Sprawozdanie z działalności Stowarzyszenia Weteranów Armii

Sprawozdanie z działalności Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce
za okres: styczeń 2011 – sierpień 2012
Stowarzyszenie Weteranów Armii Polskiej w Ameryce jest najstarszą polską organizacją
kombatancką w świecie, działającą nieprzerwanie od 1921 r. Jej struktury organizacyjne
(placówki i okręgi) działają na terenie Stanów Zjednoczonych Ameryki i Kanady. Centrum życia
organizacyjnego SWAP skupione jest w Domu Weterana Polskiego w Nowym Jorku, którego
właścicielem jest Okręg 2. SWAP. W budynku tym znajduje się siedziba Zarządu Głównego
SWAP, redakcja miesięcznika „Weteran”, Muzeum Tradycji Oręża Polskiego, Archiwum SWAP
oraz biblioteka.
Archiwum – w okresie sprawozdawczym zbiory archiwum powiększyły się o dokumenty
ofiarowane przez Danutę Wyszyńską, która przekazała do zbiorów SWAP archiwum prywatne
swojego zmarłego męża Hieronima Wyszyńskiego – b. honorowego Naczelnego Komendanta
SWAP, który przez 15 lat pełnił funkcję Naczelnego Komendanta SWAP. Hieronim Wyszyński
był znanym działaczem polonijnym m.in., wieloletnim prezesem Zjednoczenia Polaków w
Ameryce, managerem nowojorskiego „Nowego Dziennika”, dyrektorem wykonawczym
Polskiego Komitetu Imigracyjnego.
Dzięki finansowemu wsparciu Okręgu 2. SWAP na portalu internetowym YouTube
utrzymywany jest kanał filmowy SWAP, gdzie można obejrzeć kilkadziesiąt relacji filmowych
(wspomnień weteranów) pochodzących z naszego o archiwum. Chcąc obejrzeć i posłuchać
wspomnianych wyżej relacji filmowych, należy wejść na stronę internetową SWAP: www.pavaswap.org i kliknąć w okienko „FILMY”.
W okresie sprawozdawczym ze zbiorów archiwum SWAP w Nowym Jorku korzystali:
 historycy: Krzysztof Rosiak - zbierający materiały do pracy doktorskiej na temat Pierwszego
Skrzydła Myśliwskiego Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie w latach 1941-1947;
Grzegorz Jasińsk, który prowadził badania naukowe związane z historią Wojska Polskiego w
latach 1918-1947.; Wojciech Markert - zbierający materiały do pracy doktorskiej na temat
Samodzielna Brygada Spadochronowa 1939-1947. ; dr Anitta Maksymowicz, która w
ramach stypendium otrzymanego od Okręgu 2. SWAP zbierała materiały do opracowania
naukowego na temat Agnieszki Wisły – założycielki i wieloletniej prezeski Korpusu
Pomocniczego przy SWAP w Ameryce.
 filmowiec Piotr Rudziński, który zbierał materiał ikonograficzny do filmu
dokumentalnego o Ignacym Janie Paderewskim.
 potomkowie weteranów „Armii Błękitnej gen. Józefa Hallera”, którzy szukali informacji
o przebiegu służby wojskowej swoich krewnych.
Muzeum Tradycji Oręża Polskiego - w okresie sprawozdawczym zbiory muzeum, podobnie
jak w ubiegłych latach, powiększyły się o medale i odznaczenia wojskowe oraz o różne elementy
umundurowania, będącego na wyposażeniu żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie w
czasie II wojny światowej. Niestety, pamiątek tych otrzymujemy coraz mniej. Do
najciekawszych nabytków należą liczne odznaczenia, które należały do Czesława Łuby z
Filadelfii – b. żołnierza 2 Korpusu Polskiego, m.in. Order Virtuti Militari otrzymany za męstwo
w bitwie pod Monte Cassino w maju 1944 r.
Spotkania, odczyty, wystawy, uroczystości patriotyczne:
1. Udział i pomoc w zorganizowaniu Zjeźdu Sybiraków i Weteranów na Florydzie, 13 lutego
2011.
2. Zorganizowanie we współpracy z Placówkami SWAP #51 i #99 spotkania Sybiraków i
weteranów w Jersey City, NJ, z uroczystym wręczaniem Krzyży Zesłańców Sybiru, 27 lutego
2011 r.
3. Wieczór pamięci w Domu Weterana Polskiego w Nowym Jorku pt.”Katyń – niespisany
testament”, 5 marca 2011. (Wystawa, naukowe prelekcje, występ młodzieży szkolnej, projekcja
filmu pt. „Pamięć i ból Katynia”.
4. Zorganizowanie we współpracy z Komitetem Pomnika Katyńskiego w Jersey City
uroczystości patriotycznej w 1. rocznicę katastrofy smoleńskiej i 71. rocznicy Zbrodni
Katyńskiej, 10 kwietnia 2011.
5. Zorganizowanie we współpracy z Placówką 37 SWAP w Bostonie spotkania wielkanocnego
dla Sybiraków i weteranów z uroczystym wręczaniem Krzyży Zesłańców Sybiru, 30 kwietnia
2011 r.
6. Zorganizowanie we współpracy z Polskim Domem Narodowym i kościołem św. Stanisława
Kostki na Greenpoincie obchodów Święta Konstytucji 3-Maja oraz wykładu prof. Andrzeja
Nowaka z Uniwersytetu Jagiellońskiego.
7. Zorganizowanie we współpracy z Instytutem Piłsudskiego w Nowym Jorku festiwalu filmów
dokumentalnych. W Domu Weterana Polskiego w Nowym Jorku miała miejsce w dniu 11 maja
2011 r. projekcja filmu pt. „Betar”, autorstwa Roberta Kaczmarka i Piotra Gontarczyka. Film
pokazuje jak przekłamano historię powstania w gettcie warszawskim w 1943 r., kiedy to po
wojnie lewica wyniosła na piedestał Żydowską Organizację Bojową, skazując na całkowite
zapomnienie prawicowych bojowców z Żydowskiego Związku Wojskowego.
8. Udział w uroczystości sadzenia Dębów Pamięci w Parku Paderewskiego należącego do
Placówki 114 SWAP w Toronto, Kanada, 15 maja 2011 r.
9. Promocja książki dr Teofila Lachowicza pt. Polish Freedom Fighters on American Soil, której
wydanie sfinansował Związek Narodowy Polski i SWAP. Promocja ksiązki miała miejsce w
siedzibie Fundacji Kościuszkowskiej w Nowym Jorku, 26 maja 2011 r.
10. Uroczyste zakończenie w Domu Weterana Polskiego w Nowym Jorku. wystawy pt.
,,Zbrodnia Katyńska. Pamięć i Przebaczenie'' przygotowanej przez Instytut Dialogu
Międzykulturowego im. Jana Pawła II w Krakowie, a sprowadzonej do Nowego Jorku przez
Polonijną Inicjatywę Rodzin Katyńskich ,,POMOST NADZIEI'', 4 czerwca 2011.
11. Obchody 90-lecia SWAP połączone z Rocznym Zebraniem Informacyjnym Okręgu 2.
Uroczysta Msza św. w kościele św. Stanisława Biskupa i Męczennika na Manhattanie, 25
czerwca 2011 r.
12. Udział w proteście przed siedzibą News Corporation (wydawcy New York Post ) na
Manhattanie za używanie przez dziennikarzy tej gazety obraźliwego terminu: „Polish
concentration camps”, 30 lipca 2011 r.
13. Zorganizowanie obchodów Święta Żołnierza w Amerykańskiej Częstochowie, z udziałem
kadetów z West Point, tzw. Kosciuszko Squadron, 21 sierpnia 2011 r.
14. Zorganizowanie wycieczki do Polski oraz do Katynia i Smoleńska – 9 - 18 września 2011 r.
Udział m. in. w uroczystości odsłonięcia i poświęcenia pomnika „Patrioty” w Stalowej Woli.
Pomnik autorstwa mistrza Andrzeja Pityńskiego (komendanta Placówki 123 SWAP w Nowym
Jorku) sfinansował Okręg 2. SWAP.
Reprezentacje Okręgu 2. SWAP i Okręgu IV.SWAP oddały hołd i złożyły wieńce na grobach
pomordowanych polskich oficerach w Katyniu i w miejscu katastrofy lotniczej w Smoleńsku, 16
września 2011 r.
Udział w uroczystości w Warszawie po pomnikiem Poległym i Pomordowanym na
Wschodzie. Złożenie wieńca w imieniu SWAP, 17 września 2011 r.
15. Udział w dorocznej 74 Paradzie Pułaskiego w Nowym Jorku, której Okręg 2. SWAP był
jednym ze sponsorów. Zorganizowanie po paradzie przyjęcia w Domu Weterana na
Manhattanie, 2 października 2011 r.
16. Wykład dr Ewy Kurek pt. Stosunki polsko – żydowskie 1939 – 1945 - prawda i mity, Dom
Weterana Polskiego w Nowym Jorku, 9 listopada 2011 r.
17. Zorganizowanie w Konsulacie RP w Nowym Jorku w dniu 17 listopada 2011 r. pokazu
unikatowego filmu dokumentalnego z archiwum SWAP pt. Z wycieczki Stow. Weteranów do
Polski. Film pochodzi z 1927 r. (czas projekcji 66 minut), pokazuje jak wyglądała Polska
dziewięć lat po odzyskaniu niepodległości.
18. Spotkanie z prof. Johnem Lenczowskim – prezydentem The Institute of World Politics z
Waszyngtonu, Dom Weterana Polskiego w Nowym Jorku, 18 listopada 2011 r.
19. Zorganizowanie w Konsulacie RP w Nowym Jorku w dniu 10 lutego 2012 r. promocji
książki Teofila Lachowicza pt. Echa z nieludzkiej ziemi. Wydanie książki sfinansował Okręg 2.
SWAP w Nowym Jorku.
20. Zorganizowanie wycieczki do Włoch w dniach 15-22 kwietnia 2012 r. W Rzymie nawiązano
współpracę ze Związkiem Polaków we Włoszech w sprawie sponsorowania przez SWAP
budowy Centrum Informacyjnego na Polskim Cmentarzu Wojennym na Monte Cassino. /Na ten
cel SWAP urządził zbiórkę pieniężną. Do dnia 10 sierpnia 2012 r. zebrano ponad 44 tys.
dolarów/. W czasie wycieczki odwiedzono polskie cmentarze wojenne na Monte Cassino i w
Loreto, gdzie delegacja SWAP złożyła wieńce i oddała hołd poległym żołnierzom.
21. Zorganizowanie w dniu 6 maja 2012 r. we współpracy z Polskim Domem Narodowym na
Greenpoincie w Brooklynie, NY, obchodu Święta Konstytucji 3 Maja.
22. Udział w XXXI Walnym Zjeździe SWAP w Filadelphii, PA w dniach 25-27 maja 2012 r.
23. Prelekcja red. Stanisława Michałkiewicza pt. Antypolonizm - zjawisko o coraz większej
aktualności, Dom Polskiego Weterana w Nowym Jorku, 29 czerwca 2012.
24. Udział delegacji SWAP w pogrzebie por. Ryszarda Kossobudzkiego /b. powstańca
warszawskiego z 1944 r./ w Alexandrii k/Waszyngtonu.
25. Zorganizowanie obchodów Święta Żołnierza w Amerykańskiej Częstochowie, z udziałem
kadetów z West Point, tzw. Kosciuszko Squadron, 19 sierpnia 2012 r.
Inne formy działalności:




zorganizowanie zbiórki pieniężnej na budowę Centrum Informacyjnego na Monte
Cassino. Do dnia 10 sierpnia 2012 r. zebrano ponad 44 tys. dolarów.
sfinansowanie przez Okręg 2. SWAP budowy pomnika „Patrioty” w Stalowej Woli.
udzielenie przez Okręg 2. SWAP stypendium naukowego dla dr Anitty Maksymowicz z
Muzemu Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze.
współpraca z Fundacją Kościuszkowską, Polskim Instytutem Naukowym i Instytutem
Piłsudskiego w Nowym Jorku.
Biblioteka - niewielka biblioteka SWAP powiększa swój księgozbiór dzięki ofiarodawcom,
głównie sędziwym weteranom, którzy likwidują swoje domowe biblioteczki. Otrzymujemy
również książki z Polski: od naukowców współpracujących ze SWAP, różnych organizacji i
instytucji, zwłaszcza z Instytutu Pamięci Narodowej, który systematycznie przesyła nam w darze
swoje liczne, wartościowe publikacje i filmy dokumentalne. Księgozbiór SWAP jest wciąż
opracowywany. W chwili obecnej opracowano około 2 tys. pozycji. Z księgozbioru można
korzystać tylko na miejscu, nie wypożycza się książek na zewnątrz. Ostatnio do biblioteki
SWAP przekazano w darze księgozbiór /ponad 100 książek/ należący do Hieronima
Wyszyńskiego – b. naczelnego komendanta SWAP.
Publikacje
W okresie sprawozdawczym ukazywał się systematycznie organ prasowy SWAP, miesięcznik
„Weteran”, który ma swoich stałych prenumeratorów w USA, Kanadzie, Polsce (głównie
biblioteki uniwersyteckie), Francji, Wielkiej Brytanii, Norwegii, Holandii, Belgii, Włoszech,
Szwajcarii, na Litwie i w Australii.
SWAP sfinansował wydanie następujących książek:
- Marek Chodakiewicz, Wojciech Muszyński, Paweł Styrna, Golden Harvest or Hearts of
Gold? Studies on the Fate of Wartime Poles and Jews, Washington 2012.
- Teofil Lachowicz, Polish freedom fighters on American soil. Polish Veterans in
America from the Revolutionary War to 1939, Minneapolis 2011.
- Teofil Lachowicz, Echa z nieludzkiej ziemi, Warszawa 2011.
- wznowienie książki Wandy Półtawskiej, And I Am Afraid of My Dreams, New York
1964
Strona internetowa SWAP
Strona internetowa SWAP, działająca od 2007 r. jest systematycznie rozbudowywana i
uaktualniana. Cieszy się ona coraz większym zainteresowanie internautów. Do tej pory
odwiedziło ją ponad 12 tys. internautów. Adres strony internetowej SWAP: www.pavaswap.org Informacje o tym co się dzieje w Domu Weterana Polskiego w Nowym Jorku można
znaleźć na stronie: www.pava-swap.org/okreg2/
Opracował:
dr Teofil Lachowicz
archiwista SWAP