2010-02-09 - POLSKA

www.polskatimes.pl
Polska | 9 lutego 2010 | 21
Korki we wtorki
Korki we wtorki
MATERIAŁYPOWTÓRZENIOWEDO EGZAMINU MATURALNEGO
Język polski przed maturą
Rozwiąż zadania. Swoje odpowiedzi sprawdź z rozwiązaniami na www.polskatimes.pl
Tekst 1
Odpocznij – wyluzuj – wyhamuj – wejdź na WWW.MATURY2010.PL – chwila wytchnienia w sieci dla naszych maturzystów
JESIEŃ ŚREDNIOWIECZA
Johan Huizinga
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
Gdy świat młodszy był jeszcze o pół tysiąclecia, zewnętrzne formy
wszystkich przypadków ludzkiego Ŝycia rysowały się o wiele ostrzej
niŜ dzisiaj. Dystans między cierpieniem i radością, między nieszczęściem i szczęściem wydawał się wówczas o wiele większy; wszystkie
przeŜycia miały wtedy ten stopień Ŝywiołowości i wyłączności, jaki
dziś radość i cierpienie osiągają jeszcze tylko w umyśle dziecka. KaŜde
zdarzenie, kaŜdy czyn ujmowany był w określone i wyraziste formy,
zdominowany przez podniosłość rygorystycznie utrwalonego stylu Ŝycia. Wielkie zdarzenia: urodziny, małŜeństwo, śmierć, opromieniał –
dzięki sakramentowi – blask boskiej tajemnicy. Ale równieŜ i drobniejszym sprawom, jak podróŜ, praca, odwiedziny, towarzyszyły tysiące
błogosławieństw, ceremonii, przysłów i form towarzyskich.
Nędzarze i ułomni mniej zaznawali ulgi niŜ dzisiaj, cierpienia te były
groźniejsze i cięŜsze do zniesienia. Choroba stanowiła silniejszy niŜ dziś
kontrast ze zdrowiem, ostry mróz i przeraŜające ciemności zimy były
złem bardziej istotnym niŜ dziś. Sławą i bogactwem cieszono się gwałtowniej i bardziej poŜądliwie; wyraźniejsza niŜ dziś dzieliła je granica
od Ŝałosnego ubóstwa i lichoty. Obramowany futrem strój dworski,
jasne ognisko kominka, trunek, Ŝart i miękkie łoŜe ceniono wówczas
bardzo wysoko, do czego moŜe najdłuŜej przyznaje się powieść angielska, potrafiąca teŜ owej radości dać najŜywszy wyraz. Wszystkie
sprawy Ŝyciowe działy się publicznie zarówno w swym przepychu,
jak i w okrucieństwie. Trędowaci hałasowali grzechotkami i odbywali
procesje, Ŝebracy jęczeli po kościołach i wystawiali na pokaz swoją
szpetotę. KaŜdy stan, kaŜdy zakon, kaŜde rzemiosło wyróŜniało się
własnym strojem. MoŜni panowie nie wyruszali nigdy bez zbytkownej broni i okazałego orszaku, wzbudzając tym zawiść i strach; wymiar sprawiedliwości, sprzedaŜ towarów, wesele i pogrzeb – wszystko
to głośno dawało o sobie znać poprzez procesje, krzyki, wyrzekania
i muzykę. Zakochany nosił barwy swojej damy, towarzysz cechowy –
oznakę swego bractwa, stronnictwo – barwy i herb swego przywódcy.
RównieŜ zewnętrzny wygląd miasta czy kraju charakteryzowały te
same kontrasty i ta sama barwność. Miasto nie przechodziło tak, jak
dzisiaj, w chaos niedbale rozłoŜonych przedmieść o ziejących pustką
fabrykach i monotonnych domkach mieszkalnych, ale pięło się niezliczonymi, ostrymi wieŜami, zwarte, wyodrębnione, zamknięte w swych
murach. I choć wysoko i dumnie wznosiły się kamienne domy szlachty
i bogatych kupców, to jednak nad całym obrazem miasta dominowały
stromo podnoszące się w górę masywy kościołów. Podobnie jak silniej
– niŜ w naszym Ŝyciu – dawało się odczuwać przeciwieństwo między latem i zimą, podobnie większa była teŜ róŜnica między światłem
i ciemnością, ciszą i hałasem. Miasto nowoczesne niemalŜe nie zna juŜ
prawdziwej ciemności i spokoju; dzisiaj trudno by zauwaŜyć w nocy
blask odosobnionego światełka czy teŜ usłyszeć osamotniony, daleki
krzyk.
Na skutek trwałych kontrastów, na skutek róŜnorodności form, poprzez które wszystko przenikało do umysłu, Ŝycie codzienne miało
w sobie Ŝywiołowy wdzięk i namiętną sugestywność, ujawniające się
w nastrojach zróŜnicowanych, od prymitywnej rozwiązłości, gwałtownego okrucieństwa aŜ po serdeczne wzruszenia; pomiędzy takimi przeciwieństwami oscylowało średniowieczne Ŝycie miejskie. [. . .]
Jesień średniowiecza, 1919, fragment, przekład Tadeusz Brzostowski
Zadanie 1. Zacytuj tezę postawioną przez Huizingę w pierwszym
akapicie tekstu.
Zadanie 2. Zdaniem autora dawniej przeŜywano emocje:
A. Ŝywiołowo i wyraziście
C. z umiarem i powściągliwością
B. skrycie i w milczeniu
D. przesadnie i nieprawdziwie
Zadanie 3. Odpowiedz krótko, co – na podstawie pierwszego akapitu – moŜna wywnioskować na temat przeŜywania emocji w dzisiejszych czasach.
25
30
Zadanie 4. Na podstawie pierwszego akapitu wyjaśnij, jak rozumiesz słowa autora, Ŝe wielkie zdarzenia w Ŝyciu człowieka „opromieniał blask boskiej tajemnicy”.
Zadanie 5. Z drugiego akapitu tekstu wybierz trzy przykłady ilustrujące „zewnętrzne formy ludzkiego Ŝycia”, które – jak zauwaŜa
autor – „rysowały się ostrzej niŜ dzisiaj”. MoŜesz cytować.
Zadanie 6. Autor, by unaocznić bardzo emocjonalny sposób przeŜywania wydarzeń przez ludzi sprzed 500 lat, w drugim akapicie jako
główny zabieg stylistyczny zastosował:
A. kontrast
B. porównanie
C. hiperbolę
D. metaforę
Zadanie 7. Z drugiego akapitu wypisz zwroty i wyraŜenia, które
określają stan emocjonalny człowieka sprzed 500 lat.
Zadanie 8. Na podstawie trzeciego akapitu tekstu zapisz trzy kontrasty między miastem średniowiecznym a współczesnym.
Zadanie 9. Z ostatniego akapitu tekstu wypisz trzy wyraŜenia, które
charakteryzują średniowieczne Ŝycie miejskie.
Tekst 2
TAŃCZĄC TANGO
Tadeusz Nyczek
5
10
15
20
Tango zbudowane zostało wokół dwóch głównych tematów: konsekwencji dwudziestowiecznej awangardy i przemian w polskim
Ŝyciu, powstałych wskutek zaprowadzenia socjalizmu. Pierwszy temat jest uniwersalniejszy i dotyczy fundamentalnych problemów
kultury europejskiej i światowej ostatniego stulecia. Drugi jest węŜszy i obejmuje powojenne doświadczenia Europy Środkowej, której
częścią był ówczesny twór ustrojowy zwany Polską Rzeczpospolitą
Ludową. MroŜek w obu tych antyporządkach dostrzegł głębokie podobieństwa strukturalne i na nich oparł konstrukcję dramatu. Awangarda rozbiła dotychczasowe normy kultury europejskiej, wywodzące się jeszcze z grecko-rzymskich tradycji śródziemnomorskich,
proponując w miejsce stylu i konwencji – program „wiecznego ruchu” form, z których kaŜda następna ma na celu obalenie poprzedniej. Odrzucenie tradycji było tu jednoznaczne z wprowadzeniem
antytradycji, czyli programowej „nowości”.
Socjalizm (komunizm) miał identyczne ambicje. TeŜ bardzo chciał
być „nowy”, pod kaŜdym względem inny. Dom Stomila i Eleonory
jest więc figurą nie tylko awangardy artystycznej, ale i nowego stylu
Ŝycia w socjalizmie. Z jednym waŜnym zastrzeŜeniem: ani Stomil,
ani Eleonora nie są socjalistami czy komunistami, dosyć podobnie
Korki we wtorki - Strona 2-223778 -
35
40
jak Tango nie jest sztuką tylko o PRL-u. Oni na swój bezmyślny
sposób tylko pomogli socjalizmowi w osobie ponurego osobnika
zwanego Edkiem, którego poznaliśmy wcześniej, grającego w karty
z Eugenią i Eugeniuszem. Edek niepostrzeŜenie juŜ mieszka w tym
domu. Jest jak zaraza, która najskuteczniej szerzy się tam, gdzie
twarde zasady uległy korozji i nic nie chroni odsłoniętego mechanizmu Ŝycia w bezładzie. Edek nie musiał na radzieckich czołgach
wjeŜdŜać do Stomilowego domu. On po prostu skorzystał z okazji,
Ŝe drzwi były otwarte i nikt nie pytał, kto zacz.
Wiele lat zastanawiano się nad fenomenem Tanga: jak to jest,
Ŝe sztuka tak bardzo polska i o Polakach traktująca jest tak zdumiewająco czytelna wszędzie, od Moskwy po Reykjavik. OtóŜ mechanizm poznawczy tego niezwykłego dramatu jest po prostu szerszy
niŜ partykularna kwestia usocjalizowanej Europy Środkowej. To nie
jest sztuka o gwałcie dokonanym na niewinnym narodzie przez naród zaborczy. To jest sztuka o wewnętrznym przyzwoleniu na gwałt
wskutek rozprzęŜenia reguł i zasad rządzących nie tylko sztuką, ale
Ŝyciem zbiorowym po prostu. I takie właśnie niebezpieczeństwo
groziło sytym i zadowolonym z siebie krajom zachodniego świata,
które z wolności absolutnej, wzorowanej na awangardowej wolności sztuki samo-się-zwalniającej od jakichkolwiek form i norm,
uczyniły moralny wzór nowoczesnego społeczeństwa.
Dramat polski. Interpretacje, część 2: Po roku 1918, 2001, fragment
Zadanie 10. Wymień (za T. Nyczkiem) dwa tematy, wokół których
koncentruje się sztuka MroŜka.
Zadanie 11. Wyjaśnij, co oznacza termin „antyporządki” uŜyty
w pierwszym akapicie.
Zadanie 12. Przedstaw podobieństwa między omawianymi w tekście „antyporządkami”.
Zadanie 13. Wyjaśnij pojęcie „awangarda”, a następnie rozwaŜ,
jaką rolę przypisuje awangardzie MroŜek.
Zadanie 14. Nazwij źródła tradycyjnych norm kultury europejskiej.
Zadanie 15. Zacytuj zdanie, które wyjaśnia przyczynę uniwersalności dramatu MroŜka.
Zadanie 16. Sformułuj w inny sposób myśl zawartą w stwierdzeniu: „Dom Stomila i Eleonory jest [. . .] figurą nie tylko awangardy
artystycznej, ale i nowego stylu Ŝycia w socjalizmie”.
Zadanie 17. Określ funkcję postaci Edka w Tangu.
Zadanie 18. Nazwij środki stylistyczne zastosowane w zdaniu:
„Jest jak zaraza, która najskuteczniej szerzy się tam, gdzie twarde
zasady uległy korozji i nic nie chroni odsłoniętego mechanizmu Ŝycia
w bezładzie”.
Zadanie 19. Biorąc pod uwagę kontekst, wyjaśnij znaczenie słów
„partykularny” i „usocjalizowany”.
Zadanie 20. Podaj po jednym przykładzie wykorzystania w tekście
stylu potocznego i naukowego (słownictwo lub frazeologia).
Zadanie 21. Znajdź w tekście synonimy wyrazu „utwór” odnoszące
się do Tanga.