Nr 2 Aktualnoœci Doradztwo Analizy

Transkrypt

MIESIÊCZNIK £ÓDZKIEGO OŒRODKA DORADZTWA ROLNICZEGO ZS. W BRATOSZEWICACH
Rolnictwo
Aktualnoœci
Doradztwo
Analizy
ISSN 12342793 Cena 3,20 z³
Nr 2
Luty 2011
Pszenica mieszañcowa
Nowe dokumenty w gospodarstwie
Karnawa³owe szaleñstwa
3
WIADOMOŚCI, INFORMACJE
Spis treści
4 AURA z dobrą aurą
5 Hodowca z komputerem
AGROTECHNIK RADZI
7 Dopłaty do materiału siewnego
8 Pszenica ozima mieszańcowa
9 Wiosenna pilęgnacja na użytkach zielonych
10 Szalone wiechy
ZOOTECHNIK RADZI
10 Sytuacja na ruynku kurcząt
11 Hodowla szynszyli
13 Przydział kwot mlecznych z rezerwy krajowej
EKONOMIKA I PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ
13 Ceny rynkowe produktów rolnych
14 Targowiska województwa łódzkiego (cz.I)
16 Sytuacja ekonomiczna rolnictwa w Unii Europejskiej
w 2010 roku
ROZWÓJ OBSZARÓW WIEJSKICH
17 Kolejne wymogi dla gospodarstw rolnych
19 Bezpieczne zboże
19 W trosce o bezpieczeństwo żywności
EKOLOGIA i ŚRODOWISKO
20 Kącik meteorologiczny
22 Ochrona środowiska
23 Kalendarz biodynamiczny
24 Zioła w ochronie drzew owocowych i krzewów (cz.I)
25 Woda...
MECHANIZACJA I BUDOWNICTWO
27 Czy warto inwestować w maszyny rolnicze
W DOMU I W OGRODZIE
28 Woda w życiu człowieka
28 Staropolskie zapusty, karnawałowe szaleństwa
i specjały
30 Olej rzepakowy „oliwą północy” (cz. II)
32 Ser w roli głównej
NASZE KULTUROWE DZIEDZICTWO
32 Bryndza podhalańska
SERWIS INFORMACYJNY
34 Targi Sadownictwa i Warzywnictwa
34 IX Pokaz Twórczości Artystycznej Kobiet
35 Międzynarodowy Rok Lasów 2011
36 Żywność dla najuboższych
37 Wieści z Wiejskiej
4
Z Eleonorą Kapustą, prezes Zarządu i Aleksandrą Durmą, wiceprezes, Grupy Producentów
Owoców i Warzyw AURA, zdobywcy pierwszego miejsca w II edycji ogólnopolskiego Konkursu EUROZAGRODA w kategorii „budynki
zagrodowe i gospodarcze”, rozmawia Grażyna
Bożyk
AURA z dobrą aurą
Grupa Producentów Owoców i Warzyw AURA
działa od…
A.D. – Grupa zarejestrowana została w 2008
roku w lipcu, natomiast w sierpniu zostaliśmy wstępnie
uznaną grupą. Do grupy należy dziewięcioro rolników.
Ale to nie jest grupa „rodzinna”?
E.K. – Nie, absolutnie. Jest to grupa sąsiedzka,
czyli jest dziewięcioro rolników z różnych miejscowości, ale z jednej gminy, gminy Bedlno. Mieliśmy podstawy do naszej obecnej działalności, bo wcześniej już
razem handlowaliśmy, kontrakty wspólnie podpisywaliśmy, czyli na dobrą sprawę ta grupa nieformalnie już
trwała od jakichś dziewięciu-dziesięciu lat. W pewnym
momencie stwierdziliśmy, że jak się zrzeszymy oficjalnie, czyli będziemy mieli tę grupę zarejestrowaną, będziemy mogli korzystać z jakichś dodatkowych jeszcze
wsparć finansowych.
Jako grupa działacie niecałe trzy lata i już pierwsza
nagroda w prestiżowym konkursie…
E.K. – Tak jak mówiłam, pracowaliśmy już
razem, więc kontynuowaliśmy tę działalność, ale powstała myśl, by pobudować wspólnie przechowalnię,
ponieważ nie wszyscy z naszych członków je mają. W
większości mają – ale nie są to przechowalnie tak bardzo nowoczesne, przystosowane do przechowywania
warzyw w kontrolowanej atmosferze. Postanowiliśmy
więc pobudować nowy obiekt, z siedzibą grupy, z biurami, z częścią socjalną. I tak się stało. Zaczęliśmy budowę w 2009 roku, czyli praktycznie rok po założeniu
grupy już weszliśmy na teren budowy. Wcześniej zakupiliśmy działkę – hektar dziesięć. Budowa też trwała w
zasadzie niecały rok, no i mamy początek 2011 roku –
przechowalnia jest w zasadzie zapełniona, działa nowe
biuro...
Do konkursu byliście zgłoszeni przez Łódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego z siedzibą w Bratoszewicach…
E.K. – I tak jakoś się stało, że tę nagrodę otrzymaliśmy.
A.D. – W tym roku województwo łódzkie zaprezentowało się bardzo ładnie, bo dwie firmy zostały
nagrodzone…
Jesteście panie zadowolone?
A.D. – W sumie tak, bo sporo osiągnęliśmy w
krótkim czasie, a co dalej, życie zweryfikuje. Na pewno
mamy duże szanse, bo mamy nowoczesne zaplecze, bo
zgoda panuje w grupie, co też jest bardzo ważne. Zobaczymy, a plany mamy dość szerokie.
Jak wygląda organizacja pracy w grupie?
E.K. – Praktycznie prawie sto procent warzyw,
które są kontraktowane wcześniej, jest sprzedawanych
przez grupę. Firma AURA kupuje warzywa od członków grupy i później sprzedaje je dalej.
Panie zajmują się poszukiwaniem odbiorców?
E.K. – Tak. Jesteśmy członkami tej grupy, a
jednocześnie jesteśmy w zarządzie. Na tę chwilę my
dwie łączymy wszystko: i reprezentację, i budowę, i
handel, i kontraktacje, czyli takie dwa w jednym. Do
pomocy mamy magazyniera, który przyjmował jesienią towar. W następnych miesiącach musimy zatrudnić
ludzi, którzy będą przygotowywali towar do sprzedaży.
No i mamy panie w biurze.
Jaki towar sprzedajecie – owoce i warzywa?
E.K. – Nasza grupa nazywa się owocowo-warzywna, ale w asortymencie mamy głównie warzywa.
Nie wiem czy zaczniemy „wchodzić” w owoce. To
wszystko będzie zależało od sytuacji na rynku, a ta na
rynku owocowym nie jest ciekawa. Jeśli chodzi o warzywa, są to warzywa dla przemysłu i na rynek świeży.
Dla przemysłu proponujemy: fasolę. seler, marchewkę,
pomidor, buraczek ćwikłowy i pory. Na rynek świeży
bardzo podobnie: pory, seler, brokuł, kapusta pekińska
i kapusta głowiasta.
5
Gdzie panie sprzedają towar, macie już swoje stałe
rynki?
E.K. – Przemysł, to Polski Ogród, czyli dawny Hortex, Oerlemans , D’aucy Polska –są to najwięksi nasi odbiorcy. Jeśli chodzi o świeży rynek – Tajfun,
Amplus, Green Factory i inne jeszcze. W roku ubiegłym sprzedaliśmy pięć tysięcy ton warzyw.
A.D. – Na pewno nie jesteśmy już w stanie
produkować dużo więcej, ani dokupować ziemi, więc
łączenie się grup jest realne.
Jak panie postrzegają przyszłość grup producenckich?
E.K. – Szansą dla grup jest ich łączenie się.
Gdybyśmy połączyli się z jeszcze pięcioma grupami,
jabłkowymi, warzywnymi i tak dalej, wtedy jedna firma
handlowa zajmowałaby się tylko dystrybucją towarów
wytworzonych przez te grupy. Raczej w tym kierunku
będzie działanie grup zmierzać, ale to jeszcze daleka
przyszłość
E.K. – Wakacje raczej mam zimą. Staram się
wyjeżdżać tam, gdzie ciepło. Nie jest tak źle. Staramy
się też, by w sobotę czy niedzielę, czy na dłuższy weekend też wyjeżdżać. Po prostu, nie zapominamy, że odpoczywać też trzeba.
Z Sylwestrem Imiołkiem, rolnikiem ze wsi
Krępa w gminie Domaniewice (województwo
łódzkie), zdobywcą pierwszego miejsca w
ogólnopolskim konkursie EUROZAGRODA w
kategorii „inne obiekty zagrodowe i obiekty
ochrony środowiska”, rozmawiają Grażyna
Bożyk i Andrzej Lis
- Teraz to nie wygląda tak, jak powinno, bo
plucha i mokro wszędzie. Ładnie to dopiero będzie.
W tym roku chcę zająć się wizerunkiem gospodarstwa. Inwestycje budowlane na razie są zakończone, czas zająć się
estetyką i wygodą. Chociaż podczas konkursu członkowie
jury podkreślali, że już jest ładnie. Brukowane podwórko
daje dużo. Pieniądze na tę inwestycję też pochodziły z programu unijnego. Cieszę się, że je wykorzystałem, bo teren
tu był bardzo nieciekawy, samochody po osie grzęzły w
błocie. Najpierw wylałem podwórko betonem. Taka prowizorka była. Po paru latach wszystko zaczęło się kruszyć
i trzeba było coś z tym zrobić. Nie żałuję, wręcz przeciwnie, jestem bardzo zadowolony, że położyłem kostkę, bo
i ładnie, i praktycznie, i niewiele drożej od szarego mniej
wytrzymałego betonu. Chcę też w końcu urządzić biuro i pokój socjalny, a także poprawić centralne ogrzewanie.
Hodowca
z komputerem
Gratulujemy prestiżowej nagrody w ogólnopolskim
konkursie. Otrzymał ją pan za pawilon hali udojowej
karuzelowej „za wkomponowanie obiektu w układ
przestrzenny zagrody”. I rzeczywiście jest u pana
przestrzennie i elegancko ...
Jak panie odpoczywają?
A.D. – Szybko i intensywnie.
Fot. Andrzej Lis
Dojarnia karuzelowa. Na czym polega nowoczesność tej
dojami?
- Przede wszystkim jej wydajność jest dużo większa niż tradycyjnej, choć cała zasada jest taka sama. W hali
udojni karuzelowej wszystko odbywa się taśmowo, krowy
wchodzą i wychodzą, czyli dojarz ma cały czas zajęcie. A
przy, na przykład, rybiej osi krowy wchodzą partiami, trzeba czekać, aż się wydoją i dopiero wpuszczane są do dojami
kolejne sztuki.
Dlaczego się pan zdecydował na krowy?
- Rozpocząłem gospodarowanie w 1997 roku.
Kupiłem gospodarstwo od rodziców. Było to typowe gospodarstwo wielokierunkowe - wszystkiego po
trochu: parę świnek, osiem krów... Ja zdecydowałem
się na krowy. Rozpocząłem od rozbudowania starej
jeszcze obory na dwadzieścia krów. Po dwóch-trzech
6
latach była ona wydłużona do trzydziestu stanowisk. I też szybko okazało się, że jest za mała. Postanowiłem zbudować coś nowszego i większego. Tamta obora była nieprzejazdowa, czyli wszystko trzeba było robić
ręcznie: zadawanie pasz, usuwanie obornika - wszystko ręcznie. Powiem szczerze, że wtedy przy tych
dwudziestu czy trzydziestu krowach było dużo, dużo
więcej pracy niż teraz przy pełnej mechanizacji przy
trzystu sztukach. Pierwsza ta już obecna nowoczesna
obora była na sześćdziesiąt-siedemdziesiąt krów plus
młodzież. Była pobudowana w 2002 roku. Szybko okazało
się, że też jest za mała. W 2008 roku została przedłużona o
praktycznie drugie tyle. W tej chwili mam około stu sześćdziesięciu krów mlecznych plus młodzież. Ponad trzysta
sztuk wszystkich zwierząt. Jak wydłużyłem oborę, dojarnia
okazała się za mało wydajna. Dojenie trwało cztery i pół godziny, teraz półtorej. Głównym celem zamontowania dojami karuzelowej było skrócenie czasu udoju. No i to nam się
udało.
Czy produkcją mleka zarobił pan na kolejne inwestycje,
czy musiał pan korzystać z kredytów?
- Cały czas korzystam ze środków unijnych.
Na przykład, „karuzela” była finansowana ze środków
PROW. Wykorzystuję również kredyty preferencyjne.
Czy bardzo trudno jest spełnić w gospodarstwie warunki
cross compliance?
- Myślę, że raczej nie. Jak gospodarstwo jest już
w miarę nowoczesne, nie jest to jakiś wielki problem. Jak
się ktoś już decyduje na pozyskiwanie środków unijnych,
wszystko tak dostosowuje, by spełniało unijne wymogi. Muszę tu podkreślić, że takich obór jak w Polsce, z kafelkami i
z taką dbałością o higienę przy pozyskiwaniu mleka nie spotkałem na przykład we Francji, gdzie byłem, bo kupowałem
tam jałówki...
- Praktycznie tak. Na ekranie komputera wyświetlają mi się wszystkie informacje o każdej sztuce: jakim bykiem pokryta, kiedy ma się wycielić, kiedy
ma się zasuszyć... Trzeba tylko pilnować i codziennie
wprowadzać dane, każde wycielenie, zasuszenie, każde krycie...
Ile osób obsługuje pana stado?
Jaka jest średnia wydajność pana stada?
- Udój prowadzi jedna osoba, w sumie przy hodowli pracuj ą trzy osoby.
- Obecnie na poziomie ośmiu tysięcy litrów
rocznie, była dziewięć, ale ostatnio trochę spadła. Krowy się pozdajały. Teraz na pewno będzie rosła, bo sytuacja się zmieniła. Mam w swoim stadzie naprawdę
wspaniałe zwierzęta, dlatego też postanowiłem pokazać je na
organizowanej przez Łódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego
z siedzibą w Bratoszewicach wystawie zwierząt. Wystawiałem swoje krowy dwa razy. W ubiegłym roku jałówka została
wiceczempionką. W tym roku również planuję przyjechać.
Jak radzi pan sobie z wykrywaniem rui?
- Mam system wykrywania rui i wszystko wyświetla mi się w komputerze. Każda krowa ma transponder, czyli jest identyfikowana, wchodząc do stacji jest rozpoznawalna. Wiem, o której godzinie zaczęła
się doić, ile litrów dała rano, ile wieczorem. Ile paszy pobrała...
Praktycznie pana praca, to praca biurowa...
Dziękujemy za rozmowę.
Fot: Andrzej Lis
7
AGROTECHNIK RADZI
Pomoc de minimis w rolnictwie
Dopłaty do materiału siewnego
Z
godnie z przepisem §1 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 16 lipca
2009 r. w sprawie terminów składania wniosków o przyznanie dopłaty
z tytułu zużytego do siewu lub sadzenia materiału siewnego kategorii
elitarny lub kwalifikowany oraz terminu i sposobu wypłaty tej dopłaty
(DzU nr 113, poz. 945 z późn. zm.)
będzie można ubiegać się o dopłatę
mającą charakter pomocy de minimis
w rolnictwie do zakupionego i zużytego do siewu lub sadzenia materiału siewnego w terminie od 15 lipca
2010 r. do 15 czerwca 2011 r.
Wnioski należy składać od 15
stycznia do 25 czerwca 2011 r.
w oddziałach terenowych Agencji
Rynku Rolnego. OT ARR Łódź,
93-578 Łódź, ul. Wróblewskiego
18, tel. 42 685-52-18, fax 42 68552-24.
Stawki dopłat do 1 ha powierzchni gruntów ornych obsianych lub
obsadzonych materiałem siewnym
kategorii elitarny lub kwalifikowany wynoszą odpowiednio:
• 100 zł – w przypadku zbóż, mieszanek zbożowych i pastewnych
• 160 zł – w przypadku roślin
strączkowych
• 500 zł – w przypadku ziemniaków.
Dopłatami z tytułu zużytego do
siewu lub sadzenia materiału siewnego kategorii elitarny lub kwalifikowany obejmuje się materiał
siewny kategorii elitarny lub kwalifikowany następujących gatunków
roślin uprawnych (gatunków roślin
rolniczych):
1) w przypadku zbóż:
a) pszenica zwyczajna
b) żyto (populacyjne, syntetyczne lub mieszańcowe)
c) jęczmień
d) pszenżyto
e) owies
2) w przypadku roślin strączkowych:
a) łubin (żółty, wąskolistny lub
biały)
b) groch siewny
c) bobik
d) wyka siewna
3) ziemniak.
Minimalna ilość materiału siewnego gatunków roślin rolniczych,
jaka powinna być użyta do obsiania
lub obsadzenia 1 ha powierzchni
gruntów ornych, wynosi:
1) 150 kg – w przypadku pszenicy zwyczajnej
2) 80 kg – w przypadku pszenicy mieszańcowej
3) 130 kg – w przypadku żyta
populacyjnego
4) 80 kg – w przypadku żyta
syntetycznego
5) 60 kg albo 1,7 jednostki
siewnej– w przypadku żyta
mieszańcowego
6) 130 kg – w przypadku jęczmienia
7) 150 kg – w przypadku pszenżyta
8) 150 kg – w przypadku owsa
9) 150 kg – w przypadku łubinu
(żółtego, wąskolistnego lub
białego)
10) 200 kg – w przypadku grochu
siewnego
11) 80 kg – w przypadku wyki
siewnej
12) 270 kg – w przypadku bobiku
13) 2000 kg – w przypadku ziemniaka
14)
140 kg – w przypadku mieszanek zbożowych lub mieszanek pastewnych sporządzonych z materiału siewnego
gatunków lub odmian roślin
zbożowych lub pastewnych
wymienionych w pkt 1-12.
W 2010 r. o dopłaty starało się
ponad 4,5 tys. producentów rolnych
z terenu województwa łódzkiego.
Nabywca materiału siewnego
powinien otrzymać od sprzedającego odpowiednie dokumenty potwierdzające zakup. Na fakturze zakupu winny znaleźć się informacje
o materiale siewnym: nazwa gatunku i odmiany, kategoria lub stopień
kwalifikacji oraz numer partii materiału siewnego, data sprzedaży.
W 2011 r. obowiązuje n o w y
wzór wniosku o przyznanie dopłaty. Nowością jest również wprowadzony obowiązkowy f o r m u l a r z informacji przedstawianych
przez wnioskodawcę. Agencja Rynku Rolnego uprzejmie informuje, że
wnioski o przyznanie dopłaty złożone przed 15 stycznia 2011 r. zostaną
rozpatrzone odmownie.
Agnieszka Jędrzejewska
Na podstawie Zarządzenia nr
209/2010/Z Prezesa ARR z 27 grudnia
2010 r.
KOLEKTORY SŁONECZNE
Kotłownie,
Kompletne Systemy Grzewcze
Sprzedaż, montaż, doradztwo
www.kolektory.lodz.pl
tel. 601 31 00 14
8
AGROTECHNIK RADZI
Można się ubiegać o dopłatę mającą charakter pomocy de minimis w rolnictwie do zakupionego
i zużytego do siewu kwalifikowanego materiału siewnego pszenicy ozimej mieszańcowej
Pszenica ozima mieszańcowa
W
hodowli odmian mieszańcowych odmian pszenicy ozimej wykorzystano zjawisko heterozji,
które przejawia się bujnością, dobrym wigorem,
ale przede wszystkim dużym plonem nasion mieszańców.
W produkcji rolniczej jako materiał siewny należy używać
wyłącznie mieszańce pierwszego pokolenia (F1). Odmiany mieszańcowe tworzy się poprzez skrzyżowanie odpowiednio dobranych form rodzicielskich. Cena 1 jednostki
siewnej w 2010 roku wynosiła ok. 320 zł. Norma wysiewu
2 jednostki na 1 ha.
Pszenice ozime mieszańcowe mają wybitny wskaźnik krzewienia, dlatego zalecana obsada nasion w zależności od terminu siewu i rodzaju stanowiska wynosi
120-200 nasion/m2.
HYBNOS F1 (C)
Zalety: tolerancja na stres, tolerancja na okresowe susze,
na trudne stanowiska; rośliny średnio wysokie; masa
1000 nasion średnia; termin kłoszenia i dojrzałości: średnio-późny; średnia odporność na choroby; siew: od 20
września do końca października; rośliny wykazują się
bardzo dobrym wigorem i ponadprzeciętną zdolnością
krzewienia, dlatego zaleca się w przypadku wczesnego
siewu, przy normalnych warunkach glebowo-klimatycznych wysiew 150 nasion/m2, przy siewie późniejszym
i w gorszych warunkach – do 200 nasion/m2; nasiona
sprzedaje się w jednostkach siewnych, jedna jednostka
zawiera 750 tys. żywych nasion –wystarcza to na obsiew
0,5 ha; nawożenie azotowe (kg N/ha):
• faza krzewienia EC 21 – 25
60-100
• faza strzelania w źdźbło EC 31 – 35 50- 80
• faza kłoszenia EC 49 – 51
50- 90;
plonowanie bardzo wysokie.
HYBRED F1 (B)
Jest wysokoplenną odmianą chlebową z dobrą tolerancją na choroby, dlatego doskonale nadaje się na stanowiska
wilgotne i ciepłe z dużym zagrożeniem Fusarium; dobrze
wykształcony system korzeniowy umożliwia osiągnięcie
wysokiego plonu także na słabszych stanowiskach, ze
względu na dostępność wody w głębokich warstwach gleby; może z powodzeniem zastąpić uprawy żyta lub pszenżyta na glebach pszenno-żytnich; rośliny średnio wysokie;
masa 1000 nasion średnio wysoka; termin kłoszenia i dojrzałości: średnio późny; wysoka tolerancja na okresowe
susze; średnia zimotrwałość; duża odporność na wyleganie; siew: od połowy września do połowy października;
ilość wysiewu (nasion/m2):
• wczesny, dobre warunki glebowe
130-150
• optymalny, średnie warunki glebowe 150-175
• późny, gorsze warunki glebowe
175-200;
nawożenie azotowe (kg N/ha):
• faza krzewienia EC 13-25
60-100
• faza strzelania w źdźbło EC 29-31
50-80
• dawka późna EC 39
50-80;
plonowanie wysokie do bardzo wysokiego.
HYMACK F1 (B)
• mieszaniec o jakości chlebowej B
• mała podatność na wyleganie i porastanie oraz
na zgorzel podstawy źdźbła
• średnia do wysokiej zimotrwałość
• dobra przydatność do wczesnego siewu
• dobra jakość mąki na cele piekarnicze
• masa 1000 nasion średnio-wysoka; siew: od połowy września do końca października; ilość wysiewu (nasion/m2):
• wczesny, dobre warunki glebowe
120-150
• optymalny, średnie warunki glebowe 150-175
• późny, gorsze warunki glebowe
175-200
Nawożenie azotowe (kg N/ha)
• faza krzewienia EC 13-25
60-100
• faza strzelania w źdźbło EC 29-31 50-80
• dawka późna EC 39
50-80.
Jedynym dystrybutorem nasion scharakteryzowanych odmian pszenic mieszańcowych jest:
SAATEN-UNION Polska Sp. z o.o.
Zawarte w artykule informacje nie są zaleceniem
uprawowym; starałam się jedynie napisać o „nowinkach”, które są w uprawie w Polsce.
Na podstawie oferty firmy SAATEN-UNION Polska Sp. z o.o.
9
AGROTECHNIK RADZI
Wiosenna pielęgnacja
na użytkach zielonych
W
iosenne zabiegi na trwałych użytkach zielonych,
to najważniejsze czynności mające wpływ na ilość i jakość
pasz dla bydła. Do wiosennych
zabiegów na łąkach i pastwiskach
należy: utrzymanie odpowiedniego
stanu zawartości darni (wałowanie,
bronowanie), usuwanie zbędnych
zakrzaczeń, rozgarnianie kretowisk,
kopców, wiosenne nawożenie oraz
sprawdzenie i ewentualna naprawa
istniejących ogrodzeń i urządzeń
wodno – melioracyjnych.
Włókowanie jest jedynym sposobem, który pozwala na równomierne rozgarnięcie kretowisk.
Najlepszym terminem włókowania
jest początek okresu wegetacyjnego. Opóźnienie włókowania powoduje negatywne skutki, ponieważ
pod grubą warstwą ziemi giną szlachetne trawy pastewne. Te miejsca
opanowywane są przez małowartościowe gatunki traw i trudne do
zwalczania chwasty dwuliścienne.
Jednym z podstawowych czynników plonotwórczych jest wiosenne nawożenie dostosowane do
wymagań pokarmowych roślin
i zasobności gleby. Do nawożenia
użytków zielonych obok nawozów
mineralnych wykorzystuje się także nawozy naturalne.
Termin zastosowania gnojówki na łąki, nie powodujący strat
składników i zanieczyszczenia wód
gruntowych, to wczesna wiosna tuż
po ruszeniu wegetacji. Jednorazowo
na powierzchnię 1 ha łąki można
zastosować 10 -15 m3 tego nawozu,
który zawiera średnio 20 – 30 kg
azotu, 60-90 kg potasu i niewielką
ilość mikroelementów.
Tę ilość gnojówki należy rozcieńczyć, jeżeli stosuje się ją w dni
bezdeszczowe lub nie rozcieńczać,
w czasie deszczu i mżawki. Nie należy rozlewać jej w dni wietrzne,
gdyż azot występujący w formie
amoniaku, ulatnia się do atmosfery i następują znaczne straty tego
pierwiastka. Gnojówkę traktuje się
głównie jako nawóz potasowy, ponieważ zawiera najwięcej tego pierwiastka. Zastosowanie 70 kg potasu
jednorazowo w gnojówce to wystarczająca dawka pod jeden pokos i nie
należy stosować więcej żadnych nawozów mineralnych zawierających
potas pod dany odrost.
Roślinność trawiasta przy obfitości potasu w glebie pobiera go
w nadmiarze, czyniąc paszę gorszej jakości lub wręcz szkodliwą
dla zdrowia zwierząt. Pod drugi lub
trzeci pokos na łąkach należy zastosować drugą dawkę potasu w formie
soli potasowej lub innych nawozów
zawierających ten składnik. Na pastwiskach nie zleca się stosowania
gnojówki wiosną, lecz jesienią po
zakończeniu wypasu.
Nawożenie mineralne azotem
łąk i pastwisk zastosować wczesną
wiosną po ruszeniu wegetacji. Najodpowiedniejszymi na pastwiska są
szybko działające formy nawozów
azotowych np. saletra, a pod użytkowanie kośne należy stosować formy wolniej działające np. mocznik,
saletrzak. Jednorazowa dawka tego
składnika pod pokos lub odrost na
pastwisku to 50 -60 kg na 1 ha. Stosowanie większych lub skomasowanych dawek tego składnika jest
nieuzasadnione ekonomicznie ani
też zdrowotnie dla zwierząt.
Nawożenie mineralne azotem
łąk i pastwisk stosować każdorazowo pod pokos lub odrost na pastwiskach. W przeciwnym razie roślinność 1- go pokosu będzie zawierała
nadmiar szkodliwych dla zdrowia
azotanów, a następne pokosy będą
ubogie w białko i zieloną masę.
Nawożenie fosforowe można
wykonać jesienią lub wiosną, gdyż
pierwiastek ten nie ulega wypłukaniu z gleby. Jest to bardzo ważny
pierwiastek wpływający na zdrowie
i wydajność mleczną zwierząt, chociaż nie wpływa znacząco na ilość
plonu. Nawożenie tym składnikiem
zależy od jego zasobności w glebie.
Przy średniej zawartości, niezbędna
roczna dawka na 1ha wynosi około
60 kg czystego składnika jednorazowo wiosną lub jesienią.
Wapnowanie wykonuje się tylko
jesienią. Odpowiedniejsze są formy węglanowe wolniej działające.
Wapń jest bardzo ważnym makroelementem wpływającym na przyswajalność magnezu przez rośliny,
a w wyniku odkwaszania na uruchamianie fosforu niezbędnego dla
trwałości roślin motylkowych.
Wczesna wiosna to najskuteczniejszy termin walki z chwastami
zwłaszcza uciążliwymi np. szczawiami, mniszkiem, pokrzywą.
Walka ze szczawiami tępolistnymi i kędzierzawymi będzie najskuteczniejsza, gdy występują w fazie
rozety liściowej (miesiąc kwiecień).
Zastosowanie oprysku w tej fazie
powoduje dobre pokrycie roślin
preparatem. Gdy szczawie wybijają
w pędy kwiatostanowe zabieg Asuloxem staje się nieskutecznym.
Walkę z chwastami najlepiej
rozpocząć, gdy zajmują jeszcze
niewielką przestrzeń, wówczas zabieg można wykonać punktowo,
opryskiwaczem plecakowym przy
niewielkim użyciu środka chemicznego. Jeśli chwasty zajmują 30 –
40% powierzchni, zabieg wykonać
należy na całym użytku zielonym.
Chemiczne zwalczanie chwastów
należy prowadzić zgodnie z zaleceniami zawartymi w ulotce i etykiecie preparatu.
Z uwagi na trudności w przeprowadzaniu chemicznej walki
z chwastami na łąkach i pastwiskach oraz na negatywny wpływ na
zwierzęta, pozostałości związków
chemicznych, zaleca się również
metodę mechaniczną usuwania
chwastów runi.
Maria Hałas
Materiały źródłowe; publikacje z dziedziny gospodarka na użytkach zielonych.
10
AGROTECHNIK RADZI
Szalone wiechy
Wraz ze zmieniającym się klimatem, zmieniają się także zagrożenia ze strony różnych patogenów. Jednym z nich jest choroba
roślin kukurydzy zwana szalonymi wiechami (z ang. crazy top).
Na południu kraju choroba ta wystąpiła epidemicznie.
W
Polsce chorobę wykryto
w 2002 roku na polach
kukurydzy pod Wrocławiem. W ubiegłym roku choroba
wystąpiła po raz pierwszy na tak
dużą skalę. Porażenie kukurydzy
obserwowano zarówno na dużych
areałach, jak i w przydomowych
ogródkach. Sprawcą choroby jest
grzyb Sclerophthora macrospora,
którego inne gatunki wywołują na
przykład mączniaka rzekomego
zbóż. Choroba ta na świecie (USA,
Meksyk, Australia, Afryka, Azja,
Rosja, Kanada) powoduje czasami
straty o znaczeniu gospodarczym.
Wyjątkowo mokry ubiegły rok
sprzyjał rozwojowi tej choroby, gdyż
zarodniki tego grzyba rozprzestrzeniają się w środowisku wodnym.
Optymalna temperatura do jego roz-
woju to 10-25OC i wysoka wilgotność
powietrza. Najbardziej narażone na
porażenie są rośliny w fazie 2-4 liści
na podtopionych polach. Samo podtopienie nie powinno trwać jednak
dłużej niż 2 doby. Chorobie sprzyja
także uprawa kukurydzy w monokulturze, w pobliżu cieków i zbiorników
wodnych, w nieckach terenu.
Objawy choroby są następujące.
Początkowo na liściach pojawiają
się chaotyczne smugi i pasma, a porażone liście skręcają się. Później na
polu obserwuje się rośliny z dziwnie wyglądającymi wiechami. Najbardziej charakterystycznym objawem crazy top jest występowanie
w miejscu kolby skupiska zniekształconych wiech. Wartość pokarmowa takiej kukurydzy kiszonkowej jest bardzo obniżona, a ziarnowa
w ogóle nie wytwarza plonu.
W rozprzestrzenianiu i zimowaniu tego patogenu pomaga infekcja
jesienna chwastów i dzikich traw.
Póki co nie ma skutecznych metod
walki z tą chorobą. Znanym i polecanym sposobem walki z crazy top
jest zmianowanie, wysiew kukurydzy w miejscach, które nie sprzyjają
rozwojowi tego patogenu oraz uregulowanie stosunków wodnych na
polu. Niestety w 2010 roku to przyroda okazała się silniejsza i wymienione wyżej sposoby ochrony kukurydzy na niewiele się zdały.
Hubert Sierant
Na podstawie: Korbas M., „Crazy top
już w Polsce”, w „top agrar” nr 11/2010
ZOOTECHNIK RADZI
„Zwierzę jako istota żyjąca, zdolna do odczuwania cierpienia, nie jest rzeczą. Człowiek jest mu winien
poszanowanie, ochronę i opiekę”. „Każde zwierzę wymaga humanitarnego traktowania”.
(DzU nr 106, poz. 1002 z 2003 r.)
Sytuacja na rynku kurcząt
W styczniu 2011 r. sprzedaż kurcząt prowadził tylko:
zlikwidowanych, w tym znaczące
w branży:
Ø Zakład Wylęgu Drobiu
Tomdrob Sp. z o.o.
ul. Łódzka 116/120
Zaborów I
tel.: 44 723 74 47.
Kurczęta brojlery rasy Ross:
- cena detaliczna – 2,00 zł
- cena hurtowa – 1,25 zł.
Kurczęta ogólnoużytkowe będą
dostępne w późniejszym terminie.
Ø PPH Poldrob SA w Łodzi
Zakład Wylęgu Drobiu
w Rzgowie
ul. Letniskowa 2
Rzgów
tel.: 43 214 12 26
(zakład w likwidacji).
Gęsi dostępne będą od marca br.
w zakładzie:
Ø PPH Poldrob SA w Łodzi
Zakład Wylęgu Drobiu
w Bratoszewicach
ul. Szkolna 28
Bratoszewice
Bogatsza oferta piskląt będzie
przedstawiona w kolejnym numerze RADY.
Wiele zakładów wylęgu drobiu
w województwie łódzkim zostało
tel. 42 647 04 67
(zakład zlikwidowany).
Ø Exdrop SA
ul. Mickiewicza 8
Łęczyca
tel.: 24 721 23 05.
lek. wet. Elżbieta Berska
11
ZOOTECHNIK RADZI
Hodowla szynszyli
S
zynszyle są małymi gryzoniami, z pięknym i bardzo
delikatnym, popielatym futerkiem. Naturalnym obszarem występowania tych zwierząt są suche obszary Ameryki Południowej: Chile,
Boliwia, Peru. Żyją tam na terenach
kamienistych, piaszczystych, porośniętych ubogą roślinnością.
Suchy klimat, brak opadów
i skąpe pożywienie sprawiły, że tryb
życia szynszyli jest bardzo skromny. Prowadzą one nocny tryb życia,
kryjąc się w dzień przed silnym
słońcem i swoimi wrogami, drapieżnymi ptakami, w skalnych rozpadlinach i norach. W poszukiwaniu pożywienia wychodzą wcześnie
rano albo pod wieczór, by następnie
wygrzać się w promieniach zachodzącego słońca.
Odżywiają się przeważnie suchymi trawami, jagodami, korzonkami, korą z drzew, a do picia wystarcza im poranna rosa z kaktusa.
Szynszyle, ani ich karma nie wydzielają
przykrych
zapachów
i dlatego można je trzymać nawet
w mieszkaniu. Szynszyla jest łagodna i nie gryzie, co jest dużą zaletą tej hodowli i sprawia hodowcy
wiele przyjemności w codziennym
obcowaniu z tymi zwierzętami.
Szynszyle są na ogół odporne na
choroby. Trudno jest znaleźć drugi
tak prosty i wdzięczny w hodowli
gatunek zwierzęcia futerkowego.
Praktyczne rady
Jak zaczynać hodowlę?
Pod względem trybu życia
i odżywiania szynszyle hodowane
w warunkach sztucznych niewiele
różnią się od swoich dzikich przodków. Zwierzęta te zostały bowiem
stosunkowo niedawno udomowione.
Pierwszą hodowlę założono w 1923
roku w USA, a masowego charakteru nabrała ona dopiero po II wojnie światowej. Pierwsza hodowla
szynszyli w Polsce założona została
w 1956 roku przez Elwirę i Władysława Rżewskich.
Szynszyle
nadal
pozostają
zwierzętami mało udomowionymi i każdy, kto chce się zająć ich
chowem, musi im stworzyć odpowiednie warunki bytowe, zgodne
z przyzwyczajeniami tych zwierząt.
Przesypiają one w większości dzień
przykurczone na półeczce albo
w kąciku klatki. Są płochliwe i nie
lubią, kiedy się je chwyta. Wystraszone gubią włosy.
Decydując się na chów szynszyli trzeba być cierpliwym. Początkujący musi pamiętać, że nie da się
czerpać zysków z takiej hodowli
w pierwszym czy drugim roku.
Początkujący hodowca może
zaczynać od 5-10 par. Na taką hodowlę można przeznaczyć wolne
pokoje mieszkalne, poddasze lub
wysoko umieszczoną, suchą i dobrze
oświetloną suterenę. Pomieszczenie
ogólnie powinno być suche, czyste
o wilgotności 50-65%. Temperatura w zimie w pomieszczeniach wykotowych powinna wynosić 16OC,
a w pomieszczeniach do odchowu
młodzieży 5-12OC; latem maksymalna do 20-22OC. Temperatura 28OC
powoduje osowiałość zwierząt, a powyżej 32OC śmierć.
Zwierzęta należy zakupić najlepiej z ferm zarodowych. Szynszyle można kupować przez cały
rok. Najlepiej kupować zwierzęta
młode, które łatwiej przyzwyczają
się do zmiany miejsca, do nowych
warunków życia i właściciela. Najodpowiedniejszy do kupowania jest
wiek 3-6 miesięcy.
Zwierzęta są hodowane w klatkach z metalowej ocynkowanej
siatki w zestawach poligamicznych
(tzn. 1 samiec + 4 samice). Każdy
zestaw potrzebuje dwie podwójne
klatki (wymiary: 100 cm x 45 cm x
35 cm). Na 15 m² można hodować
80 sztuk. Klatki muszą być wyposażone w następujące elementy: karmidełko, schron lub kotnik, poidełko, wanienkę do kąpieli, półeczkę
wypoczynkową i tace nawozowe.
Żywienie
Szynszyle są zwierzętami roślinożernymi. W warunkach naturalnych żywią się liśćmi, korzeniami,
pędami i owocami różnych roślin.
Przeniesione do warunków chowu
klatkowego zmuszone są do korzystania ze znacznie mniej urozmaiconego zestawu komponentów
pokarmowych. Efekty hodowlane
i ekonomiczne zależą w ogromnej mierze od właściwego żywienia zwierząt. Dlatego też hodowcy
powinni przywiązywać ogromną
uwagę do racjonalnego żywienia
szynszyli. W tym celu należy przestrzegać następujących zasad:
l przestrzegać higieny karmy
l unikać raptownych zmian karmy
l nie podawać pasz, co do których
istnieje obawa, że zastosowano
chemiczne środki ochrony roślin
l starać się zapewnić możliwie
bogaty zestaw komponentów
paszowych
l nie podawać paszy spleśniałej,
stęchłej bądź przemrożonej.
Do podstawowych pasz w żywieniu szynszyli należą: pasze objętościowe suche (siano) oraz pasze
treściwe. Orientacyjna zawartość
podstawowych składników w podawanej mieszance pasz treściwych
powinna wynosić:
l białko 15-20%
l tłuszcz 3-8%
l węglowodany 50-55%.
W nowoczesnych fermach stosowane są mieszanki granulowane pełnoporcjowe o zróżnicowanym składzie, adekwatne do różnych stanów
fizjologicznych zwierząt. Szynszyle
karmi się raz na dobę, o tej samej porze, najlepiej wieczorem.
Należy podkreślić, że najlepiej
i najbezpieczniej jest żywić szynszyle pełnodawkowymi granulowanymi paszami i dobrej jakości sianem do woli.
ZOOTECHNIK RADZI
12
Rozpłód
Ruja występuje u szynszyli co
28-35 dni. Ciąża trwa 111-115 dni.
Okres wzmożonego popędu płciowego i skutecznych pokryć występuje u szynszyli od listopada do
maja, osiągając swój punkt szczytowy w styczniu i lutym.
Po trzech dniach od wykotu zamykamy dostęp samca do samicy.
Daje to możliwość ponownego pokrycia samicy i otrzymania następnego miotu. Istnieje możliwość uzyskania 3 miotów w roku. W miocie
może być od 1 do 6 młodych. Najczęściej są 2-3 sztuki. Samica pozostaje z młodymi 50-60 dni. Następnie młode odsadzamy i traktujemy
jak dorosłe. W momencie odsadzenia powinny ważyć około 220-250 g
lub więcej. Przebywają razem do 3-4
miesięcy, masa ciała powinna kształtować się w granicach 320-350 g.
Potem trzeba je rozdzielić i umieścić
pojedynczo w klatkach, aby uniemożliwić przedwczesne krycia.
Użytkowanie futerkowe
Celem chowu szynszyli jest uzyskanie wartościowych skór. Szynszyle mają najdelikatniejszą i najgęstszą okrywę włosową ze wszystkich
znanych zwierząt futerkowych ze
względu na wyjątkową strukturę
włosa. Dojrzałość futerkową osiągają szynszyle w zależności od terminu
urodzenia. Urodzone w okresie wiosennym do czerwca osiągają dojrzałość okrywy w wieku 10-12 miesięcy, a urodzone w czerwcu i później
– w wieku 9 miesięcy. Do wieku 8
miesięcy młode szynszyle traktuje się
jednakowo, bez względu na to, czy
zostaną skierowane do dalszego cho-
wu czy do skórowania. Identycznie
się je żywi i pielęgnuje.
Gdy osiągną wiek 8 miesięcy
oddziela się te szynszyle, które mają
pozostać w stadzie od tych, które będą przeznaczone na skóry. Te
ostatnie przenosi się do oddzielnego
pomieszczenia, w którym pozostają do czasu uzyskania dojrzałości
włosowej. Pełna dojrzałość okrywy włosowej powinna cechować
się jednolitą strukturą, jednolitym
ubarwieniem, puszystością i jedwabistością, gładkością powierzchni.
Po rozdmuchaniu włosów barwa
skóry powinna być cielista (bladokremowa), wówczas zwierzę nadaje
się do uboju. Szynszyla łapie się za
ogon lub uszy, aby nie spowodować
odruchu obronnego polegającego
na wypuszczaniu włosów.
Szynszyle ubija się przez usypianie chloroformem lub elektrycznie. Skórę zdejmuje się systemem
płaskim, rozcinając wzdłuż linii
brzucha. Po uczesaniu i oczyszczeniu suszy się je na desce. Wysuszone skóry poddaje się wyprawie
i sprzedaży.
Hodowla szynszyli nie jest łatwa,
wymaga dużego zaangażowania
i wiedzy dotyczącej podstawowych
zasad hodowli tych zwierząt. Praca
z szynszylami jest jednak przyjemna
i nie zajmuje dużo czasu, a może być
również opłacalna w zależności od
jakości uzyskanych skór i aktualnej
koniunktury.
Tadeusz Klekociński
Na podstawie: www.szynszyle.com.
pl, www.hodowle.eu/239 Hodowla
szynszyli, szynszyle-kujawy.com, prof.
Andrzej Frindt, inż. Danuta Dąbrowska
– „Podstawowe wiadomości o chowie
szynszyli”
UWAGA!!!
MAZOWIECKIE CENTRUM HODOWLI I ROZRODU ZWIERZĄT SP. Z O.O.
W ŁOWICZU
ZAKŁAD W KRUSZOWIE
POSZUKUJE KANDYDATÓW Z WYKSZTAŁCENIEM ZOOTECHNICZNYM LUB ROLNICZYM NA
INSEMINATORÓW KONTRAKTOWYCH BYDŁA I TRZODY CHLEWNEJ
w rejonach: - Rzgów, Nowosolna, Brójce - Białaczów, Opoczno, - Będków, - Przedbórz
GWARANTUJEMY: ZDOBYCIE KWALIFIKACJI NA KURSIE MCHiRZ, UMOWĘ O WSPÓŁPRACY NA CZAS NIEOKREŚLONY
DLA ABSOLWENTA KURSU, WYPOSAŻENIE NIEZBĘDNE DO WYKONYWANIA ZAWODU, ATRAKCYJNE ZASADY WSPÓŁPRACY.
ZAINTERESOWANYCH PROSIMY O KONTAKT TELEFONICZNY POD NR (42) 614-34-21
LUB ZAPRASZAMY DO ZAKŁADU W KRUSZOWIE, ul. Żeromińska 18a, 95-080 Tuszyn.
13
ZOOTECHNIK RADZI
Przydział kwot mlecznych
z rezerwy krajowej
Z
akończony został proces wydawania decyzji w sprawie
przydziału kwot indywidualnych z krajowej rezerwy kwoty
krajowej dla producentów mleka,
którzy przekroczyli swoje limity
produkcyjne w roku kwotowym
2009/2010 i złożyli wnioski o przydział kwoty z rezerwy krajowej
w terminie 1.04-31.07. 2010 roku.
Zgodnie z Ustawą z 20 kwietnia 2004 roku o organizacji rynku
mleka i przetworów mlecznych
(z późniejszymi zmianami), kwotę
indywidualną z krajowej rezerwy
przyznaje się w wysokości nadwyżki wielkości sprzedaży mleka lub
przetworów mlecznych w poprzednim roku kwotowym, nad wielkością kwoty indywidualnej stanowiącej własność producenta w dniu 31
marca roku kwotowego poprzedzającego rok kwotowy, w którym złożono wniosek. Wysokość kwoty indywidualnej przyznanej z krajowej
rezerwy nie może być mniejsza niż
500 kg oraz nie może być większa
niż 30.000 kg. Jeżeli zapotrzebowanie na przydział kwoty indywidualnej przekracza wysokość rezerwy
krajowej przewidzianej na ten cel,
określany jest corocznie współczynnik przydziału indywidualnej kwoty
z rezerwy krajowej.
W roku kwotowym 2010/2011
zapotrzebowanie na limity z krajowej rezerwy przeznaczonej dla dostawców bezpośrednich nie zostały
przekroczone. Przydział indywidualnych kwot bezpośrednich będzie
zgodny z faktycznym przekroczeniem sprzedaży, mieszczącym się
w przedziale 500-30.000 kg.
Natomiast zapotrzebowanie na
limity z krajowej rezerwy przeznaczonej dla dostawców hurtowych
okazało się wyższe od krajowej rezerwy określonej na ten rok. Zgodnie
z ustawą, Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi w drodze rozporządzenia
z 24 listopada 2010 r. (DzU nr 230,
poz. 1517) określił współczynnik
przydziału kwot indywidualnych
z krajowej rezerwy przeznaczonej
dla dostawców hurtowych. W roku
kwotowym 2010/2011 wysokość
tego współczynnika wynosi 0,6989.
Przydział indywidualnych kwot
hurtowych z rezerwy krajowej będzie zgodny z faktycznym przekroczeniem sprzedaży pomnożonym
przez współczynnik przydziału.
W związku z tym, aby dostawca
hurtowy mógł uzyskać kwotę z rezerwy krajowej, minimalne przekroczenie indywidualnej kwoty za
rok 2009/20010 musiało być wyższe
niż 715 kg (715x0,6989=499,7 czyli
mniej niż 500 kg – odmowa przyznania kwoty z rezerwy krajowej).
Oddział Terenowy ARR w Łodzi
poinformował, że wydał 3.543 decyzje o przyznaniu kwoty indywidualnej z krajowej rezerwy kwoty krajowej na łączną liczbę 19.261.059 kg.
Anna Kostrzębska
Na podstawie materiałów informacyjnych ARR
Województwo łódzkie – 27.12-31.12.2010 r.
Ceny rynkowe produktów rolnych
Ł
ódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego zs. w Bratoszewicach prowadzi co tydzień monitoring 21 targowisk
i 15 ubojni z terenu województwa łódzkiego. Poniżej przedstawiamy ceny ważniejszych produktów roślinnych i zwierzęcych w ostatnim tygodniu grudnia 2010 r., w porównaniu z cenami sprzed tygodnia, miesiąca
i sprzed roku.
A.
Wybrane produkty roślinne
Ceny w złotych 1 dt
Wyszczególnienie
żyto
pszenica
jęczmień
owies
mieszanka zbożowa
pszenżyto
ziemniaki jadalne
minimalna
maksymalna
średnia
średnia sprzed
miesiąca
średnia sprzed
roku
55
75
65
60
60
60
80
70
90
85
60
80
80
130
64,2
81,4
76,1
60,0
66,1
68,5
105,8
55,0
77,0
71,4
53,5
61,0
61,8
95,0
29,1
50,3
45,0
36,8
40,4
39,2
59,4
14
B.
Wybrane produkty zwierzęce
Wyszczególnienie
tuczniki kl.1
maciory
buhajki
jałówki
krowy
cielęta
prosięta (para) do 15 kg
wagi żywej
jaja kurze (mendel)
minimalna
3,60
2,12
5,00
3,71
2,65
5,83
Ceny w złotych 1 kg żywej wagi
średnia sprzed
maksymalna
średnia
miesiąca
4,06
3,80
3,75
2,80
2,47
2,58
6,57
5,79
5,65
4,98
4,45
4,43
4,03
3,34
3,32
9,01
7,77
7,60
średnia sprzed
roku
3,62
2,54
5,54
4,34
3,20
7,61
120
160
140
154
277
6,00
12,00
8,55
7,50
7,65
Analiza cen zawartych w powyższych tabelach wykazuje, że:
1. W analizowanym tygodniu w porównaniu do okresu
sprzed tygodnia wyższa jest cena targowiskowa żyta
o 5,8%, pszenicy o 1,8%, jęczmienia o 1,3%, owsa
o 6,6%, mieszanki zbożowej o 2,3%, pszenżyta
o 1,8%, ziemniaków jadalnych o 5,5%.
2. W porównaniu do tego samego okresu w miesiącu ubiegłym wyższa jest cena targowiskowa żyta
o 16,7%, pszenicy o 5,7%, jęczmienia o 6,6%, owsa
3. W porównaniu do tego samego okresu w roku ubiegłym wyższa jest cena targowiskowa żyta o 120,6%,
pszenicy o 61,8%, jęczmienia o 69,1%, owsa
4. W porównaniu do okresu sprzed tygodnia wyższa
jest cena skupu cieląt rzeźnych o 4,7%, cena targowiskowa mendla jaj kurzych o 7,5%; niższa jest
cena skupu tuczników o 0,3%, cena skupu macior
o 4,3%, cena skupu buhajków rzeźnych o 1,9%,
cena skupu jałówek rzeźnych o 0,9%, cena skupu
krów rzeźnych o 5,1%, cena targowiskowa pary
prosiąt o 2,8%.
5. W porównaniu do tego samego okresu w miesiącu
ubiegłym wyższa jest cena skupu tuczników o 1,3%,
cena skupu buhajków rzeźnych o 2,5%, cena skupu
jałówek rzeźnych o 0,5%, cena skupu krów rzeźnych
o 0,6%, cena skupu cieląt rzeźnych o 2,2%, cena targowiskowa mendla jaj kurzych o 14,0%; niższa jest
cena skupu macior o 4,3%, cena targowiskowa pary
prosiąt o 9,1%.
6. W porównaniu do tego samego okresu w roku ubiegłym wyższa jest cena skupu tuczników o 5,0%,
cena skupu buhajków rzeźnych o 4,5%, cena skupu
jałówek rzeźnych o 2,5%, cena skupu krów rzeźnych
o 4,4%, cena skupu cieląt rzeźnych o 2,1%, cena targowiskowa mendla jaj kurzych o 11,8%; niższa jest
cena skupu macior o 2,8%, cena targowiskowa pary
prosiąt o 49,5%.
Waldemar Sender
Kształtowanie się cen na podstawowe produkty rolne w 2010 r.
Targowiska
województwa łódzkiego
część I
J
ak co roku Łódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego z siedzibą
w Bratoszewicach prowadził
monitoring cen produktów rolnych
na targowiskach woj. łódzkiego.
Metodyka dotycząca zbierania cen
jest taka sama jak w latach poprzednich. Pozostała także taka sama liczba punktów, z których są zbierane
dane cenowe. Dla badanych produktów rolnych, tj: zbóż, ziemniaków,
prosiąt, krów mlecznych, warzyw,
wykonano roczne zestawienie cen.
Średnie ceny tych produktów w poszczególnych miesiącach przedstawione są w tabelach.
15
Zestawienie średnich cen zbóż i ziemniaków z targowisk woj. łódzkiego w 2010 r.
w rozbiciu na miesiące w zł/dt
Wyszczególnienie
Żyto
Pszenica
Pszenżyto
Jęczmień
Owies
Mieszanka zbożowa
Ziemniaki jadalne
Sty Luty Mar Kwie Maj Czer Lip Sier Wrz Paź Lis Gru
29,8 30,7 30,1 28,7 28,4 33,0 35,0 40,4 53,4 56,4 54,6 59,0
51,7 52,1 51,2 50,1 50,1 56,6 56,3 65,3 74,3 76,9 76,2 79,3
40,3 40,8 40,2 38,8 38,2 43,0 42,8 48,3 59,4 61,2 61,0 66,0
45,7 46,9 46,3 45,7 46,6 50,3 50,2 55,3 66,0 69,3 71,1 73,6
38,1 39,2 39,5 38,5 37,7 39,8 40,4 45,3 50,4
52 53,8 56,8
42,6 42,9 41,1 40,9 40,3 44,2 43,8 47,2
55 56,9 59,4 63,9
70,5 75,1 77,0 73,5 75,6 91,0 85,0 91,5 95,3 91,9 91,6 99,4
W przedstawionej wyżej tabeli widoczna jest w pierwszej części roku do maja włącznie stagnacja cen zbóż
i ziemniaków jadalnych. Druga część roku od czerwca
do grudnia to systematyczny wzrost cen zbóż i ziemniaków jadalnych.
Ceny zbóż do maja były na umiarkowanie niskim
poziomie i wynikały z dobrych zbiorów w poprzednim
roku. Nadmierne opady w bieżącym roku wiosną oraz
w okresie zbiorów zbóż wpłynęły na niższe zbiory zbóż
i gorszą ich jakość. Przełożyło się to automatycznie na
ceny zbóż, które od czerwca zaczęły w szybkim tempie
rosnąć. Pszenica, jęczmień, owies i mieszanka zbożowa
podrożały na koniec roku w porównaniu do maja o 5060%, pszenica podrożała o około 70%, a żyto podrożało
o ponad 100%.
Cena ziemniaków jadalnych od początku roku była
na dość wysokim poziomie, a od czerwca do grudnia
wzrosła o ponad 30%. Wzrost ceny wynika z niskich
plonów, na które miały wpływ nadmierne opady. Duże
uwilgotnienie gleby spowodowało także gnicie ziemniaków jeszcze w gruncie oraz duże straty w ich przechowywaniu.
Porównanie cen zbóż i ziemniaków, styczeń do grudnia przedstawia poniższe zestawienie:
Żyto
Pszenica
Pszenżyto
Jęczmień
Owies
Mieszanka zbożowa
Ziemniaki
wzrost
wzrost
wzrost
wzrost
wzrost
wzrost
wzrost
o 29,1 zł/dt
o 27,6 zł/dt
o 25,7 zł/dt
o 27,9 zł/dt
o 18,7 zł/dt
o 21,3 zł/dt
o 28,9 zł/dt
to jest o 98%
to jest o 53%
to jest o 64%
to jest o 61%
to jest o 49%
to jest o 50%
to jest o 41%
Porównanie średnich cen targowiskowych wybranych produktów rolnych w latach 2003, 2004, 2005,
2006, 2007, 2008, 2009 i 2010
Wyszczególnienie
Żyto
Pszenica
Owies
Ziemniaki
Jęczmień
Mieszanka zbożowa
Pszenżyto
2003 r.
zł/dt
41,7
57,4
44,6
44,6
54,4
48,8
49,8
2004 r.
zł/dt
45,5
63,1
48,3
40,8
57,0
51,6
52,3
2005 r.
zł/dt
28,4
42,5
33,5
50,3
40,7
36,1
37,2
Średnie ceny zbóż w 2010 r. są wyższe od średnich
cen zbóż, jakie były w 2009 r. Wzrost średniorocznych
cen zbóż jest zróżnicowany i zależy od gatunku zboża. Najwyższy wzrost średniorocznych cen wystąpił
w przypadku żyta i pszenicy, gdzie odpowiednio wyniósł 19% i 18%. Wzrost cen średniorocznych o 14%
zanotowano w przypadku jęczmienia i pszenżyta. Średnioroczna cena mieszanki zbożowej wzrosła o 9%,
2006 r.
zł/dt
38,0
49,3
39,0
76,2
48,1
41,8
43,6
2007 r.
zł/dt
62,8
74,5
63,5
96,8
71,7
65, 0
67,5
2008 r.
zł/dt
61,3
79,2
65,7
52,7
75,7
67,6
68,8
2009 r.
zł/dt
33,5
52,2
42,6
60,6
48,7
44,3
42,5
2010 r.
zł/dt
40,0
61,7
44,3
84,8
55,6
48,2
48,3
2010
2009
119
118
104
140
114
109
114
a najmniejszy wzrost ceny zanotowano w przypadku
owsa, gdzie wyniósł 4%.
Średnioroczna cena ziemniaków wzrosła w porównaniu do roku ubiegłego o 40% i jest ceną dość wysoką.
Wyższa cena ziemniaków była tylko w 2007 r.
Na przestrzeni analizowanych lat ceny zbóż
w 2010 r. są cenami średnimi. Najniższe ceny zbóż
były w roku 2005, a najwyższe w roku 2008.
16
Zestawienie średnich cen ważniejszych warzyw z targowisk woj. łódzkiego w 2010 r.
w rozbiciu na miesiące w zł/kg
Wyszczególnienie
Sty
Marchew
Pietruszka
Burak ćwikłowy
Cebula
Seler
Kapusta biała
1,36
3,53
1,27
1,45
3,08
0,97
Luty
Mar Kwie Maj
1,43
3,76
1,36
1,64
3,08
1,06
1,49
4,10
1,36
1,75
3,14
1,25
1,57
4,37
1,38
2,03
3,25
1,34
Tak jak co roku ceny rynkowe podstawowych warzyw
w 2010 r. do czerwca miały tendencję rosnącą. Wzrost
tych cen wynika z wchodzenia w tym czasie do sprzedaży
warzyw z upraw z danego roku. Po szczycie nowalijkowym ceny warzyw spadły, ale spadek cen był mniejszy niż
w roku 2009. Poziom średnich cen warzyw w roku 2010
1,72
4,84
1,39
2,33
3,76
1,53
Cze
Lip
Sier Wrz Paź
Lis
2,04
6,08
1,83
2,51
5,44
1,33
1,70
5,81
1,56
2,18
5,44
1,61
1,56
3,49
1,41
2,06
3,55
1,20
2,14
6,16
1,55
2,70
5,15
1,46
1,53
4,69
1,35
2,03
4,35
1,39
1,48
3,83
1,32
1,97
3,86
0,96
Gru
1,68
3,69
1,50
2,18
3,63
1,60
jest wyraźnie wyższy niż w roku 2009. W najwyższym
stopniu na koniec roku wzrosła cena cebuli i kapusty,
przeciętny wzrost ceny był w przypadku marchwi, buraka
ćwikłowego i selera. Najmniejszy wzrost ceny wystąpił
w przypadku pietruszki.
W porównaniu grudzień do stycznia 2010 r. ceny warzyw przedstawiały się następująco:
Marchew
wzrost ceny o 0,32 zł/kg
to jest o 24%
Pietruszka
to jest o 5%
Burak ćwikłowy
wzrost ceny o 0,23zł/kg
to jest o 15%
Cebula
to jest o 57%
Seler
to jest o 18%.
Kapusta
to jest o 65%
Szczegółowo poziom średnich cen warzyw w analizowanych latach jest przedstawiony w tabeli poniżej w zł/kg
Wyszczególnienie
Marchew
Pietruszka
Burak ćwikłowy
Cebula
Seler
Kapusta biała
2003r.
zł/dt
1,12
2,61
1,01
1,16
2,20
2004r.
zł/dt
1,00
2,19
0,94
1,27
2,24
2005r.
zł/dt
1,09
2,41
0,93
1,02
2,32
Z podanego zestawienia wynika, że ceny średnioroczne analizowanych warzyw wzrosły. Poziom cen warzyw
jest najwyższy z analizowanych lat. Najwyższy wzrost
cen średniorocznych w porównaniu do roku 2009 wystąpił w przypadku kapusty białej, gdzie wyniósł 93%, średni
wzrost cen wystąpił w przypadku pietruszki – 38%, cebuli
– 40%, selera – 30%, niski wzrost cen wystąpił w przy-
2006r.
zł/dt
1,37
3,63
1,19
1,54
3,19
2007r.
zł/dt
1,29
3,08
1,13
1,71
2,85
2008r.
zł/dt
1,50
3,51
1,27
1,49
2,96
1,08
2009r.
zł/dt
1,60
3,28
1,29
1,48
3,06
0,68
2010r.
zł/dt
1,62
4,53
1,44
2,07
3,98
1,31
2010
2009
101
138
112
140
130
193
padku buraka ćwikłowego – 12% i minimalny wzrost cen
wystąpił w przypadku marchwi – 1%.
Analiza powyższego materiału może być jednym
z czynników do planowania struktury zasiewów roślin
w gospodarstwie rolnym.
Florian Wilmański
Sytuacja ekonomiczna rolnictwa
w Unii Europejskiej w 2010 roku
Z
pierwszych opublikowanych
szacunków sytuacji ekonomicznej rolnictwa Unii Europejskiej wynika, że dochody rolnicze na 1 osobę pełnozatrudnioną
dla 27 krajów wzrosły w 2010 roku
o 12,3% w stosunku do poprzedniego roku, kiedy to nastąpił spadek
10,7%. Wzrost dochodu wynika ze
wzrostu o 9,9% faktycznych przychodów w rolnictwie przy jednocze-
snym spadku o 2,2% zatrudnienia.
W 2010 r. realna wartość dochodu
w przeliczeniu na osobę pełnozatrudnioną wzrosła w 21 państwach członkowskich, a w 6 państwach zmalała.
Największe spadki dochodu o 8,2%
szacowane są Rumunii i Wielkiej Brytanii, a największe wzrosty dochodu
w Danii (54,8%) i w Estonii (48,8%).
Zgodnie z tymi szacunkami
w Polsce nastąpił wzrost dochodu
na osobę pełnozatrudnioną o 18,4%,
a w stosunku do 2005 r. o 53,6%.
Szacunek wykazał, że w 2010 r.
wartość produkcji rolniczej w UE27 mierzona cenami producenckimi
wzrosła średnio o 4,3%. Zwiększyła
się wartość zarówno produkcji roślinnej o 6,3%, jak i produkcji zwierzęcej o 2,4%.
Wzrost produkcji roślinnej prawie w całości spowodowany zo-
17
stał zwiększeniem cen o 8,9% przy
jednoczesnym spadku jej wielkości
o 2,4%. Największy wzrost cen nastąpił w oleistych (27,1%), zbożach
(22,5%), ziemniakach (13,1%) i warzywach (9,0%). Zmniejszył się rozmiar produkcji większości produktów
roślinnych, a w szczególności buraków cukrowych o 6,8%, ziemniaków
o 6,7%, i owoców o 4%. Odnotowano wzrost rozmiaru produkcji roślin
białkowych o 27%, oleju z oliwek
o 17% i ryżu o 1,9%.
W przypadku produkcji zwierzęcej wzrostowi produkcji towarzyszył zarówno wzrost cen o 2%, jak
i wzrost rozmiaru produkcji o 0,4%.
Odnotowano wzrost cen trzech
głównych produktów zwierzęcych:
mleka – o 9,4%, owiec i kóz – o 7%
i bydła – o 0,4%. Spadek cen dotknął trzody chlewnej o 2,6%.
Zwiększył się rozmiar produkcji mleka o 1,4%, rozmiar produkcji trzody chlewnej pozostał niemal
na tym samym poziomie (wzrósł
o 0,1%), a w przypadku bydła nastąpił niewielki spadek o 0,8%.
Wartość realna kosztów materiałów i usług (zużycia pośredniego)
w Unii Europejskiej wzrosła o 0,8%.
Wzrost ten został wywołany zwiększeniem cen o 1,1% (nośniki energii
i smary o 6,7%, pasze o 3,2%, konserwacje budynków o 3,3%) oraz obniżeniem rozmiaru nakładów o 0,4%,
np. spadek zużycia środków ochrony
roślin o 5,4%.
Komentując dane przedstawione
przez Eurostat, Sekretarz Generalny
COPA COGECA (jest to europej-
ska organizacja zrzeszająca rolnicze związki zawodowe i organizacje spółdzielcze, powstała w 1962
w wyniku połączenia COPA – Komitetu Rolniczych Organizacji Związkowych z COGECA – Głównym Komitetem Spółdzielczości Rolniczej,
mająca za zadanie reprezentować
interesy rolników w UE) powiedział,
że jest zadowolony ze wzrostu, ale
dochody unijnych gospodarstw nadal są na poziomie krytycznym, czyli
wynoszą mniej niż 50% średnich zarobków w innych sektorach.
Całościowy wynik 12,3% maskuje też duże różnice w poziomie dochodów między państwami
członkowskimi.
Zmiana realnej wartości dochodu
rolniczego w przeliczeniu na osobę
pełnozatrudnioną w rolnictwie w Unii
Europejskiej w 2010 roku w stosunku
do 2009 roku w procentach przedstawia się następująco:
UE-27
12,3
1. Dania
54,8
2. Estonia
48,8
3. Irlandia
39,1
4. Holandia
32,0
5. Francja
31,4
6. Litwa
25,5
7. Belgia
24,1
8. Bułgaria
23,0
9. Niemcy
22,8
10. Litwa
19,5
11. Polska
18,4
12. Szwecja
17,6
13. Luksemburg
15,9
14. Węgry
14,7
15. Malta
14,2
16. Austria
12,4
17. Słowenia
18. Portugalia
19. Hiszpania
20. Słowacja
21. Czechy
22. Cypr
23. Finlandia
24. Włochy
25. Grecja
26. Rumunia
27. Wielka Brytania
6,9
6,8
6,5
6,0
3,1
-0,3
-1,2
-3,3
-4,3
-8,2
-8,2
W 2010 r. koszty produkcji ciągle
rosły, dlatego kolejne szacunki Eurostatu dla dochodów rolniczych w UE27 mierzone wielkościami rzeczywistymi będą opracowywane. Komisja
Europejska, europosłowie i Ministrowie Rolnictwa UE powinni zapewnić
silną Wspólną Politykę Rolną po roku
2013, która utrzyma płatności bezpośrednie oraz narzędzia zarządzania
rynkiem. Priorytetem musi być umocnienie ekonomicznej roli rolników
w produkcji żywności dla 500 milionów konsumentów. Silna WPR z dużym budżetem jest bardzo ważna dla
utrzymania dynamicznego i konkurencyjnego unijnego rolnictwa, które
zatrudnia 28 milionów osób, które
z kolei przyczyniają się do utrzymania opłacalności i atrakcyjności terenów wiejskich.
Justyna Makowska
Na podstawie artykułu dra inż. Lecha Goraja, News Release 201/2010
– 20.12.2009 r. Eurostat i AgroNews
Telewizji interaktywnej
Kolejne wymogi
dla gospodarstw rolnych
Rolnik będący producentem żywności i pasz ponosi odpowiedzialność za produkcję i wprowadzenie do obrotu bezpiecznej żywności i bezpiecznych pasz
Z
godnie z kalendarzem wprowadzania w Polsce minimalnych wymogów zasady
wzajemnej zgodności, od 1 stycznia
2011 roku zaczynają obowiązywać
kolejne wymogi ujęte w tzw. obszarze B, czyli zdrowie publiczne,
zdrowie zwierząt i zdrowotność roślin. W związku z tym rolnicy ubie-
gający się o uzyskanie płatności
bezpośrednich, płatności otrzymywanych w ramach działań Programu
Rozwoju Obszarów Wiejskich na
lata 2007-2013 zawartych w osi II,
tj. płatności rolnośodowiskowych,
płatności z tytułu gospodarowania
na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania oraz płat-
ności za zalesianie gruntów rolnych
muszą spełniać określone wymogi.
Zdrowotność roślin
Zgodnie z ustawą o ochronie
roślin, wszyscy rolnicy stosujący
w swoich gospodarstwach środki
ochrony roślin muszą przestrzegać
18
przepisów zawartych w tej ustawie
oraz odnoszących się do niej regulacji w zakresie wymogów wzajemnej zgodności. Do obowiązków
każdego rolnika należy:
1. stosować wyłącznie środki ochrony roślin dopuszczone do obrotu
na terenie Polski (lista środków
znajduje się na stronie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi
(www.minrol.gov.pl)
2. osoba wykonująca zabiegi
ochrony roślin musi mieć (ważne
5 lat) zaświadczenie o ukończeniu szkolenia w zakresie stosowania tych środków
3. sprzęt do wykonywania zabiegów ochrony roślin musi być
sprawny technicznie, a jego
okresowe badanie musi być
przeprowadzane (co najmniej)
co 3 lata w certyfikowanych stacjach kontroli opryskiwaczy
4. prowadzić dokumentację dotyczącą ewidencji zastosowanych w gospodarstwie zabiegów
środkami ochrony, zapisy należy
przechowywać przez 2 lata od
daty dokonania ostatniego wpisu
5. bezwzględnie przestrzegać zaleceń zawartych w etykiecie
-instrukcji stosowania środka
ochrony roślin.
Zdrowie zwierząt
Zgodnie z ustawą o ochronie
zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu
chorób zakaźnych, został wprowadzony w gospodarstwach rolnych
utrzymujących zwierzęta zakaz
stosowania niektórych związków
chemicznych. W związku z tym
bezwzględnie wymagane jest przestrzeganie zakazu podawania zwierzętom gospodarskim substancji
o działaniu hormonalnym, tyreostatycznym i beta-antagonistycznym
w celach innych niż lecznicze. Dlatego też, jeżeli zwierzętom podawane są weterynaryjne produkty lecznicze i inne leki dozwolone w leczeniu
zwierząt, należy bezwzględnie przestrzegać okresu karencji określonego
przez lekarza weterynarii.
Informacje o okresie karencji
dla produktów pochodzenia zwierzęcego znajdują się w wypełnionej
przez lekarza weterynarii „Ewi-
dencji leczenia zwierząt gospodarskich”, która przechowywana jest
w gospodarstwie przez 5 lat od daty
ostatniego wpisu.
W przypadku podejrzenia wystąpienia chorób zakaźnych zwierząt należy bezwzględnie:
1) niezwłocznie powiadomić:
a) najbliższego lekarza weterynarii albo
b) organa Inspekcji Weterynaryjnej albo
c) organa samorządu terytorialnego (wójta/burmistrza)
2) przestrzegać nakazu pozostawienia zwierząt w miejscu przebywania i niewprowadzania tam
innych zwierząt w przypadku
wystąpienia podejrzenia lub wystąpienia pryszczycy
3) w celu zapobiegania i zwalczania
przenośnych gąbczastych encefalopatii (TSE) należy bezwzględnie przestrzegać zakazu stosowania w żywieniu zwierząt pasz
zawierających białka zwierzęce.
Rolnik utrzymujący w gospodarstwie zwierzęta przeżuwające oraz
nieprzeżuwające stosujący w żywieniu tych ostatnich białka pochodzenia zwierzęcego (za zgodą powiatowego lekarza weterynarii) ma
obowiązek takiej organizacji transportu, magazynowania, dystrybucji
pasz, aby na żadnym z tych etapów
nie doszło do zanieczyszczenia pasz
dla przeżuwaczy białkiem pochodzenia zwierzęcego.
Bezpieczeństwo żywności
i pasz
Na wszystkich etapach produkcji, przetwarzania oraz dystrybucji
żywności i pasz rolnik powinien
kontrolować przebieg ich produkcji
poprzez stosowanie dobrej praktyki rolniczej i zachowanie ogólnych
zasad higieny oraz dopilnować, aby
żywność i pasze spełniały obowiązujące wymogi prawa żywnościowego i paszowego.
Dlatego też, m.in.:
1) rolnikowi nie wolno wprowadzać do obrotu paszy niebezpiecznej dla zwierząt i stosować
jej w żywieniu zwierząt
2) rolnik zobowiązany jest do prowadzenia dokumentacji
- stosowania środków ochrony
roślin
- stosowania preparatów biobójczych
- każdej partii paszy przyjmowanej i wydawanej do i z gospodarstwa
- stosowania nasion/ziarna genetycznie modyfikowanego
3) należy zapewnić identyfikowalność pasz oraz substancji przeznaczonych do dodania do pasz
poprzez prowadzenie i przechowywania dokumentacji dotyczącej kupna i sprzedaży
4) rolnik ma obowiązek właściwego przechowywania pasz oraz
ich dystrybucji w gospodarstwie
5) rolnik ma obowiązek przechowywania i przewożenia substancji niebezpiecznych i odpadów
w sposób, który nie spowoduje
zanieczyszenia i skażenia pasz
6) żywność szkodliwa dla zdrowia
lub nienadająca się do spożycia
nie jest wprowadzona do obrotu
7) rolnik ma obowiązek zapewnienia identyfikowalności żywości
poprzez prowadzenie i przechowywanie dokumentacji dotyczącej kupna i sprzedaży.
Szczegółowe informacje dotyczące obowiązujących wymogów
zasady wzajemnej zgodności oraz
obowiązującej dokumentacji można uzyskać u specjalistów Łódzkiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego, na stronach internetowych
Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju
Wsi (www.minrol.gov.pl), Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (www.arimr.gov.pl),
Centrum Doradztwa Rolniczego
(www.cdr.gov.pl) oraz w broszurach rozsyłanych bezpośrednio do
rolników.
Wszystkich rolników zachęcamy
do wzięcia udziału w szkoleniach
dotyczących minimalnych wymogów wzajemnej zgodności organizowanych przez Łódzki Ośrodek
Doradztwa Rolniczego.
Katarzyna Nowak
Opracowano na podstawie:
broszury „Zasada wzajemnej zgodności
(cross-compliance), materiałów szkoleniowych oraz „Poradnika metodycznego dla doradców”
19
Dobra wiadomość dla konsumentów, wyższe wymagania dla producentów
Bezpieczne zboże
Od 1 stycznia 2011 roku należy tak produkować ziarno zbóż, aby spełniało wymogi dotyczące zdrowia publicznego i zdrowia zwierząt, a tym samym bezpieczeństwa żywności i pasz,
a także zdrowotności roślin.
P
owodem szkodliwości dla
zdrowia produktów pochodzących ze zbóż mogą być pozostałości nawozów, metali ciężkich,
środków ochrony roślin, zanieczyszczenia mikrobiologiczne i ich toksyny. Proces produkcji ziarna, jego
przetwarzanie, dystrybucja środków
spożywczych muszą być monitorowane. Każda partia produktu musi
być identyfikowalna, a w razie zagrożenia dla zdrowia, niezgodności
z wymogami w zakresie bezpieczeństwa żywności musi być natychmiast
wycofana z rynku.
Od kilku lat podnoszona jest
kwestia szkodliwości mykotoksyn.
Stanowią one największe zagrożenie dla bezpiecznego spożywania
ziarna zbóż i produktów zbożowych
przez ludzi i zwierzęta. Są to wtórne metabolity niektórych grzybów –
Aspergillus, Penicillium i Fusarium
– bytujących na roślinach w okresie
wegetacji, a także wytwarzanych
w okresie ich przechowywania. Powodują m.in.: brak apetytu, zaburzenia w układzie rozrodczym, spadek
odporności organizmu, alergie. Są
toksyczne i rakotwórcze. Zgodnie
z obowiązującymi uregulowaniami
prawnymi (EC No 2174/2004), ich
obecność w żywności eliminuje ją
z obrotu zarówno w warunkach krajowych, jak i w handlu międzynarodowym. Od skuteczności ochrony zbóż
przed chorobami grzybowymi zależy
poziom zanieczyszczenia ziarna mykotoksynami. Należy ograniczyć ich
występowanie poprzez stosowanie:
• dobrych praktyk rolniczych: płodozmian, wybór odmiany, przykrycie resztek pożniwnych w celu
zlikwidowania źródła infekcji,
ponieważ duże nagromadzenie na
nich grzybów pleśniowych prowadzi do degradacji biologicznej
gleby, obniżenia jej zdolności
produkcyjnych, pogorszenia jakości ziarna zbóż, co ogranicza
jego przydatność do spożycia;
jeśli w strukturze zasiewów 75%
stanowią zboża kłosowe (z przewagą form ozimych) zasiedlenie
gleby grzybami pleśniowymi jest
bardzo duże
• środków grzybobójczych, zwracając uwagę na infekcje grzybami w momencie kwitnienia zbóż;
wystąpieniu fuzariozy kłosów
zbóż sprzyjają: częsta uprawa po
zbożach czy kukurydzy i ciepła,
wilgotna pogoda w okresie gdy
zboża kwitną; o porażeniu kłosów
fuzariozą świadczy biała watowata grzybnia o odcieniu lub zabarwieniu różowym; wtedy należy
wykonać zabieg opryskiwania
(często dwukrotnie) zarejestrowanym fungicydem; termin zabiegu może być przedłużony do
fazy dojrzałości wodnej ziarna,
a Amistarem 250 SC nawet do
fazy mlecznej; odmiany pszenicy
ozimej o większej odporności na
fuzariozy kłosów zbóż to: Akteur,
Anthus, Oliwin.
Dobre praktyki rolnicze należy uwzględniać w procesie zbioru,
czyszczenia, suszenia, przemieszczania, mieszania i wykorzystania
ziarna zbóż.
W okresie przechowywania ziarna zainfekowanego jego skażenie
toksynami wzrasta. Można ten proces ograniczyć przechowując zboże
w silosach z możliwością regulacji
parametrów powietrza.
Na podstawie: Chleb pełnoziarnisty.
Wydawca: Polski Związek Producentów Roślin Zbożowych. Warszawa,
październik 2010
RASFF – System Wczesnego Ostrzegania o Niebezpiecznych Produktach Żywnościowych
i Środkach Żywienia Zwierząt
W trosce o bezpieczeństwo
żywności
F
unkcjonowanie w Polsce
RASFF reguluje obecnie ustawa z 30 października 2003 r.
o zmianie ustawy o warunkach
zdrowotnych żywności i żywienia
oraz niektórych innych ustaw (DzU
z 2003 r., nr 208, poz. 2020).
Pozostałe najważniejsze akty
prawne regulujące w Polsce nadzór
nad żywnością to:
• ustawa z 11 maja 2001 roku
o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia (DzU nr 63,
poz. 634 z późn. zm.)
• ustawa z 24 kwietnia 1997 roku
o zwalczaniu chorób zakaźnych
zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej (DzU z 1999 r., nr
66, poz.752; DzU z 2001 r., nr 29,
poz. 320; DzU z 2001 r., nr 123,
poz.1350; DzU z 2001r., nr 129,
poz.1438)
• ustawa z 23 sierpnia 2001 roku
o środkach żywienia zwierząt
(DzU nr 123, poz.1350)
• ustawa z 21 sierpnia 1997 roku
(DzU nr 111, poz.724 z późn. zm.)
• ustawa z 21 grudnia 2000 roku
o jakości handlowej artykułów rol-
20
no-spożywczych (DzU z 2001 r.,
nr 5, poz. 44 ze zm.).
Na podstawie ustawy z 22 stycznia 2000 roku o ogólnym bezpieczeństwie produktów (DzU nr 15, poz.
179) utworzono Krajowy System Informowania o Niebezpiecznych Produktach Żywnościowych. System ten
obejmuje też środki żywienia zwierząt. Od 2003 roku jest on częścią
składową RASFF – Systemu Wczesnego Ostrzegania o Niebezpiecznych Produktach Żywnościowych
i Środkach Żywienia Zwierząt.
Do podstawowych elementów krajowego systemu RASFF należą:
• Krajowy Punkt Kontaktowy
(KPK), do którego składają informacje: PKPK (Podpunkty
KPK) oraz organa Państwowej
Inspekcji Sanitarnej i Inspekcja
Handlowa
• Podpunkt Krajowego Punktu Kontaktowego (PKPK), do
którego składają informacje
inspekcje podległe Ministrowi
Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz
Inspekcja Handlowa
• terenowe organa urzędowej kontroli żywności (szczebla wojewódzkiego, powiatowego oraz
punkty graniczne) nadzorowane
przez Ministra Zdrowia (PIS) oraz
Ministra Rolnictwa i Rozwoju
Wsi (IW, IORiN, IJHAR-S)
• terenowe organa Inspekcji Handlowej
• jednostki naukowo-badawcze
zaangażowane w proces oceny
ryzyka w ramach systemu.
Od 1 maja 2004 r. osoby odpowiedzialne za przekazywanie
informacji o niebezpiecznych produktach żywnościowych i środkach
żywienia zwierząt w ramach systemu RASFF mają dostęp do strony
internetowej Komisji Europejskiej
CIRCA. Na stronie tej publikowane są wszystkie informacje na temat
funkcjonowania systemu, a szczególnie powiadomienia przesyłane
przez członków sieci.
Rapid Alert System for Food
and Feed of the European Union –
RASFF UE, czyli europejski system
szybkiego ostrzegania o niebezpiecznych produktach żywnościowych,
jest systemem, w którym obligatoryjnie biorą udział wszyscy członkowie
Unii Europejskiej oraz państwa Europejskiego Obszaru Gospodarczego
(Norwegia, Lichtenstein i Islandia).
System dostępny jest także dla krajów trzecich i organizacji międzynarodowych po podpisaniu umów
o wzajemności i poufności (zgodnie
z Rozporządzeniem Komisji Europejskiej 178/2002).
Założeniem systemu jest wymiana informacji o pojawieniu się
produktów zagrażających zdrowiu
konsumentów.
Na podstawie artykułu W. Mierzeckiej,
M. Gadomskiego – CBR, Warszawa
EKOLOGIA I ŚRODOWISKO
KĄCIK METEOROLOGICZNY
Opady
Dekada
Suma
w
(mm)
I dekada grudnia
3,5
Temperatura w OC
Ilość dni
z
opadami
2
Na poziomie 200 cm
Średnia
w OC
- 6,0
O
C
Maxymalna
w dniu
3,5
09.12.2010
Przygruntowa
W gruncie
(na poziomie
+ 5 cm)
(na poziomie
– 10 cm)
Średnia
Min.
Średnia
Min.
- 3,8
-10,9
0,5
0,4
II dekada grudnia
17,8
3
- 7,1
3,2
20.12.2010
- 1,6
- 3,7
0,4
0,4
III dekada grudnia
9,7
4
- 4,9
5,6
24.12.2010
- 1,8
- 5,5
0,3
0,1
Miesiąc
grudzień 2010 r
31,0
9
- 6,0
Średnia za wielolecie
dla grudnia
42,0
- 2,4
0,4
- 0,3
Dane ze stacji meteorologicznej Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach
- Zakład Agrometeorologii i Zastosowań Informatyki zlokalizowanej w ŁODR zs. w Bratoszewicach.
Grudzień 2010 roku był bardzo mroźny. Średnia temperatura powietrza w tym miesiącu
wyniosła -6,0OC i była aż o 5,7OC niższa od średniej temperatury za wielolecie dla grudnia
wynoszącej -0,3OC. Najniższą minimalną temperaturę przygruntową o wartości -10,9OC zarejestrowano 1 grudnia, natomiast najniższą minimalną temperaturę mierzoną na wys. 2 m
o wartości –20,1OC zanotowano 18 grudnia. Lekkie ocieplenie nastąpiło w III dekadzie. Temperaturę maksymalną 5,6OC zaobserwowano 24 grudnia.
Odnotowano w grudniu 9 dni deszczowych, a suma opadów wyniosła 31,0 mm. Miesiąc
obfitował w opady śniegu i liczne śnieżyce. Okrywa śnieżna jaka powstała pod koniec listopada przez cały grudzień utrzymywała się, a po następnych opadach śniegu osiągała grubość ok. 35 cm.
Ewa Szewczyk
22
Nowe regulacje prawne
Ochrona środowiska
W
Dzienniku Ustaw nr 213,
poz. 1397 z dnia 12 listopada 2010 r. zostało opublikowane rozporządzenie Rady Ministrów
w sprawie przedsięwzięć mogących
znacząco oddziaływać na środowisko.
Rozporządzenie to określa:
a) rodzaje przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko
b) rodzaje przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko
c) przypadki, w których zmiany dokonywane w obiektach są kwalifikowane jako przedsięwzięcia,
o których mowa w pkt a i b.
1. Do przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na
środowisko zalicza się między
innymi takie rodzaje przedsięwzięć, jak:
a) instalacje wykorzystujące do
wytwarzania energii elektrycznej energię wiatru o łącznej mocy nominalnej elektrowni nie mniejszej niż 100
MW oraz lokalizowane na
obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej
b) chów lub hodowla zwierząt
w liczbie nie mniejszej niż
210 dużych jednostek przeliczeniowych
inwentarza
(DJP); współczynniki przeliczeniowe sztuk zwierząt na
DJP są określone w załączniku do rozporządzenia.
2. Do przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać
na środowisko zalicza się następujące rodzaje przedsięwzięć:
a) instalacje wykorzystujące do
wytwarzania energii elektrycznej energię wiatru, inne
niż wymienione w pkt 1a:
- lokalizowane na obszarach
objętych formami ochrony
przyrody, o których mowa
w art. 6 ust. 1 pkt 1-5, 8 i 9 ustaKupię od rolnika pług
3-skibowy Grudziądz i kultywator 2,80 Grudziądz,
tel.: 509 579 925.
b)
c)
d)
–
–
–
–
wy z dnia 16 kwietnia 2004 r.
o ochronie przyrody (DzU
z 2009 r. nr 151, poz. 1220
z późn. zm.)
o całkowitej wysokości nie
niższej niż 30 m
instalacje do produkcji paliw z produktów roślinnych,
z wyłączeniem instalacji do
wytwarzania biogazu rolniczego w rozumieniu ustawy
z dnia 10 kwietnia 1997 r.
– Prawo energetyczne (DzU
z 2006 r. nr 89, poz. 625
z późn. zm.) o zainstalowanej
mocy elektrycznej nie większej niż 0,5 MW lub wytwarzających ekwiwalentną ilość
biogazu rolniczego wykorzystywanego do innych celów niż
produkcja energii elektrycznej
chów lub hodowla zwierząt,
inne niż wymienione w pkt
1 b, w liczbie nie mniejszej niż
60 dużych jednostek przeliczeniowych inwentarza (DJP)
chów lub hodowla zwierząt,
inne niż wymienione w pkt
1 b, w liczbie nie mniejszej niż
40 dużych jednostek przeliczeniowych inwentarza (DJP), jeżeli działalność ta prowadzona
będzie w odległości mniejszej
niż 100 m od następujących
terenów: w rozumieniu przepisów rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego
i Budownictwa z dnia 29 marca 2001 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków, nie
uwzględniając nieruchomości
gospodarstwa, na którego terenie chów lub hodowla będą
prowadzone:
mieszkaniowych
innych zabudowanych z wyłączeniem cmentarzy i grzebowisk dla zwierząt
zurbanizowanych niezabudowanych
rekreacyjno-wypoczynkowych z wyłączeniem kurha-
Kupię polski kombajn zbożowy - Bizon Super lub Bizon
Record, tel. 790 318 118
nów, pomników przyrody oraz
terenów zieleni nieurządzonej
niezaliczonej do lasów oraz
gruntów zadrzewionych i zakrzewionych
e) na obszarach objętych formami
ochrony przyrody, o których
mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1-5,
8 i 9 ustawy z dnia 16 kwietnia
2004 r. o ochronie przyrody,
lub w otulinach form ochrony przyrody, o których mowa
w art. 6 ust. 1 pkt 1-3 tej ustawy
f) chów lub hodowla obcych
rodzimej faunie zwierząt, innych niż gospodarskie w rozumieniu przepisów ustawy
z dnia 29 czerwca 2007 r.
o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich (DzU nr 133, poz. 921,
z 2008 r. nr 171, poz. 1056,
z 2009 r. nr 223, poz. 1775
oraz z 2010 r. nr 127, poz.
857), w liczbie nie mniejszej niż 4 matki lub 20 sztuk,
z wyjątkiem ryb oraz skorupiaków
g) chów lub hodowla ryb w stawach typu:
- karpiowego, jeżeli produkcja
ryb będzie większa niż 4 t
z 1 ha powierzchni użytkowej stawu
- pstrągowego, jeżeli produkcja ryb będzie większa niż
1 t przy poborze 1 l wody
na sekundę w miejscu ujęcia
wody.
Szczegółowy wykaz przedsięwzięć mogących zawsze lub potencjalnie znacząco oddziaływać na
środowisko wraz z załącznikiem
podającym współczynniki przeliczeniowe sztuk zwierząt na DJP znajduje się www. dzienniku opublikowanym na stronie www.abc.com.pl.
Mirosław Gruszczyński
Źródło: internet – www.abc.com.pl
Sprzedam kwotę mleczną
(ponad 30 tys. kg) - gmina Lutomiersk, tel. 693 648 760
24
Zioła w ochronie drzew
owocowych i krzewów
(cz. I)
Wykonywane we własnym zakresie preparaty z surowców roślinnych znane są od wielu lat i stosowane głównie przez rolników zainteresowanych metodami ekologicznymi. Są to środki bezpieczne dla
roślin i środowiska, wymagające tylko niewielkiego nakładu pracy przy ich przygotowaniu; wadą jest
jednak niestabilne działanie zawartych w nich substancji czynnych.
S
tosowane do sporządzania
preparatów zioła pozyskiwane są głównie z naturalnych dla nich stanowisk; rosną
zatem na różnych glebach, mogą
różnić się składem, w tym także
zawartością składników aktywnych. Czynniki te mają wpływ na
zróżnicowaną skuteczność działania. Preparaty roślinne potrafią
być skuteczne, przede wszystkim
jako środki wzmacniające i zapobiegawcze, nie tylko w przydomowych ogródkach, ale i w uprawach
towarowych. Wymagają jednak
terminowości i systematyczności
stosowania. Do ochrony wykorzystywane są najczęściej następujące
gatunki: skrzyp, pokrzywa, żywokost, cebula, czosnek, chrzan, rumianek, krwawnik, trawy.
Metody sporządzania
preparatów
Gnojówka – 1 kg ziela zalewa się
10 l wody. Do sporządzania gnojówki potrzebne jest naczynie drewniane, kamionkowe lub plastikowe, nie
należy używać naczyń metalowych.
Fermentacja powinna tu zachodzić w
warunkach z dostępem tlenu, dlatego
nie wolno przykrywać naczynia. Polecane jest dodanie niewielkiej ilości
mielonej mączki bazaltowej czy mielonego dolomitu. Gnojówkę trzeba
codziennie przemieszać, aby procesy
fermentacyjne przebiegały prawidłowo – trwa to około dwóch tygodni.
Preparat jest gotowy do użycia, kiedy
ciecz jest klarowna i nie pojawia się
piana na powierzchni. Powinien być
on zużyty w ciągu 1-2 miesięcy.
Napar – rośliny (świeże lub
suszone) zalewa się gorącą wodą
i przykrywa na 20-30 minut.
Wywar – rośliny (świeże lub
suszone) należy zalać wodą i tak
namoczone trzymać przez 12-24
godziny, potem należy je gotować
30 minut na niewielkim ogniu i zostawić do wystygnięcia pod przykryciem. Gorący wywar zlany do
szczelnie zamkniętego naczynia
może zachować swoje właściwości
przez 3-4 miesiące.
Wyciąg (inaczej nastój) – rośliny (świeże lub suszone) zalewane
są zimną wodą i pozostawione na
12-24 godziny. Należy go zużyć
możliwie szybko, gdyż po upływie
doby zachodzą procesy fermentacyjne i zmieniają się właściwości
preparatu.
Wykorzystanie skrzypu
Ilość użytego ziela
1 kg świeżego ziela
na 10 l wody,
150 g suszu
na 10 l wody
Forma
Rozcieńczenie
Miejsce
Czas użycia
Zastosowanie
gnojówka
5 razy
gleba,
rośliny
cały rok
wzmocnienie roślin,
uzdrowienie gleby
gnojówka
5 razy
gleba,
rośliny
IX-X
zabezpieczenie przed
chorobami grzybowymi
przeciwko chorobom
grzybowym, z dodatkiem
wrotyczu lub gnojówki
z pokrzywy przeciwko
owadom: owocówce
jabłkóweczce, nasionnicy
trześniówce, przędziorkom
gnojówka
5 razy
rośliny
cały rok, co
2 tygodnie
przez 3 dni
z rzędu
wywar
5 razy
rośliny
w razie
potrzeby
w mieszaninie z gliną do
zaprawiania korzeni rozsady,
np. przeciw kile kapuścianej
wywar
3 razy
rośliny
w razie
potrzeby
przeciwko: szarej pleśni,
kile kapuścianej, rdzy,
mączniakom
25
Wykorzystanie pokrzywy
Ilość
użytego ziela
Forma
Rozcieńczenie Miejsce
gnojówka nierozcieńczona
gnojówka
10 razy
gnojówka
20 razy
Czas użycia
gleba,
w razie potrzeby
kompost
gleba
wiosną
rośliny wiosną
przed ruszeniem
20 razy
rośliny
1 kg świeżego ziela gnojówka
pąków
na 10 l wody,
gnojówka
przed tworzeniem
200 g suszu
fermentująca
50 razy
rośliny liści i kwiatów 3 rana 10 l wody
(4-5-dniowa)
zy w ciągu 10 dni
wyciąg nierozcieńczony rośliny w razie potrzeby
wywar
5 razy
rośliny wczesną wiosną
napar
3 razy
rośliny
co 14 dni przez
3 dni z rzędu
Zastosowanie
wzbogacenie składu
kompostu
nawożenie gleby, zapobiegawczo przeciwko chorobom
grzybowym i szkodnikom
pobudza wzrost
przeciwko chlorozie
przeciwko: mszycom,
przędziorkom, misecznikom,
tarcznikom
przeciwko mszycom
przeciwko chowaczom
i chorobom pędów
z bylicą piołunem lub
wrotyczem przeciwko
pachóweczce strąkóweczce
Warto wypróbować skuteczność działania podanych preparatów we własnych uprawach, nawet jeśli nie prowadzimy gospodarstwa ekologicznego lub mamy tylko małą, amatorską przydomową działkę.
Kolejne preparaty będą omówione w drugiej części artykułu.
Andrzej Bartosik
Na podstawie: „Produkcja owoców w gospodarstwie ekologicznym”, dr inż. K. Różyło, CDR Oddział w Radomiu, Radom 2009
Woda…
* Zajmuje ok. 71% powierzchni i 0,24% masy Ziemi, z tego – wg
różnych szacunków – tylko 2,5-3,5%
to woda słodka znajdująca się w lodowcach, pokrywie śnieżnej i lodzie
gruntowym, wody podziemne, jeziora, rzeki i bagna oraz pewna część
pozostająca w atmosferze. Przyjmuje się, że zasoby wody zmrożonej
i wody podziemne są mniej więcej takie same, a razem stanowią ok. 98%
wód słodkich. Są też oceny mówiące,
że udział wody zamrożonej w całości
wód słodkich to 70-80%.
* Największym zbiornikiem słodkiej wody na świecie jest jezioro Bajkał (23 tys. km sześc.1),tj. ok. 20%
pojemności wszystkich jezior świata);
w Polsce najwięcej wody zawierają
Mamry – nieco ponad 1 km sześc.
* Za największy zbiornik wód
podziemnych na świecie uznaje się
odkryty w 1953 roku zbiornik pod
Saharą na głębokości ok. 1000 m
podczas poszukiwań ropy naftowej
w Libii. Szacuje się, że zawiera on
dwukrotnie więcej wody niż Morze
Śródziemne (Sahara corocznie po-
większa się o 10.000 km kw.).
* Tylko 0,1-0,3% wszystkich
wód świata stanowi woda pitna.
Najwięcej, bo ok. 20%, globalnych
jej zasobów ma Kanada.
* Wśród 38 sklasyfikowanych
państw Europy Polska zajmuje 34.
miejsce pod względem ilości wody
przypadającej rocznie na 1 mieszkańca –1615 m sześc.2) (wartość ta
jest wynikiem podzielenia średniego
rocznego odpływu wód z obszaru kraju przez liczbę mieszkańców). Jest to
wielkość porównywalna z krajami pustynnymi. Za nami są Czechy –1281
m sześc., Dania – 1102 m sześc., Cypr
– 913,3 m sześc. i Malta – 124,4 m
sześc. Najwięcej w Europie ma jej Islandia – 551 948 m sześc., Norwegia
– 80.932 m sześc., Rosja – 31.760 m
sześc. 3), Chorwacja – 23.820 m sześc.
i Finlandia – 20.822 m sześc.
* Na świecie najbardziej zasobnymi w wodę są: Gujana Francuska – 626.168 m sześc., Islandia –
551.948 m sześc., Gujana – 315.445
m sześc., Surinam – 239.216 m
sześc., Kongo – 234.300 m sześc.,
Papua Nowa Gwinea – 124.708 m
sześc., Gabon – 115.331 m sześc.,
Wyspy Salomona – 89.759 m sześc.,
Kanada – 88.086 m sześc. i Nowa
Zelandia – 77.987 m sześc.
* Najmniej posiada jej Kuwejt –
7,015 m sześc., Zjednoczone Emiraty Arabskie – 34,37 m sześc., Katar
– 50,97 m sześc., Wyspy Bahama
– 59,88 m sześc., Arabia Saudyjska
– 97,24 m sześc., Libia – 97,26 m
sześc., Malediwy – 99,67 m sześc.
* 70% wody na świecie zużywa
rolnictwo; 22% – przemysł (od 8%
w krajach trzeciego świata do 59%
w krajach wysoko rozwiniętych)
i 8% gospodarstwa domowe.
* Do wyprodukowania 1 tony
ziemniaków potrzeba 300 ton wody,
1 tony pszenicy – 500-800 ton, 1 tony
kukurydzy – 900 ton, 1 tony wołowiny – 30 tys. ton.
* Wyprodukowanie 1 tony stali wymaga zużycia 20 ton wody,
1 tony niklu – 5 tys. ton, 1 tony
tkaniny lnianej – 4,5 tys. ton, 1 kg
streptomycyny – 2 tony, 1 szt. tzw.
wafla krzemowego (krążka o śred-
26
nicy 30 cm i grubości poniżej 1mm
zawierającego procesory) – 15 ton.
* Duże drzewo zużywa dziennie
200-400 litrów wody, a zapotrzebowanie 1 ha użytków rolnych to 4-10
tys. ton.
* Według ekspertów ONZ, dla
zapewnienia podstawowych potrzeb człowieka niezbędnych jest
minimum 20 l wody na dobę. Europejczyk zużywa jej przeciętnie 200 l
(z czego 50 l do spłukiwania toalety), mieszkaniec Ameryki Północnej – 400 l, nowojorczyk – prawie
800 l, natomiast w krajach najniżej
rozwiniętych jest to ok. 10 l, a na
terenach półpustynnej Afryki zaledwie kilka litrów.
* Poszukiwanie i pobieranie
wody zajmuje przeciętnie każdej
afrykańskiej kobiecie 26% codziennego czasu.
* Około 850 mln ludzi na świecie nie ma dostępu do czystej wody;
w 2025 roku 2 mld będzie żyło na terenach ustawicznych niedoborów wody.
* Częściowe lub całkowite ograniczenie dostępu do wody pitnej bądź
zła jej jakość jest nieustannie przyczyną chorób połowy hospitalizowanych
w krajach trzeciego świata.
* Z tych samych przyczyn dziennie na świecie umiera ok. 4000 dzieci poniżej 5. roku życia.
* Przy obecnym tempie wzrostu
zapotrzebowania na wodę, za 20 lat
jej zużycie będzie wyższe o 40% od
obecnego.
* W ostatnich 50 latach spożycie
wody na świecie niemal się podwoiło.
* W ciągu najbliższych 20 lat
ilość wody przypadająca na 1 mieszkańca globu zmniejszy się o 1/3.
* Główną przyczyną zmniejszania się zasobów wody pitnej są
zanieczyszczenia (jeden litr ścieków zanieczyszcza 8 litrów wody).
W ok. 20% wpływ na zmniejszenie
się ilości wody pitnej będą miały
zmiany klimatyczne.
* Rabunkowa gospodarka, szczególnie w krajach wysokiej dynamiki
rozwoju (np.: USA, Chiny, Indie)
spowodowała obniżanie się poziomu
wód gruntowych wykorzystywanych
do nawadniania pól, gdyż tempo
zużywania wody jest wyższe od naturalnego odtwarzania jej zasobów
(w Meksyku warstwa wodonośna
od 1900 roku obniżyła się o 7,5 m).
Jest to proces stały, obserwowany
również w Polsce. Niektóre wielkie
rzeki świata wysychają w dolnym
biegu, jak np.: Kolorado w USA czy
Huang He (Żółta Rzeka) w Chinach.
Prawie wyschło też Jezioro Aralskie
o pierwotnej powierzchni 40 tys. km
kw. leżące na pograniczu Kazachstanu i Uzbekistanu (lustro wody obniżyło się o 13 m). Powierzchnia bagien
i mokradeł na świecie zmniejszyła się
prawie o połowę. Coraz szybciej postępuje topnienie lodowców na biegunach Ziemi i w masywach górskich.
* Podczas nawadniania pól traci
się 60% wody z powodu parowania oraz wtórnego odpływu do rzek
i wód gruntowych. Najefektywniejsze
jest nawadnianie kropelkowe, gdzie
te straty wynoszą ok. 5%. W Polsce
nieszczelność instalacji i zła sieć wodociągowa powodują 10-15%, a nawet do 30% strat pobieranej wody.
W krajach rozwijających się straty te
sięgają 50%.
* Około 90% ścieków komunalnych i 70% przemysłowych na
świecie nie jest oczyszczanych. Są
to niewykorzystane zasoby wody.
W krajach wysoko rozwiniętych ok.
10% wody do nawadniania pochodzi z tego źródła.
* Na świecie funkcjonuje ok.
1000 dużych odsalarni wody morskiej – głównie w Arabii Saudyjskiej i innych krajach Bliskiego
Wschodu. Są to jednak technologie
zużywające duże ilości energii, emitujące duże ilości gazów cieplarnianych i dające wodę niskiej jakości.
* Głównymi przyczynami niewielkiej zasobności Polski w wodę są
dość niskie opady (średnio 650 mm
rocznie), duże jej parowanie (450
mm rocznie) i spływ podczas wezbrań. W zbiornikach retencyjnych
magazynowanych jest ok. 6% spływającej wody. Ocenia się, że powinno być zatrzymywanych ok. 15%, jak
w innych krajach. Według ekspertyz
specjalistów, od dużych zbiorników
bardziej efektywna, tańsza i szybsza
w realizacji jest tzw. mała retencja,
a także zalesianie, zachowanie i odtwarzanie naturalnych obszarów przyrodniczych, jak zadrzewienia, łąki, bagna oraz sprzyjające zatrzymywaniu
wody gospodarowanie na roli.
* W Polsce na obszarze 251.000
km kw. – czyli 80% powierzchni
kraju znajdują się wody geotermalne, zlokalizowane w 9 okręgach.
Największa ich liczba występuje
w szczecińsko-łódzkim. Wody
w tym okręgu mają też najwyższą
temperaturę – do 76 st. C.
* Od początku lat 90. XX w. datują się próby przesyłu i sprzedaży
wody z miejsc w nią obfitujących do
deficytowych. Norwegia i Kanada
to obecnie najważniejsi jej eksporterzy upatrujący w niedalekiej przyszłości znaczniejszych dochodów
w postaci hydrodolarów (wysokie
są jeszcze koszty transportu).
* Od 1996 roku podwoiła się
liczba kataklizmów związanych
z wodą (susze, powodzie). W porównywalnym okresie katastrofy
geofizyczne (trzęsienia i osuwanie
się ziemi) utrzymują się na podobnym poziomie.
* Do najgłośniejszych w świecie
konfliktów o wodę zalicza się:
• między Indiami a Pakistanem
o wody Indusu
• między Irakiem, Syrią i Turcją
o wody Eufratu
• między Izraelem, Jordanią, Autonomią Palestyńską i Libanem
o wody Jordanu
• a także pośrednio (wg niektórych
bezpośrednio) konflikt zbrojny
w Darfurze (Sudan) na skutek
przemieszczania się plemion
w poszukiwaniu pastwisk na tereny już zamieszkane.
* Człowiek może przeżyć bez
wody 1 tydzień.
Ryszard Kaczmarek
1)
1 km sześc. = 1.000.000.000.000
litrów
2)
FAOSTAT – 2007 rok; dotyczy
danych wszystkich krajów wymienionych w tekście.
3)
Razem z częścią azjatycką
Źródła:
Raport o Gospodarce Wodnej na
Świecie (oryg. World Water Development Report) – ONZ marzec 2003 –
materiały internetowe
Woda cenna jak ropa – Bankier.pl
21.12.2007 (na podst. Rynki Zagraniczne) – mat. internetowe
Zasoby wodne w Polsce i ich wykorzystanie – bryk.pl – mat. internetowe.
Krzemowe złoto – Marcin Bieńkowski – Wiedza i Życie nr 3/2008 r.
MECHANIZACJA I BUDOWNICTWO
27
Czy warto inwestować w maszyny rolnicze
W
ostatnich latach rolnictwo
w Polsce uległo dużym
przemianom dotyczącym
między innymi wyposażenia gospodarstw rolnych w maszyny i urządzenia. Do zakupów nowego sprzętu
rolniczego przyczyniło się dofinansowanie inwestycyjne z ARiMR i dofinansowanie do kredytów. Odnawianie
parku maszynowego spowodowane
jest również zużyciem maszyn będących w posiadaniu rolników, gdyż
duża część użytkowanego sprzętu
pochodzi z lat 70. Przede wszystkim
jednak konieczność zakupu maszyn
i urządzeń w rolnictwie, powoduje rosnąca powierzchnia użytków rolnych
w poszczególnych gospodarstwach
oraz wzrastająca cena siły roboczej,
co stwarza potrzebę użycia maszyn
o większej wydajności pracy.
Rolnik podejmując decyzję inwestowania w sprzęt do produkcji
rolnej musi zastanowić się nad:
Ø planowaną ilością lat prowadzenia gospodarstwa i posiadaniem
następcy zapewniającego ciągłość gospodarstwa, ponieważ
sprzęt rolniczy amortyzuje się
w wieloletnich okresach
Ø możliwością rozwoju gospodarstwa w kierunku zwiększenia
produkcji rolniczej, ponieważ
zakup wydajnych maszyn może
zmniejszać koszty, poprawić
jakość i bezpieczeństwo pracy,
natomiast bezpośrednie zwiększenie dochodu musi pociągać
za sobą wzrost produkcji
Ø możliwością zwiększenia wykorzystania zakupionych maszyn
poprzez działalność usługową
Ø alternatywą wykorzystania oszczędności wydawanych na maszyny rolnicze, przeznaczeniem
ich na zakup dóbr konsumpcyjnych lub na inne inwestycje
również pozarolnicze.
Jeśli już zapadła decyzja o rozpoczęciu inwestycji, należy rozważyć,
od jakiej maszyny zacząć. Większość
gospodarstw decyduje się na zakup
ciągnika rolniczego, który zazwyczaj
jest większy od dotychczas użytkowanych. Wybiera się moc ciągnika
i wyposażenie, jak również warunki
gwarancji, koszty serwisu i części zamiennych, a także sprzedawcę i mar-
kę. Ma również znaczenie odległość
do serwisu i miejsca zakupu części
zamiennych oraz czas dojazdu do
sprzedawcy z uwagi na dokumentację
do programów pomocowych.
Decydując się na zakup ciągnika
o określonej mocy, powinno się wziąć
pod uwagę areał użytków rolnych,
strukturę upraw, rodzaj gleby. Na zapotrzebowanie na moc ciągnika ma
wpływ rodzaj produkcji roślinnej, jak
również produkcja zwierzęca, która
zwiększa zazwyczaj intensywność
produkcji roślinnej. Ciągnik przy
produkcji zwierzęcej potrzebny jest
również do transportu zwierząt, pasz,
nawozów organicznych. Większość
średnich gospodarstw dokonuje zakupu ciągnika w zakresie mocy od 60
do 100 KM, są to pojazdy z napędem
na obie osie.
Rolnik podejmując decyzję o kupnie ciągnika i maszyn z nim współpracujących powinien się zastanowić, ile czasu będzie on pracował
w ciągu roku i czy ta liczba przepracowanych godzin jest wystarczająca,
by zakup był uzasadniony.
Przykład: gospodarstwo rolne
o powierzchni 15 ha użytków rolnych, o glebach lekkich i średnich,
posiadające strukturę upraw z przewagą zbóż i produkcję zwierzęcą na
poziomie 5-10 DJP.
Rolnik decyduje się na odnowienie parku maszynowego poprzez
zakup ciągnika rolniczego o mocy
ok. 80 KM wraz z osprzętem. Ciągnik ten będzie wykonywał głównie
prace uprawowe, transportowe, siew
oraz inne prace pomocnicze. Zakładając optymalny dobór maszyn do
ciągnika, na podstawie wydajności
maszyn, można w przybliżeniu określić, ile godzin będzie on pracował
rocznie w tym gospodarstwie:
Orka – 20 h, uprawki przedsiewne – 10 h, uprawki pożniwne – 20 h,
siew – 10 h, transport płodów rolnych
– 15 h, nawożenie mineralne – 10 h,
organiczne – 20 h, prace wewnątrz
gospodarstwa – 10 h. Do tego można
doliczyć 5 godzin transportu materiałów nierolniczych czy ewentualnego
odśnieżania.
Z obliczeń wynika, że zakupiony
ciągnik pracuje w tym gospodarstwie
ok. 100 h. Obliczenia przyjęto w za-
łożeniu niewykonywania prac usługowych i istnienia drugiego ciągnika
w gospodarstwie do lżejszych prac.
Przeprowadźmy jeszcze analizę
amortyzacji inwestycji przy założeniu,
że rolnik wydał na maszyny 200 000 zł
netto, w tym: ciągnik – 120 000 zł,
ładowacz czołowy – 20 000 zł, pług
– 10 000 zł, agregat ścierniskowy –
15 000 zł, rozsiewacz 5 000 zł i agregat uprawowo-siewny – 30 000 zł.
Podane w przykładzie gospodarstwo
otrzymało również dotację z ARiMR
w wysokości 100 000 zł i rozlicza się
z urzędem skarbowym na zasadach
ogólnych, czyli otrzyma zwrot podatku VAT. Rzeczywisty koszt zakupu
ww. maszyn to 100 000 zł.
Przy przykładowym dwudziestopięcioletnim okresie eksploatacji
maszyn koszt amortyzacji rocznej to
4 000 zł, biorąc pod uwagę rzeczywisty koszt zakupu. Szczególnie droga
wydaje się wartość amortyzacji poszczególnych maszyn w przeliczeniu
na godziny pracy w ciągu tych 25 lat
użytkowania. Koszt amortyzacji godziny pracy ciągnika to 24 zł, pługa –
20 zł, agregatu ścierniskowego – 30 zł
przy ww. założeniach. Trzeba dodać,
że zakupienie drogiego sprzętu niesie
za sobą koszty ubezpieczenia, serwisu, części zamiennych, konserwacji, garażowania itp. Te koszty mogą
wynieść od 50 do nawet 100% ceny
zakupionej maszyny w ciągu całego
okresu jej eksploatacji. Zatem dochodzi wydatek rzędu 5 000-10 000 zł
rocznie. Maszyny wraz z amortyzacją
kosztują rolnika z naszego przykładu
9 000-14 000 zł na rok. Taka kwota
uszczupla w dużym stopniu, pewnie
i tak niewielkie, dochody przedstawionego gospodarstwa.
Korzyści ekonomiczne ww. inwestycji to przede wszystkim oszczędności w zapotrzebowaniu na siłę roboczą, która staje się dzisiaj jednym
z najważniejszych kosztów prowadzenia gospodarstwa rolnego. Należy
pamiętać, że nowe maszyny to także
mniejsza awaryjność, większe bezpieczeństwo, ergonomia, komfort pracy
i często to tego typu argumenty, poza
drożejąca siłą roboczą, decydują o zakupie nowych maszyn rolniczych.
Michał Miniatorski
W DOMU I W OGRODZIE
28
Woda w życiu człowieka
W
oda w życiu człowieka
ma ogromne znaczenie.
Jest niezbędna w podtrzymywaniu wszystkich procesów
biologicznych człowieka. Dzienne
zapotrzebowanie wynosi 2-2,5 l,
co stanowi 3-6% wody ustrojowej.
Niedobór wody w organizmie wynoszący ok. 10% masy ciała powoduje odwodnienie, a wraz z nim
niewydolność fizyczną i psychiczną
organizmu. Woda jest wszechobecna
i nieodzowna w życiu człowieka. Od
najdawniejszych czasów wykorzystywano leczniczo i terapeutycznie
właściwości wody. Kąpiele, parówki, prysznice ciepłe, zimne, zmienne
to prosty i tani arsenał środków leczniczych, regenerujących i rehabilitacyjnych. Ostatnio modne ośrodki
SPA, to nic innego, jak przywracanie
młodości poprzez stosowanie zabiegów związanych z wodą.
Proste zabiegi wodne polecane
są jako uzupełnienie leczenia medycznego różnych schorzeń:
• gorączka – jednym z wypróbowanych sposobów obniżenia
temperatury ciała jest obmywanie
całego ciała zimną wodą; przy
wysokiej temperaturze taki zabieg
powinno się stosować co godzinę,
zwłaszcza gdy temperatura spada
wolno nawet po podaniu leków
• czkawka – aby uspokoić ruchy
przepony, należy okładać górną
cześć brzucha ciepłym kompresem, zanurzanym wielokrotnie
w bardzo ciepłej wodzie
• bóle głowy – stosować zimne
okłady na czoło i kark
• kołatanie serca – szybkie bicie
serca uspokoi kompres zamoczony w zimnej wodzie
• katar – aby powstrzymać rozwijający się katar lub skrócić
jego trwanie, należy kilkakrotnie
w ciągu dnia zanurzać łokcie w
gorącej wodzie; woda nie powinna być zbyt gorąca, ponieważ łokcie są bardzo wrażliwe;
zanurzamy je na 1 minutę
• krwawienie z nosa – przykładać
kompres z zimnej wody na kark
i wciągać zimną wodę nosem
• nerwica – jeżeli objawia się nieregularnym tętnem, zimnymi stopami, uczuciem lęku, leczy się ją
skutecznie poprzez zimny prysznic
lub chociaż obmywanie ciała zimną wodą, po czym należy szybko
ubrać się w ciepłą piżamę i położyć się do łóżka, by się rozgrzać.
Woda poza wszystkimi innymi
właściwościami i zastosowaniami,
jest przede wszystkim niezbędna do
picia. Na półkach sklepowych jest
ogromny asortyment wód, że niekiedy aż trudno zadecydować, którą
kupić. Najlepsze są wody wysokozmineralizowane, tj. takie, które
zawierają ponad 1500 składników
mineralnych w 1 l wody. Do najbardziej znanych i polecanych należą:
• Kryniczanka – o działaniu antystresowym, kojącym i odtruwają-
cym, uspokaja organizm i chroni
go przed stresem
• Muszynianka – poprawia przemianę materii; ma unikatowy orzeźwiający smak, doskonale gasi
pragnienie; jest pomocna w leczeniu chorób żołądka, dwunastnicy
i jelita grubego, jest tez bardzo
skuteczna przy leczeniu cukrzycy
i chorób trzustki
• Nałęczowianka – zawiera doskonałe proporcje wapnia i magnezu, które pomagają utrzymać
dobrą kondycję fizyczną i psychiczną; dzięki niskiej zawartości sodu, mogą ją pić zarówno
dorośli, jak i dzieci.
A oto schorzenia i problemy
zdrowotne, przy których zaleca się
picie danej wody mineralnej:
• cholesterol i miażdżyca – Celestyna, Galicjanka, Staropolanka
• nadciśnienie – Muszynianka,
Milusia
• nerki i układ moczowy – Dąbrówka, Klaudyna, Tytus, Wysowianka
• zaburzenia przemiany materii –
Dąbrówka, Mieszko, Celestyna
• cukrzyca i choroby trzustki –
Dąbrówka, Galicjanka, Milusia,
Muszynianka
• Kac – Franciszek, Wielka Pieniawa, Zuber
• Osteoporoza – Galicjanka, Marysieńka, Jan ze Szczawnicy.
Iza Gorąca
Staropolskie zapusty, karnawałowe
szaleństwa i specjały
Z
apusty to staropolska nazwa
karnawału. Rozpoczynają się
po wieczorze Trzech Króli
i kończą przed Wstępną Środą czyli
Środą Popielcową, a ta w kościele chrześcijańskim rozpoczyna 40
- dniowy Wielki Post. Karnawał
w roku bieżącym jest długi, kończy
się o północy 8 marca 2011 roku.
Od wieków zapustom w Polsce
towarzyszyły wszelkiego rodzaju zabawy, widowiska, maskarady, uczty,
wesela i słynne kuligi. Ich staropolską nazwę wyjaśnia
się miedzy innymi
w „Mitologii słowiańskiej”. Słowianie byli ludem rolniczym i „w krótkie
zimowe dni upędzali
się po kniejach za
zwierzem, wieczorem
mieszkańcy nabrzeż-
29
W DOMU I W OGRODZIE
ni wiązali sieci, dalsi pletli koszyki,
opałki, to znów przy dzbanach piwa
i miodu opowiadali młodszym dzieje i wydarzenia dawno minionych
czasów, ale zawsze pozostawało im
jeszcze dużo nie zajętego „pustego”
czasu”. Wymyślili wiec Pusta, słowiańskiego bożka pustoty i uciechy
pijackiej, aby im ten czas wypełnił
i uprzyjemnił. „Ubierali pociesznie
pierwszego lepszego parobczaka,
sadzali go na saniach ozdobionych
gałęziami drzew iglastych i rumianymi gronami kaliny i ten naprędce zaimprowizowany PUST pędził
co koń wyskoczy od jednej Słobody do drugiej, a za nim dziesiątki
sani, napełnionych podochoconą
młodzieżą. (…)Wśród śmiechów
i nawoływań orszak dążących za
Pustem ciągle się zwiększał i zatrzymywał pod dachem najzamożniejszego właściciela Słobody,
gdzie w obszernej świetlicy przy
dźwiękach cymbałów i bębenka
bawiono się ochoczo do rana”. Zabawa opisana w Mitologii bardzo
dokładnie przypomina staropolskie
kuligi. Nie bardzo wiadomo, kiedy
wpisały się one w karnawałowy
zwyczaj ale jest pewne, że były
największą w tym czasie rozrywką, na początku wyłącznie szlachty i magnatów. Odwiedzano wtedy
sąsiadów w całej okolicy i biesiadowano w kolejnych dworach. Gospodarze przygotowywali dla gości
noclegi, karnawałowe jadło i trunki
w stosownych ilościach „- bo cały
powiat, całe nieraz województwo,
żyło z sobą jako jedna rodzina szlachecka (…) Otwartością i miłością
sąsiedzką stało dawne nasze życie,
uprzejmością i gościnnością wszelka zabawa”, pisał Oskar Kolberg.
Organizacja kuligu była rytuałem.
Najpierw przygotowywano kształtne zaprzęgi, którymi młodzież zajeżdżała do swego przywódcy, po
czym zwoływano muzykantów,
słano po dworach kurendę, laskę
z kulą u wierzchu i zapowiadano
kulig. Do pierwszego odwiedzanego dworu wyprawiano arlekina,
który śpiewem oznajmiał rozpoczęcie kuligu i przyjazd uczestników kuligu. O zmroku do jasno
oświetlonego dworu wjeżdżało
wiwatujące i roześmiane kuligowe towarzystwo. Wjazdowi towa-
rzyszyły huczna muzyka i głośne
trzaskanie batów. „Kilkugodzinna
na mrozie przejażdżka obok tańca
i wesołości zaostrzyły apetyt, znikały ze stołu z szybkością niepodobna
do wiary ogromne misy zwierzyny, kiełbas, zrazów, szynek, kapusty i delikatniejszych potraw, ciast
i konfetów (…)” (Z. Gloger). Na
początku biesiady podawano mięsiwa i popijano piwem. Wznoszenie toastów rozpoczynał gospodarz
zazwyczaj w połowie zabawy, toasty wznoszono wyłącznie winem.
Każde zdrowie spełniano z innego
kielicha, dlatego na gościnnych
stołach była mnogość pucharów,
kubków, roztruchanów i szklanic.
Charakterystyczną dla kuligu potrawą był bigos, który przyrządzano
na wiele sposobów, poniżej jedna
z propozycji:
Bigos staropolski
Składniki: 1½ kg kiszonej kapusty, 25 dag tłustej wieprzowiny,
25 dag chudej wołowiny, 20 dag
świeżego boczku, 10 dag wędzonego boczku, 30 dag kiełbasy, 5 dag
szynki, 5 dag suszonych grzybów,
10 dag smalcu, 2 cebule, 2 szklanki bulionu, 1 szklanka czerwonego
wytrawnego wina, sól, pieprz, 1 łyżeczka kminku lub majeranku.
W rondlu stopić smalec, przesmażyć drobno pokrojoną cebulę,
dodać pokrojone w kostkę mięsa
i świeży boczek, chwilę smażyć na
silnym ogniu, po czym połączyć
z przesiekaną kiszoną kapustą. Zalać gorącym bulionem, dodać namoczone suszone grzyby, wymieszać i dusić razem około 1 godziny.
Pod koniec duszenia dodać pokrojoną w cienkie plasterki kiełbasę,
w grubszą kostkę szynkę i boczek
wędzony. Wlać wino, wymieszać,
doprawić solą i pieprzem, dodać
kminek lub majeranek. Dusić jeszcze kilkanaście minut. Uważano za
najlepszy, bigos po 2-3 krotnym zamrożeniu i ponownym odgrzaniu.
Bawiono się do białego rana. Po
krótkim odpoczynku, zjadano śniadanie wraz z obiadem, dziękowano
za gościnę i wznoszono ostatni przed
strzemiennym toast „Kochajmy się”
(wielowiekowy toast wszelkich staropolskich uczt i kuligów). Na koniec
wypijano strzemiennego, dosiadano
koni i wraz z gospodarzem podążano dalej, do następnego dworu.
W czasie karnawałowych zimowych
zabaw pito tokaj, miód, rozgrzewano
się staropolskim krupnikiem babci
i kawową fantazją.
Krupnik babci
Składniki: 1 szklanka cukru,
laska wanilii, kawałek kory cynamonu, 10 goździków, 2 listki laurowe, 5 ziarenek angielskiego ziela,
1 łyżka otartej skórki pomarańczy,
50 dag miodu, 2 szklanki wódki
(40%), 2 szklanki spirytusu.
W płaskim rondlu upalić cukier na
karmel, dodać 2-3 łyżki przegotowanej wody, potem korzenie, zioła i stopiony miód, podgrzać mieszając. Gdy
masa porządnie się zrumieni, ostrożnie wlać wódkę, stale mieszając, zagotować, zdjąć z ognia i nadal mieszając, stopniowo wlewać spirytus.
Rondel szczelnie przykryć, zostawić
do ostygnięcia, po czym przecedzić
zawartość przez gazę lub lnianą ściereczkę i podawać na gorąco lub rozlać do butelek. Szczelnie zakorkować
i pozostawić na kilka miesięcy.
Kawowa fantazja
Składniki: 1 łyżka drobno zmielonej kawy, 1 szklanka wrzątku,
1 łyżka gorzkiej czekolady, szczypta
mielonego cynamonu, 2 łyżki świeżej bitej śmietany.
Do ogrzanej szklanki wsypać
kawę, do drugiej czekoladę i cynamon. Do każdej wlać po pół szklanki wrzątku, dokładnie mieszać, po
czym obie zawartości połączyć.
Udekorować bitą śmietaną.
Mniej huczne zabawy towarzyszyły kuligom w okresie międzywojennym, chociaż kuligi w tym czasie
były bardzo modne. W późniejszym
czasie kuligi organizowano głównie
dla dzieci. Dziś odżywa ten staropolski zwyczaj. Kuligi karnawałowe
proponowane w ofertach turystycznych zachęcają do przyjazdu na wieś
i są kuszącą atrakcją gospodarstw
agroturystycznych i wiejskich pensjonatów.
Karnawałowe szaleństwa w miastach miały inny charakter zabawowy. Pod gołym niebem. urządzano
barwne maskarady i publiczne bale
W DOMU I W OGRODZIE
30
maskowe tzw. „reduty”. Z czasem zaczęły powstawać mniejsze i większe
redutowe salony. Ten włoski zwyczaj
zaistniał w Polsce prawdopodobnie
w latach 1518-1519 dzięki królowej
Bonie, spodobał się szlachcie i mieszczaństwu. Pierwszym organizatorem
redut publicznych na Nowym Mieście
w Warszawie był Włoch Salvador.
Maski balowe spełniały oczekiwania
wielu i tak, osobie stanu niższego zabawę z panną z wyższych sfer, żonie,
uwolnienie się od zazdrosnego męża,
a mężowi, ucieczkę od towarzystwa
żony. W zapustnych maskach specjalizowali się rzemieślnicy z Krakowa,
wyroby krakowskich rzemieślników
znane były już na początku XVI wieku. Na redutach bezpłatne były światło i kapela, za resztę trzeba było słono zapłacić.
Wieś w karnawale weseliła się
w miejscowych karczmach. Wiejskie chaty nawiedzały gromadnie
przebierańcy oczekujący od gospodarzy darów. Chodzący po drogach
niedźwiedzie, wilki i turonie wpisywały się w powszechnie akceptowany karnawałowy krajobraz.
W okresie międzywojennym
zwyczajem stały się bale na cele
dobroczynne. Dziś również takie organizowane są w Polsce z potrzeby
tych, którzy deklarują pomoc i ku radości tym, którzy pomocy oczekują.
Koniec staropolskich zapustów zapowiadał Tłusty Czwartek, ostatni czwartek w karnawale.
Obchodzono go w Polsce hucznie,
wesoło, a przede wszystkim tłusto.
Na biesiadnych stołach królowały
tłuste potrawy i ciasta smażone na
tłuszczu, w tym pączki i chrusty.
W 2011 roku ten uprzywilejowany
dla Polaków dzień przypada 3 marca. Warto pokusić się o domowe
wypieki, zwłaszcza, że ich wykonanie może być łatwe i proste:
Pączki nieco inaczej
Składniki: 5 szklanek mąki,
5-6 żółtek, 10 dag drożdży, 13 dag
margaryny, ½ szklanki cukru,
2 szklanki mleka, 1 łyżka octu lub
alkoholu, 1 kg/l tłuszczu do smażenia, cukier puder do posypania.
Żółtka utrzeć z drożdżami. Do
utartych dodać rozpuszczoną i przestudzoną margarynę, cukier, wymieszać. Następnie do mieszaniny
dodawać na przemian mąkę i mleko,
ocet lub alkohol, ubijać (podczas
ubijania, ciasto rośnie!). Ubite ciasto wykładać na rozgrzany tłuszcz
i smażyć paczki z obu stron, 1 pączek to 1 łyżeczka ciasta. Gorące
pączki osączyć z nadmiaru tłuszczu,
posypać cukrem pudrem.
Faworki, karnawałowe chrusty
Składniki: 6 żółtek, 2 łyżki cukru, 1 szklanka kwaśnej śmietany, ½ łyżeczki proszku do pieczenia, 1 łyżka roztopionego masła,
½ kieliszka spirytusu, mąki około
60-70 dag, około 1 l oleju do smażenia, cukier puder do posypania.
Wszystkie składniki zarobić
tak, aby ciasto było miękkie. Rozwałkować na średnio grubo. Kroić
kwadraty, w środku każdy przeciąć,
jeden koniec kwadratu przełożyć
przez otwór z przecięcia. Smażyć
w głębokim tłuszczu na złoty kolor.
Gorące osączyć z tłuszczu, posypać
cukrem pudrem.
Jadwiga Liberska-Łuczak
Źródła: Hanna Szymanderska „Polskie
Tradycje Świąteczne”, Świat Książki,
Warszawa 2003
Olej rzepakowy „oliwą północy”
W
poprzednim numerze miesięcznika RADA, przedstawiliśmy Państwu, jak
szczególnie cenne dla naszego zdrowia są właściwości oleju rzepakowego. Bez przesady możemy olej
rzepakowy nazywać „oliwą północy”, gdyż pod wieloma względami
ma on większe wartości zdrowotne
niż oliwa z oliwek.
Rola oleju rzepakowego
w profilaktyce chorób układu
krążenia i innych chorób
Nieprawidłowe żywienie jest
głównym sprawcą miażdżycy, otyłości i cukrzycy. Jest odpowiedzialne
również za powstawanie około 35%
nowotworów złośliwych. Głównymi cechami takiego żywienia jest
zbyt duże spożycie energii (kalorii),
wysoki udział nasyconych kwasów
tłuszczowych (tłuszcze zwierzęce)
w diecie na niekorzyść jednonienasyconych i wielonienasyconych kwasów omega-3 (olej rzepakowy).
Nasycone kwasy tłuszczowe
i izomery trans nienasyconych kwasów tłuszczowych podnoszą stężenie złego cholesterolu (LDL) we
krwi, natomiast jednonienasycone
kwasy tłuszczowe, w które bogaty jest olej rzepakowy, obniżają to
stężenie. W efekcie hamują rozwój
miażdżycy.
Szczególnie korzystne są kwasy omega-3, występujące obficie
w oleju rzepakowym, lnianym i sojowym. W tych olejach występuje
kwas alfa-linolenowy, który w organizmach ludzkich i zwierzęcych
przetwarzany jest na inne kwasy
omega-3 (DHA i EPA), które służą prawidłowemu funkcjonowaniu
licznych mechanizmów regulują-
(cz. II)
cych funkcje wszystkich tkanek
i narządów ciała.
Kwas DHA warunkuje prawidłowy rozwój mózgu i innych części układu nerwowego, a także siatkówki oka u płodów, noworodków
i małych dzieci, wywiera więc
wpływ na rozwój umysłowy. U człowieka dorosłego wpływa na stan
emocjonalny i zdrowie psychiczne.
Kwas EPA, powstający także
z kwasu alfa-linolenowego, odgrywa ważną rolę w ochronie tętnic przed rozwojem miażdżycy.
Zmniejsza także skłonność do odczynów zapalnych.
Kwasy omega-3 nie mogą być
syntetyzowane od nowa w organizmie człowieka i dlatego muszą być
spożywane regularnie z pożywieniem. Olej rzepakowy jest pod tym
względem wyjątkowo korzystny.
Zawiera bowiem dużo kwasu alfa-
31
W DOMU I W OGRODZIE
linolenowego, a mało linolowego
(kwas omega-6). Ten ostatni, aczkolwiek spełniający w organizmie
pożyteczną rolę, nie powinien być
spożywany w dużej ilości. Znaczna przewaga kwasu linolowego
nad alfa-linolenowym powoduje
skłonność do zakrzepów krwi w organizmie, co sprzyja powikłaniom
miażdżycy. Dlatego Polskie Towarzystwo Kardiologiczne przyjęło, że
proporcja kwasów omega-6:omega-3 w diecie powinna być mniejsza niż 4:1. Aktualnie jest znacznie
większa, przekracza 10:1. Zwiększone spożycie oleju rzepakowego
może przyczynić się do poprawy tej
złej sytuacji.
Olej rzepakowy jest względnie
trwały pod działaniem wysokich
temperatur, przez to nadaje się do
spożywania zarówno na zimno (np.
do sałatek), jak i na gorąco (np. do
smażenia). Olej lniany natomiast, zawierający także bardzo dużo kwasu
alfa-linolenowego, łatwo utlenia się
pod wpływem wysokich temperatur.
Olej sojowy z kolei zawiera nie tylko kwas alfa-linolenowy, lecz także
dużo kwasu linolowego. Powoduje
to wysoki stosunek kwasów omega-6
do omega-3. Jest więc znacznie mniej
korzystny niż olej rzepakowy.
Badania ostatnich lat dowiodły,
że profilaktyka miażdżycy może
i powinna być wdrażana od dzieciństwa, bowiem choroba ta rozwija się bardzo wcześnie, postępuje
powoli, a do objawów klinicznych,
głównie pod postacią zawału serca lub udaru mózgu, doprowadza
w wieku starszym.
Aktualnie przyjmuje się, że
dziecko po skończeniu 2. roku życia
powinno stopniowo przechodzić na
żywienie racjonalne, typowe dla profilaktyki miażdżycy. Olej rzepakowy
jest typowym tłuszczem w takiej
diecie. Może być dodawany nawet
do zup warzywnych dla niemowląt.
Zupy takie są podawane niemowlętom od połowy pierwszego roku
życia, jako uzupełnienie karmienia
piersią. Żywienie racjonalne o cechach przeciwmiażdżycowych może
i powinno być uprawiane przez całą
rodzinę, co ułatwi prowadzenie gospodarstwa domowego.
Właściwości użytkowe
rafinowanego
oleju rzepakowego
Współczesny olej rzepakowy
z uprawianych obecnie wyłącznie
odmian podwójnie ulepszonych,
poza najwyższą wartością zdrowotną, jest olejem o bardzo wysokiej
wartości użytkowej.
Olej rzepakowy charakteryzuje
bardzo dobra stabilność oksydacyjna, czyli bardzo długo pozostaje
świeży, znacznie dłużej niż inne popularne oleje w Polsce, np. słonecznikowy czy sojowy.
Olej rzepakowy jest ponad dwukrotnie bardziej stabilny niż olej
słonecznikowy i około 30% bardziej
stabilny niż olej sojowy. Powstaje pytanie, czemu olej rzepakowy
zawdzięcza tę wartościową cechę,
tym bardziej, że zawiera najwięcej
wśród tych olejów najcenniejszego,
ale i najbardziej podatnego na utlenianie, kwasu linolenowego z najwartościowszej dietetycznie grupy
kwasów – omega-3? Otóż dlatego,
że olej rzepakowy wśród substancji
towarzyszących zawiera bardzo dużo
aktywnych przeciwutleniaczy, szczególnie tokoferoli (witamina E) i charakterystycznego wyłącznie dla rzepaku brassikasterolu. Zawartość tych
składników przeciwutleniających to
kolejny dowód na wysoką wartość
zdrowotną oleju rzepakowego. Naukowcy dodają jeszcze, że olej rzepakowy jest stabilny, gdyż wspomniany, niezwykle cenny żywieniowo, ale
i zwykle szybko się utleniający, kwas
linolenowy jest w oleju rzepakowym
ulokowany w środku cząsteczki triacyloglicerolu i tym samym szczególnie „chroniony” przed utlenieniem.
Olej rzepakowy jest również
bardzo stabilny w wysokich temperaturach, np. podczas smażenia. Należy jednak pamiętać, że wszystkie
oleje ciekłe mogą być stosowane do
smażenia, ale krótkotrwałego i jednorazowego. Nie mogą być stosowane do smażenia przemysłowego
ani kulinarnego, w smażalnikach
o długim okresie smażenia. W tych
przypadkach muszą być używane
przeznaczone do tego celu specjalistyczne tłuszcze smażalnicze.
Olej rzepakowy stosowany do
smażenia ma następujące zalety:
dobrą wytrzymałość na zmiany termiczne zachodzące podczas smażenia, łatwo się odsącza z produktu po smażeniu, co powoduje, że
usmażony produkt zawiera nieco
mniej tłuszczu i w efekcie mniejszą
kaloryczność o 5-10%, nie przenosi
zapachów, co oznacza, że smażąc
po sobie różne produkty zachowują one swój specyficzny smak
i zapach; oczywiście nie dotyczy to
przypadków ekstremalnych, czyli
np. smażenia ryb.
Olej rzepakowy ma również
bardzo dobre właściwości wypiekowe, zarówno w postaci ciekłej, jak
i utwardzonej. Warto spróbować,
szczególnie z zastosowaniem ciekłego oleju rzepakowego.
Można wtedy uzyskać ciasta zarówno smaczne, jak i zdrowe. Ciekły
olej rzepakowy znakomicie sprawdza się w ciastach typu biszkoptowo-tłuszczowego.
I jeszcze jedna bardzo dobra cecha użytkowa oleju rzepakowego:
bardzo łatwo się emulguje, szczególnie w środowisku kwaśnym
i w obecności jaja kurzego jako
emulgatora, tzn. w majonezach i sosach majonezowych.
Henryka Telus
Źródło: „Olej rzepakowy – nowy surowiec, nowa prawda” – prof. dr hab. Jan
Krzymański, prof. dr hab. Iwona Bartkowiak-Broda, prof. dr hab. Krzysztof
Krygier, prof. dr hab. Wiktor B. Szostak, prof. dr hab. Jerzy Tys, dr inż.
Stanisław Ptasznik, dr inż. Małgorzata
Wroniak; „Olej rzepakowy – Nowa
prawda o oleju rzepakowym” – Ewa
Myśliwiec (http://www.farmer.pl)
W DOMU I W OGRODZIE
32
Ser w roli głównej …
Ziemniaki nadziewane bryndzą
Składniki: 5 dag bryndzy, 8 ziemniaków średniej wielkości, 2 łyżki
śmietany, 2 łyżki masła, sól, pieprz
Wykonanie: umyte, osuszone
ziemniaki upiec w piekarniku; odkroić 2/3 ziemniaka, z reszty wydrążyć miąższ; wszystko wymieszać
z masłem, śmietaną i bryndzą; doprawić solą i pieprzem; farszem
wypełnić ziemniaki i zapiekać przez
15 min w gorącym piekarniku.
Bryndza z orzechami
Składniki: 20 dag bryndzy, 4 dag
masła, 8 dag twarogu, sól, papryka
mielona, 5-10 orzechów włoskich
Wykonanie: bryndzę, masło i twaróg utrzeć na gładką masę, dodać sól
i mieloną paprykę; orzechy drobno
pokroić; połowę orzechów wsypać
do utartej masy i mieszając uformować wałek; posypać pozostałymi
orzechami i schłodzić w lodówce; po
schłodzeniu kroić w cienkie plastry,
kłaść na kromki chleba (najlepiej razowego).
Knedle z bryndzą
Składniki: 10-15 dag bryndzy,
30 dag ziemniaków, 1 jajko, 20 dag
mąki, 10 dag wędzonego boczku lub
szynki, kwaśna śmietana, szczypiorek, sól
Wykonanie: ziemniaki zetrzeć,
dodać jajko, mąkę i sól; zagnieść
ciasto; z ciasta uformować wałek,
spłaszczyć go i nożem odkrawać
kluski; gotować w osolonej wodzie
do wypłynięcia; odsączyć; boczek
lub szynkę pokroić w kostkę i usmażyć na skwarki; bryndzę rozgnieść ze
śmietaną; śmietany dodać tak dużo,
aż powstanie gęsty sos; knedle polać
sosem, posypać skwarkami i drobno
posiekanym szczypiorkiem.
Zapiekanka z szynki
Składniki: 30 dag szynki, ½ kg
mrożonych warzyw (mieszanka np.
kalafior, brukselka, brokuł) 1 łyżka mąki ziemniaczanej, ¼ szklanki
mleka, 1 łyżka mąki pszennej, 4 łyżki masła, 3 żółtka, 3 łyżki śmietany,
10 dag sera żółtego, ząbek czosnku,
1 szklanka rosołu (może być przyrządzony z kostki rosołowej), sól,
pieprz, papryka w proszku
Wykonanie: warzywa rozmrozić,
wymieszać je z mąką ziemniaczaną
rozpuszczoną w mleku, do którego
wcześniej należy dodać przyprawy
(do smaku) oraz 2 łyżki roztopionego, ostudzonego masła; warzywa wyłożyć do wysmarowanego masłem
i obsypanego posiekanym czosnkiem
naczynia żaroodpornego; na warzywa wyłożyć pokrojoną w cienkie
paseczki szynkę; ser zetrzeć na tarce;
masło roztopić (2 łyżki), dodać mąkę
pszenną, wlać rosół i doprowadzić
do wrzenia; dodać śmietanę wymieszaną z żółtkami, żółty ser i przyprawy; powstałym sosem zalać warzywa
i szynkę w naczyniu i wstawić do gorącego piekarnika.
Edyta Kijak
Źródła: „Cuda z piekarnika” www.potrawyregionalne.pl
Tradycja pod unijną ochroną
Bryndza podhalańska
O
d momentu przystąpienia do
Unii Europejskiej w 2004
roku Polska aktywnie uczestniczy w rozwoju, ochronie i promocji
produktów tradycyjnych i znanego
pochodzenia. Produkty tradycyjne są
bowiem bardzo ważnym czynnikiem
naszego dziedzictwa kulturowego
i równie ważnym czynnikiem rozwoju lokalnego i regionalnego obszarów
wiejskich.
W 1992 roku Wspólna Polityka
Rolna wprowadziła trzy znaki, za
pomocą których wyróżniane są produkty znanego pochodzenia oraz
produkty tradycyjne (znaki zaprezentowane są powyżej).
Są to: Chroniona Nazwa Pochodzenia (ChNP), Chronione Oznaczenie Geograficzne (ChOG) oraz
Gwarantowana Tradycyjna Specjalność (GTS).
Polskie prawo zostało dostosowane do wymogów unijnych – od 2005
roku obowiązuje ustawa o rejestracji
i ochronie nazw i oznaczeń produktów rolnych i środków spożywczych
oraz o produktach tradycyjnych, na
podstawie której polscy producenci mają prawo zgłaszać swoje produkty do rejestracji w Komisji Europejskiej. Rejestracja produktu na
poziomie KE – w przeciwieństwie
do rejestracji produktu na polskiej
Liście Produktów Tradycyjnych –
daje produktowi ochronę prawną.
Zgodnie z przepisami, zarejestrowane nazwy, w przypadku Chronionych Nazw Pochodzenia, Chronionych Oznaczeń Geograficznych
oraz Gwarantowanych Tradycyjnych Specjalności zarejestrowanych
z zastrzeżeniem nazwy, są chronione
przed:
• wszelkim bezpośrednim lub pośrednim wykorzystywaniem w
celach komercyjnych zarejestrowanej nazwy dla produktów nieobjętych rejestracją, o ile produkty
te są porównywalne do produktów
zarejestrowanych pod tą nazwą lub
jeśli stosowanie nazwy narusza
prestiż chronionej nazwy
• każdym niezgodnym z prawem
zawłaszczeniem, imitacją lub
aluzją, jeśli nawet prawdziwe
pochodzenie produktu jest zaznaczone lub chroniona nazwa
została przetłumaczona, lub towarzyszy jej wyrażenie „w stylu”, „rodzaju”, „przy użyciu metody”, „tak jak produkowane w”,
„imitacja” lub „podobne”
• wszelkimi innymi fałszywymi
lub mylącymi danymi odnoszącymi się do miejsca pochodzenia,
właściwości lub podstawowych
cech produktu na opakowaniu
wewnętrznym lub zewnętrznym,
w materiale reklamowym lub dokumentach odnoszących się do
danego produktu, albo na opakowaniu produktu w pojemniku,
mogącym stworzyć fałszywe
wrażenie co do jego pochodzenia
• wszelkimi innymi praktykami
mogącymi wprowadzić w błąd
zainteresowanych co do prawdziwego pochodzenia produktu.
ObecnIe Polska może pochwalić
się 23 zarejestrowanymi produktami. Są to: Bryndza podhalańska,
Osypek, Miód wrzosowy z Borów
Dolnośląskich, Półtorak, Dwójniak, Trójniak, Czwórniak, Rogal
świętomarciński, Wielkopolski ser
smażony, Andruty kaliskie, Olej rydzowy, Pierekaczewnik, Truskawka
kaszubska, Redykołka, Wiśnia nadwiślanka, Fasola korczyńska, Miód
kurpiowski, Podkarpacki miód spadziowy, Suska sechlońska, Kiełbasa
lisiecka, Obwarzanek krakowski,
Śliwka szydłowska, Jabłka łąckie.
Jednym z najbardziej znanych
polskich produktów tradycyjnych
jest nasz słynny oscypek. Ale wbrew
pozorom to nie oscypek jako pierwszy został zarejestrowany na poziomie unijnym tylko jego koleżanka –
bryndza podhalańska, i to właśnie
ona jest bohaterką tego artykułu.
Bryndza podhalańska (woj.
małopolskie) jest pierwszym polskim produktem zarejestrowanym
na poziomie unii europejskiej. W rejestrze jako Chroniona Nazwa Pochodzenia znalazła się 11 czerwca
2007 roku. Wniosek złożony został
przez Regionalny Związek Hodowców Owiec i Kóz z Nowego Targu.
Produkty regionalne i Tradycyjne, jako element dziedzictwa
kulturowego, są dobrem wspólnym
lokalnej społeczności, którego nie
może zastrzec ani zawłaszczyć żaden pojedynczy producent. Dlatego
właśnie o rejestrację w systemie
europejskim występuje grupa producentów z obszaru wytwarzania
danego produktu. Produkcja Bryndzy podhalańskiej odbywa się na
obszarze powiatu nowotarskiego,
powiatu tatrzańskiego oraz obszarze sześciu gmin z powiatu żywieckiego: Milówka, Węgierska Górka,
Rajcza, Ujsoły, Jeleśnia i Koszarawa. Tradycyjna nazwa tego regionu
to Podhale, stąd wywodzi się nazwa
Bryndza podhalańska. Na całym
tym obszarze występują właściwe
warunki naturalne oraz znajdują
się tu wytwórcy mający specyficzną wiedzę związaną ze znajomością tradycyjnych metod produkcji.
Dzięki połączeniu tych czynników
w tym regionie możliwe jest wytworzenie produktu o odpowiedniej
jakości.
Bryndza podhalańska to miękki ser podpuszczkowy, wytwarzany
z mleka owczego pochodzącego
od Polskiej Owcy Górskiej lub z
mleka owczego z domieszką mleka krowiego od krów rasy Polskiej
Krowy Czerwonej. Ser ma lekko pikantny, ostry i słonawy smak. Wyrabiany jest w bacówkach w czasie
letniego wypasu owiec na halach.
Wytwarzanie serów owczych było
nieodzownym elementem towarzyszącym przez stulecia wypasowi
owiec na Podhalu. Pasterze, którzy wychodzili z owcami w góry
(na hale), spędzali tam kilka miesięcy. Podczas tego okresu żywili
33
się praktycznie wyłącznie owczym
mlekiem i jego przetworami.
Najstarsze wzmianki o bryndzy
pochodzą już z 1527 r. Znajdują się
również liczne wzmianki potwierdzające wykorzystywanie na tym
obszarze bryndzy jako środka płatniczego czy jednego ze składników
płaconych danin.
Na jakość ostatecznego produktu ma również wpływ bardzo bogata
oraz zróżnicowana roślinność występująca na tym terenie. Jest tam
wiele gatunków endemicznych występujących tylko na Podhalu, które
stanowią runo łąk, pastwisk i hal.
Wyjątkowa roślinność wpływa na
jakość mleka, które jest wykorzystywane do produkcji. Połączenie
jakości surowca oraz wiedzy i doświadczenia producentów pozwala
uzyskać Bryndzy odhalańskiej ten
specyficzny i niepowtarzalny smak.
W kolejnym numerze miesięcznika RADA kontynuacja serii
o naszych produktach tradycyjnych
na płaszczyźnie Unii Europejskiej.
Następnym opisanym produktem
będzie OSCYPEK.
Edyta Kijak
Źródła:
„Produkty regionalne i tradycyjne
wysokiej jakości”, „Tradycyjne i regionalne produkty wysokiej jakości
we Wspólnej Polityce Rolnej”, www.
monrol.gov.pl, ROZPORZĄDZENIE
RADY (UE) nr 510/2006 WNIOSEK O REJESTRACJĘ ZGODNIE
Z ARTYKUŁEM 5 i 17 (2) „BRYNDZA PODHALAŃSKA” nr WE: PL/
PDO/005/0450/18.2.2005 CHNP (X)
CHOG ( )
Zdjęcia: www.minrol.gov.pl; www.ijhar-s.gov.pl
34
SERWIS INFORMACYJNY
Targi Sadownictwa i Warzywnictwa
P
o raz pierwszy Targi Sadownictwa i Warzywnictwa organizowane przez firmę AGROSIMEX Sp.
z o.o. odbyły się w Warszawskim Centrum EXPO
XXI. Poprzednie edycje miały miejsce w Ossie (powiat
rawski). Impreza miała charakter promocyjno-konsultacyjny. Skierowana była głównie do sadowników,
producentów warzyw, plantatorów roślin jagodowych,
szkółkarzy, doradców oraz handlowców i punktów zaopatrzenia ogrodniczego. Na tak ciekawe targi z Łódzkiego Ośrodka Doradztwa
Rolniczego zs. w Bratoszewicach zorganizowano
wyjazd szkoleniowy.
Podczas targów 5-6
stycznia br. zaprezentowana została bogata oferta
handlowa firm produkujących i dystrybujących środki ochrony roślin, nawozy,
nasiona, maszyny oraz narzędzia i akcesoria ogrodnicze. Ekspozycji targowej
towarzyszyła konferencja oraz specjalistyczne wykłady,
m.in. naukowców z Instytutu Ogrodnictwa w Skierniewicach.
Ewa Szewczyk
IX Pokaz Twórczości Artystycznej Kobiet
W
Domu Kultury w Łęczycy 5 stycznia bieżącego roku odbył się IX Pokaz Twórczości
Artystycznej. Autorką pomysłu i inicjatorką
pokazów jest Maria Cieślak, prezes Stowarzyszenia
Kobiet Ziemi Łęczyckiej.
W dawnej Polsce okres od świąt Bożego Narodzenia do święta Trzech Króli zwany był godami. Z godami
związane były bogate obrzędy, zwyczaje, niektóre przetrwały do dziś. Pokaz twórczości artystycznej corocznie organizowany jest w dniu Objawienia Pańskiego,
w święto Trzech Króli. Tematem przewodnim i celem
tegorocznego pokazu
było poszukiwanie
łęczyckiej
pamiątki. Impreza rozpoczęła się od śpiewu
pieśni wykonanych
gwarą łęczycką przez
dzieci i młodzież ze
Szkoły Podstawowej
w Wilczkowicach –
zespól „Maryśki i Jaśki
z Łyncyckiego”. Następnie, jak co roku,
wystąpił zespół Świniczanki z gminy Świnice Warckie, który
przedstawił inscenizację – Jasełka Bożonarodzeniowe. Na koniec
publiczności zaprezentowali się młodzi soliści z Domu Kultury
w Łęczycy.
Podczas pokazu można było podziwiać rękodzieło kobiet z powiatu
łęczyckiego: między innymi, malowane bombki, ozdoby wykonane
szydełkiem – aniołki,
koszyczki.
Małgorzata Smela
35
SERWIS INFORMACYJNY
Międzynarodowy Rok Lasów 2011
20 grudnia 2006 r., podczas 61
sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ
ustanowiono rok 2011, Międzynarodowym Rokiem Lasów. Wezwano
wszystkie państwa członkowskie do
podjęcia wspólnego wysiłku, w celu
podniesienia świadomości obywateli
na temat zrównoważonego zarządzania, ochrony i rozwoju wszystkich
rodzajów lasów. Logo Roku i jego
przesłanie „Lasy dla ludzi” („Forests for people”) mają wzmocnić
przekaz i uświadomić, że lasy są niezbędne dla przetrwania i dobrobytu
dla 7 mld ludzi na całym świecie.
Cele komunikacyjne Międzynarodowego Roku Lasów 2011 zdefiniowano w sposób następujący:
Cel 1 - Rozbudzenie świadomości ekologicznej społeczeństwa na
temat dobrego stanu lasów;
Cel 2 - Uświadomienie społeczeństwu, że lasy zarządzane zgodnie
z zasadami trwałej i zrównoważonej
gospodarki leśnej są źródłem tlenu,
drewna, energii, a także wielu innych
towarów i usług, wzbogacają różnorodność biologiczną, mają korzystny
wpływ na środowisko oraz zapewniają miejsca pracy i piękne środowisko
do życia i wypoczynku człowieka;
Cel 3 - Zwiększenie atrakcyjności drewna jako surowca i źródła
energii poprzez uświadomienie społeczeństwu zdolności odnawiania
się lasów europejskich.
Lasy w Polsce zajmują 29% powierzchni kraju (7 miejsce w Europie), na 1 mieszkańca przypada
0,24 ha lasu. Dominują lasy publiczne
(83%) zarządzane przez Państwowe
Gospodarstwa Leśne Lasy Państwowe (79%), parki narodowe (2%), gminy (1%) i Skarb Państwa (1%). Lasy
prywatne stanowią około 17% lasów
w Polsce. Dominują gatunki iglaste
a ich królową jest sosna. Z każdym
rokiem przybywa w Polsce lasów.
Podstawą prac zalesieniowych jest
„Krajowy program zwiększania lesistości”, w którym zakłada się wzrost
lesistości Polski do 30% w roku 2020
i 33% w roku 2050. Najpopularniejszym owocem leśnym są czarne
jagody, występują na powierzchni
około 11% naszych lasów. Przeciętnie z 1ara (100 m2) jagodziska można zebrać 2,50 - 4,00 kg owoców,
1/5 skupowanych ziół w Polsce 20%
pochodzi z lasów. Zbieranie w Polsce
grzybów to nasza narodowa tradycja
i atrakcja dla wypoczywających na
wsi urlopowiczów. Ponad 1000 gatunków stanowią grzyby jadalne,
w tym do handlu dopuszczono 42.
Przybywa w lasach zwierząt, z gatunków łownych najliczniej występują sarny, dziki, jelenie, daniele
i łosie. Lasy są dobrym rezerwuarem
wody. 1 ha lasu liściastego zatrzymuje
i oddaje do środowiska 50 m3 wody.
Europejska Sieć Obszarów Chronionych Natura 2000 zajmuje blisko
38% terenów leśnych zarządzanych
przez Lasy Państwowe. Wyróżnikiem
polskich lasów jest ich naturalność,
bezpłatny dostęp i poruszanie się po
lesie. Przyroda, spokój, cisza, czyste
powietrze przyciągają turystów indywidualnych i grupy zorganizowane.
Wyniki prac badawczych wspierają
założenia zrównoważonego i trwałego leśnictwa.
Lasy nie są producentem śmieci,
a ich zaśmiecanie niestety rośnie.
W ubiegłym roku leśnicy usunęli
z lasów dziesiątki tysięcy metrów sześciennych odpadów, z których można
by wznieść wysypisko wielkości Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie. Do
lasu wyrzuca się praktycznie wszystko, śmieci z gospodarstw domowych,
wyroby z tworzyw sztucznych, sprzęt
AGD, meble, złom, materiały z roz-
biórek (cegły, pustaki) i odpady niebezpieczne, przeterminowane środki
ochrony roślin, leki, zużyte baterie,
akumulatory i szkodliwy azbest. Leśnicy skarżą się, że z każdym rokiem
jest coraz gorzej. Dzikie wysypiska
śmieci w lesie niosą poważne zagrożenia dla środowiska naturalnego.
Zdaniem leśników potrzebna jest
zmiana systemu gospodarki odpadami, niezbędne są zmiany legislacyjne, które wymuszą na gospodarzach
terenu (wójt, burmistrz) zapewnienie
ludziom możliwości pozbywania się
odpadów w sposób cywilizowany,
czyli segregowania i przetwarzania
odpadów po przystępnej cenie. Potrzebne są też nakazy i zachęty do
sprzątania i utrzymywania czystości.
W Polsce produkuje się rocznie
około 145 mln ton odpadów, w tym
najwięcej przemysłowych (133 mln
ton). Resztę stanowią odpady komunalne, z których zaledwie 5% jest
poddawanych recyklingowi. Oznacza
to, że w ciągu roku każdy z nas wytwarza w swoim gospodarstwie domowym prawie 320 kg śmieci, w tym
blisko 32% to odpadki spożywcze.
Do wielokrotnego przetworzenia
nadają się m.in.:
¿ papier i karton, wykorzystanie
makulatury do produkcji papieru
obniża koszty produkcji, zawarte w nich włókna celulozowe na
tyle mocne, że mogą być nawet
36
¿
¿
¿
¿
¿
SERWIS INFORMACYJNY
sześciokrotnie wykorzystywane
tworzywa sztuczne, nieulegające
biodegradacji, po zmieleniu i przetworzeniu mogą być przerabiane
na materiały budowlane, izolacyjne, meble ogrodowe, kosze na
śmieci oraz inne przedmioty
puszki po napojach, produkcja aluminium ze złomu oznacza
oszczędność energii (96%), ograniczenie emisji toksycznych pyłów do atmosfery, głównie fluoru
oraz obniżenie zanieczyszczenia
wody (o 97%)
szkło, stanowi pełnowartościowy surowiec, z którego wytwarza się nowe wyroby
baterie i akumulatory, odpady
bardzo niebezpieczne, zawierają
metale ciężkie (ołów, kadm, nikiel, cynk i rtęć) i szkodliwe substancje (lit i mangan), wszystkie
są silnie toksyczne. Z recyklingu
odzyskuje się cenne metale do
ponownego użycia
opony samochodowe, praktykowane palenie opon na wolnym powietrzu jest zabronione, z dymem
ulatniają się dziesiątki toksyn, odpad daje się bezpiecznie przerobić
lub spalić w specjalnych piecach.
Śmieci, które produkujemy za
wyjątkiem odpadków organicznych
nie ulegają naturalnemu rozkładowi
i przez kilkadziesiąt lub nawet kilkaset lat zalegają w środowisku i tak:
¿ karton po napoju
- 10–30 lat
¿ puszka po konserwie - 40–80 lat
¿ puszka aluminiowa po napoju
- 50–100 lat
¿ jednorazowa torba foliowa
- 100–120 lat
¿ opona samochodowa
- 300– 500 lat
butelka plastikowa - 500–1000 lat
butelka szklana - kilka tysięcy lat.
Wdrożenie nowego systemu gospodarki odpadami niewątpliwie wymaga czasu. Aby go nie tracić warto
podjąć trud edukacyjny, zwłaszcza
w Międzynarodowym Roku Lasów.
¿
¿
Jadwiga Liberska-Łuczak
Źródło informacji: www.lasy.gov.pl;
broszury Centrum Informacyjnego Lasów Państwowych
Program Unii Europejskiej 2011
Żywność
dla najuboższych
Oddział Terenowy Agencji Rynku Rolnego w Łodzi informuje, iż 29.12.2010 r. ARR rozstrzygnęła przetarg
na dostarczenie gotowych artykułów spożywczych do magazynów organizacji charytatywnych w ramach programu „Dostarczanie nadwyżek żywności najuboższej ludności Unii Europejskiej” w 2011 roku.
Oferty przetargowe złożyło 48 przedsiębiorców, w tym 7 z innych krajów UE (Włochy, Francja, Litwa,
Bułgaria). Z 22 przedsiębiorcami, którzy złożyli najkorzystniejsze oferty, agencja podpisze umowy na dostawy
do organizacji charytatywnych gotowych artykułów spożywczych. Przedsiębiorcy będą realizować dostawy
artykułów spożywczych w zamian za zboża i odtłuszczone mleko w proszku z zapasów interwencyjnych. Będzie to 21 różnych artykułów spożywczych z 2 grup asortymentowych (m.in. mąka pszenna, kasza manna,
makaron, ryż, kasza gryczana, płatki kukurydziane, dania gotowe do spożycia, sery, mleko, masło). Łączna
ilość artykułów spożywczych przewidzianych do dostarczenia do organizacji charytatywnych w 2011 roku
wynosi ok. 138 tys. ton. Jest to ilość największa od początku realizacji programu w Polsce. Wartość towarów
żywnościowych i środków finansowych przeznaczonych dla Polski wyniosła 75,3 mln euro.
Artykuły spożywcze będą dostarczane w okresie od marca do grudnia 2011 roku do magazynów uprawnionych organizacji charytatywnych, tj.: Federacji Polskich Banków Żywności, Caritas Polska, Polskiego
Komitetu Pomocy Społecznej. Organizacje będą dystrybuować otrzymane artykuły na terenie całego kraju
za pośrednictwem swoich placówek. Według szacunków organizacji charytatywnych, pomoc żywnościową
w Polsce otrzyma ok. 4 mln najuboższych osób.
Agencja Rynku Rolnego
Oddział Terenowy w Łodzi
37
SERWIS INFORMACYJNY
WIEŚCI Z WIEJSKIEJ
N
a posiedzeniu Sejmowej Komisji Rolnictwa i Rozwoju
Wsi została przedstawiona
„Informacja o prywatyzacji nieruchomości rolnych skarbu państwa
poprzez sprzedaż m.in. na rzecz rolników indywidualnych”.
Jak wynika z przedstawionych danych, od początku działalności Agencji Nieruchomości Rolnych przejęto
do Zasobu Własności Rolnej Skarbu
Państwa 4.739 tys. ha gruntów. Agencja zakończyła przejmowanie mienia
pochodzącego z byłych państwowych przedsiębiorstw gospodarki
rolnej już w połowie lat 90. W latach
następnych przejmowane były do zasobu jedynie niewielkie powierzchnie
z tego źródła – przeważnie lasy, grunty leśne i zadrzewione oraz grunty
niewydzielone geodezyjnie. Od początku działalności agencji do końca
września 2010 r. sprzedano 2.034,8
tys. ha gruntów z Zasobu Własności
Rolnej Skarbu Państwa, w tym 1.956
tys. ha gruntów rolnych.
Zdecydowaną większość gruntów rolnych zakupiły osoby fizyczne – 1.585 tys. ha (81,0%). Grunty
te zostały sprzedane na podstawie
ponad 228 tys. umów stanowiących
97,4% wszystkich transakcji sprzedaży. Można zatem stwierdzić, że
w dotychczasowym okresie działania
agencji ponad 220 tys. osób fizycz-
nych utworzyło lub powiększyło swoje gospodarstwo rolne średnio o 7 ha.
Średnia cena określona na podstawie 2707 umów sprzedaży zawartych
w III kwartale 2010 r. i sprzedanych
16.177 ha wyniosła 15.044 zł za
1 ha. Najwyższe średnie ceny uzyskano między innymi w województwie łódzkim.
Jak podkreślają autorzy raportu, sprzedaż nieruchomości Zasobu
WRSP nie jest jedynie procesem organizacyjno-technicznym, zależnym
od czynników wewnątrz agencji, lecz
także procesem silnie uzależnionym
od warunków ekonomicznych funkcjonowania rolnictwa i rynku nieruchomości oddziałujących na popyt.
W związku z faktem, iż planowana na rok przyszły intensyfikacja
sprzedaży osiągnięta ma być dzięki
przeznaczeniu do sprzedaży zablokowanych dotychczas gruntów objętych
zastrzeżeniami reprywatyzacyjnymi,
istotne przyspieszenie prywatyzacji
zależeć będzie w dużej mierze również od postawy byłych właścicieli
nieruchomości i ich spadkobierców.
Dotychczasowe doświadczenia agencji w zakresie całokształtu spraw dotyczących roszczeń reprywatyzacyjnych pozwalają przewidzieć, iż część
byłych właścicieli (spadkobierców),
niezainteresowanych kupnem nieruchomości na zasadach prawa pierw-
szeństwa nabycia (np. ze względu
na brak środków), podejmie różnego rodzaju działania prawne, mające
na celu utrudnienie, opóźnienie lub
uniemożliwienie agencji dokonania
sprzedaży na rzecz osób trzecich.
Agencja dokłada wszelkich starań, by z roku na rok maksymalnie
intensyfikować sprzedaż gruntów
m.in. poprzez organizowanie – na
wnioski rolników w odniesieniu do
wskazanych nieruchomości rolnych
o relatywnie dużej powierzchni –
przetargów ograniczonych. W przetargach ograniczonych rozstrzygniętych
w l półroczu ub.r. średnia powierzchnia nieruchomości wyniosła 14,6 ha,
podczas gdy w przetargach nieograniczonych 2,4 ha.
Artur Dunin
poseł na Sejm RP
ZESPÓŁ SZKÓŁ NR 1
plac Staszica 14, 95-011 Bratoszewice
tel. (42) 719-89-83, fax (42) 719-66-77, [email protected]
tało się już tradycją, że wiosną
każdego roku Zespół Szkół nr 1
w Bratoszewicach organizuje
„Dzień Otwartych Drzwi”; jest to
jedna z form promocji, która odsłania
„kulisy” pracy szkoły. W poniedziałek –
14 marca 2011 r. – zaproszeni goście,
rodzice i gimnazjaliści będą mieli niepowtarzalną okazję zobaczenia szkoły
„od wewnątrz”, zapoznania się z ofertą
edukacyjną na rok szkolny 2011/2012,
a także dowiedzenia się o ciekawych inicjatywach i projektach edukacyjnych.
Główne uroczystości odbędą się
o godzinie 13.30 na sali gimnastycznej. Program artystyczny zostanie
przygotowany przez uczniów klasy III
S
Dzień Otwartych Drzwi…
Technikum Agrobiznesu i Technikum oryginalne i niecodzienne prezentacje,
Rolniczego pod opieką Tomasza Pie- a także gorące i sympatyczne przyjęcie
strzeniewicza. Część oficjalną uświetni moich artystycznych dokonań. Do miwystęp specjalnego gościa – zespołu łego zobaczenia. Marcel Szytenchelm”,
piosenki kabaretowej Trzeci oddech „Z najlepszymi życzeniami dla Zespołu
kaczuchy. Pragniemy przypomnieć, iż Szkół nr 1 w Bratoszewicach Janusz
w minionych latach w murach naszej Wojciechowski, poseł do Parlamentu
szkoły gościli: sława piłki nożnej Grze- Europejskiego”, „Dziękujemy Wam
gorz Lato, znani aktorzy: Marcel Szy- za niezapomnianą zabawę. Dziś Was
tenchelm i Maciej Kozłowski, uchodź- odwiedziliśmy aż sześćdziesięcioosocy z Czeczenii, a także piłkarze kadry bową grupą. Gimnazjum nr 2 w BraWidzewa: Jarosław Bieniuk, Marcin toszewicach”.
Szczegółowy program obchodów
Robak i Wojciech Szymanek.
Atmosferę tego wyjątkowego dnia Dnia Otwartego znajdziecie Państwo
potwierdzają liczne wpisy do księ- na stronie naszej szkoły: www.zs1bragi pamiątkowej szkoły; oto niektóre toszewice.pl. Serdecznie zapraszamy.
z nich: „Dziękuję za wspaniałe występy,
Anna Pieczykolan

Nr 2 Aktualnoœci Doradztwo Analizy

Transkrypt

Podobne dokumenty