BIOMEDYCZNE ASPEKTY ANDROLOGII zajęcia

Projekt „OPERACJA SUKCES – unikatowy model kształcenia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Medycznego w Łodzi odpowiedzią na potrzeby
gospodarki opartej na wiedzy” współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, w ramach Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki.
KARTA PRZEDMIOTU
1. Nazwa przedmiotu
BIOMEDYCZNE ASPEKTY ANDROLOGII
2. Numer kodowy
PHY06e
3. Język, w którym prowadzone są zajęcia
polski
4. Typ kursu
fakultatywny
5. Grupa treści kształcenia
nauki podstawowe
6. Poziom studiów według klasyfikacji bolońskiej
studia magisterskie
7. Rok studiów/semestr
III rok / semestr 6
8. Formuła przedmiotu
wykłady/ćwiczenia
9. Liczba godzin zajęć
15
10. Rodzaj zajęć z uwzględnieniem podziału godzin
3 wykłady 2-godzinne i 3 ćwiczenia 3-godzinne
11. Liczba punktów ECTS
1
1
12. Jednostka dydaktyczna prowadząca przedmiot
Zakład Andrologii
Zakład Endokrynologii Płodności
Katedra Andrologii i Endokrynologii Płodności
13. Imię i nazwisko osoby egzaminującej lub zaliczającej przedmiot
prof. dr hab. med. Krzysztof Kula
14. Osoby prowadzące zajęcia
prof. dr hab. med. Krzysztof Kula, dr n. med. Renata Walczak-Jędrzejowska, dr n. med. Katarzyna
Marchlewska, dr n. med. Eliza Filipiak
15. Wymagania wstępne i wymagania równoległe
wiadomości z anatomii, histologii i fizjologii męskiego układu płciowego.
16. Cele i założenia nauczania przedmiotu
Opanowanie zintegrowanych wiadomości z zakresu molekularnych i fizjologicznych aspektów
prawidłowej czynności męskiego układu płciowego oraz jej zaburzeń (przyczyny endogenne, głównie
genetyczne i hormonalne, oraz egzogenne, głównie zanieczyszczenie środowiska). Program ułatwia
zrozumienie zagadnień związanych z prokreacją na poziomie nauk podstawowych. Celem jest też
opanowanie metod diagnostyki czynności plemnikotwórczej i dokrewnej jądra, męskich gruczołów
płciowych dodatkowych (prostata, pęcherzyki nasienne i najądrza) oraz gamety męskiej.
17. Metody dydaktyczne
wykłady z prezentacjami multimedialnymi, ćwiczenia laboratoryjne, demonstracje ludzkiego materiału
biologicznego, dyskusja.
18. Wykaz literatury
- materiały dostępne on-line na stronie internetowej Katedry Andrologii i Endokrynologii Płodności
http://www.andrologia-eaa.umed.lodz.pl/PRAC/index_r.html w zakładce studenci, katalog:
Materiały dydaktyczne: „Procedura badania nasienia” plik PDF; „Badanie nasienia” prezentacja
multimedialna; „Testy jakościowe i czynnościowe gamety męskiej” prezentacja multimedialna;
„Testy biochemiczne czynności męskich płciowych gruczołów dodatkowych” prezentacja
multimedialna
- materiały do ćwiczeń pod red. K. Kuli i J. Słowikowskiej-Hilczer (2011) dostępne on-line po
zalogowaniu na stronie biblioteki UM (zakładka: Skrypty uczelniane): „Medycyna rozrodu z
elementami seksuologii”, Rozdział 1. Męski układ płciowy w okresie dojrzałości: Jądro; Wewnętrzne
i zewnętrzne narządy płciowe męskie; Diagnostyka andrologiczna (Badanie nasienia)
- Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej. red. Traczyk Wł. Z, Trzebiski A,
Rozdziały: Spermatogeneza; Hormon uwalniający gonadotropiny (GnRH) i gonadotropiny; Hormony
steroidowe; Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2007
- Diagnostyka czynnościowa człowieka. Fizjologia stosowana. red. Traczyk Wł., Rozdziały: Czynność
jądra; Hormony komórek śródmiąższowych; Czynność plemnikotwórcza; Narządy płciowe
dodatkowe i fizjologia reakcji płciowych mężczyzn; Czynność plemnika., Wydawnictwo Lekarskie
PZWL, 2000
2
- Wykłady z fizjologii człowieka. Red. Tafil-Klawe M, Klawe JJ., Rozdział: Czynność męskiego układu
płciowego., Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2009
19. Forma i warunki zaliczenia przedmiotu
Ćwiczenia: na zajęciach student otrzymuje oceny punktowe za aktywność.
Warunki dopuszczenia do testu końcowego: obecność na wszystkich ćwiczeniach. W razie
usprawiedliwionej nieobecności na 1 ćwiczeniu student musi zaliczyć wiadomości z tego ćwiczenia u
osoby prowadzącej.
Zaliczenie końcowe: pisemne - test wyboru, obejmujący materiał ze wszystkich ćwiczeń i wykładów.
Do wyniku testu doliczane są punkty uzyskane w trakcie trwania zajęć (za aktywność). Do zaliczenia
konieczne jest uzyskanie przynajmniej 60% łącznej sumy punktów (za aktywność na ćwiczeniach i z
testu końcowego).
20. Treści merytoryczne budujące wiedzę
Wykłady:
I. Andrologia jako dziedzina interdyscyplinarna (2h):
- andrologia jako dziedzina pomijana w nauczaniu w wyniku rozwoju techniki rozrodu
wspomaganego in vitro; która nie uwzględnia medycznych aspektów andrologii;
- andrologia jako dziedzina nauk medycznych, która zajmuje się fizjologią i zaburzeniami męskiego
układu płciowego w aspekcie nauk podstawowych i klinicznych;
- andrologia jako nauka interdyscyplinarna z pogranicza endokrynologii, urologii, seksuologii i
pediatrii; pozwala na ocenę względnego udziału męskiego i żeńskiego układu płciowego przy
ocenie potencjału płodności pary;
- andrologia jako wiedza pozwalająca zająć stanowisko przy rozstrzyganiu zagadnień sądowolekarskich i ogólnospołecznych.
II. Metody diagnostyczne oceniające czynność męskiego układu płciowego - cz. 1 (2h):
- czynności plemnikotwórczej jądra (badanie nasienia, biopsja jądra);
- czynności układu podwzgórze-przysadka-gonada;
- interpretacja wyników.
III. Metody diagnostyczne dla czynności męskiego układu płciowego - cz. 2 (2h):
- testy jakościowe i czynnościowe gamet męskich;
- testy czynnościowe męskich płciowych gruczołów dodatkowych;
- interpretacja wyników.
21. Zagadnienia integrujące wiedzę podstawową i kliniczną
- objaśnienie związków pomiędzy zaburzeniami hormonalnymi i na poziomie genomu a
zaburzeniami procesu spermatogenezy i nieprawidłowościami całego męskiego układu płciowego
(przykłady jednostek chorobowych);
- przykłady zastosowania metod diagnostyki andrologicznej i ich interpretacja;
- ograniczenia poszczególnych metod i ryzyko otrzymania wyników fałszywie ujemnych i dodatnich.
22. Efekty kształcenia – umiejętności i kompetencje
Student po zakończeniu kursu „Biomedyczne aspekty andrologii” powinien:
- wyjaśnić na czym polega interdyscyplinarność andrologii oraz omówić patogenezę zaburzeń
3
prowadzących do obniżenia potencjału płodności mężczyzny;
- omawiać zmienność biologiczną w wytwarzaniu plemników oraz wrażliwość wytwarzania plemników
na czynniki zewnętrzne i wewnętrzne;
- przedstawiać metody diagnostyczne andrologii;
- omawiać warunki związane z przygotowaniem pacjenta do wykonywania diagnostyki andrologicznej;
warunki przechowywania/obróbki badanego materiału biologicznego;
- zinterpretować wynik;
- krytycznie analizować publikacje naukowe dotyczące metod diagnostycznych, w szczególności w
aspekcie płodności pary (np. testy jakościowe i czynnościowe gamety męskiej, udział czynnika
żeńskiego);
23. Opis efektów kształcenia na poszczególnych zajęciach w grupach studenckich (10-12 osobowych)
Ćwiczenie 1: Metody diagnostyki hormonalnej i mikrostruktury jądra
Wiedza: student omawia układ podwzgórze-przysadka-gonada i regulację hormonalną czynności
plemnikotwórczej i dokrewnej jądra; zna czynniki wewnętrzne i zewnętrzne wpływające na czynność
męskiego układu płciowego; warunki wstępne i podstawowe metody diagnostyczne oceniające
czynność dokrewną jądra oraz układu podwzgórze-przysadka-gonada męska; zna metody oceny
histologicznej biopsji jądra:
• warunki pobrania, utrwalenia i zatapiania bioptatów jądra oraz główne parametry oceny
histologicznej tkanki jądra,
• metody jakościowej i ilościowej analizy czynności nabłonka kanalików jądra, wykorzystując
preparaty histologiczne biopsji jadra zgromadzone w archiwum jednostki nauczającej,
• dostępne markery immunohistochemiczne do oceny 1) stopnia dojrzałości somatycznych
komórek nabłonka plemnikotwórczego (komórek Sertoliego), 2) zmian nowotworowych
wywodzących się z płodowych komórek płciowych jądra, wykorzystując preparaty
histologiczne biopsji jadra zgromadzone w archiwum jednostki nauczającej.
Umiejętności i kompetencje: student rozumie: fizjologię spermatogenezy (stadia cyklu nabłonka
plemnikotwórczego, fala spermatogenezy), etapy spermatogenezy; przyczyny zaburzeń tego procesu i
ich znaczenie w patologii płodności u mężczyzn; umie rozpoznać poszczególne typy komórek
plemnikotwórczych w preparatach histologicznych, oraz zaburzenia nabłonka plemnikotwórczego;
proces przekształcania płodowych komórek płciowych (gonocytów) przy zapoczątkowaniu
spermatogenezy i konsekwencje zaburzeń tego procesu (związane z powstawaniem nowotworów
jąder); metody diagnostyczne umożliwiające odróżnianie komórek nowotworowych jądra od
prawidłowych w bioptacie jądra i w nasieniu; potrafi zaproponować odpowiednie markery
immunohistochemiczne i umie krytycznie ocenić preparat histologiczny po barwieniu
immunohistochemicznym (jakość barwienia, jego specyficzność); omawia czynność układu
podwzgórze-przysadka-gonada oraz regulację hormonalną spermatogenezy; potrafi zinterpretować
wynik histologiczny biopsji jądra.
Ćwiczenie 2: Badanie nasienia
Wiedza: student omawia zmienność biologiczną wytwarzania plemników oraz wrażliwość tego procesu
na czynniki zewnętrzne i wewnętrzne; warunki wstępne pobierania materiału biologicznego do
badania; omawia główne warunki przeprowadzania badania i jego procedury; wykorzystując próbkę
nasienia omawia i prezentuje ocenę makroskopową próbki oraz wykorzystując przygotowane
samodzielnie preparaty omawia i ocenia podstawowe parametry przyżyciowe plemników (ruchliwość,
4
żywotność) oraz ich liczbę; wykorzystując wybarwione preparaty do oceny morfologii plemników
omawia dostępne metody tej oceny, jakość budowy plemników i możliwe nieprawidłowości;
interpretuje uzyskane wyniki i dyskutuje je w aspekcie prawidłowej czynności męskiego układu
płciowego i jego zaburzeń; omawia ograniczenia badania nasienia w aspekcie jego wartości
predykcyjnej co do potencjału płodności mężczyzny.
Umiejętności i kompetencje: student umie wykorzystać wiedzę na temat zmienności biologicznej
wytwarzania plemników oraz czynników wpływających na ten proces przy interpretacji wyników
badania nasienia; ocenić ograniczenia badania nasienia jako metody diagnostycznej płodności;
zinterpretować poszczególne parametry przyżyciowe oceny plemników analizowane przy badaniu
nasienia w aspekcie czynności męskiego układu płciowego (czynność gonady, czynność najądrzy);
ocenić prawidłową budowę morfologiczną plemnika i zróżnicować zaburzenia tej budowy w dwóch
kategoriach: 1) zaburzeń zdeterminowanych genetycznie, nie odpowiadających na leczenie, 2)
zaburzeń niespecyficznych zależnych min. od czynników środowiskowych w tym leków.
Ćwiczenie 3: Testy jakościowe i czynnościowe plemników (dyspersji chromatyny plemnikowej;
wiązania z kwasem hialuronowym, oceniający czynność oksydo-redukcyjną mitochondriów wstawki
plemnika), testy biochemiczne czynności pęcherzyków nasiennych, prostaty i najądrzy
Wiedza: student omawia proces spermiogenezy, czyli przekształcanie/dojrzewanie postmejotycznych,
haploidalnych komórek płciowych w plemniki; czynność męskich dodatkowych gruczołów płciowych
(najądrze, pęcherzyki nasienne, prostata) i ich rolę w prawidłowym dojrzewaniu i czynności
plemników; zaburzenia spermiogenezy i męskich dodatkowych gruczołów płciowych prowadzące do
zmian w czynności plemnika; wykorzystując preparaty z archiwum jednostki nauczającej oraz
materiały demonstracyjne (filmy) omawia:
• test dyspersji chromatyny plemnikowej,
• test oceniający czynność oksydo-redukcyjną mitochondriów wstawek plemników,
• test wiązania plemnika z kwasem hialuronowym.
Umiejętności i kompetencje: student rozumie proces kondensacji chromatyny plemnikowej w trakcie
spermiogenezy i jego znaczenie fizjologiczne; przyczyny zaburzeń tego procesu prowadzące do zmian
w integralności DNA plemnika i jego znaczenie w patologii zaburzeń płodności u mężczyzn; teorie
dotyczące mechanizmów prowadzących do fragmentacji DNA plemnika (teoria nieudanej apoptozy,
teoria zaburzonego dojrzewania, teoria stresu oksydacyjnego); metody diagnostyczne
wykorzystywane przy ocenie integralności DNA i ich interpretację; inne aspekty spermiogenezy i
przyczyny jej zaburzeń; wyjaśnia rolę najądrza w procesie dojrzewania plemników; wyjaśnia zasadę
testu dyspersji chromatyny plemnikowej; zasadę testu oceniającego czynność oksydoredukcyjną
mitochondriów wstawek plemników; zasadę testu wiązania plemnika z kwasem hialuronowym; potrafi
zinterpretować wyniki tych testów; omawia możliwości diagnostyczne oceniające czynność plemników
oraz męskich gruczołów płciowych dodatkowych, potrafi je zinterpretować w aspekcie czynności
plemnikotwórczej gonady i całego układu płciowego.
24. Informacje dodatkowe dostępne są pod adresem
http://www.andrologia-eaa.umed.lodz.pl/
5