścieżkę szybkiego,
a nawet jeszcze bardziej dynamicznego wzrostu gospodarczego skutkującego zadowalającym
rozwojem Polski w perspektywie długoterminowej. Końcowy efekt powinien się przejawiać
istotnym zmniejszeniem dystansu do najbogatszych krajów Unii Europejskiej, a także
niepozostawaniem w tyle za państwami naszego regionu o podobnej historii, kulturze
i dorobku.
Celem tego artykułu jest próba oceny, czy w świetle danych statystycznych za ubiegłe
dziesięciolecie można stwierdzić, że Polska wypracowała sobie bazę do dynamicznego
rozwoju gospodarczo-społecznego opartego na innowacyjnej gospodarce, co umożliwiłoby
w nadchodzących latach zaspokojenie powyższych aspiracji.
Metodologia
Analizy danych statystycznych dokonano w oparciu o najświeższe dostępne zestawienia
pochodzące głównie z podstawowej dla Unii Europejskiej instytucji w zakresie statystyki, tj.
Eurostatu. W celu zachowania porównywalności osiągnięć Polski na tle innych krajów autor
zdecydował się na wyodrębnienie dla potrzeb pracy podzbioru państw, które dla skrócenia
opisu określił mianem „państw odniesienia”. Ich wybór nie był przypadkowy i podlegał
pewnym regułom. Wśród krajów odniesienia Czytelnik znajdzie zatem Niemcy i Wielką
Brytanię, a więc państwa o dojrzałej, ustabilizowanej gospodarce rynkowej. Drugą grupę
stanowią Irlandia (w Polsce traktowana jako największy beneficjent w historii Unii
Europejskiej), a także Szwecja i Finlandia, które szczególnie w bieżących latach są stawiane
2
Information and Communication Technology.
43
Finansowy Kwartalnik Internetowy „e-Finanse” 2011, vol. 7, nr 3
www.e-finanse.com
Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie
Ul. Sucharskiego 2
35-225 Rzeszów
NUMER DOFINANSOWANY PRZEZ MINISTERSTWO NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO
w roli rekinów rozwoju gospodarczego czy europejskiej myśli technologicznej. Na drugim
biegunie autor ustawił Portugalię i Grecję, a więc państwa, które w powszechnym, polskim
odczuciu należą do tych, które utraciły swoją szansę, jaką dawało im wejście do Unii
Europejskiej. Uzupełnieniem powyższego zestawu krajów są nasi najbliżsi sąsiedzi. Ich
wspólną cechą są relatywnie duże rozmiary gospodarek w gronie państw przyjętych do Unii
w 2004 r., zbliżona historia oraz fakt, że szczególnie z tymi krajami Polska bywa często
porównywana. Mowa tu o Węgrzech, Czechach i Słowacji.
W artykule autor często używa pojęć „wzrost” i „rozwój gospodarczo-społeczny”. Definicji
tych pojęć istnieje wiele. Dla porządku autor przyjmuje, że „wzrost gospodarczy to proces
zwiększania w czasie (z okresu na okres) rezultatów działalności gospodarczej wyrażającej
się w wartości wytworzonych dóbr i usług” (Jarmołowicz, 2008, s. 69).
Rozwój społeczno-gospodarczy jest pojęciem szerszym, obejmującym swą konotacją nie
tylko dodatnie, ilościowe zmiany w produkcji, ale także przemiany strukturalne
i instytucjonalne. Przeobrażeniom tym powinna towarzyszyć poprawa warunków pracy i bytu
ludności danego kraju (Jarmołowicz, 2008, s. 79). Niekiedy wyróżnia się kategorię pośrednią
– „rozwój gospodarczy” – nieobejmującą swym zasięgiem zagadnień społecznych
(Marciniak, 1997, s. 55). W praktyce – zdaniem autora – trudno, mówiąc o rozwoju danego
kraju, odseparować rozwój gospodarczy od społecznego, stąd też w dalszej części posłużono
się pojęciem rozwoju gospodarczo-społecznego.
Nie wynaleziono jak do tej pory jednego wskaźnika, który byłby idealnym miernikiem
pozwalającym w sposób jednoznaczny ocenić problemy związane ze wzrostem czy rozwojem
gospodarczym. Z tego względu instytucje zajmujące się państwową statystyką lub osoby
wykorzystujące efekty ich pracy posługują się ogromną liczbą mierników związanych
z różnorodnymi dziedzinami życia gospodarczego i społecznego. Dokonuje się prognoz,
śledzi postęp we wdrażaniu polityk, szereguje się poszczególne kraje pod względem jakości
przyjmowanych rozwiązań w wybranych obszarach (Office for Official Publications, 2006).
O liczebności wskaźników niechaj świadczy fakt, że pełna lista wszystkich wskaźników
zaklasyfikowanych do rozmaitych grup i podgrup objętych jednolitą metodologią Eurostatu
liczy 166 stron wydruku w standardzie PDF (Eurostat Data Navigation, 2010). Zachodzi
zatem potrzeba wyboru miar stosownie do ich pojemności informacyjnej i zależnie od potrzeb
badawczych. Dla przykładu, właśnie wskazane opracowanie wyróżnia dwie grupy
wskaźników, dzieląc je na krótkookresowe i strukturalne (EFTA Secretariat Geneva, 2007,
s. 5). W innym elaboracie przytoczono m.in. trzy grupy wskaźników, tzn. krótko-, średnioi długoterminowe (Rudel, Baruffini i Baruffini, 2007, s. 18). Główny Urząd Statystyczny
posługuje się m.in. klasyfikacją czwórdzielną zawierającą wskaźniki strukturalne,
krótkookresowe, zrównoważonego wzrostu i eurowskaźniki (GUS, 2010).
Dla potrzeb tego artykułu autor przyjął podział przewidujący analizę dwóch grup
wskaźników: krótkookresowych i długookresowych. Pierwsza z nich dotyczy wskaźników
o dużej zmienności w krótkim okresie. Są one bardzo istotne dla analizy bieżących zagadnień
w zakresie polityki ekonomicznej czy oceny klimatu gospodarczego w danej dziedzinie
w rocznym, a nawet krótszym niż rok przedziale czasowym. Do takich miar należy tempo
wzrostu gospodarczego, wskaźnik inflacji, zmiany w tempie wzrostu wartości produkcji
przemysłowej czy też obrotów handlowych danego kraju z zagranicą. Cechą wspólną tych
miar jest ich zmienność wynikająca zarówno z procesów gospodarczych wewnątrz danego
kraju, jak i z koniunktury gospodarczej na świecie czy w danym regionie. Systematyczny
44
Finansowy Kwartalnik Internetowy „e-Finanse” 2011, vol. 7, nr 3
www.e-finanse.com
Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie
Ul. Sucharskiego 2
35-225 Rzeszów
NUMER DOFINANSOWANY PRZEZ MINISTERSTWO NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO
dostęp do statystyk krótkookresowych w wielu przypadkach pozwala na analizę bieżącej
sytuacji ekonomicznej oraz podejmowanie decyzji w zakresie polityki gospodarczej. Dwa
pierwsze z wymienionych wskaźników są przedmiotem dalszych rozważań.
W opracowaniu omówiono także grupę wskaźników długookresowych, których wartości
poddają się mniejszym wahaniom i ich istotnych zmian można oczekiwać w długim okresie.
Procesy przez nie opisywane odznaczają się dużą bezwładnością i nie są wrażliwe na doraźne
decyzje lub aktualną sytuację na rynkach finansowych, tak jak jest to możliwe w przypadku
wielu wskaźników krótkoterminowych (np. wskaźników inflacji poprzez decyzje Rady
Polityki Pieniężnej, wskaźników dynamiki handlu zagranicznego na skutek zmian kursów
walut itd.). Kształt i szybkość przebiegu tych zjawisk wynikają z przyjętych długofalowych
polityk w poszczególnych krajach. W artykule do tej grupy wskaźników autor zaliczył stopę
bezrobocia, wartość PKB w PPS na 1 mieszkańca, udział nakładów na badania i rozwój
w PKB, liczbę zgłoszeń patentowych na 1 milion mieszkańców i syntetyczny wskaźnik NRI
autorstwa ekspertów Światowego Forum Ekonomicznego.
W całym artykule przyjęto jednolite oznaczenie skrótów. L.P. oznacza miejsce wśród krajów
odniesienia, P27 – pozycję wśród krajów Unii Europejskiej, UE27 – zbiór wszystkich krajów
Unii Europejskiej, Śr. – średnią arytmetyczną za badany okres, O.S. – odchylenie
standardowe w tym okresie. Wiersz dotyczący Polski jest wytłuszczony podobnie jak
kolumna, według której posortowano dane.
Wskaźniki krótkookresowe
Do momentu kryzysu Polska była oceniana jako państwo relatywnie szybko rozwijające się.
Nawet w roku 2009 Polska gospodarka jako jedyna utrzymała w Europie dodatni wzrost
gospodarczy. Świadczą o tym dane zgromadzone w tabeli 1.
Tabela 1: Tempo wzrostu PKB w wybranych krajach Unii Europejskiej
w latach 2000-2009 w %
L.P.
Kraj
P27 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Śr. O.S.
1 Słowacja
5
1,4 3,5 4,6 4,8 5,1 6,7 8,5 10,5 5,8 -4,8 4,6 4,2
2 Polska
7
4,3 1,2 1,4 3,9 5,3 3,6 6,2 6,8 5,1 1,7 4
2
3 Irlandia
8
9,7 5,7 6,5 4,4 4,6
6
5,3 5,6 -3,5 -7,6 3,7 5,2
4 Czechy
10 3,6 2,5 1,9 3,6 4,5 6,3 6,8 6,1 2,5 -4,1 3,4 3,1
5 Grecja
11 4,5 4,2 3,4 5,9 4,4 2,3 4,5 4,3 1,3 -2,3 3,3 2,3
6 Węgry
15 4,9 3,8 4,1
4
4,5 3,2 3,6 0,8 0,8 -6,7 2,3 3,5
7 Finlandia
16 5,3 2,3 1,8
2
4,1 2,9 4,4 5,3 0,9
-8 2,1 3,9
8 Szwecja
17 4,5 1,3 2,5 2,3 4,2 3,2 4,3 3,3 -0,4 -5,1 2 2,9
9 W. Brytania 19 3,9 2,5 2,1 2,8
3
2,2 2,8 2,7 -0,1 -5 1,7 2,6
10 Portugalia
24 3,9
2
0,7 -0,9 1,6 0,8 1,4 2,4
0
-2,6 0,9 1,8
11 Niemcy
26 3,2 1,2
0
-0,2 1,2 0,8 3,4 2,7
1
-4,7 0,9 2,3
UE27
3,9
2
1,2 1,3 2,5
2
3,2
3
0,5 -4,2 1,5 2,3
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Eurostatu 2010. Średnia w latach 2000-2009 –
maksimum Estonia 4,8%, minimum Włochy 0,5%
45
Finansowy Kwartalnik Internetowy „e-Finanse” 2011, vol. 7, nr 3
www.e-finanse.com
Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie
Ul. Sucharskiego 2
35-225 Rzeszów
NUMER DOFINANSOWANY PRZEZ MINISTERSTWO NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO
Analiza prezentowanych w niej danych wskazuje, że kryzys rozpoczęty w 2008 r. w sposób
istotny załamał dotychczasowy poziom wzrostu gospodarczego w wielu państwach, w tym
w Polsce. Średnie tempo wzrostu gospodarczego dla krajów Unii Europejskiej spadło z 3,2%
w 2006 r. do poziomu -4,2% w roku 2009. W tym samym okresie nastąpił spadek tempa
wzrostu PKB w Polsce z 6,2% do 1,7% (po przejściu przez maksimum dla Polski; 6,8%
w roku 2007). Nadal jednak Polska jest krajem o wysokim tempie wzrostu gospodarczego
i zajmuje 2. lokatę wśród krajów odniesienia i 7. w całej Unii Europejskiej w zakresie
średniego tempa wzrostu w latach 2000-2009.
Prognozy sporządzone przez Eurostat wskazują, że do końca roku 2011 Polska utrzyma się
w grupie krajów o najwyższym tempie wzrostu gospodarczego (4,0% na koniec 2011 r. i 4.
pozycja w Unii Europejskiej za Litwą 5,0%, Estonią 4,9% i Szwecją 4,2%) przy średniej
europejskiej na poziomie 1,8% (Eurostat, 2011). Reasumując, można stwierdzić, że
w dziedzinie tempa wzrostu gospodarczego na tle innych krajów europejskich polskie
osiągnięcia są dobre i charakteryzują się względną stabilnością (jedno z najniższych odchyleń
standardowych „1,8”).
Analiza danych zgromadzonych w tabeli 1 dobitnie wskazuje na krótkookresowość miary,
jaką jest tempo wzrostu gospodarczego mierzonego przyrostem PKB. Trwający obecnie
kryzys dokonał licznych przewartościowań w ocenie poszczególnych krajów. W roku 2009
spośród dawniejszych liderów w zakresie tempa wzrostu gospodarczego na czołowych
pozycjach brak Irlandii (-7,6%), Słowacji (-4,8%) czy Rumunii (-7,1%)3. W poszczególnych
latach okresu 2000-2009 Polska nigdy nie zajmowała najwyższych pozycji, ani nie osiągała
rekordowych jak na warunki europejskie wartości tego wskaźnika tak jak Irlandia 9,7% (rok
2000), Słowacja 10,5% (rok 2007), Łotwa 12,2% (rok 2006) czy Rumunia 8,5% (rok 2005)4.
Jak widać, ta powszechnie dzisiaj stosowana miara nosi w sobie piętno krótkookresowości
i dla oceny szans rozwojowych danego kraju w dłuższym okresie należałoby znaleźć miary
mające bardziej stabilny charakter. Odchylenia standardowe w omawianej tabeli dla wielu
krajów są na wysokim poziomie.
Prezentowane w tabeli 2 zharmonizowane wskaźniki wzrostu cen na wyroby konsumpcyjne
(Harmonised Indices of Consumer Prices – HICP) służą międzynarodowym porównaniom
w zakresie inflacji. Są to oficjalne miary, którymi posługuje się m.in. Europejski Bank
Centralny (Eurostat, 2010).
W omawianym zestawieniu zgromadzono informacje na temat inflacji w latach 2000-2009.
Od roku 2001 inflacja w Polsce przyjmuje wartości jednocyfrowe w przeciwieństwie do
niemal całej poprzedniej dekady. Najlepszym osiągnięciem polska gospodarka może się
poszczycić w roku 2003, kiedy to wskaźnik wzrostu cen na dobra konsumpcyjne wzrósł
o 0,7%.
Badany wskaźnik również nosi cechy krótkookresowości. Wynika z tego, że dobry wynik
w danym roku wcale nie oznacza, że poziom ten zostanie zachowany w następnych latach.
Potwierdzeniem tej tezy są istotne wahania w poziomach tej miary możliwe do
zaobserwowania w wielu państwach.
Inflacja na poziomie 3,6% w 2004 r. dawała Polsce 23. pozycję na 27 krajów prezentowanych
w statystykach Eurostatu. Rok wcześniej wynik 0,7% klasyfikowałby nasz kraj na trzecim
miejscu po Litwie i Czechach, które odnotowały wskaźniki ujemne (deflację), odpowiednio
3
4
Poza tabelą (dane z Eurostatu 2010).
Dwa ostatnie państwa poza tabelą (dane z Eurostatu 2010).
46
Finansowy Kwartalnik Internetowy „e-Finanse” 2011, vol. 7, nr 3
www.e-finanse.com
Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie
Ul. Sucharskiego 2
35-225 Rzeszów
NUMER DOFINANSOWANY PRZEZ MINISTERSTWO NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO
-1,1% i -0,1%5. Oznacza to, iż w przypadku zjawiska inflacji łatwo o zmienność szczególnie
w grupie krajów nowo przyjętych, o nieustabilizowanych gospodarkach. Te państwa
charakteryzują się największą labilnością w tym względzie, o czym świadczą względnie
wysokie wielkości odchyleń standardowych. W tym zakresie kraje „starej” Unii Europejskiej
przedstawiają się solidniej. Można jedynie cieszyć się, że jednocyfrowy wymiar inflacji
w przypadku Polski ma charakter permanentny. Byłoby rzeczą pożądaną, gdyby tym
sukcesom towarzyszyła większa trwałość osiągniętych już dobrych wyników.
Tabela 2: Wielkość inflacji (HICP) w wybranych krajach Unii Europejskiej w latach
2000-2009 w %
L.P.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
Kraj
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Śr O.S.
Niemcy
1
1,4 1,9 1,4
1 1,8 1,9 1,8 2,3 2,8 0,2 1,7
Finlandia
2
2,9 2,7
2 1,3 0,1 0,8 1,3 1,6 3,9 1,6 1,8
Szwecja
3
1,3 2,7 1,9 2,3
1 0,8 1,5 1,7 3,3 1,9 1,8
W. Brytania
4
0,8 1,2 1,3 1,4 1,3 2,1 2,3 2,3 3,6 2,2 1,9
Czechy
12 3,9 4,5 1,4 -0,1 2,6 1,6 2,1
3 6,3 0,6 2,6
Portugalia
13 2,8 4,4 3,7 3,3 2,5 2,1
3 2,4 2,7 -0,9 2,6
Irlandia
16 5,3
4 4,7
4 2,3 2,2 2,7 2,9 3,1 -1,7
3
Grecja
19 2,9 3,7 3,9 3,4
3 3,5 3,3
3 4,2 1,3 3,2
Polska
20 10,1 5,3 1,9 0,7 3,6 2,2 1,3 2,6 4,2
4 3,6
Słowacja
23 12,2 7,2 3,5 8,4 7,5 2,8 4,3 1,9 3,9 0,9 5,3
Węgry
25
10 9,1 5,2 4,7 6,8 3,5
4 7,9
6
4 6,1
UE27
1,9 2,2 2,1
2
2 2,2 2,2 2,3 3,7
1 2,2
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Eurostatu 2010. Średnia w latach 2000-2009 –
max. Rumunia 16,4%, min. Niemcy 1,7%
Dwie przedstawione miary krótkookresowe stawiają Polskę w korzystnym świetle na tle
innych państw. Dobry dla gospodarki poziom tych mierników jest warunkiem koniecznym
dla zaistnienia szybkiego rozwoju gospodarczego i społecznego w przyszłości. Byłoby jednak
rzeczą słuszną ocenienie, czy pomyślny kształt i przebieg zjawisk krótkookresowych jest
w przypadku naszego kraju wystarczający dla zapewnienia dynamicznego rozwoju Polski
w przyszłości. W celu rozstrzygnięcia tej kwestii autor posłuży się wskaźnikami
długookresowymi.
Wskaźniki długookresowe
Stopy bezrobocia zgromadzone w tabeli 3 przedstawiają udział bezrobotnych w ogólnej
liczbie osób zdolnych do pracy (Eurostat, 2010). Średnia dotycząca osób pozostających bez
pracy umiejscawia Polskę na wysokiej 2. pozycji w Unii Europejskiej (15%) z poziomem
średniej istotnie wyższym niż w kolejnych państwach (Grecja 9,7%, Niemcy 8,6%, a nawet
Czechy i Węgry odpowiednio 7,2% i 7%). Poziom bezrobocia w 2009 r. daje Polsce
odpowiednio 7. i 12. pozycję wśród krajów odniesienia i całej Unii Europejskiej (8,4%)6.
5
6
Dana dla Litwy poza tabelą (dane z Eurostatu 2010).
Poza tabelą (dane z Eurostatu 2010).
47
Finansowy Kwartalnik Internetowy „e-Finanse” 2011, vol. 7, nr 3
www.e-finanse.com
Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie
Ul. Sucharskiego 2
35-225 Rzeszów
NUMER DOFINANSOWANY PRZEZ MINISTERSTWO NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO
0,7
1,1
0,8
0,8
1,9
1,4
1,9
0,8
2,7
3,5
2,3
0,7
Tabela 3: Stopy bezrobocia w wybranych krajach Unii Europejskiej
w latach 2000-2009 w %
Kraj
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Śr O.S.
Słowacja
1 18,8 19,3 18,7 17,6 18,2 16,3 13,4 11,1 9,5
12 15,5 3,7
Polska
2 16,1 18,3
20 19,7
19 17,8 13,9 9,6 7,1 8,2 15
5
Grecja
7 11,2 10,7 10,3 9,7 10,5 9,9 8,9 8,3 7,7 9,5 9,7 1,1
Niemcy
10 7,5 7,6 8,4 9,3 9,8 10,7 9,8 8,4 7,3 7,5 8,6 1,2
Finlandia
11 9,8 9,1 9,1
9 8,8 8,4 7,7 6,9 6,4 8,2 8,3 1,1
Czechy
14 8,7
8 7,3 7,8 8,3 7,9 7,2 5,3 4,4 6,7 7,2 1,4
Węgry
17 6,4 5,7 5,8 5,9 6,1 7,2 7,5 7,4 7,8
10
7 1,3
Portugalia 18
4 4,1 5,1 6,4 6,7 7,7 7,8 8,1 7,7 9,6 6,7 1,8
Szwecja
19 5,6 5,8
6 6,6 7,4 7,6
7 6,1 6,2 8,3 6,7 0,9
W. Brytania 21 5,4
5 5,1
5 4,7 4,8 5,4 5,3 5,6 7,6 5,4 0,8
Irlandia
22 4,2 3,9 4,5 4,6 4,5 4,4 4,5 4,6 6,3 11,9 5,3 2,4
UE27
8,7 8,5 8,9
9 9,1 8,9 8,2 7,2
7 8,9 8,4 0,8
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Eurostat 2010. Średnia w latach 2000-2009 –
max. Słowacja 15,5%, min. Holandia 3,8%
Reasumując, można stwierdzić, że relatywnie wysokiego tempa wzrostu gospodarczego nie
udało się przekuć w znaczniejszy, niż wykazano to w tabeli 3, spadek bezrobocia. Jedynie
w latach 2006-2008, kiedy Polska należała do grupy państw o najwyższym tempie wzrostu
PKB, postęp w tej dziedzinie był widoczny. W wymiarze średnim nasz kraj ma do pokonania
duży dystans do średniej europejskiej (15% wobec 8,4%), nie mówiąc już o liderach tej
klasyfikacji: Holandii (3,8%), Luksemburgu (3,9%) czy Austrii (4,4%)7. Odchylenie
standardowe ma dość stabilny i niski poziom niemal we wszystkich państwach, co oznacza,
że w wymienionych w tabeli krajach sytuacja w dziedzinie bezrobocia jest prawie
niezmienna. Wyjątkami są w tym przypadku Polska i Słowacja mające wartości wskaźników
odpowiednio 5 i 3,7. Wartości te wynikają z faktu, że akurat w tych krajach nastąpił
największy spadek stóp bezrobocia.
Kolejnym wskaźnikiem mającym podobnie jak stopa bezrobocia wymiar długookresowy jest
wielkość PKB na jednego mieszkańca. W tym opracowaniu autor zdecydował się przedstawić
tę miarę z uwzględnieniem siły nabywczej pieniądza.
Zmiany tempa wzrostu PKB wyrażone w tabeli 1 niewiele mówią o sytuacji gospodarstw
domowych, które mając do dyspozycji własne dochody, spotykają się na rynku z określonym
w danym kraju poziomem cen. Zabiegiem pozwalającym badać te zależności jest
zastosowanie miary odnoszącej się do PKB na jednego mieszkańca, ale wyrażonej w PPS
(Purchasing Power Standards).
Purchasing Power Standards (PPS) to abstrakcyjna jednostka monetarna, za którą można
nabyć porównywalne koszyki dóbr w każdym kraju, pozwalająca na porównanie poziomu
dobrobytu społeczeństw. Zabieg ten pozwala określić siłę nabywczą mieszkańców
w poszczególnych krajach w odniesieniu do PKB i tą drogą dokonywać międzypaństwowych
czy międzyregionalnych porównań (Eurostat, 2010).
7
Poza tabelą (dane z Eurostatu 2010).
48
Finansowy Kwartalnik Internetowy „e-Finanse” 2011, vol. 7, nr 3
www.e-finanse.com
Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie
Ul. Sucharskiego 2
35-225 Rzeszów
NUMER DOFINANSOWANY PRZEZ MINISTERSTWO NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO
Wstępna analiza danych zgromadzonych w tabeli 4 pozwala na stwierdzenie, że poza rokiem
2009 wszystkie kraje notowały w każdym kolejnym roku wzrost wartości wskaźnika.
Tendencje i dysproporcje pomiędzy poszczególnymi państwami mają charakter względnie
trwały. Do nielicznych przypadków należą sytuacje, w których następują zmiany
w klasyfikacji. Do takich można zaliczyć fakt wyprzedzenia Portugalii przez Czechy w roku
2007 i Węgier przez Słowację w roku 2006.
Tabela 4: PKB na jednego mieszkańca wyrażony z uwzględnieniem siły nabywczej
pieniądza w latach 2000-2009 w tys. PPS
L.P.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
Kraj
P27 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
Irlandia
3
25 26,2 28,2 29,2 30,8 32,3 34,4 36,8 33,3 29,8
Szwecja
6
24,3 24,2
25 25,7 27,4 27,4 29,1 31,2 30,8
28
Niemcy
8
22,6 23,1 23,6 24,2 25,2 26,3 27,5 28,9
29 27,4
Finlandia
9
22,3 22,8 23,5 23,3 25,1 25,7
27 29,3 29,5 26,6
W. Brytania 10 22,7 23,7 24,7 25,2 26,8 27,4 28,5
29 28,7 26,5
Grecja
15
16 17,1 18,5 19,2 20,3 20,6 22,1 22,9 23,5 22,1
Czechy
17
13, 13,9 14,4 15,2 16,3 17,1 18,2 19,9 20,2 19,2
Portugalia
19 15,4 15,9 16,3 16,4 16,7 17,8 18,6 19,6 19,5 18,8
Słowacja
20
9,6 10,4 11,1 11,5 12,3 13,5
15
17 18,1 17,2
Węgry
21 10,6 11,7 12,6
13 13,7 14,2 14,9 15,6 16,2 15,3
Polska
23
9,2
9,4
9,9 10,1
11 11,5 12,3 13,6 14,1 14,3
UE27
19,1 19,8 20,5 20,8 21,7 22,5 23,7
25 25,1 23,6
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Eurostat 2010. Dla roku 2009 – max. Luksemburg
63,7, Holandia 30,7, min. Bułgaria 10,2
Miara ta pokazuje, że w skali Unii Europejskiej w roku 2009 zajmujemy odległą 23. pozycję
(z wynikiem 14,3), poza Bułgarią (10,2) wyprzedzając jedynie Litwę (12,5), Łotwę (11,4)
i Rumunię (10,7)8. Czołówkę stanowią oczywiście kraje z tzw. starej Unii Europejskiej9. Na
szczególną jednak uwagę zasługuje dystans Polski do państw naszego regionu, tzn.
stosunkowo niewielki do Węgier (14,8) i duży w przypadku Czech (18,9) i Słowacji (16,8).
Różnice te były jeszcze bardziej wyraźne w roku 2008, a więc w momencie rozpoczęcia się
kryzysu w Europie.
Analiza przytoczonych danych wskazuje, że w latach 2000-2009 Polska traciła odległość do
swych sąsiadów, którzy na przestrzeni lat 2000-2009 rozwijali się nierzadko szybciej.
Poparciem tej ostatniej tezy jest analiza wykresu 1.
Dane zawarte na wykresie 1 są pochodne w stosunku do tabeli 4. Są to bezwzględne różnice
pomiędzy wartościami wskaźników zawartych w omawianej tabeli dla Czech, Słowacji
i Węgier a wskaźnikami dla Polski. Na podstawie tych danych wyznaczono linie trendów
obrazujące graficznie tendencje zmian tych wartości na przestrzeni badanego okresu. Analiza
8
Dane z Eurostat 2010 poza tekstem opracowania.
Rekordzistą jest Luksemburg, jego wynik jest jednak zniekształcony, bowiem do wzrostu jego PKB przyczynia
się rzesza pracowników najemnych będących obywatelami państw ościennych. Stąd też wynik Holandii jest
w tej mierze dużo bardziej miarodajny.
9
49
Finansowy Kwartalnik Internetowy „e-Finanse” 2011, vol. 7, nr 3
www.e-finanse.com
Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie
Ul. Sucharskiego 2
35-225 Rzeszów
NUMER DOFINANSOWANY PRZEZ MINISTERSTWO NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO
trendów zaznaczonych pogrubionymi liniami wskazuje, że na przestrzeni lat 2000-2009
wzrost zamożności społeczeństwa polskiego był wolniejszy niż czeskiego i słowackiego.
Wykres 1: Zmiany w zamożności społeczeństw Czech, Słowacji, Węgier i Polski
mierzone za pomocą PKB wyrażonego w tys. PPS na 1 mieszkańca
Źródło: Tabela 4
W Unii Europejskiej naukę, technologię i innowacje uważa się za główny czynnik wzrostu
gospodarczego, a w efekcie rozwoju gospodarczo-społecznego. Świadczą o tym liczne
dokumenty mające na celu stworzenie zachęty do stymulowania korzystnych procesów w tym
zakresie10. W odniesieniu do naszego kraju o ich znaczeniu mówił także Sekretarz Generalny
OECD, Angel Gurria: „Żeby utrzymać wysoki wzrost gospodarczy i powtórzyć sukces
Irlandii czy Finlandii, Polska musi poważnie inwestować w stałą poprawę konkurencyjności.
Mam na myśli inwestycje w badania naukowe, edukację, wdrażanie nowych technologii. To
musi być proces ciągły. To jednak wymaga pieniędzy i cierpliwości. Inwestycje w edukację
czy naukę nie przyniosą szybkich efektów gospodarczych. Na rezultaty trzeba czekać co
najmniej kilka lat” (Omachel, 2007). Warto zatem przyjrzeć się tym zagadnieniom.
Do podstawowych mierników procesów zachodzących w sferze badań i rozwoju należy
udział wydatków brutto na działalność B+R w PKB. Informacje na ten temat są uwidocznione
w tabeli 5.
Z przytoczonych danych wynika, że finansowanie badań i rozwoju nie podlega gwałtownym
zmianom w kolejnych okresach, o czym świadczą niskie wartości odchyleń standardowych
10
Np. Strategia lizbońska z 2000 r. i zmieniona w 2005 r., tzw. cel Barceloński (2002), inicjatywa Rady
Europejskiej zatytułowana Working Together for Growth and Jobs z 2006 r. mówiąca o potrzebie inwestycji
w wiedzę i wzrost czy zielona księga zatytułowana The European Research Area: New Perspectives, sygnowana
przez Komisję Europejską w 2007 r.
50
Finansowy Kwartalnik Internetowy „e-Finanse” 2011, vol. 7, nr 3
www.e-finanse.com
Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie
Ul. Sucharskiego 2
35-225 Rzeszów
NUMER DOFINANSOWANY PRZEZ MINISTERSTWO NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO
dla wszystkich państw objętych analizą. Na szczególną uwagę zasługuje prymat dwóch
krajów, a mianowicie Szwecji (3,76%) i Finlandii (3,46%). Należą one do czołówki państw
europejskich z nakładami istotnie przekraczającymi średnie europejskie. Stwarza to bardzo
korzystną sytuację dla kreatywnego rozwoju kraju i daje korzyści w dziedzinie tworzenia
bogactwa i likwidacji bezrobocia.
W omawianej klasyfikacji Polska (0,58%) zajmuje niewysoką, 21. pozycję w Unii
Europejskiej i 10. wśród państw odniesienia. Wartość tego wskaźnika odzwierciedla
niezwykle niską rangę, jaką nadaje się zagadnieniom inwestowania w innowacje w naszym
kraju.
Tabela 5: Udział wydatków brutto na sferę B+R w PKB w wybranych krajach Unii
Europejskiej w latach 2000-2008 w %
L.P.
Kraj
P27 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Śr. OS
1 Szwecja
1 b.d. 4,17 b.d. 3,85 3,62 3,60 3,74 3,61 3,75 3,76 0,20
2 Finlandia
2 3,35 3,32 3,37 3,44 3,45 3,48 3,48 3,48 3,73 3,46 0,12
3 Niemcy
4 2,45 2,46 2,49 2,52 2,49 2,49 2,53 2,53 2,63 2,51 0,05
W.
4
8 1,81 1,79 1,79 1,75 1,68 1,73 1,75 1,82 1,88 1,78 0,06
Brytania
5 Czechy
12 1,21 1,20 1,20 1,25 1,25 1,41 1,55 1,54 1,47 1,34 0,15
6 Irlandia
13 1,12 1,10 1,10 1,17 1,23 1,25 1,25 1,28 1,43 1,21 0,11
7 Portugalia 17 0,76 0,80 0,76 0,74 0,77 0,81 1,02 1,21 1,51 0,94 0,27
8 Węgry
18 0,79 0,92 1 0,93 0,87 0,94 1 0,97 1
0,94 0,07
9 Grecja
20 b.d. 0,58 b.d. 0,57 0,55 0,59 0,58 0,58 b.d. 0,58 0,01
10 Polska
21 0,64 0,62 0,56 0,54 0,56 0,57 0,56 0,57 0,61 0,58 0,03
11 Słowacja
24 0,65 0,63 0,57 0,57 0,51 0,51 0,49 0,46 0,47 0,54 0,07
UE27
b.d. b.d. b.d. 1,86 1,82 1,82 1,85 1,85 1,90 1,85 0,03
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Eurostat 2010. Średnia w latach 2000-2008 –
max Szwecja 3,76%, min. Cypr 0,36%
Podobnie jak Polska żaden z krajów nowo przyjętych – uwidocznionych w tym zestawieniu –
nie zbliża się nawet do średniej w Unii Europejskiej. Należy przy tym jednak zauważyć, że
w okresie 2000-2008 średnie nakłady w Czechach (1,34%) i na Węgrzech (0,94%) są istotnie
wyższe niż w Polsce (0,58%).
Naturalnym efektem badań są wdrożenia i wnioski patentowe. W Polsce liczba wniosków
patentowych przypadających na milion mieszkańców jest zdecydowanie najskromniejsza
spośród badanych krajów (tabela 6). Nasz kraj zajmuje bardzo niską, bo dopiero 24. pozycję
wśród 27 klasyfikowanych państw. W Polsce zgłoszono w roku 2007 tylko 3,8 aplikacji
patentowych rocznie na 1 mln mieszkańców wobec 116,5 w unijnej Europie. Lepsze wyniki
na przestrzeni całego badanego okresu osiągają Słowacja, Czechy i Węgry, notując w roku
2007 liczbę zgłoszeń patentowych na 1 milion mieszkańców w wysokości odpowiednio 7,8,
15,8 i 17,2. Outsiderem tej klasyfikacji jest Rumunia (1), którą od Polski dzieli, jak widać,
niewielki dystans.
W omawianej tabeli wśród państw odniesienia dominuje grupa krajów o najwyższym udziale
środków kierowanych na badania i rozwój w relacji do PKB (tabela 5). Należą do nich
51
Finansowy Kwartalnik Internetowy „e-Finanse” 2011, vol. 7, nr 3
www.e-finanse.com
Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie
Ul. Sucharskiego 2
35-225 Rzeszów
NUMER DOFINANSOWANY PRZEZ MINISTERSTWO NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO
Szwecja (298,4), Niemcy (290,7), Finlandia (250,8) oraz Wielka Brytania (89,2). Pozycje
tych krajów w zbiorowości wszystkich państw Unii Europejskiej w dwóch ostatnich tabelach
są zbieżne. Kolejność krajów w zestawieniu jest względnie stała. Na uwagę zasługuje
aktywność Szwecji, która w roku 2005 wyprzedziła Finlandię, a w 2007 r. – Niemcy. Wśród
krajów o niższym poziomie wskaźnika zmiany kolejności również były nieznaczne. W całym
okresie Polska notowała najsłabsze wyniki.
Tabela 6: Liczba zgłoszeń patentowych na milion mieszkańców w wybranych krajach
Unii Europejskiej w latach 2000-2007
L.P.
Kraj
P27
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
1 Szwecja
1
258 236,2 224,7 221,2 246,2 260,1
280 298,4
2 Niemcy
2
267,8 264,4 260,8 263,3 276,2 283,7 283,6 290,7
3 Finlandia
3
274,6 266,3 241,9 241,3
264 247,1 248,6 250,8
4 W. Brytania
10
102,1 94,5
92,9
91,5
90,9
88,5
89,8
89,2
5 Irlandia
12
54,3 63,6
57,5
55,4
64,6
63,7
64,4
66,8
6 Węgry
17
11,8
9,7
11,8
12,6
15,4
13,4
16
17,2
7 Czechy
18
6,5
7
8,6
11,2
11,1
10,4
14,7
15,8
8 Portugalia
20
4,1
4
4
6,1
5,6
11
10,1
11,4
9 Grecja
21
5,1
6,5
6,8
7,9
6,1
9,9
9,3
9,8
10 Słowacja
23
2,1
2,3
4,5
5,9
3,8
5,7
7,3
7,8
11 Polska
24
1,1
1,5
2,1
3
3,2
3,2
3,6
3,8
UE27
106,4 105,1 104,1 106,1 111,6 112,6 113,9 116,5
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Eurostat 2010. W roku 2007 – max. Szwecja
298,4, min. Rumunia 1
Potwierdzeniem długookresowo rysującej się słabości naszego kraju jest kompleksowa ocena
w zakresie umiejętności chłonięcia i stosowania technologii informacyjnych
i komunikacyjnych. Wysokie umiejętności absorpcji i stosowania nowoczesnych rozwiązań
z tego obszaru są kluczowymi dla rozwoju poszczególnych społeczeństw (Schwarb, 2009,
s. 3). I w tej dziedzinie nie odnotowujemy sukcesów, czego dowodzą badania Światowego
Forum Ekonomicznego prowadzone od 2001 r.
Dla porównania silnych i słabych stron procesu sektora ICT w wielu krajach świata posłużono
się wskaźnikiem NRI11. Na wskaźnik łączny składają się trzy grupy ocen dotyczących (Dutta
i Mia, 2010, s. 8):
1) jakości środowiska dla rozwoju sektora ICT,
2) gotowości osób indywidualnych, przedsiębiorstw i władzy publicznej do korzystania
z dobrodziejstw sektora ICT,
3) zakresów zastosowania technik ICT u każdego z tych trzech interesariuszy.
Analiza liczb zgromadzonych w tabeli 7 dowodzi, że w dziedzinie inwestycji w infrastrukturę
teleinformatyczną (np. zapewnienie dostępu do internetu, informatyzacji przedsiębiorstw
11
Networked Readiness Index (NRI) –Indeks Gotowości Sieciowej.
52
Finansowy Kwartalnik Internetowy „e-Finanse” 2011, vol. 7, nr 3
www.e-finanse.com
Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie
Ul. Sucharskiego 2
35-225 Rzeszów
NUMER DOFINANSOWANY PRZEZ MINISTERSTWO NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO
i administracji publicznej itp.) oraz umiejętności jej twórczego wykorzystania polskie
osiągnięcia są gorsze niż niemal w większości badanych krajów.
Populacja uwzględnionych przez Światowe Forum Ekonomiczne państw była
w prezentowanym raporcie wyjątkowo liczna, bowiem obejmowała aż 133 kraje świata.
Pozycja 65. w tym gronie nie może być traktowana jako spełnienie norm przyzwoitości przez
kraj, który ma ambicje szybkiego, długookresowego rozwoju gospodarczo-społecznego.
Tabela 7: Ocena jakości inwestycji w infrastrukturę informatyczną i umiejętności jej
twórczego wykorzystania w badaniach z lat 2009-2010 w wybranych krajach świata
(wskaźnik NRI)
L.P.
Kraj
P133
P27
NRI
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
Szwecja
1
1
5,65
Finlandia
6
3
5,44
W. Brytania
13
5
5,17
Niemcy
14
6
5,16
Irlandia
24
11
4,82
Portugalia
33
16
4,41
Czechy
36
18
4,35
Węgry
46
20
3,98
Słowacja
55
23
3,86
Grecja
56
24
3,82
Polska
65
26
3,74
Świat (133)
3,87
Średnia UE27
4,57
Średnia UE11
4,58
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Dutta, S., Mia, I., ICT for Sustainability. Global
Information Technology Report 2009-2010 World Economic Forum 2010, max. Szwecja 5,69,
min. w Unii Europejskiej Bułgaria 3,66, min. na świecie (133 państwa) Czad 2,57. Pełne
badania przeprowadzono na próbce 133 państw świata
Miejsce Polski na świecie w tej konkurencji od lat jest w zasadzie stabilne. W okresie 20012010 przedmiotem badań były różne populacje państw liczące 75-133 krajów. Z pewnym
przybliżeniem można określić, że Polska zajmowała pozycje w okolicach połowy
sklasyfikowanych państw, w każdym jednak przypadku jej miejsce było gorsze aniżeli
dowolnego spośród państw odniesienia (Raporty World Economic Forum, 2001-2010).
Konkluzje
Przeprowadzona analiza w wielu podokresach wypada korzystnie dla Polski tam, gdzie mamy
do czynienia z oceną zjawisk krótkookresowych. Do takich należy tempo wzrostu
gospodarczego czy przejściowo inflacji. Jest rzeczą oczywistą, że długookresowe
kształtowanie się tego typu wskaźników na satysfakcjonujących poziomach stwarza szansę do
korzystnej oceny potencjału długofalowego rozwoju gospodarki i społeczeństwa, wszak
wieloletni szybki wzrost i niska inflacja warunkują przyszły rozwój gospodarczo-społeczny.
53
Finansowy Kwartalnik Internetowy „e-Finanse” 2011, vol. 7, nr 3
www.e-finanse.com
Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie
Ul. Sucharskiego 2
35-225 Rzeszów
NUMER DOFINANSOWANY PRZEZ MINISTERSTWO NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO
Z przedstawionych zestawień jednak nie wynika, aby relatywnie dobre osiągnięcia w tych
obszarach w minionym dziesięcioleciu przekładały się pozytywnie na zjawiska oceniane
w dłuższym wymiarze. Dowodzą tego wnioski z zestawień dotyczących wielkości PKB na
1 mieszkańca, gdzie utraciliśmy w sposób istotny dystans do Słowacji i nieco mniej znacząco
do Czech, poziomu bezrobocia, które – wprawdzie obecnie nieco niższe niż średnia dla Unii
Europejskiej – niemal przez całą dekadę kształtowało się na najwyższych unijnych
poziomach. W zakresie wydatków na badania i rozwój, pochodnych do nich liczby zgłoszeń
patentowych czy technologii informacyjnych i komunikacji utrwalił się znaczny dystans
pomiędzy Polską a liczącymi się krajami świata. Na przestrzeni badanych okresów nie widać
jakichkolwiek zmian, które wskazywałyby na nadchodzące przeobrażenia w wielu innych
jeszcze obszarach znamionujących poziom rozwoju społeczno-gospodarczego. Do takich
wniosków skłania także analiza wielu innych jeszcze wskaźników o charakterze
długoterminowym (m.in. Narodowy Bank Polski, 2010; Luciński, 2009; Pangsy-Kania,
2004). Można się więc zgodzić, że relatywnie wysokie tempo wzrostu gospodarczego i niska
inflacja należą do warunków koniecznych zaistnienia szybkiego rozwoju gospodarczospołecznego, ale nie są wystarczające, aby on zaistniał.
Natomiast w sferze bieżącej komunikacji społecznej na tematy przyszłości naszego kraju
obracamy się w kręgu prostych wskaźników krótkookresowych, które będąc na relatywnie
wysokim poziomie, nie skłaniają opinii społecznej do zadawania pytań o perspektywy
w przyszłości. W mediach bardzo rzadko spotykane są pytania o Polskę za 10-20 lat, a wbrew
pozorom inicjatyw dotyczących przyszłości Polski wybiegających w długi okres jest sporo
(Kleiber, 2009). Niestety, w skali kraju nośność tego typu idei jest niewielka. Z żalem należy
stwierdzić, że aktywizuje jedynie wąskie kręgi kół naukowych. Tymczasem obserwacja
stosunku do przyszłości – i to tej odległej – jest obecna w życiu dzisiejszych społeczeństw.
Dobitnym tego przykładem jest Strategia lizbońska stanowiąca ponadnarodową emanację idei
mających na celu patrzenie na rozwój Europy kategoriami odległej przyszłości. Działania te –
pomimo początkowych niepowodzeń – długoterminowo kształtują świadomość państw Unii
Europejskiej i stanowią punkt wyjścia do rozważań na temat przyszłości.
Stąd też pilna potrzeba zredefiniowania polskiej drogi naprzód. „Bez udoskonalenia systemu
edukacji i nauki, rozbudzenia przedsiębiorczości, szczególnie wśród małych i średnich firm,
unowocześnienia administracji, skutecznego wykorzystywania nowych technologii
teleinformatycznych oraz pobudzenia społecznej kreatywności na wszystkich poziomach
życia opuszczenie kolein realizowanego obecnie scenariusza nie wydaje się możliwe”
(Kleiber, 2009).
Analiza danych statystycznych zaprezentowanych w tym artykule dowodzi, że w naszym
kraju w porównaniu z innymi państwami nie wypracowano jak dotąd bazy do dynamicznego
rozwoju ekonomiczno-społecznego. Nie widać efektów długookresowego myślenia
o polskich perspektywach. W takiej sytuacji z pesymizmem należy patrzeć na realizację wizji
Polski posiadającej energicznie rozwijającą się innowacyjną gospodarkę, co niestety spowolni
proces zmniejszania dystansu do najlepiej rozwiniętych krajów Unii Europejskiej i tym
samym nie przysłuży się szybkiej realizacji aspiracji społecznych.
54
Finansowy Kwartalnik Internetowy „e-Finanse” 2011, vol. 7, nr 3
www.e-finanse.com
Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie
Ul. Sucharskiego 2
35-225 Rzeszów
NUMER DOFINANSOWANY PRZEZ MINISTERSTWO NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO
Literatura
COM. (2007). The European Research Area: New Perspectives. GREEN PAPER
COMMISSION OF THE EUROPEAN COMMUNITIES.
COM. (2005). Working Together For Growth and Jobs. A New Start For the Lisbon Strategy
COMMUNICATION TO THE SPRING EUROPEAN COUNCIL COMMISSION OF
THE EUROPEAN COMMUNITIES, Brussels, 02.02.2005 24.
Dutta, S., Mia, I. (2010). ICT for Sustainability. Global Information Technology Report
2009–2010 World Economic Forum.
EFTA. (2007). Structural Indicators. Growth and Jobs: The Lisbon Strategy and the EFTA
States. EFTA Secretariat, Geneva (Headquarters).
Eurostat. (2010). Eurostat Data Navigation Tree.
GUS. (2000). Informacje o Sytuacji Społeczno-Gospodarczej Kraju I półrocze 2000.
Warszawa: GUS.
GUS. (2007). Wskaźniki cen towarów i usług konsumpcyjnych (pot. inflacja) w Polsce
w latach 1950-2006. Warszawa: Polska Statystyka Publiczna.
GUS. (2010). Opis wskaźników wspólnej polityki UE. Warszawa: Główny Urząd
Statystyczny.
Jarmołowicz, W. (2008). Podstawy makroekonomii. Poznań: Wydawnictwo AE w Poznaniu.
Kleiber, M. (2009, 4 stycznia). Narodowy Program Foresight - Polska 2020. Rzeczpospolita.
Luciński, W. (2009). Możliwości stymulowania rozwoju polskiej gospodarki poprzez
fundusze private equity wspierane przez sektor banków komercyjnych. Łódź: Politechnika
Łódzka, Zeszyty Naukowe.
Marciniak, S. (1997). Innowacje i rozwój gospodarczy. Warszawa: Ośrodek Nauk
Społecznych Politechniki Warszawskiej.
Mączyńska, E. (2009). Słowo od Wydawcy. In: U. Płowiec (red.), Polityka gospodarcza
a rozwój kraju Polskie. Warszawa: Towarzystwo Ekonomiczne.
(2006). Methodology of Short-term Business Statistics. Interpretation and Guidelines.
Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities.
MGDRG. (2006). Kierunki zwiększania innowacyjności gospodarki na lata 2007-2013.
Uzasadnienie projektu ustawy o wspieraniu działalności innowacyjnej. Warszawa:
Ministerstwo Gospodarki Departament Rozwoju Gospodarki.
Mujżel, J. (2001). Wysoki wzrost gospodarczy jest potrzebny Polsce jak powietrze. In:
U. Płowiec (red.), Jaka polityka gospodarcza dla Polski? Warszawa: Dom Wydawniczy
Bellona.
NBP. (2001). 1989 – 2009. 20 lat po upadku gospodarki socjalistycznej. Transformacja,
wzrost gospodarczy i konwergencja w Polsce oraz innych krajach Europy Środkowej
i Wschodnie. Konferencja zorganizowana przez Narodowy Bank Polski w dniach 5-6
czerwca 2009. Statistical Annex.
Narodowy Bank Polski. (2010). Raport o inflacji. Warszawa: Rada Polityki Pieniężnej.
The Global Information Technology Report w latach 2001-2010.
Omachel, R. (2006, 4 grudnia). Za rok wyhamujecie. Wywiad z Sekretarzem Generalnym
OECD Angelem Gurrią. Dziennik.
Pangsy-Kania, S. (2004). Konkurencyjność polskiej gospodarki przez pryzmat
międzynarodowych rankingów. In: A. Manikowski (red.), A. Psyk (red.), Unifikacja
gospodarek europejskich: szanse i zagrożenia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe
55
Finansowy Kwartalnik Internetowy „e-Finanse” 2011, vol. 7, nr 3
www.e-finanse.com
Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie
Ul. Sucharskiego 2
35-225 Rzeszów
NUMER DOFINANSOWANY PRZEZ MINISTERSTWO NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO
Wydziału Zarządzania. Obtained from http://www.konferencja.edu.pl/ref8/pdf/pl/pangsykania-gdansk.pdf.
Pangsy-Kania, S. (2002). Czynniki rozwoju gospodarczego Polski. In: K. Piech (red.).
G. Szczodrowski (red.), Przemiany i perspektywy polskiej gospodarki w procesie
integracji z gospodarką światową. Warszawa: Instytut Wiedzy Szkoła Główna Handlowa.
Płowiec, U. (2009). Kierunki i uwarunkowania polityki rozwoju Polski. In: U. Płowiec (red.),
Polityka gospodarcza a rozwój kraju. Warszawa: Polskie Towarzystwo Ekonomiczne.
Rudel, R., Baruffini, M., Baruffini, M. (2007). Indicators: Selection, Definition and
Harmonization. The System of the MONITRAF Indicators. Lugano: Istituto di Ricerche
Economiche Lugano.
Sadowski, Z. (2001). Czynniki wzrostu gospodarczego Polski a polityka gospodarcza
w okresie przed i po akcesji do Unii Europejskiej. In: U. Płowiec (red.), Jaka polityka
gospodarcza dla Polski? Warszawa: Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Dom
Wydawniczy Bellona.
Schwarz, K. (2009). Wstęp do raportu Mobility in the Networked Word. In: S. Dutta, I. Mia,
The Global Information Technology Report 2008-2009. World Economic Forum Geneva.
Abstract
Prospects of Poland’s Socio-Economic Development in Light of Statistical Data
The objective of this paper is to evaluate, in light of statistical data, Poland’s capacity for dynamic development
in the future and its possibilities for the attainment of its ambitious economic and social goals.
The analysis was based on the latest available data drawn primarily from Eurostat. They concern a number of
EU countries, chosen as the reference countries in the paper.
The Author discusses different measures for the evaluation of the economic and social processes to assess
Poland’s development opportunities in the coming years. For the sake of simplicity of presentation, the Author
has divided the measures into short- and long-term indices. Short-term analysis shows that Poland is successful
in the short run. Unfortunately, long-term indices, which are rarely discussed by the public, reveal a grim
picture of the performance of Poland in comparison with the reference EU countries.
The Author concludes that Poland is a country which does not pay much attention to its long-term socioeconomic development.
JEL classification: O1, O47
Keywords: short-term indices, long-term indices, socio-economic development, economic growth
.
56
Finansowy Kwartalnik Internetowy „e-Finanse” 2011, vol. 7, nr 3
www.e-finanse.com
Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie
Ul. Sucharskiego 2
35-225 Rzeszów
NUMER DOFINANSOWANY PRZEZ MINISTERSTWO NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO