Stwórz PDF - Centrum arbitrażu i mediacji

Tajemnica handlowa w postępowaniu mediacyjnym.
dr nauk prawnych Tomasz P. Antoszek
mediator, prawnik, psycholog biznesu
Wielkopolskie CAM; Instytut Rozwoju Prawa
[email protected]
Tajemnica handlowa w postępowaniu mediacyjnym.
1. Poufność mediacji – przewaga w biznesie
Jednym z najważniejszych powodów, dla których przedsiębiorcy decydują się na rozwiązanie sporu
handlowego w drodze mediacji jest jej poufność. Postępowanie w sądzie prowadzone jest co do
zasady w sposób jawny (jedynie w niektórych przypadkach jawność można wyłączyć), co sprawia, że
ryzyko ujawnienia tajemnic handlowych, know-how i innych strategicznych informacji jest wysokie.
Na rozprawę sądową może się stawić każdy, w tym media. Informacje z procesu mogą zatem trafić
do nieokreślonego kręgu odbiorców.
Jawność postępowania gospodarczego przed sądem wiąże się z następującymi ryzykami:
1) wpływ na wizerunek spółki;
2) odpływ kluczowych klientów (zwłaszcza w branżach oparty na relacjach);
3) niechęć do podejmowania kontraktów z partnerem, który ma spory sądowe;
4) wykorzystanie przez konkurencję informacji handlowych ujawnionych w trakcie procesu;
5) utrata przewagi konkurencyjnej związanej z posiadaną wiedzą (know-how);
6) spadek wartości rynkowej przedsiębiorstwa, udziałów lub akcji;
7) wpływ na wizerunek managementu.
Inaczej jest w arbitrażu i mediacji, które z mocy ustawy są poufne.
2. Co oznacza, że mediacja jest poufna?
1) Gwarancja poufności mediatora
Mediator jest zobowiązany do zachowania poufności. Oznacza to, że nie może on ujawniać ani
wykorzystywać w jakikolwiek sposób informacji, o których się dowiedział podczas prowadzenia
mediacji. Dotyczy to wszelkich rozmów i korespondencji mediatora ze stronami, w tym także rozmów
z każdą ze stron na osobności. To strony decydują, co mediator może przekazać drugiej stronie.
Dzięki temu można z mediatorem przeanalizować wiele różnych opcji rozwiązania sporu
biznesowego. Mediator nie może być także świadkiem w sprawie, jeśli strony nie zawrą ugody.
2) Nieskuteczność powoływania się przed sądem na informacje z mediacji
Zdarza się, że strony nie zawrą w wyniku mediacji ugody. Sprawa wraca wówczas do sądu lub
składany jest pozew. Przepisy kodeksu postępowania cywilnego stanowią, że w takiej sytuacji
bezskuteczne jest powoływanie się przez strony na jakiekolwiek propozycje, deklaracje,
informacje, które były przedmiotem mediacji.
Kodeks postępowania cywilnego (stan do 31.12.2015 r.)
Art. 1834. § 1. Postępowanie mediacyjne nie jest jawne.
§ 2. Mediator jest obowiązany zachować w tajemnicy fakty, o których dowiedział się w związku z
prowadzeniem mediacji, chyba że strony zwolnią go z tego obowiązku.
§ 3. Bezskuteczne jest powoływanie się w toku postępowania przed sądem lub sądem polubownym na
propozycje ugodowe, propozycje wzajemnych ustępstw lub inne oświadczenia składane w
postępowaniu mediacyjnym.
Przykład:
Strony biorą udział w mediacji, w której jedna żąda od drugiej zapłaty 1 mln złotych z tytułu kar
umownych za opóźnienie. W trakcie rozmów jedna ze stron przyznaje, że rzeczywiście się spóźniła z
dostawą towaru (co w aktach sądowych byłoby kwestionowane jako strategia procesowa), jednak
strony po długich rozmowach kończą mediacje bez ugody, gdyż nie dogadują się co do kwoty. Gdyby
druga strona powołała się przed sądem na to, że opóźnienie zostało przyznane, sąd nie może wziąć
tego pod uwagę przy wyrokowaniu.
3) Zobowiązanie stron do zachowania poufności
W obecnym stanie prawnym, do końca roku 2015 nie obowiązuje przepis, który nakładałby na
strony obowiązek zachowania poufności co do informacji z mediacji. Istnieje zatem ryzyko, że druga
strona mogłaby wykorzystać lub ujawnić informacje handlowe, o których się dowiedziała podczas
mediacji.
Ustawodawca zauważył tę lukę, dlatego od 1 stycznia 2016 r. wchodzi w życie przepis, który
również na strony oraz inne osoby biorące udział w mediacji nakłada obowiązek
dochowania poufności. Zgodnie z nowym brzemieniem art. 183(4) § 2 kpc „mediator, strony i inne
osoby biorące udział w postępowaniu mediacyjnym są obowiązane zachować w tajemnicy fakty, o
których dowiedziały się w związku z prowadzeniem mediacji. Strony mogą zwolnić mediatora i inne
osoby biorące udział w postępowaniu mediacyjnym z tego obowiązku”.
Sam udział przedsiębiorców i innych osób w mediacji będzie zatem przedsiębiorcom gwarantować,
że informacje wymieniane podczas rozmów nie będą mogły być ujawniane, rozpowszechniane, ani
wykorzystywane przez drugą stronę. Jeśli któraś ze stron naruszy ten przepis, narażać się będzie na
odpowiedzialność odszkodowawczą. Dzięki temu mediacja staje się jeszcze bardziej atrakcyjna jako
metoda rozwiązywania sporów handlowych między przedsiębiorcami.
3. Jak zabezpieczyć tajemnice handlowe w mediacji?
Mimo obecnego stanu prawnego, strony również obecnie mogą zabezpieczyć między sobą poufność
mediacji na dwa sposoby:
1) zawrzeć umowę przed rozpoczęciem mediacji, w której zobowiążą się do zachowania poufności,
dookreślając szczegółowo zakres poufności oraz wskazując konsekwencje naruszenia poufności (w
tym np. kary umowne);
2) skorzystać z przepisów kodeksu cywilnego dotyczących negocjacji (rokowania) – art. 72 (1) kc
(kodeksu cywilnego); zgodnie z tym przepisem wystarczy, że jedna ze stron zastrzeże zachowanie
poufności co do przekazywanych informacji w negocjacjach.
Ponieważ mediacje są negocjacjami wspieranymi przez osobę neutralną, nie ulega wątpliwości, że w
strony mogą korzystać z powyższego przepisu, biorąc udział w postępowaniu mediacyjnym. Daje to
stronom gwarancję, że tajemnice handlowe nie będą wykorzystywane i ujawniane przez drugą stronę.
Naruszenie zastrzeżenia poufności powoduje, że druga strona może się domagać odszkodowania
albo wydania uzyskanych przez naruszającego korzyści.
Kodeks cywilny: Art. 72[1]. § 1. Jeżeli w toku negocjacji strona udostępniła informacje z
zastrzeżeniem poufności, druga strona jest obowiązana do nieujawniania i nieprzekazywania ich
innym osobom oraz do niewykorzystywania tych informacji dla własnych celów, chyba że strony
uzgodniły inaczej.
§ 2. W razie niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków, o których mowa w § 1,
uprawniony może żądać od drugiej strony naprawienia szkody albo wydania uzyskanych przez nią
korzyści.
Poufność w postępowaniu mediacyjnym sprawia, że zarówno pełnomocnicy, jak i management
decyduje się coraz częściej na rozwiązywanie sporów poprzez mediację. Wymaga to oczywiście
wyboru zaufanego i profesjonalnego mediatora, który zadba o sprawny i poufny przebieg mediacji.
dr Tomasz P. Antoszek
Autor jest doktorem nauk prawnych, psychologiem oraz mediatorem. Prowadzi mediacje
gospodarcze, cywilne oraz z zakresu własności intelektualnej. Jest wykładowcą akademickim oraz
trenerem biznesu.