zarys etyki szczególowej - tom ii

TADEUSZ ŒLIPKO SJ
ZARYS
ETYKI SZCZEGÓ£OWEJ
Tom 2
Etyka spo³eczna
Wydanie II
poszerzone
Wydawnictwo WAM
Kraków 2005
SPIS TREŒCI
WPROWADZENIE
Definicja etyki spo³ecznej, jej Ÿród³a i metoda,
stosunek do innych nauk oraz podzia³
1. Czym jest etyka spo³eczna?
2. Stosunek etyki spo³ecznej do nauk pokrewnych
a. Etyka spo³eczna a socjologia
b. Etyka spo³eczna a ekonomia spo³eczna
c. Etyka spo³eczna a polityka i reforma spo³eczna
d. Etyka spo³eczna a teologia moralna
e. Etyka spo³eczna a zagadnienie spo³eczne
f. Etyka spo³eczna a katolicyzm spo³eczny
g. Dopowiedzenie
3. ród³a i metoda etyki spo³ecznej
4. Podzia³ etyki spo³ecznej
13
13
16
16
17
18
18
18
20
20
20
22
TRAKTAT I
WSPÓ£CZESNE KIERUNKI FILOZOFICZNO-SPO£ECZNE
Rozdzia³ I
Indywidualizm – liberalizm
Wyjaœnienia terminologiczne
1. Indywidualizm
2. Liberalizm
a. Paleoliberalizm
b. Neoliberalizm
c. Libertarianizm
27
27
27
32
33
34
34
Rozdzia³ II
Socjalizm
1. Marksizm KAROLA MARKSA
2. Leninizm-stalinizm
3. Socjalizm demokratyczny
38
38
38
40
6
Spis treœci
Rozdzia³ III
Dzieje katolicyzmu spo³ecznego w zarysie
1. Usprawiedliwienie tematu
2. Okres zawi¹zywania siê katolicyzmu spo³ecznego (1820-1848)
a. Prekursorzy akcji spo³ecznej
b. Kierunek demokratyczno-liberalny
c. Kierunek tradycjonalistyczno-antyliberalny
d. FRYDERYK OZANAM (1813-1853)
e. Zacz¹tki katolicyzmu spo³ecznego w Niemczech
3. Okres formowania siê katolicyzmu spo³ecznego (1848-1891)
a. Dzia³alnoœæ bpa EMMANUELA VON KETTELERA
b. Oœrodek niemiecki
c. Oœrodek austriacki i szwajcarski
d. Oœrodek francuski
e. Inne oœrodki
f. Unia Fryburska
g. Encyklika Rerum novarum
h. Charakterystyka okresu
4. Okres wzmo¿onego rozwoju katolicyzmu spo³ecznego
(1891-1945)
a. Lata przedwojenne (1891-1918)
b. Okres miêdzywojenny (1918-1945)
5. Katolicyzm spo³eczny w latach 1945-1990
a. Zmiany polityczno-cywilizacyjne
b. Kryteria periodyzacji katolicyzmu spo³ecznego
c. Faza przedsoborowa (1945-1965)
d. Losy katolicyzmu spo³ecznego w krajach socjalistycznych
e. Stan katolicyzmu spo³ecznego w latach (1965-1990)
6. Katolicyzm spo³eczny dzisiaj (1990-2005)
a. Spo³eczno-polityczna sytuacja wspó³czesnego œwiata
b. Nauczanie spo³eczne JANA PAW£A II
c. Filozoficzno-teologiczna twórczoœæ oraz praktyczna
dzia³alnoœæ
7. Podsumowanie
42
42
43
43
44
44
45
45
46
46
47
48
48
49
50
50
51
51
52
58
65
65
66
67
75
77
82
82
83
85
87
TRAKTAT II
METAFIZYKA SPO£ECZNOŒCI
Rozdzia³ I
Cz³owiek jako istota spo³eczna
1. Ustalenie punktu wyjœcia
2. Cz³owiek jako osoba
91
91
93
Spis treœci
3.
4.
5.
6.
7.
Podstawowe fakty i problemy
Rozwój pogl¹dów i najwa¿niejsze stanowiska
Teza i jej uzasadnienie
a. Teza
b. Uzasadnienie
Osobowy i spo³eczny aspekt natury ludzkiej
Ocena krytyczna stanowisk przeciwnych
7
95
95
97
97
97
99
100
Rozdzia³ II
Geneza, filozoficzny opis, istota i cel spo³ecznoœci
1. Geneza spo³ecznoœci
2. Filozoficzny opis spo³ecznoœci
3. Istota spo³ecznoœci
a. Koncepcja tradycyjna
b. Stanowisko katolickich kontestatorów
c. Uwagi krytyczne
d. Próba rozwi¹zania
4. Cel spo³ecznoœci
5. Podzia³ spo³ecznoœci
102
102
103
105
105
107
107
109
110
112
Rozdzia³ III
Najogólniejsze zasady struktury spo³ecznoœci z³o¿onej
1. Rekapitulacja dokonanych analiz
2. Podstawowe zasady strukturalne spo³ecznoœci
3. Podstawowe zasady moralno-spo³eczne
4. Uwagi koñcowe
114
114
115
117
118
Rozdzia³ IV
Sprawiedliwoœæ i mi³oœæ w ¿yciu spo³ecznym
1. SprawiedliwoϾ
a. Wprowadzenie
b. Tradycyjna postaæ podzia³u
c. Zagadnienie sprawiedliwoœci legalnej (ogólnej)
d. Zagadnienie sprawiedliwoœci spo³ecznej
2. Mi³oœæ
a. Pojêcie mi³oœci jako cnoty moralnej
b. Dane historyczne
c. Pojêcie mi³oœci spo³ecznej
d. Pogl¹dy autorów
e. Uwagi krytyczne i rozwi¹zanie problemu
f. Przejawy mi³oœci w ¿yciu spo³ecznym
120
120
120
120
122
123
127
127
128
129
129
130
131
8
Spis treœci
TRAKTAT III
ETYKA SPO£ECZNOŒCI NATURALNYCH
Rozdzia³ I
Ma³¿eñstwo i rodzina
137
1. Wstêpne orientacyjne uwagi
137
2. Teorie etnologiczne na temat ma³¿eñstwa i rodziny
138
3. Ma³¿eñstwo i rodzina w œwietle faktów etnologicznych
i socjologicznych
139
4. Etyka spo³ecznoœci ma³¿eñskiej
140
a. Zarysowanie problematyki
140
b. Stanowiska filozoficzno-etyczne
142
c. Uœciœlenie terminów
145
d. Naturalny charakter ma³¿eñstwa
146
e. Cel ma³¿eñstwa
149
f. Monogamiczny charakter ma³¿eñstwa
152
g. Ma³¿eñstwo – wspólnot¹ nierozerwaln¹
153
h. Definicja i podstawowe cechy ma³¿eñstwa
158
i. Deontologia ma³¿eñstwa
159
j. Ma³¿eñstwo a pañstwo
162
k. Feminizm
163
5. Etyka spo³ecznoœci rodzinnej
165
a. Zagadnienie
165
b. Pogl¹dy
167
c. Terminy
168
d. Stanowisko etyki chrzeœcijañskiej w sprawie prawa rodziny
do wychowania dzieci i jego uzasadnienie
169
e. Istota spo³ecznoœci rodzinnej, jej cel i wewnêtrzna struktura 173
f. W³aœciwoœci uprawnieñ rodziny
174
g. Konkluzje etyczne
175
ZAGADNIENIE DODATKOWE
Problem demograficzny
a. Geneza problemu
b. Wspó³czesny problem demograficzny
c. Ideologiczny aspekt zagadnienia demograficznego
d. Orientacje
e. Problem demograficzny w Polsce wspó³czesnej
177
177
178
178
179
180
Rozdzia³ II
Etyka spo³ecznoœci zawodowej
1. Okreœlenie tematu
2. Wstêpne wyjaœnienia terminologiczne
182
182
182
Spis treœci
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
Wczoraj i dziœ spo³ecznoœci zawodowej
Sformu³owanie problemu
Przegl¹d stanowisk
Pochodzenie i istota spo³ecznoœci zawodowej
Struktura spo³ecznoœci zawodowej
Podstawowe relacje spo³ecznoœci zawodowej
i jej moralne uprawnienia
Zagadnienia etyczne ¿ycia wewn¹trzzawodowego
a. Pracownicze zwi¹zki zawodowe
b. Etyczne aspekty strajku
c. Problem proletaryzmu i „neoproletaryzmu”
d. Dysproporcje sektora rolniczego. Problem agrarny
Zagadnienie reformy spo³eczno-gospodarczej
a. KoniecznoϾ reformy
Samorz¹d stanowo-zawodowy
(korporacjonizm demokratyczny)
Rozdzia³ III
Etyka narodu
1. Filozoficzny opis spo³ecznoœci narodowej i powstaj¹cy
na tym tle problem
a. Specyficzne cechy spo³ecznoœci narodowej
b. Problem
2. Historia problemu i jego rozwi¹zañ
a. Przegl¹d stanowisk
b. Klasyfikacja stanowisk
3. Podstawa wiêzi spo³ecznej narodu
a. Kultura narodowa podstaw¹ wiêzi spo³ecznej narodu
b. Kultura narodowa a kultura plemienno-szczepowa
i samoœwiadomoœæ narodu
4. Geneza i istota spo³ecznoœci narodowej
5. W³aœciwoœci spo³ecznoœci narodowej
6. Naród i Ojczyzna
7. Moralne uprawnienia narodu
a. Prawo do istnienia
b. Prawo narodu do jednoœci i wolnoœci
c. Prawo narodu do proporcjonalnego udzia³u
w dobru wspólnym
8. Obowi¹zki osoby ludzkiej wzglêdem narodu
9. Moralne wady i wypaczenia w zakresie obowi¹zków
wzglêdem narodu
9
185
187
188
190
191
194
197
198
201
202
205
206
206
209
211
211
212
214
215
215
220
221
221
225
226
228
230
232
232
233
239
241
243
10
Spis treœci
Rozdzia³ IV
Etyka spo³ecznoœci pañstwowej
1. Filozoficzny opis pañstwa
2. Historia pogl¹dów
a. Przegl¹d najwa¿niejszych teorii
b. Klasyfikacja pogl¹dów
3. Pochodzenie pañstwa
a. Zagadnienie
b. Przegl¹d teorii i ich krytyczna ocena
c. Rozwi¹zanie problemu
4. Istota pañstwa
a. Propozycja rozwi¹zania
b. Totalizm i indywidualizm
c. Propozycje autorów tomistycznych
5. W³aœciwoœci pañstwa
a. Obiektywny charakter spo³ecznoœci pañstwowej
b. Podmiotowy charakter spo³ecznoœci pañstwowej
c. Hierarchiczny charakter spo³ecznoœci pañstwowej
d. Pomocniczy charakter spo³ecznoœci pañstwowej
6. Cel pañstwa
a. Ogólna charakterystyka
b. Porz¹dek prawno-spo³eczny
c. Instytucje i wytwory zaspokajaj¹ce zasadnicze
potrzeby cz³owieka
d. Pañstwo a religia
e. Polityczne interesy pañstwa a dobro wspólne
7. W³adza pañstwowa
a. Koniecznoœæ w³adzy pañstwowej
b. Natura w³adzy pañstwowej
c. Pochodzenie w³adzy pañstwowej
d. Zadania w³adzy
e. Granice uprawnieñ w³adzy pañstwowej
8. Spo³eczeñstwo
a. Moralny charakter spo³eczeñstwa
b. Zasada solidarnoœci – podstawow¹ zasad¹ moralnoœci
spo³eczeñstwa
c. Postulat afirmacji dobra wspólnego pañstwa
d. Pos³uszeñstwo obywatelskie
e. Œwiadczenia spo³eczne
f. Uprawnienia spo³eczeñstwa
9. Ustrój pañstwa
a. Pojêcie i podzia³y
b. Zagadnienie „najlepszego ustroju”
246
246
249
249
254
254
254
255
257
257
257
259
261
262
263
263
264
265
266
266
267
268
269
271
271
271
272
274
278
282
285
285
286
286
287
288
289
291
291
292
Spis treœci
11
c. Moralne aspekty ustrojów pañstwowych
d. Moralne aspekty partii politycznych
ZAGADNIENIA DODATKOWE
10. Pañstwo a Koœció³
11. Globalizacja
293
295
296
300
TRAKTAT IV
ETYKA ¯YCIA MIÊDZYNARODOWEGO
Rozdzia³ I
Najogólniejsze zasady moralne ¿ycia miêdzynarodowego
1. Wyjaœnienia terminologiczne
2. Geneza problemu
3. Opinie w sprawie prawa miêdzynarodowego
a. Pozytywizm prawny
b. Materializm
4. Stanowisko chrzeœcijañskiej etyki spo³ecznej
i jego uzasadnienie
5. Podstawowe normy prawa miêdzynarodowego
Rozdzia³ II
Wojna jako problem etyczny
1. Wprowadzenie
2. Rozwój i klasyfikacja pogl¹dów
a. Rozwój pogl¹dów
b. Klasyfikacja stanowisk
c. Okreœlenie stanowiska
3. Pojêcie i wstêpne rozró¿nienia wojny
a. Pojêcie wojny
b. Wojna militarnie ofensywna, militarnie defensywna,
prewencyjna i interwencyjna
c. Wojna konwencjonalna, atomowa, totalna
4. Wojna sprawiedliwa i wojna niesprawiedliwa
a. Wojna a moralnoϾ
b. Warunki wojny sprawiedliwej
5. Podstawowe normy chrzeœcijañskiej moralnoœci wojny
a. Uwagi wstêpne
b. Oceny i normy
313
313
314
315
316
316
316
317
320
320
320
320
323
324
324
324
325
325
326
326
328
334
324
335
12
Spis treœci
Rozdzia³ III
Etyczne aspekty pokoju
1. Wprowadzenie
2. Rozwój idei trwa³ego pokoju w koncepcjach filozofów
a. Przegl¹d koncepcji
b. Koñcowa charakterystyka
3. Pojêcie pokoju na tle jego filozoficznej analizy
4. Zasady i dyrektywy moralne
344
344
344
344
347
347
350
INDEKS OSOBOWY
INDEKS POJÊÆ
357
363