Zależności pomiędzy absencją chorobową pracowników

ZARZ¥DZANIE I EKONOMIA
dr MA£GORZATA PÊCI££O-PACEK
Centralny Instytut Ochrony Pracy
– Pañstwowy Instytut Badawczy
Kontakt: [email protected]
Fot. RTImages/Fotolia
DKVOŜXYļMSZYWSýNdcKL]OXMTéMRY\YLYaé
pracowników produkcyjnych
KZ]cMRY]ZYĥOMdXcWļ\YNYaS]USOWZ\KMc
:Ya]dOMRXSOYZS]caKXOaVS^O\K^_\dOļaSK^YaOTLKNKXSKadKU\O]SOYNNdSKĥcaKXSKMdcXXSU¸aZ]cMRY]ZYĥOMdXOQYļ\YNYaS]UKZ\KMcXKKL]OXMTýMRY\YLYaéYZSO\KTé]SýXKKXKVSdSO
dKVOŜXYļMSUY\OVKMcTXcMRSZYdaKVKTéaXSY]UYaKëMdc\dOMdcaSļMSOKL]OXMTKTO]^]U_^USOW
Mdc Z\dcMdcXé S]^XSOTéMOQY a Z\dON]SýLSY\]^aSO ]^KX_ Z]cMRY]ZYĥOMdXOQY ļ\YNYaS]UK
Z\KMcAcXSUSKXKVSd]^K^c]^cMdXcMRZ\dON]^KaSYXOaK\^cU_VOZYUKd_TéŜO\dOMdcaSļMSO
XSOdKa]dOZ]cMRY]ZYĥOMdXOļ\YNYaS]UYZ\KMcTO]^NO^O\WSXKX^OWKL]OXMTSMRY\YLYaOT
a wrêcz mo¿e byæ odwrotnie.
=ĥYaKUV_MdYaO$KL]OXMTKMRY\YLYaKZ]cMRY]ZYĥOMdXOļ\YNYaS]UYZ\KMc
Relationship between psychosocial risk factors and sick absenteeism at work
In general, the results of research on the influence of psychosocial risk factors on sick absenteeism
are related only to the relationship between the two variables and it is not possible to indicate
a predictor in this relationship. The statistical analyses presented in this article show that in some
cases absenteeism can be a predictor of psychosocial factors at work.
5OcaY\N]$KL]OX^OOS]WK^aY\UZ]cMRY]YMSKV\S]UPKM^Y\]
Materialne, ekonomiczne i zdrowotne czynniki stanowi¹ zawsze predyktory, przy czym
dWSOXXK dN\YaSK YU\OļVK VSMdLý NYVOQVSaYļMS
zdrowotnych wskazanych przez pracownika1.
Na rys. 1. i 2. zaprezentowano oba testowane
modele. W modelach zawsze uwzglêdniano
TONcXSO TONXé dO dWSOXXcMR YU\OļVKTéMcMR
psychospo³eczne warunki pracy.
W modelowaniu strukturalnym wykorzystano program AMOS i uwzglêdniono absencjê, definiowan¹ w postaci dychotomicznej
zmiennej: 0 – nie by³ na zwolnieniu lekarskim,
1 – by³ na zwolnieniu, która do celów analizy
zosta³a poddana przekszta³ceniu w postaæ
VYQS^YaéE#G9dXKMdK^YŜOļMSOŜUSNYMRYNdéMO
do tej zmiennej s¹ w gruncie rzeczy szacowane jak regresja logistyczna (zgodnie z 0-1
natur¹ zmiennej). Przekszta³cenie zmiennej
„absencja”, mierzonej pocz¹tkowo liczb¹ dni
daYVXSOXSKdY]^KĥYZYNcU^YaKXON_Ŝé]UYļXYļMSé^OTdWSOXXOT:\¸LcXY\WKVSdKMTSdWSOXXOT
„transformacje” (logarytmizacja, funkcja
YNa\Y^XYļMS XSO Z\dcXSY]ĥc YMdOUSaKXcMR
rezultatów.
Wyniki testowania modeli
dKVOŜXYļMSZYWSýNdcKL]OXMTé
a psychospo³ecznymi czynnikami
ļ\YNYaS]UKZ\KMc
Model 1. zak³adaj¹cy, ¿e atmosfera w pracy
TO]^NO^O\WSXKX^éKL]OXMTSYUKdKĥ]SýŚVONYZKsowany do danych2śKNXKdOļMSOŜOUWYNOV_
nie okaza³a siê istotna statystycznie. Podobnie
by³o w przypadku modelu 2., zak³adaj¹cego,
=dMdOQ¸ĥYaO KXKVSdc NY^cMdéMO dKVOŜXYļMS ZYWSýNdc
WK^O\SKVXcWļ\YNYaS]USOWZ\KMcKKL]OXMTéMRY\YLYaK
zosta³y przedstawione w artykule =OVOM^ON K]ZOM^] YP
KL]OXMO K^ aY\U KXN aY\U\OVK^ON ROKV^R Z\YLVOW] SX
Polish enterprises przyjêtym do druku w "International
Journal of Occupational Safety and Health" w 2014 roku.
2 2
Ȥ (7) = 60,89; p<0,001, CMIN/df = 0,8,70, NFI = 0,78;
RMSEA = 0,18
1
BP 11/2014
15
¿e atmosfera w pracy mo¿e byæ tak¿e efektem absencji3. Tak¿e w tym modelu nie uda³o
siê uzyskaæ istotnej relacji miêdzy absencj¹
a atmosfer¹ w pracy.
Model 1. zak³adaj¹cy, ¿e obci¹¿enie prac¹
jest determinant¹ absencji okaza³ siê s³abo
dopasowany do danych4. W przypadku modelu
2., zak³adaj¹cego, ¿e obci¹¿enie prac¹ mo¿e
byæ tak¿e efektem absencji uzyskano akceptowalne miary dopasowania5. Ze wzglêdu
na fakt, ¿e obawa przed zwolnieniem nie by³a
powi¹zana z absencj¹ usuniêto j¹ z modelu,
a nastêpnie obliczono ponownie wszystkie
parametry modelu. Miary dopasowania zredukowanego modelu nieco siê poprawi³y6. Model
a\Kd d ZK\KWO^\KWS ļMSOŜOU Z\dON]^KaSYXY
na rysunku 3.
Model 1. zak³adaj¹cy, ¿e organizacja pracy
TO]^NO^O\WSXKX^éKL]OXMTSYUKdKĥ]SýŚVONYZKsowany do danych7. W przypadku modelu 2.,
zak³adaj¹cego, ¿e organizacja pracy mo¿e byæ
tak¿e efektem absencji nie uzyskano dobrych
miar dopasowania8.
Model 1. zak³adaj¹cy, ¿e organizacja pracy
jest determinant¹ absencji okaza³ siê s³abo
dopasowany do danych9. W przypadku modelu 2., zak³adaj¹cego ¿e zadowolenie z pracy
mo¿e byæ tak¿e efektem absencji uzyskano
NYļëNYL\OWSK\cNYZK]YaKXSK10. W modelu
_]_XSý^YXSOS]^Y^XOļMSOŜUSSWSK\cNYZK]YaKXSK
zredukowanego modelu nieco siê poprawi³y11.
8K\c]dKZ\OdOX^YaKXYZK\KWO^\cļMSOŜOU
Rys. 1. Testowany model z uwzglêdnieniem psychospo³ecznych czynników jako predykatora absencji
0SQ>O]^ONWYNOVaS^RZ]cMRY]YMSKVPKM^Y\]K]Z\ONSM^Y\]YPKL]OX^OOS]W
Podsumowanie
Podsumowuj¹c wyniki mo¿na stwierdziæ,
¿e czynniki psychospo³eczne w badanej grupie
pracowników produkcyjnych nie s¹ determinantami absencji chorobowej. Natomiast
wykonane modelowanie pozwoli³o uzyskaæ
dwa wzglêdnie dobrze dopasowane modele,
które wskazuj¹, ¿e to absencja determinuje
dwa wymiary psychospo³ecznych warunków
pracy: zadowolenie z pracy i poczucie obci¹¿enia ni¹. Zadowolenie jest ujemnie powi¹zane
z absencj¹ (osoby bêd¹ce na zwolnieniu
s¹ mniej zadowolone z pracy), a obci¹¿enie
– dodatnio (osoby bêd¹ce na zwolnieniu maj¹
acŜ]dOa]UKŚXSUSYLMSéŜOXSKZ\KMé,cëWYŜO
3 2
Ȥ (7) = 18,36; p = 0,01, CMIN/df = 2,62, NFI = 0,93,
RMSEA = 0,08
4 2
Ȥ (7) = 50,66; p<0,001; CMIN/df = 7,24; NFI = 0,82;
RMSEA = 0,17
5 2
Ȥ (7) = 12,20; p = 0,09; CMIN/df = 1,74; NFI = 0,96;
RMSEA = 0,07
6 2
Ȥ (5) = 10,53; p = 0,06; CMIN/df = 2,11; NFI = 0,96;
RMSEA = 0,07
7 2
Ȥ (7) = 41,83; p<0,001; CMIN/df = 5,98; NFI = 0,88;
RMSEA = 0,15
8 2
Ȥ (7) = 67,09; p<0,001; CMIN/df = 13,20; NFI = 0,80;
RMSEA = 0,19
9 2
Ȥ (7) = 56,84; p = 0,001; CMIN/df = 8,12; NFI = 0,80;
RMSEA = 0,18
10 2
Ȥ (7) = 11,05; p = 0,14; CMIN/df = 1,58; NFI = 0,96;
RMSEA = 0,05
11 2
Ȥ (5) = 8,43; p = 0,13; CMIN/df = 1,69; NFI = 0,97;
RMSEA = 0,05
16
11/2014
<c]>O]^YaKXcWYNOVd_adQVýNXSOXSOWKL]OXMTSTKUYZ\ONcUK^Y\KZ]cMRY]ZYĥOMdXcMRMdcXXSU¸aļ\YNYaS]UKZ\KMc
0SQ>O]^ONWYNOVaS^RKL]OX^OOS]WK]Z\ONSM^Y\]YPZ]cMRY]YMSKVPKM^Y\]
przyczyn¹ takiej sytuacji jest fakt, ¿e absencja
MRY\YLYaK daĥK]dMdK a WKĥcMR S ļ\ONXSMR
przedsiêbiorstwach, gdzie nie ma rezerw
kadrowych) skutkuje, po powrocie do pracy,
UYXSOMdXYļMSé XKN\YLSOXSK dKVOQĥYļMS Z\Ydukcyjnych z uwagi na wymóg zrealizowania
celów biznesowych. Uzyskane wyniki analiz
statystycznych pokazuj¹, ¿e do publikacji dotycz¹cych oddzia³ywania czynników psychospoĥOMdXOQYļ\YNYaS]UKZ\KMcXKVOŜcZYNMRYNdSë
dY]^\YŜXYļMSé:_LVSUKMTO^OLYaSOWZYUKd_Té
wspó³wystêpowanie zjawisk, natomiast prze-
ZARZ¥DZANIE I EKONOMIA
wa¿nie nie pozwalaj¹ jednoznacznie wnioskowaæ, czy absencja jest skutkiem, czy te¿
przyczyn¹ psychospo³ecznych czynników
ļ\YNYaS]UKZ\KMc
W przypadku obu modeli zdrowie i czynniki
szkodliwe pracy s¹ silniejszymi predyktorami
absencji ni¿ sytuacja finansowa firmy, choæ
generalnie wszystkie relacje s¹ umiarkowanie
silne. Szczegó³owe analizy w tym zakresie zosta³y przedstawione w publikacji pt. „Selected
aspects of absence at work and work-related
health problems in Polish enterprises” [10].
BIBLIOGRAFIA
<c]AK\^YļMSZK\KWO^\¸a]^KXNK\cdYaKXcMRaWYNOV_\OVKMTSWSýNdcVSMdLéNYVOQVSaYļMSdN\YaY^XcMRMdcXXSUKWS
]dUYNVSacWSS_MSéŜVSacWSWK^O\SKVXOQYļ\YNYaS]UKZ\KMcS]c^_KMTéOUYXYWSMdXéKKL]OXMTéSYLMSéŜOXSOWZ\KMé
0SQ=^KXNK\NSdONZK\KWO^O\]SX^ROWYNOVYP^RO\OVK^SYX]RSZLO^aOOXROKV^RZ\YLVOW]RK\WP_VKXNNKXQO\Y_]
PKM^Y\]SX^ROaY\USXQOX`S\YXWOX^KXN^ROOMYXYWSM]S^_K^SYXYP^ROOX^O\Z\S]OKXNKL]OXMOKXNaY\UY`O\VYKN
[1] Hartvigsen J., Bakketeig L., Leboeuf-Yde C., Engberg M.,
Lauritzen T. >ROK]]YMSK^SYXLO^aOOXZRc]SMKVaY\UVYKN
KXNVYaLKMUZKSXMVY_NONLc^ROlROKV^RcaY\UO\oOPPOM^$
ZYZ_VK^SYXLK]ONM\Y]]]OM^SYXKVKXNcOK\Z\Y]ZOM^S`O
questionnaire study. “Spine” Aug. 2001,26,16:1788-92
[2] Hoogendoorn W., Bongers P., de Vet H., Ariens G., van
Mechelen W., Bouter L.B. High physical work load and
VYaTYL]K^S]PKM^SYXSXM\OK]O^RO\S]UYP]SMUXO]]KL]OXMO
N_O ^Y VYa LKMU ZKSX$ \O]_V^] YP K Z\Y]ZOM^S`O MYRY\^
study. “Occupational and Environmental Medicine”.
2002,59,5:323-28
[3] Grossi G., Soares J., Angesleva J., Perski A. Psychosocial
MY\\OVK^O]YPVYXQ^O\W]SMUVOK`OKWYXQZK^SOX^]aS^R
musculoskeletal pain. “Pain” 1989,80,3:607-19
[4] Böckerman P., Ilmakunnas P. 3X^O\KM^SYX YP aY\USXQ
MYXNS^SYX] TYL ]K^S]PKM^SYX KXN ]SMUXO]] KL]OXMO]$
/`SNOXMO P\YW K \OZ\O]OX^K^S`O ]KWZVO YP OWZVYcOO].
“Social Science and Medicine”. 2008,67,4:520-28
[5] Melchior M., Krieger N., Kawachi I., Berkman
L.F., Niedhammer I., Goldberg M. AY\U 0KM^Y\] KXN
9MM_ZK^SYXKV -VK]] .S]ZK\S^SO] SX =SMUXO]]+L]OXMO$
0SXNSXQ]0\YW^RO1+D/6-YRY\^=^_Nc“American Journal
of Public Health”. 2005, 95,7:1206-12
[6] Eriksen W., Bruusgaard D., Knardahl S. AY\UPKM^Y\]K]
Z\ONSM^Y\]YP]SMUXO]]KL]OXMO$K^R\OOWYX^RZ\Y]ZOM^S`O]^_NcYPX_\]O]oKSNO]. “Journal of Occupational and
Environmental Medicine”. 2003,60,4:271-78
[7] Sagie A. /WZVYcOOKL]OX^OOS]WY\QKXSdK^SYXKVMYWWS^WOX^KXNTYL]K^S]PKM^SYX$+XY^RO\VYYU“Journal of
Vocational Behavior” 1998,52,156-171
[8] Johns G. -YX^OWZY\K\c \O]OK\MR YX KL]OXMO P\YW
work: Correlates, causes and consequences. “International
Review of Industrial and Organizational Psychology”,
1997,12, 115-173
[9] Stanisz A. Przystêpny kurs statystyki z zastosowaniem
=>+>3=>3-+:6XKZ\dcUĥKNKMRdWONcMcXc. T. 2. Statsoft,
217-226, Kraków 2007
[10] Pêci³³o M. =OVOM^ONK]ZOM^]YPKL]OXMOK^aY\UKXN
aY\U\OVK^ONROKV^RZ\YLVOW]SX:YVS]ROX^O\Z\S]O] przyjêty do druku w “International Journal of Occupational
Safety and Health” w 2014 r.
+_^Y\UKNdSýU_TON\=cVaSS,ONcħ]USOTdKZ\dOZ\Ywadzenie analiz statystycznych.
<c]AK\^YļMSZK\KWO^\¸a]^KXNK\cdYaKXcMRaWYNOV_\OVKMTSWSýNdcVSMdLéNYVOQVSaYļMSdN\YaY^XcMRMdcXXSUKWS
]dUYNVSacWSS_MSéŜVSacWSWK^O\SKVXOQYļ\YNYaS]UKZ\KMcS]c^_KMTéOUYXYWSMdXéKKL]OXMTéSdKNYaYVOXSOWdZ\KMc
0SQ=^KXNK\NSdONZK\KWO^O\]SX^ROWYNOVYP^RO\OVK^SYX]RSZLO^aOOXROKV^RZ\YLVOW]RK\WP_VKXNNKXQO\Y_]
PKM^Y\]SX^ROaY\USXQOX`S\YXWOX^KXN^ROOMYXYWSM]S^_K^SYXYP^ROOX^O\Z\S]OKXNKL]OXMOKXNaY\U]K^S]PKM^SYX
:_LVSUKMTKYZ\KMYaKXKXKZYN]^KaSOacXSU¸a33
O^KZ_Z\YQ\KW_aSOVYVO^XSOQYZXi:YZ\KaKLOdZSOMdOħ]^aKSaK\_XU¸aZ\KMcnNYPSXKX]YaKXOQY
aVK^KMRadKU\O]SOLKNKħXK_UYacMR
SZ\KM\YdaYTYacMRdOļ\YNU¸a7SXS]^O\]^aK8K_US
S =dUYVXSM^aKAcŜ]dOQY8K\YNYaOQY -OX^\_W
,KNKħS<YdaYT_5YY\NcXK^Y\Z\YQ\KW_$-OX^\KVXc 3X]^c^_^ 9MR\YXc :\KMc p :Kħ]^aYac 3X]^c^_^
Badawczy.
BP 11/2014
17