WSTĘP W opracowanej publikacji została poruszona niezwykle

WSTĘP
W opracowanej publikacji została poruszona niezwykle istotna dla miasta Świętochłowic
problematyka lokalnego rynku pracy, jakim jest diagnoza stanu aktualnego oraz prognozy na lata
2010-2015 odnoszącej się do trendów rozwojowych świętochłowickiego rynku pracy.
Rozwój gospodarczy charakteryzowany jest poprzez ilościowe i jakościowe przemiany w
gospodarce. Nie ulega wątpliwości, iŜ owe przemiany silnie oddziałują na elementy
charakteryzujące rynek pracy, czyli podaŜ i popyt na pracę. Analiza zmian sytuacji gospodarczych
dokonywana jest poprzez szereg projektów badawczych tworzonych przez jednostki samorządowe
czy instytucje rynku pracy.
Projekt badawczy „Badanie świętochłowickiego rynku pracy w latach 2010-2015” jest
realizowany w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Priorytet VIII Regionalne kadry
gospodarki, Działanie 8.1 Rozwój pracowników i przedsiębiorstw w regionie, Poddziałanie 8.1.2
Wsparcie procesów adaptacyjnych i modernizacyjnych w regionie.
Proces badawczy, na zlecenie Powiatowego Urzędu Pracy w Świętochłowicach, przeprowadziła
firma General Projekt Sp. z o.o. z Olsztyna.
Nadrzędnym celem projektu jest przygotowanie diagnozy stanu aktualnego oraz prognozy na
lata 2010-2015 odnoszącej się do trendów rozwojowych świętochłowickiego rynku pracy.
W ramach
projektu
przewidziano
przeprowadzenie
dwóch
badań:
pilotaŜowego
i właściwego – bazujących na wywiadzie bezpośrednim przy uŜyciu kwestionariusza ankiety.
Wśród osób przewidzianych do udziału w projekcie znaleźli się przedstawiciele trzech grup
społecznych:
uczestniczący
w
rozwoju
gospodarczym
(przedsiębiorcy)
i
edukacyjnym
(przedstawiciele szkół ponadgimnazjalnych) oraz wchodzący na rynek pracy (uczniowie ostatnich
klas szkół ponadgimnazjalnych).
Badania wśród 800 losowo wybranych świętochłowickich przedsiębiorców miały na celu m.in.:
• rozeznanie w aktualnej i prognozowanej sytuacji lokalnych przedsiębiorców,
• określenie kondycji ekonomicznej badanych przedsiębiorstw,
• określenie planów kadrowych w zakresie rekrutacji oraz planowanych zwolnień,
• charakterystykę profili oferowanych stanowisk pracy,
• określenie wymagań dotyczących kompetencji przyszłych pracowników,
• wskazanie aktualnych oraz perspektywicznych zawodów deficytowych,
• ocenę poziomu innowacyjności przedsiębiorstw,
• określenie poziomu współpracy i
korzystania z pomocy/usług urzędu pracy (np.
doposaŜenie stanowisk pracy, zatrudnianie poprzez prace interwencyjne, staŜe),
• wskazanie róŜnic w płacach kobiet i męŜczyzn.
Problematyka badawcza wywiadów prowadzonych wśród przedstawicieli 11 świętochłowickich
szkół ponadgimnazjalnych obejmowała:
•
zbadanie profilu kształcenia w stosunku do potrzeb rozwijającej się lokalnej gospodarki,
•
analizę kierunków kształcenia szkół ponadgimnazjalnych,
•
plany dotyczące zmian kierunków kształcenia,
•
oczekiwania dyrektorów szkół/osób upowaŜnionych do reprezentowania szkół co do
współpracy z instytucjami miejskimi.
Wywiady prowadzone wśród 314 uczniów ostatnich klas szkół ponadgimnazjalnych miały na celu:
• określenie w procentach ile młodzieŜy zamierza kontynuować naukę; w jakim trybie
(zaocznie, wieczorowo, dziennie); określenie poziomu kształcenia,
• poznanie najczęściej wybieranych profili kształcenia,
• sprawdzenie adekwatności wyboru przez uczniów przyszłego zawodu w stosunku do
potrzeb rynku pracy,
• poznanie planów zawodowych uczniów,
• poznanie preferencji form zatrudnienia,
• sprawdzenie czy uczniowie zetknęli się w swoich szkołach z przejawami dyskryminacji
(m.in. brak równego dostępu do edukacji).
Nawiązanie współpracy pomiędzy Powiatowym Urzędem Pracy a
przedsiębiorcami
i przedstawicielami szkół oraz przede wszystkim uzyskane na podstawie badań dane posłuŜą jako
podstawa do podejmowania działań ukierunkowanych m.in. na przygotowanie Świętochłowic do
jakościowych zmian gospodarczych.
I. Badanie wśród pracodawców
Wnioski
Analizując odpowiedzi respondentów naleŜy podsumować:
niemalŜe połowa respondentów (44,3%) zadeklarowała, Ŝe sytuacja ich firmy jest stabilna
na lokalnym rynku, zaś 8,3% firm jest konkurencyjnych. Niekorzystną sytuację deklaruje
47,6% ankietowanych (31,8% jest zagroŜonych konkurencją, 8,3% jest zagroŜona
upadkiem, 6% jest zagroŜona zawęŜeniem zakresu prowadzonej działalności, 1,5% jest
zagroŜona ograniczeniem obszaru działalności);
firmy zagroŜone upadkiem planują ogłosić upadłość, otworzyć nowy punkt sprzedaŜy
zmienić lokalizację firmy, bądź teŜ nie planują jakichkolwiek zmian;
firmy zagroŜone konkurencją w związku z zaistniałą sytuacją na lokalnym rynku pracy
planują zwiększyć zakres usług, zmniejszyć produkcję oraz rozszerzyć rynek zbytu;
firmy zagroŜone zawęŜeniem zakresu prowadzonej działalności najczęściej planują:
zredukować liczbę etatów, zmniejszyć zakres świadczonych usług, w dalszej kolejności
rozszerzyć rynek zbytu oraz zwiększyć zakres świadczonych usług;
firmy, które są stabilne na rynku planują zwiększyć zakres usług oraz rozszerzyć rynek
zbytu;
firmy konkurencyjne na rynku zamierzają zwiększyć zakres usług, rozszerzyć rynek zbytu
oraz rozszerzyć ofertę produktów;
firmy zagroŜone ograniczeniem obszaru działalności w celu poprawienia swojej
niekorzystnej sytuacji na lokalnym rynku zamierzają zwiększyć zakres świadczonych usług,
w dalszej kolejności rozszerzyć rynek zbytu, zwiększyć liczbę etatów, zwiększyć produkcję,
zmienić branŜę oraz zmniejszyć rynek zbytu;
zdecydowana
większość
przedsiębiorców
(66,5%)
biorących
udział
w
zadeklarowała, Ŝe nie planuje w ciągu najbliŜszych 5 lat zwiększać zatrudnienia;
badaniu
optymistycznym wydaje się fakt, iŜ mimo tego, Ŝe pracodawcy w niewielkim stopniu będą
zwiększać
zatrudnienie
to
liczba
planowanych
zwolnień
nie
będzie
wysoka.
Z deklaracji badanych wynika, iŜ redukcję zatrudnienia w najbliŜszych 5 latach planuje
15,4% przedsiębiorców;
jeŜeli chodzi o oferowane stanowiska pracy respondenci będą najczęściej poszukiwać
pracowników w następujących zawodach: sprzedawca, przedstawiciel handlowy, pracownik
biurowy oraz robotnik budowlany;
w przypadku oczekiwanych kompetencji jakie powinien posiadać potencjalny pracownik to
ankietowani najczęściej wskazywali, iŜ bardzo istotne są dla nich następujące cechy:
doświadczenie na podobnym stanowisku, wykształcenie, umiejętność obsługi komputera,
umiejętność pracy w zespole, kreatywność, umiejętność radzenia sobie w warunkach stresu,
samodzielność
(rozwiązywania
organizacyjne,
dyspozycyjność,
problemów,
podejmowania
lojalność/uczciwość.
Jako
decyzji),
nieistotne
zdolności
kompetencje
respondenci wskazali: znajomość języków obcych oraz ukończone specjalistyczne kursy;
w blisko połowie (46,9%) badanych firm stosuje się elastyczne formy zatrudnienia.
W
z
ramach
umowy
elastycznych
na
czas
form
określony.
zatrudnienia
W
grupie
respondenci
najczęściej
pracodawców
nie
korzystają
korzystających
z elastycznych form zatrudnienia jedynie 16,2% badanych byłaby gotowa skorzystać
z tego typu form zatrudnienia;
zdaniem ankietowanych zawodami deficytowymi na lokalnym rynku pracy są krawiec,
technik informatyk oraz robotnik budowlany. W ciągu najbliŜszych 5 lat deficytowymi
zawodami pozostaną wyŜej wskazane zawody, zaś zawodem, który stanie się poszukiwany
będzie lekarz-chirurg ogólny;
przedsiębiorcy z terenu powiatu świętochłowickiego wskazali szanse i zagroŜenia dla
rozwoju ich firmy na lokalnym rynku. Jako szanse najczęściej wskazywano: dobrą reklamę,
dotacje z Unii Europejskiej oraz większą liczbę klientów. Do głównych zagroŜeń zaś
zaliczono duŜą konkurencję oraz wysokie koszty utrzymania;
jedynie 36,3% respondentów realizuje inwestycje. Najczęściej inwestycje dotyczą zakupu
sprzętu nowej technologii, wdroŜenia nowych produktów/usług, zakupu, wybudowania,
bądź modernizacji budynku (18,3%) oraz polepszenia jakości oferowanych dóbr i usług
(16,4%);
niespełna 15% badanych planuje wdroŜyć rozwiązania innowacyjne w swojej firmie. Nowe
inwestycje najczęściej są związane z zakupem nowoczesnego sprzętu, zakupem
nowoczesnych technologii oraz informatyzacją;
szkolenia są organizowane wyłącznie w 21% ankietowanych firm i najczęściej dotyczą one
bhp, ppoŜ oraz pierwszej pomocy. MoŜna uznać, iŜ zapotrzebowanie na szkolenia w firmach
funkcjonujących na terenie powiatu świętochłowickiego jest niewielkie gdyŜ jedynie 11,4%
respondentów
planuje
realizację
szkoleń
w przyszłości;
ponad
20%
ankietowanych
współpracuje
z
Powiatowym
Urzędem
Pracy
w Świętochłowicach. Najczęściej korzystają oni z następujących form wsparcia: staŜe,
pośrednictwo pracy, refundacja kosztów wyposaŜenia lub doposaŜenia stanowiska pracy;
przedstawiciele lokalnych przedsiębiorstw rzadko (4,5%) korzystają ze środków Unii
Europejskiej, choć dostępność informacji o moŜliwości korzystania z nich ocenili jako dobrą
i średnią (po 44,4% wskazań);
profil działalności ankietowanych nie powoduje, iŜ poŜądane jest zatrudnianie osób
o konkretnej płci. Z opinii badanych wynika, iŜ przestrzegają oni zasady równości szans
kobiet i męŜczyzn na rynku pracy, zarówno w przypadku dostępu na kierownicze
stanowiska, jak i wynagrodzenia.
II. Badanie wśród przedstawicieli szkół ponadgimnazjalnych
Wnioski
Z przeprowadzonej analizy danych wynika, iŜ oferta edukacyjna świętochłowickich szkół
ponadgimnazjalnych jest dobra, a nawet bardzo dobra. W ten sposób oceniają ją osoby
reprezentujące owe szkoły w niniejszym badaniu, co potwierdza liczba i rodzaj kierunków, na jakie
moŜe uczęszczać lokalna młodzieŜ. Ponadto wszystkie szkoły realizują działania zmierzające do
polepszenia jakości systemu kształcenia. NajwaŜniejszym takim działaniem jest dokształcanie się
nauczycieli oraz organizowanie róŜnego rodzaju zajęć dodatkowych dla uczniów/uczennic. Ponadto
reprezentanci badanych szkół jednogłośnie uznali, Ŝe ich placówki cechują się równością szans w
kształceniu.
Oferta edukacyjna szkół w powiecie świętochłowickim jest dostosowana do lokalnego
rynku pracy. Wynika to z tego, Ŝe szkoły pozyskują informacje na temat rynku pracy poprzez
współpracę z Powiatowym Urzędem Pracy oraz z pracodawcami. Oferta edukacyjna
dostosowywana jest poprzez takie działania jak: analiza raportów przygotowywanych przez urzędy
pracy oraz ankiety i rozmowy z uczniami i ich rodzicami. Nowe kierunki opracowywane są na
podstawie konsultacji z pracodawcami, uczniami i rodzicami. Działania te świadczą o dopasowaniu
i ciągłym dostosowywaniu oferty do potrzeb lokalnego rynku pracy.
Zgodnie z odpowiedziami respondentów najbardziej poŜądanymi na dzień dzisiejszy
zawodami są handlowiec i informatyk, a w przyszłości takimi zawodami będą zawody związane z
budownictwem.
Z zebranych danych wynika, iŜ świętochłowickie szkoły ponadgimnazjalne współpracują z
instytucjami
miejskimi,
a
w
szczególności
z
samorządem
terytorialnym
i Powiatowym Urzędem Pracy, a stosunki je łączące oceniają jako dobre, bądź bardzo dobre.
Większość szkół współpracuje teŜ z Centrum Edukacji Lokalnej i z zakładami pracy/pracodawcami.
III. Badanie wśród uczniów/uczennic szkół ponadgimnazjalnych
Wnioski
Analizując wyniki badań naleŜy podsumować:
w
badaniu
wzięło
udział
314
uczniów/uczennic
ze
świętochłowickich
szkół
ponadgimnazjalnych, w tym 185 kobiet oraz 129 męŜczyzn;
największy
odsetek
ogółu
respondentów
stanowili
uczniowie/uczennice
liceów
ogólnokształcących (58,3%). Uczniowie/uczennice liceów profilowanych stanowili 14,3%,
a techników oraz zasadniczych szkół zawodowych odpowiednio po 13,7% ankietowanych;
respondenci tworzyli grupę wiekową w przedziale 17-21 lat (największy odsetek stanowili
uczniowie/uczennice w wieku 18 lat, najmniejszy – w wieku 21 lat);
większość respondentów jest zadowolona z oferty edukacyjnej swojej szkoły (67,5%).
W
tej
grupie
ankietowanych
największy
odsetek
stanowią
uczniowie/uczennice
zasadniczych szkół zawodowych oraz techników;
część respondentów wyraziła niezadowolenie z oferty edukacyjnej swojej szkoły (32,5%).
W tej grupie badanych największy odsetek stanowili uczniowie/uczennice liceów
ogólnokształcących;
ponad 16% ankietowanych nie zmieniłoby nic w propozycji kształcenia swoich szkół,
natomiast 13% dostrzega konieczność zwiększenia liczby zajęć praktycznych, a co dziesiąty
respondent zauwaŜa potrzebę urozmaicenia oferty edukacyjnej swojej szkoły o nowe,
ciekawsze kierunki;
zdaniem respondentów w świętochłowickich szkołach ponadgimnazjalnych organizowana
jest zbyt mała ilość zajęć dotyczących rynku pracy. Blisko połowa respondentów wyraziła
chęć uczestnictwa w tego typu zajęciach;
zdecydowana większość respondentów planuje kontynuować kształcenie (89,8%).
Największy
odsetek
osób
zamierzających
kontynuować
edukację
stanowili
uczniowie/uczennice liceów ogólnokształcących (63,1%);
osoby, które planowały kontynuowanie edukacji, swoją decyzję uzasadniały najczęściej
chęcią zdobycia wyŜszego wykształcenia;
osoby, które nie planowały kontynuowania edukacji swoją decyzję uzasadniały najczęściej
zamiarem usamodzielnienia się oraz podjęciem pracy;
najbardziej popularnym kierunkiem dalszego kształcenia respondentów jest pedagogika;
respondenci w znacznej mierze zamierzają kontynuować edukację na studiach licencjackich,
w trybie stacjonarnym, w szkołach o charakterze publicznym;
największy odsetek respondentów zamierza kształcić się w Katowicach, Chorzowie,
Bytomiu i Gliwicach. Najpopularniejszą uczelnią jest Uniwersytet Śląski oraz Politechnika
Śląska. Wśród ankietowanych uczniów/uczennic panuje postawa przywiązania do regionu,
w którym zamieszkują. Respondenci w głównej mierze planują dalsze kształcenie oraz pracę
zawodową w województwie śląskim;
ankietowani ocenili, iŜ na rynku pracy występuje największe zapotrzebowanie na
absolwentów ekonomii, informatyki oraz absolwentów studiów inŜynierskich;
respondenci przy wyborze kierunków kształcenia w większości nie kierują się informacją o
zapotrzebowaniu pracodawców na pracowników o określonym wykształceniu. Co trzeci
respondent
uzasadnia
swoją
postawę
brakiem
wiedzy
w zakresie sytuacji na rynku pracy;
zdecydowana większość ankietowanych postrzega swoje szanse na znalezienie zatrudnienia
jako pozytywne (72% - „dobrze”, 7,3% - „bardzo dobrze”);
ankietowani ocenili, iŜ na rynku pracy występuje największe zapotrzebowanie na
pracowników w zawodach: lekarz, informatyk oraz wykształconych budowniczych
i budowlańców;
uczniowie/uczennice szkół ponadgimnazjalnych preferują przede wszystkim umowę na czas
nieokreślony jako formę zatrudnienia. Tylko co piąty ankietowany byłby skłonny podjąć
staŜ, natomiast zaledwie 9,2% respondentów zamierza podjąć samozatrudnienie. Praca w
charakterze wolontariusza jest moŜliwa do przyjęcia przez jedynie 36% respondentów;
problem dyskryminacji występuje w małym stopniu w badanej grupie osób (27,1%). Formy
dyskryminacji jakich doświadczyli ankietowani to przede wszystkim dyskryminacja ze
względu na wiek i płeć;
problem dyskryminacji występuje w ponad 55% szkół, do których uczęszczali respondenci.
Formy dyskryminacji jakie zaobserwowali ankietowani w swoich szkołach to przede
wszystkim dyskryminacja ze względu na niepełnosprawność, wiek i płeć;
większość respondentów nie zauwaŜa ograniczeń w wyborze ścieŜki kształcenia przez
uczniów i uczennice (63,1%). Osoby, które odczuły ograniczenia w wyborze kierunku
kształcenia ze względu na „nieodpowiednią” płeć wskazywały przede wszystkim, Ŝe
problem ten dotyczył ulgowego traktowania kobiet przez nauczycieli oraz gorszego
traktowania kobiet przez pracodawców.
Rekomendacje oraz mechanizmy zaradcze w kontekście pojawiających się zmian
gospodarczych
współpraca Powiatowego Urzędu Pracy z lokalnymi pracodawcami w zakresie
pozyskiwania informacji dotyczących oczekiwań pracodawców co do kwalifikacji
potencjalnych pracowników;
dopasowanie oferty szkoleniowej oferowanej przez PUP do oczekiwań zgłaszanych przez
pracodawców;
monitoring zawodów deficytowych i nadwyŜkowych w celu dopasowania oferty
edukacyjnej szkół ponadgimnazjalnych do potrzeb lokalnego rynku pracy;
informowanie uczniów/uczennic o trendach występujących na lokalnym rynku pracy;
więcej zajęć praktycznych w szkołach ponadgimnazjalnych;
upowszechnianie informacji na temat funduszy unijnych, a takŜe o moŜliwości ich
pozyskania;
promocja form współpracy oferowanych przez PUP wśród przedsiębiorców
współpraca podmiotów tworzących lokalny rynek pracy;
wsparcie przedsięwzięć oraz inicjatyw innowacyjnych;
wsparcie (w szerokim aspekcie) nowo powstałych przedsiębiorstw;
promocja przedsiębiorczości, w tym samo zatrudnienia;
upowszechnianie elastycznych form zatrudnienia;
działania
motywacyjne
na
rzecz
aktywizacji
osób
bezrobotnych.