BARIERY

Izba Projektowania Budowlanego
BARIERY
Ksawery Krassowski
BARIERY wstrzymuj¹ce inwestycje
budowlane w Polsce
Na wniosek œrodowiska budowlanego Komisja Infrastruktury
Sejmu RP zajmowa³a siê pod koniec kwietnia br. problemem
barier procesu inwestycyjnego. Bardzo wa¿ne opracowania –
diagnozuj¹ce dramatyczn¹ sytuacjê w budownictwie polskim,
gro¿¹c¹ nie wykorzystaniem infrastrukturalnych funduszy unijnych, a bior¹c¹ swój pocz¹tek w z³ych przepisach prawnych –
przedstawi³y pos³om organizacje pozarz¹dowe budownictwa..
Reprezentowa³y one inwestorów,
projektantów, wykonawców i u¿ytkowników. Wœród kompetentnego gremium, domagaj¹cego siê zmian w legislacji i zniesienia „hamulców”, znaleŸli siê przedstawiciele: Izby Projektowania Budowlanego, Polskiego Zwi¹zku Pracodawców Budowlanych, Prezydium Konferencji Inwestorów, Towarzystwa Rozwoju Infrastruktury „ProLinea”, Korporacji Przedsiêbiorców
Budowlanych „UNI-BUD”. Swoje stanowisko przedstawi³o te¿ Ministerstwo
Budownictwa.
G³os Izby Projektowania
Budowlanego
Opracowanie IPB pt. „Bariery
w inwestycjach budowlanych”, przekazane Komisji – drukujemy dalej,
w pe³nym brzmieniu – w artykule dr
in¿. Aleksandra Krupy.
W swoim wyst¹pieniu na posiedzeniu Komisji prezes Izby zwróci³ ponadto uwagê na sprawy, które tak¿e stanowi¹ bariery w procesie inwestycyjnym,
ale œwiadomie nie zosta³y zamieszczone w opracowaniu, przekazanym Ko-
misji. Pominiêto w nim miêdzy innymi
problemy:
– finansowania budownictwa,
– podatków i udro¿nienia wzajemnych zobowi¹zañ finansowych,
– uzyskiwania prawa do terenu pod
inwestycje,
– sytuacji organizacyjno-kadrowych
inwestorów, szczególnie gminnych,
– uwag wynikaj¹cych z Raportu:
Budowlany proces inwestycyjny – bariery inwestycyjne oraz
– program dzia³añ usprawniaj¹cych,
dotychczas nie wdro¿onych, wystêpuj¹cych w projektowaniu budowlanym.
W tej ostatniej kwestii zwrócona
zosta³a uwaga na:
– likwidacje wielu firm projektowych i odejœcie od zawodu doœwiadczonych projektantów,
– niewystarczaj¹ce œrodki finansowe (niskie ceny za projektowanie),
uniemo¿liwiaj¹ce stosowanie nowych
technologii w pracy projektanta, co powoduje, ¿e przegrywamy w konkurencji z firmami zagranicznymi,
– wystêpuj¹ce braki w potencjale
projektowym, przede wszystkim dla inwestycji drogowych i kolejowych,
30
8 (187) 2006
– niezbêdne dzia³ania (w tym równie¿ œrodowiska reprezentuj¹cego projektowanie) dla wzrostu potencja³u projektowego i poprawy jakoœci opracowañ, miêdzy innymi przez:
1) wzrost cen prac projektowych,
które mog¹ zabezpieczyæ rozwój œrodków technicznych,
2) zmniejszenie obci¹¿enia projektantów wieloma wymaganiami formalnymi (tylko 70% ich czasu przeznaczone jest na prace projektowe),
3) przystosowanie programu studiów do potrzeb przysz³ych kadr projektowych,
4) zabezpieczenie interesów polskich firm przed niezdrow¹ konkurencj¹
firm zagranicznych,
5) popularyzowanie najnowszych
rozwi¹zañ projektowych.
G³os Polskiego
Zwi¹zku Pracodawców
Budowlanych
Uzasadniono, i¿ barierami utrudniaj¹cymi proces inwestycyjny s¹:
– ustawa O planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym,
– brak miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego terenu
i du¿a uznawalnoœæ urzêdnicza przy
wydawaniu decyzji o warunkach zabudowy i nie uwzglêdnianie w obowi¹zuj¹cych przepisach specyfiki inwestycji
liniowych,
– w ustawach: Prawo budowlane,
Prawo energetyczne, O zaopatrzeniu
w wodê itd.
1) dowolnoœæ interpretacji urzêdników organów wydaj¹cych pozwolenia
na budowê,
Izba Projektowania Budowlanego
2) zbyt obszerna iloœæ dokumentów, opinii, projektów i urz¹dzeñ niezbêdnych dla uzyskania pozwolenia na
budowê,
3) brak jednoznacznego okreœlenia
zakresu dokumentacji powykonawczej,
4) wykorzystywanie pozycji monopolistycznych przedsiêbiorstw komunalnych,
– w ustawie Prawo zamówieñ publicznych brak:
1) zaleceñ do powszechnego stosowania „wzorcowych dokumentów
przetargowych”,
2) opracowania warunków technicznych wykonania i odbioru robót
budowlanych,
3) zapisów zobowi¹zuj¹cych inwestorów do posiadania ubezpieczenia
odpowiedzialnoœci cywilnej na okolicznoœæ wyp³aty ekwiwalentu wykonawcy, wnosz¹cemu skargê do s¹du,
4) zapisów obowi¹zuj¹cych inwestorów do og³aszania sprawozdania po
wykonaniu przedmiotu zamówienia,
5) ustalenia jednolitej treœci i formy
za³¹czników do SIWZ,
6) sprecyzowaniu okreœlenia dumpingu cenowego,
7) zapisu o obowi¹zku inwestora
zap³aty za roboty dodatkowe, nie ujête
przez niego w przedmiarze robót,
8) powszechnej mo¿liwoœci stosowania w kraju rozliczeñ w z³otówkach.
G³os Prezydium
Konferencji Inwestorów
Przekazano Komisji, poza opracowaniem „Bariery w inwestycyjnym
procesie budowlanym, „Listê czynnoœci niezbêdnych dla przeprowadzenia inwestycji budowlanej, a wymagaj¹cych
dzia³ania zewnêtrznej instytucji”.
Do barier zaliczono: wysoki poziom
uznaniowoœci, zarazem nie przewidywalnoœci ostatecznych parametrów inwestycji,
– brak odpowiedzialnoœci organów,
równie¿ finansowych, za podejmowane
decyzje,
– nadanie podmiotom gospodarczym, posiadaj¹cym pozycjê monopolisty, uprawnieñ organów administracyjnych,
– przeregulowania
wiêkszoœci
dzia³añ, niepotrzebne wymogi i nieprzejrzyste procedury.
Prezydium Konferencji do przyczyn
istnienia barier, zaliczy³o m. in. nastêpuj¹ce okolicznoœci:
– procedury wynikaj¹ce z transformacji gospodarki wyprzedzaj¹ zmiany
regulacyjne,
– model rozwi¹zañ uniemo¿liwia
oderwanie siê od przyzwyczajeñ i stereotypów,
– legislacja nie opiera siê na racjonalnej koncepcji,
– chronienie i budowanie imperium
„w³adztwa”,
– ucieczka przed odpowiedzialnoœci¹,
– postawy spo³eczne.
W liœcie czynnoœci niezbêdnych dla
przeprowadzenia inwestycji budowlanej, a wymagaj¹cych dzia³ania zewnêtrznych instytucji, podano 23 znane
czynnoœci, które musz¹ byæ podjête na
etapie przygotowania inwestycji, w ich
ramach wyodrêbniono 67 niezbêdnych
dzia³añ. Na etapie realizacji i zakoñczenia wyspecyfikowano 7 niezbêdnych
czynnoœci, w których wyodrêbniono 23
dzia³ania.
G³os Towarzystwa
Rozwoju Infrastruktury
TRF zajê³o siê procesem przygotowania i realizacji infrastrukturalnych
inwestycji liniowych. W swoim opracowaniu wyró¿ni³o uwagi w fazach:
1) przedinwestycyjnych,
2) przygotowania,
3) realizacji,
4) odbioru i przekazania do u¿ytkowania.
W pierwszej fazie do problemów m.
in. zaliczono:
– brak rynku na us³ugi z zakresu
przygotowania formalno-prawnego inwestycji liniowych,
– trudnoœci w pozyskiwaniu z urzêdów informacji o strukturze i w³aœcicielach dzia³ek,
– brak aktualnych map i podk³adów geodezyjnych,
– brak lub b³êdy w miejscowych
planach zagospodarowania przestrzennego,
– polityka w³adz lokalnych, zwi¹zana z wydawaniem niepotrzebnych
decyzji,
– niska œwiadomoœæ znaczenia wagi posiadanych inwestycji infrastrukturalnych,
– ma³y stopieñ znajomoœci przez
urzêdników procedur i przepisów prawa,
– mo¿liwoœæ odwo³ania na ka¿dym
szczeblu postêpowania,
– ¿¹dania odszkodowañ w³aœcicieli nieruchomoœci znacznie przekraczaj¹ce realn¹ wartoœæ,
– protesty w³aœcicieli i s¹siadów
oraz organizacji ekologicznych przed
zlokalizowaniem inwestycji na konkretnej dzia³ce,
– nieuregulowane sprawy w³asnoœci dzia³ek,
– zbyt ogólnikowe wymagania dotycz¹ce raportu w Prawie ochrony œrodowiska,
– brak dostatecznych danych i materia³ów dotycz¹cych obszarów sieci
Natura 2000,
– brak dotrzymywania terminów
przez w³aœciwe organy w wydawaniu
decyzji o œrodowiskowych uwarunkowaniach.
W fazie realizacji do najczêœciej
wystêpuj¹cych problemów i barier zaliczono:
– b³êdy w wydanych decyzjach,
skutkuj¹ce wstrzymaniem realizacji,
– ¿¹dania w³aœcicieli nieruchomoœci renegocjacji wysokoœci wczeœniej
ustalonych rekompensat za s³u¿ebnoœæ
gruntow¹,
– brak szybkich œcie¿ek rozstrzygania protestów.
Przy odbiorze i u¿ytkowaniu uznano za problemy i bariery:
– nieznajomoœæ specyfiki inwestycji przez urzêdników,
– metody referencyjne ustalone
w rozporz¹dzeniu wykonawczym do
Prawa ochrony œrodowiska,
– brak mo¿liwoœci przeprowadzenia prac modernizacyjnych i remontowych.
G³os Korporacji
Przedsiêbiorców
Budowlanych
Bardzo ciekawe opracowanie przygotowa³a Korporacja „UNI-BUD”, która poza wykazem barier procesu inwestycyjnego, zaproponowa³a dzia³ania
zmierzaj¹ce do ich usuniêcia.
Za bariery wystêpuj¹ce w zagospodarowaniu przestrzennym uznano:
31
8 (187) 2006
Izba Projektowania Budowlanego
– ma³¹ poda¿ terenów o uregulowanym stanie formalno-prawnym,
– ma³¹ aktywnoœæ gmin w uchwalaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (brak planów),
РuznaniowoϾ i zbiurokratyzowanie procedur zawartych w przepisach
wykonawczych do ustawy O planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym,
– brak w³aœciwego przygotowania
infrastruktury technicznej na terenach
przeznaczonych pod budowê.
Z zakresu zamówieñ publicznych
zwrócono uwagê na:
– ustalanie przez zamawiaj¹cego
wysokich (zw³aszcza „kosztowo”) kryteriów dopuszczenia do udzia³u w przetargu (wadium, zabezpieczenia finansowe, referencje itd.),
– cenê jako najwa¿niejsze kryterium wyboru wykonawcy (stosowanie
ra¿¹co niskiej ceny),
– mo¿liwoœæ oprotestowania rozstrzygniêcia przetargu na podstawie b³ahych powodów,
– terminy rozstrzygania przetargów
powoduj¹ce, przy z³o¿onym cyklu realizacji, koniecznoœæ prowadzenia robót
w okresie zimowym.
UNI-BUD odniós³ siê równie¿ do
ustawy O partnerstwie publicznoprawnym, zwracaj¹c uwagê na:
– fakt i¿ ustawa jest aktem o wysokim stopniu przeregulowania legislacyjnego,
– wysokie koszty towarzysz¹ce
rozpoczêciu przedsiêwziêæ we wspó³pracy kapita³u prywatnego i sektora publicznego,
– brak precyzyjnego okreœlenia
praw i obowi¹zków stron,
– brak wsparcia ze strony polityków i administracji publicznej precyzuj¹cego PPP i projektów pilota¿owych.
Korporacja przedstawi³a równie¿
szczegó³owe zasady przygotowania
i realizacji inwestycji, dotycz¹ce dróg
krajowych oraz zg³osi³a uwagi odnosz¹ce siê do polityki pañstwa w zakresie programowania inwestycji.
Stanowisko
Ministerstwa Budownictwa
Resort uzna³, i¿ barierami procesu
inwestycyjnego jest szereg zagadnieñ
zwi¹zanych z regulacjami prawnymi,
wymienionymi równie¿ w materia³ach
Izby Projektowania Budowlanego oraz
dodatkowo zwi¹zanych z:
– planowaniem bud¿etowym,
– brakiem potencja³u, s³u¿¹cego
obs³udze procesu inwestycyjnego.
Mo¿liwoœci inwestowania ograniczane s¹ przede wszystkim brakiem
planów miejscowych, szczególnie na
obszarach o wzmo¿onej intensywnoœci
rozwoju oraz w du¿ych miastach. Rz¹d
przygotowuje nowelizacjê ustawy
O planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym oraz podejmuje pracê
nad jej pe³n¹ nowelizacj¹.
Uznano, i¿ aktualnie obowi¹zuj¹ce
Prawo budowlane likwiduje najwa¿niejsze bariery w inwestowaniu. Resort
prowadzi prace nad jego now¹ redakcj¹.
Zdaniem Ministerstwa, Prawo ochrony œrodowiska winno byæ przestrzegane, a skrócenie czasu na opracowania
niezbêdnych raportów powinno wyni-
kaæ z usprawnienia samego przygotowania inwestycji. Stwierdzono, i¿ przy
obecnych metodach przygotowania inwestycji drogowych, niewiele nowych
zamierzeñ bêdzie mog³o byæ zg³oszonych do finansowania z funduszy europejskich.
W zakresie Prawa zamówieñ publicznych uznano jedynie za niezbêdne
wyeliminowanie nieuzasadnionych odwo³añ i likwidacjê nadmiernego formalizmu przy kwalifikacji wykonawców
i ocenie ofert.
Du¿e inwestycje o wartoœci ofert
ponad 50 mln. euro wymagaj¹ wieloletniego okresu planowania bud¿etowego.
Tzw. „procesy inwestycyjne” (przygotowanie inwestycji) poch³aniaj¹ ok.
5-8% nak³adów. Dla ich obs³ugi brak
jest jednostek wyspecjalizowanych. Powinny byæ one powo³ane i dzia³aæ w
sektorze publicznym.
Reasumpcja
Przedstawiona charakterystyka barier procesu inwestycyjnego,
zawarta równie¿ w opracowaniu Izby Projektowania Budowlanego œwiadczy, i¿ wszystkie organizacje pozarz¹dowe budownictwa zwracaj¹ uwagê na bariery wystêpuj¹ce w tych samych
ustawach. Omawiaj¹c je wielostronnie, podnosz¹ ró¿ne aspekty tych samych nieprawid³owoœci. Mimo i¿ reprezentuj¹ swoich cz³onków (inwestorów, projektantów, wykonawców, u¿ytkowników) w odmienny, lecz nie sprzeczny sposób artyku³uj¹
podobne problemy. Najbardziej konkretnie, z podaniem sposobu zlikwidowania barier procesu inwestycyjnego, przedstawia
siê opracowanie IPB, najogólniej Ministerstwa Budownictwa.
Uczestnicy posiedzenia Komisji otrzymali opracowania przed
wejœciem na salê obrad. W zwi¹zku z tym dyskutanci nie mieli mo¿liwoœci zapoznania siê z nimi wczeœniej. Przedstawiciele organizacji pozarz¹dowych jedynie w sposób bardzo ogólny
omówili swoje opracowania.
Z dyskusji jednoznacznie wynika, i¿ problem likwidacji barier
procesu inwestycyjnego jest wyj¹tkowo z³o¿ony i przekracza
kompetencje Komisji Infrastruktury Sejmu RP oraz Ministerstwa Budownictwa. W zwi¹zku z tym przygotowany dezyderat
Komisji skierowany zostanie do Prezesa Rady Ministrów.
32
8 (187) 2006
Izba Projektowania Budowlanego
Aleksander Krupa*)
G³os Izby Projektowania Budowlanego
BARIERY
w inwestycjach budowlanych
Wejœcie Polski do Unii Europejskiej spowodowa³o liczne zmiany w polskich przepisach dotycz¹cych budownictwa. W dostosowawczych dzia³aniach legislacyjnych nie usuniêto niekorzystnych i nie¿yciowych przepisów, utrudniaj¹cych inwestowanie,
ale niestety wprowadzono nowe, które tworz¹ bariery inwestycyjne. Œrodowisko budowlane w ca³ym kraju wskazuje na wynikaj¹ce z tego powa¿ne zagro¿enie nie wykorzystania znacznych œrodków Unii Europejskiej, które w ok. 75% przeznaczone s¹ na inwestycje budowlane. To siê musi zmieniæ. Usuniêcie przeszkód le¿y w gestii Ministra Budownictwa i Sejmu RP.
Bariery i propozycje zmian w legislacji przedstawiamy w odniesieniu do
zasadniczych przepisów reguluj¹cych
inwestowanie budowlane.
W ustawie
Prawo budowlane
Ustawa (Dz.U. Nr 217 z 2003 r.) by³a 30-krotnie nowelizowana. Przepisy
utraci³y spójnoœæ merytoryczn¹ w powi¹zaniu z innymi ustawami. Potrzebê
nowelizacji potwierdza bie¿¹ca praktyka oraz wnioski po katastrofie hali
w Katowicach.
Domagamy siê podjêcie prac nad
now¹ redakcj¹ ustawy Prawo budowlane, z uwzglêdnieniem doœwiadczeñ
z dotychczasowego jej funkcjonowania oraz aktualnych potrzeb.
Proponujemy:
– wprowadzenie regulacji zwi¹zanych z systemem oceny energetycznej
budynków, bêd¹cych konsekwencj¹
dostosowania do polskich przepisów
postanowieñ dyrektywy 2002/91/WE.
Wynikaj¹ce z niej zagadnienia, które nie
wymagaj¹ regulacji ustawowej, powinny byæ zawarte w znowelizowanym roz*)
Autor – dr inż., członek Kolegium redakcji
Wiadomości Projektanta Budownictwa
porz¹dzeniu w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadaæ
budynki i ich usytuowanie (Dz.U. Nr
75, 2002 r.),
– okreœlenie obowi¹zków i uprawnieñ kierownika budowy i projektanta
ale tak¿e przedsiêbiorców, t.j. wykonawcy budowlanego i jednostki projektowania, dla zapewnienia finansowo-organizacyjnej mo¿liwoœci realizacji tych
obowi¹zków przez kierownika budowy,
kierownika robót i projektanta; obecne
regulacje nak³adaj¹ na projektanta i kierownika budowy wiele obowi¹zków,
a umowê o wykonanie podpisuje przedsiêbiorca, który zarz¹dzaj¹c finansami
z umowy, nie zawsze zapewnia mo¿liwoœæ jej prawid³owej realizacji;
– wprowadzenie obowi¹zku powo³ywania inspektora(ów) nadzoru inwestorskiego przy robotach budowlanych,
finansowanych ze œrodków publicznych;
– wprowadzenie obowi¹zku ubezpieczenia od odpowiedzialnoœci cywilnej dzia³alnoœci: inwestora, wykonawcy
robót budowlanych i jednostki projektowania oraz przedstawicieli instytucji,
uczestnicz¹cych w opiniowaniu i uzgodnieniach projektów;
– okreœlenie w s³owniku ustawy
jednolitych nazw opracowañ projekto-
wych i kosztowych w poszczególnych
etapach przygotowania inwestycji z objaœnieniem ich przeznaczenia - dla u³atwienia porozumiewania siê uczestników
procesu inwestycyjnego;
– skrócenie terminów wydania pozwolenia na budowê, z na³o¿eniem obowi¹zku na organ:
G rozpatrzenia kompletnoœci wniosku i wezwania do ewentualnego uzupe³nienia dokumentów w terminie do 15
dni,
G wydania decyzji w terminie 15
dni od uzupe³nienia dokumentów;
– uproszczenia i skrócenia terminów wydania pozwolenia na u¿ytkowanie, przez:
G zobowi¹zanie organu nadzoru budowlanego do przeprowadzenia obowi¹zkowej kontroli w terminach i na zasadach okreœlonych w art. 56 obecnej
ustawy,
G wydanie decyzji o pozwoleniu na
u¿ytkowanie w terminie 14 dni od z³o¿enia kompletnych dokumentów wymienionych w art. 57 obecnej ustawy;
G na³o¿enia na inwestorów, korzystaj¹cych ze œrodków publicznych, obowi¹zku oceny proponowanych rozwi¹zañ projektowych i ich akceptacji przed
przyst¹pieniem do kolejnych etapów
opracowañ w procesie inwestycyjnym;
– na³o¿enie na Ministra Budownictwa obowi¹zku opracowania, publikowania i utrzymywania w bie¿¹cej aktualnoœci Warunków technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych - jako dokumentów okreœlaj¹cych wymagania jakoœciowe, stanowi¹ce podstawê
opracowywania prawid³owych specyfikacji technicznych wykonania i odbioru
robót.
W nastêpstwie katastrofy w Katowicach:
1) na³o¿yæ na inwestorów budowlanych obowi¹zek:
a) zapewnienia
wykonywania
i sprawdzania przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach:
33
8 (187) 2006
G
Izba Projektowania Budowlanego
– projektów wykonawczych lub rysunków wykonawczych, uszczegó³owiaj¹cych rozwi¹zania projektowe zawarte w projekcie budowlanym,
– specyfikacji technicznych wykonywania i odbioru robót lub opisów
technicznych, które powinny okreœlaæ
wymagania jakoœciowe dotycz¹ce u¿ytych wyrobów budowlanych i sposobu
ich wykonania oraz odbioru,
b) zapewnienia
wykonywania
i przekazywania u¿ytkownikom instrukcji obs³ugi i eksploatacji: obiektu, instalacji i urz¹dzeñ zwi¹zanych z obiektem, o których mowa w art. 60 ustawy,
2) wprowadziæ zmiany w obecnym
systemie kontroli prawid³owoœci
(sprawdzania) rozwi¹zañ projektowych
przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach, potwierdzonych certyfikatami,
którzy byliby kontrolowani przez organa nadzoru budowlanego, a dzia³ali na
zasadach rynkowych,
3) wprowadziæ obowi¹zek atestowania programów komputerowych, s³u¿¹cych do wykonywania obliczeñ in¿ynierskich – przed ich wprowadzeniem
na rynek t.j. sprzeda¿¹,
4) uœciœliæ w drodze rozporz¹dzenia ministra w³aœciwego do spraw budownictwa zakres i formê dokumentów
przekazywanych u¿ytkownikowi po zakoñczeniu budowy ze szczególnym uwzglêdnieniem dokumentacji powykonawczej,
5) uœciœliæ obowi¹zki u¿ytkowników istniej¹cych obiektów budowlanych, dotycz¹cych:
– posiadania dokumentacji technicznej (powykonawczej lub odtworzeniowej),
– instrukcji obs³ugi i eksploatacji:
obiektu, instalacji i urz¹dzeñ zwi¹zanych z obiektem,
– u¿ytkowanie obiektu zgodnie
z dyspozycjami w/w instrukcji,
– wykonywania okresowych kontroli stanu technicznego obiektów na zasadach, doprecyzowanych w projekcie
nowelizacji ustawy Prawo budowlane,
– wprowadzenia zmian dotycz¹cych organizacji organów nadzoru budowlanego, wnioskowanych przez
GUNB;
– wprowadzenie zmian w Polskich
Normach w zakresie:
G obci¹¿enia œniegiem z uwzglêdnieniem maksymalnych jego wielkoœci
z ostatnich 50 lat (bez uœrednieñ),
G ustalenia i uwzglêdniania w obliczeniach wspó³czynnika konsekwencji
zniszczenia konstrukcji, stosownie do
specyfiki obiektu;
– wprowadzenie zasady, ¿e Pañstwowy Instytut Meteorologii og³asza
w komunikatach gruboœci warstw zalegaj¹cego œniegu w poszczególnych rejonach kraju;
– ponadto Izba informuje, ¿e w ostatnich dwóch latach wyst¹pi³o wyraŸne
obni¿enie poziomu jakoœciowego i zakresu merytorycznego projektów architektoniczno-budowlanych. Równoczeœnie wystêpuj¹ liczne przypadki zamawiania u wykonawcy robót budowlanych sporz¹dzenia projektów wykonawczych na podstawie tych nie dopracowanych, ale zatwierdzonych projektów budowlanych. Powstaj¹ uzasadnione obawy, ¿e bêdzie to skutkowaæ znacznym
obni¿eniem jakoœci i trwa³oœci obiektów
budowlanych. Dotyczy to g³ównie inwestycji sektora niepublicznego, ale zjawisko to mo¿e przenieœæ siê równie¿ na
inwestycje publiczne. Niezbêdne s¹
zmiany w przepisach dotycz¹cych zapewnienia sprawdzania projektów budowlanych i wykonawczych oraz obowi¹zku uzgodnienia projektów wykonawczych z autorami projektu budowlanego oraz nabycia praw do wykonania
projektu zale¿nego.
W ustawie o Planowaniu
i zagospodarowaniu
przestrzennym
Proponujemy:
– wprowadzenie takich zmian, aby
opracowane studium uwarunkowañ
i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, uzupe³nione gminnymi
przepisami urbanistycznymi, okreœlaj¹cymi standardy i warunki zabudowy (jako przepisy prawa miejscowego), stwarza³y mo¿liwoœci realizacji inwestycji bez potrzeby uzyskiwania decyzji o warunkach zabudowy,
– zapewniæ rozwi¹zania znacz¹co
u³atwiaj¹ce uzyskiwanie tras przebiegu
inwestycji liniowych i to zarówno obs³uguj¹cych potrzeby lokalne jak równie¿
o znaczeniu ponadlokalnym (wobec
faktu, ¿e wiêkszoœæ œrodków unijnych
jest i bêdzie przeznaczona na inwestycje
celu publicznego, w tym g³ównie o charakterze liniowym),
– przed³u¿yæ na kolejne lata zasad,
okreœlonych w ustawie z dnia 10 kwietnia 2003 r. O szczególnych zasadach
przygotowania i realizacji inwestycji
34
8 (187) 2006
w zakresie dróg krajowych z ewentualnym ich przeniesieniem na pozosta³e
drogi i inne wa¿ne inwestycje o charakterze liniowym.
– zalecenie gminom – po uchwaleniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (co by³oby znacz¹cym u³atwieniem w uzyskiwaniu lokalizacji (tras przebiegu) inwestycji) przyst¹pienia do sukcesywnego opracowania dla ulic geodezyjnych projektów
zagospodarowania pasa ulicznego, z okreœleniem wspó³rzêdnych geodezyjnych
osi ulic, przekroju, linii rozgraniczaj¹cych i linii zabudowy oraz podstawowych rzêdnych wysokoœciowych, a tak¿e rozmieszczenia (usytuowania) w pasach ulicznych przewidywanych docelowo sieci uzbrojenia terenu. Geodezyjny projekt zagospodarowania pasa
ulicznego, przechowywany jako dokument w zasobach geodezyjnych pañstwa, stanowi³by na wiele lat podstawê
bezkonfliktowego sytuowania obiektów
w pasie ulicznym oraz u³atwia³ potwierdzanie przez s³u¿by geodezyjne bezkolizyjnego usytuowania projektowanych
sieci uzbrojenia terenu, dokonywane
dotychczas przez zespo³y uzgodnieñ dokumentacji (ZUD) w starostwach,
– wprowadziæ zasadê, ¿e w miejscowych i wojewódzkich planach zagospodarowania przestrzennego zostaj¹ okreœlone ramy dla póŸniejszych realizacji
przedsiêwziêæ, mog¹cych oddzia³ywaæ na
œrodowisko (co by³oby znacznym u³atwieniem w dzia³alnoœci inwestycyjnej),
– dla u³atwienia korzystania z funduszy unijnych, w ramach opracowywania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub w nastêpnym
kroku po jego uchwaleniu, (stosownie
do zamierzeñ rozwojowych gminy), zapewniæ wykonanie opracowañ planistycznych, zintegrowanych z planem
miejscowym, takich jak:
– planu rozwoju lokalnego – etapowanie planu miejscowego,
– planu uk³adu drogowego z jego
klasyfikacj¹ i etapowaniem,
– zintegrowanego plan rozwoju
transportu publicznego,
– programu rewitalizacji obszarów
miejskich, albo terenów poprzemys³owych lub powojskowych,
– rozwoju sieci wodoci¹gowej, kanalizacyjnej oraz urz¹dzeñ zaopatrzenia
w wodê i odbioru œcieków,
– planu zaopatrzenia w ciep³o, energiê elektryczn¹, paliwa gazowe i inne,
– planu gospodarki odpadami,
Izba Projektowania Budowlanego
– planu dzia³añ zwi¹zanych z ochron¹ œrodowiska,
– innych.
W ustawie
Prawo ochrony œrodowiska
Regulacje tej ustawy maj¹ znacz¹cy
wp³yw na dzia³alnoœæ inwestycyjn¹,
a w szczególnoœci - na jej wyd³u¿enie na etapie przygotowania inwestycji oraz
na wzrost kosztów. Wynika to g³ównie
ze skomplikowanej procedury uzyskiwania w decyzji o œrodowiskowych
uwarunkowaniach zgody na realizacjê
przedsiêwziêcia.
Niezbêdne jest zracjonalizowanie
procedur uzyskiwania tych uzgodnieñ.
Proponujemy:
– rezygnacjê z procedury zapytania
organu administracji o merytoryczny
zakres raportu oddzia³ywania inwestycji
na œrodowisko (art. 51 ust. 2 ustawy).
Uzyskanie postanowienia w tej sprawie
przed³u¿a przygotowanie inwestycji,
a nie przynosi korzyœci merytorycznych. Zainteresowane organa w minimalnym stopniu zmniejszaj¹ zakres raportu, ustalonego w ustawie,
– weryfikacjê i ograniczenie parametrów oraz wykazu rodzajów przedsiêwziêæ mog¹cych oddzia³ywaæ na œrodowisko, a w szczególnoœci wymienionych w 3 ust.1 rozporz¹dzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r. – Dz.
U. Nr 257, poz. 2573,
– na³o¿enie obowi¹zku na organa
ochrony œrodowiska, aby w trakcie opiniowania (uzgadniania) miejscowych
planów zagospodarowania przestrzennego, zwraca³y uwagê na zamieszczenie
w planie warunków okreœlaj¹cych ramy
dla realizacji przedsiêwziêæ mog¹cych
oddzia³ywaæ na œrodowisko,
– dla u³atwienia postêpowañ w
sprawie oceny oddzia³ywania na œrodowisko oraz spe³nienia przez organa planowania przestrzennego i inwestorów
wymagañ ochrony œrodowiska, Minister
Œrodowiska powinien zapewniæ wydanie rozporz¹dzeñ okreœlaj¹cych warunki i wymagania ochrony œrodowiska jakim powinna odpowiadaæ lokalizacja i budowa, tj. przedsiêwziêæ,
mog¹cych znacz¹co oddzia³ywaæ na
œrodowisko, wymienionych w rozporz¹dzeniu Rady Ministrów, przywo³anym
wy¿ej. Przepisy te powinny równie¿
wskazywaæ sposoby i technologie, zale-
cane do stosowania jako najlepiej spe³niaj¹ce wymagania ochrony œrodowiska,
– powo³anie rzeczoznawców do
spraw ochrony œrodowiska, którzy dzia³aliby w procesie inwestycyjnym na
analogicznych zasadach, jak rzeczoznawcy do spraw ochrony przeciwpo¿arowej, ochrony sanitarnej oraz bezpieczeñstwa i higieny pracy. Rzeczoznawcy ci powinni byæ licencjonowani przez
organa ochrony œrodowiska i byæ upowa¿nieni, w okreœlonym zakresie, do
dzia³añ w imieniu tych organów, byæ
kontrolowani przez te organa, a dzia³aæ
na zasadach rynkowych oraz posiadaæ
ubezpieczenie odpowiedzialnoœci cywilnej.
W ustawie Prawo
zamówieñ publicznych
Proponujemy:
– uwzglêdniæ w wiêkszym ni¿ dotychczas stopniu specyfikê zamówieñ,
dotycz¹cych robót i us³ug budowlanych,
a w szczególnoœci dostosowania ich do
wymagañ, wynikaj¹cych z korzystania
ze œrodków unijnych. Dyrektywa
2004/18/WE w wielu artyku³ach zawiera specyficzne regulacje, odnosz¹ce siê
tylko do robót budowlanych albo do zamówieñ na prace projektowe. W polskiej ustawie brak jest szeregu tych regulacji,
– aby regulacje unijne, zapewniaj¹ce mo¿liwoœæ uzyskania zamówieñ
o najkorzystniejszej relacji jakoœci do
ceny, by³y obligatoryjne równie¿
w polskim prawie. Z relacji tej powinno wynikaæ, ¿e przy ocenie ofert, dotycz¹cych w szczególnoœci budownictwa, powinno siê uwzglêdniaæ nie tylko koszty zrealizowania inwestycji
ale równie¿ koszty utrzymania obiektów – w okresie jej u¿ytkowania. St¹d
w dyrektywie unijnej u¿ywa siê pojêcia „oferty najkorzystniejszej ekonomicznie”, w której „jakoœæ” jest stawiana na pierwszym miejscu, a cena
i inne kryteria na dalszych miejscach.
W polskiej ustawie wprowadzono pojêcie „najkorzystniejszej oferty”,
przez co nale¿y rozumieæ ofertê, która przedstawia najkorzystniejszy bilans ceny i innych kryteriów, albo
ofertê z najni¿sz¹ cen¹. W efekcie
w polskiej praktyce w przewa¿aj¹cym zakresie funkcjonuje tylko kryterium najni¿szej ceny – jako naj³at-
wiejsze w stosowaniu i najbezpieczniejsze dla zamawiaj¹cego. Natomiast
wybór oferty na podstawie kryterium
najni¿szej ceny przynosi bardzo czêsto negatywne skutki dla gospodarki.
To siê musi zmieniæ.
– okreœlenie w ustawie zasad korzystania z procedury obejmuj¹cej „zaprojektowanie i wykonanie”. Aktualnie,
na podstawie programu funkcjonalnou¿ytkowego, zamawiane s¹ bardzo
skomplikowane inwestycje, dla których
mo¿liwoœæ okreœlenia wymagañ jakoœciowych oraz oszacowania wartoœci
zamówienia przez zamawiaj¹cego,
a tak¿e kosztów wykonania przez wykonawcê, jest wysoce niedoskona³a, a terminy wykonania bardzo krótkie, zaœ kary umowne bardzo wysokie. Zagra¿a to
niskim poziomem jakoœciowym wykonania inwestycji budowlanej albo wyeliminowaniem z rynku wykonawcy budowlanego, który nie bêdzie w stanie
wywi¹zaæ siê ze zobowi¹zañ umownych.
Procedura ta jest w³aœciwa dla prostych obiektów budowlanych. Nie powinno siê jej stosowaæ do skomplikowanych inwestycji budowlanych. Nie zapewnia ona równie¿ uzyskania najkorzystniejszych efektów za ustalon¹ cenê.
Ponadto kryje w sobie ryzyko dla wykonawców lub zamawiaj¹cych.
W ustawie Prawo zamówieñ publicznych powinny zostaæ zawarte przes³anki stosowania zamówieñ, obejmuj¹cych „zaprojektowanie i wykonanie”,
podobnie jak okreœlono warunki stosowania poszczególnych trybów zamówieñ publicznych,
– uwzglêdniæ wyró¿nienia w polskiej ustawie tzw. „zamówieñ intelektualnych”, w tym zamówieñ na prace projektowe, na co w sposób szczególny
wskazuje dyrektywa 2004/18/WE,
– uwzglêdniæ w ramach nowej ustawy nastêpuj¹ce zagadnienia:
– wy³¹czenia z tzw. dogrywki elektronicznej zamówieñ intelektualnych,
w tym prac projektowych,
– honorowania przez zamawiaj¹cych praw autorskich projektantów oraz
zakazu ¿¹dania aby w ramach oferty lub
procedury przetargowej wykonawcy
wykonali nieodp³atnie zamówienie lub
jego czêœæ,
– wprowadzenia dla zamawiaj¹cych
obowi¹zku opisywania przedmiotu zamówienia na prace projektowe, za pomoc¹ programu funkcjonalno-u¿ytkowego,
35
8 (187) 2006
Izba Projektowania Budowlanego
– uœciœlenia pojêcia „ra¿¹co niskiej
ceny” przez jej odniesienie do poziomu
jakoœci przedmiotu zamówienia, okresu
jego u¿ytkowania i kosztów u¿ytkowania,
– upowszechnienia przyk³adowych
kryteriów oceny ofert i sposobu ich stosowania dla najczêœciej wystêpuj¹cych
rodzajów zamówieñ,
– upowszechnienie ogólnych warunków umów o roboty budowlane
i prace projektowe oraz inne us³ugi intelektualne,
– na³o¿enia na zamawiaj¹cych obowi¹zku publikowania sprawozdania po
wykonaniu zamówienia, z zestawieniem
danych z przygotowania zamówienia,
zawartej umowy i po wykonaniu zamówienia – w tych samych noœnikach informacji co zamieszczono og³oszenie o
wszczêciu postêpowania.
Regulacje dotycz¹ce
warunków korzystania
z funduszy Unii
Europejskiej
Istnieje powszechny pogl¹d, ¿e
uzyskiwanie wspó³finansowania z funduszy europejskich jest bardzo sformalizowane i utrudnione. Zg³aszane s¹
liczne wnioski dotycz¹ce zmian i uproszczeñ.
Proponujemy:
– aby wstêpna ocena wniosków odbywa³a siê na podstawie informacji
o przedsiêwziêciach tylko podstawowych dokumentów (pozytywna ocena
wniosku wstêpnego powinna zapewniaæ, ¿e dalsze koszty przygotowania
projektu uznawane bêd¹ za podlegaj¹ce
refundacji. Propozycja ta zmniejsza ryzyko poniesienia du¿ych wydatków na
przygotowanie wniosku, bez uzysk
o ania ich refundacji),
– aby ostateczna oceny by³a dokonywana na podstawie projektu koncepcyjnego inwestycji.
– wprowadziæ zasadê opracowywania wstêpnej analizy wykonalnoœci dla
potrzeb oceny zasadnoœci wniosków
i studium wykonalnoœci dla ostatecznej
oceny projektu,
– wykorzystuj¹c doœwiadczenia
z zasad oceny ekonomicznej projektów
drogowych – w ramach Zintegrowanego
Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (ZPORR) - nale¿y przyj¹æ
zasady stopniowania zakresu wymaganych analiz stosownie do wielkoœci projektu. Zasada stopniowania wymagañ,
stosownie do wartoœci (wielkoœci) inwestycji, powinna obowi¹zywaæ we
wszystkich programach,
– w podrêcznikach dla beneficjantów przedsiêwziêæ inwestycyjnych,
miêdzy innymi okreœliæ:
a) nazwy opracowañ projektowych,
studialnych i kosztowych, stosowanych
w Polsce, które powinny stanowiæ podstawê przygotowania wniosków wstêpnych i ostatecznych,
b) zespó³ dokonuj¹cy oceny wstêpnej projektu powinien wskazywaæ zagadnienia w projekcie, które powinny
byæ skorygowane w trakcie prac nad
wnioskiem ostatecznym,
c) najbardziej w³aœciwe procedury
wyboru:
– wykonawcy prac projektowych,
– wykonawcy robót budowlanych,
– procedur przetargowych i dokumentów opisuj¹cych przedmiot zamówienia,
– ogólnych warunków umowy
o prace projektowe,
– ogólnych warunków umowy o roboty budowlane,
d) obowi¹zek ustanowienia inspektora(ów) nadzoru inwestycyjnego oraz
zapewnienia nadzoru autorskiego,
e) bie¿¹cego nadzoru i kontroli przez
inwestora przebiegu przygotowania i realizacji inwestycji oraz ocena ryzyka,
przeciwdzia³aj¹cego zagro¿eniom.
Dodatkowe propozycje
– Przygotowanie odrêbnej ustawy
w sprawie zasad organizacji, przygotowania, realizacji, nadzoru inwestorskiego i kontroli przebiegu inwestycji oraz
odpowiedzialnoœci za wynik postêpowania, z uwzglêdnieniem aktualnych
wymagañ dotycz¹cych korzystania
z funduszy Unii Europejskich. Odpowiednie departamenty Ministerstwa Budownictwa dysponuj¹ za³o¿eniami tej
nowej ustawy, która powinna zapewniæ
wiêksz¹ synchronizacjê regulacji polskich z wymaganiami warunkuj¹cymi
wykorzystanie funduszy Unii Europejskiej.
– S³u¿by geodezyjne powinny podj¹æ dzia³ania, które zapewni³yby zaktualizowanie map, potrzebnych w dzia³alnoœci inwestycyjnej. Niezbêdne jest ograniczenie powszechnego wymogu ka¿dorazowej aktualizacji materia³ów geodezyjnych, mimo wykonywania na
bie¿¹co inwentaryzacji powykonawczych.
– Usuniêcie rozbie¿noœci interpretacyjnych, dotycz¹cych uzgodnieñ
bezkolizyjnego sytuowania sieci uzbrojenia terenu w liniach rozgraniczaj¹cych ulic.
– Wprowadzenie zmian w regulacjach prawnych, które zapewnia³yby terminowe regulowanie nale¿noœci
wykonawcom i podwykonawcom, dzia³aj¹cym w procesie inwestycyjnym, tj.
wykonawcom budowlanym, autorom
projektów itp. Wniosek dotyczy tak¿e
terminowego regulowania nale¿noœci
przez inwestorów, korzystaj¹cych ze
œrodków Unii Europejskiej.
Uwaga koñcowa
Zaniepokojenie budzi obserwowany przez œrodowiska budowlane brak wspó³pracy merytorycznej pomiêdzy Ministerstwem
Rozwoju Regionalnego i Ministerstwem Budownictwa w sprawie okreœlania wymagañ dla inwestycji budowlanych, realizowanych z udzia³em œrodków Unii Europejskiej.
BARIERY
36
8 (187) 2006