STRESZCZENIE Centralnym punktem projektu badawczego jest

STRESZCZENIE
Centralnym punktem projektu badawczego jest rodzina z dzieckiem z zaburzeniami ze
spektrum autyzmu, a jego największą ambicją – próba zbliżenia się do poznania sposobu i
warunków jej funkcjonowania. Zastosowanie modelu metod mieszanych oraz systemowego
sposobu rozumienia i opisu tych rodzin, jak też objęcie badaniem dwóch krajów i porównawcza
analiza uzyskanego materiału jakościowego i ilościowego, stwarzają niezwykle inspirującą okazję
do bardziej głębokiego i całościowego ujęcia funkcjonowania tych systemów, a jednocześnie –
stanowią ogromnie wyzwanie dla badacza.
Poznanie funkcjonowania tych systemów jako całości poprzez subiektywne percepcje wszystkich
ich członków, mieszkających w konkretnych społeczno-ekonomicznych i kulturowohistorycznych warunkach danego kraju, zostało przyjęte w niniejszej pracy za podstawową drogę
do zrozumienia sytuacji życiowej tych rodzin. Badanie przeprowadzone zostało z udziałem 20
ukraińskich i 20 polskich rodzin, wychowujących dziecko z diagnozą ZSA w wieku poniżej 10 roku
życia. Podstawę metodologii badawczej stanowił model badań mieszanych prowadzonych według
zanurzonego schematu równoległego zbierania materiału empirycznego z przewagą danych
jakościowych. Źródłem materiału były pogłębione wywiady częściowo ustrukturalizowane,
realizowane według przewodnika własnego autorstwa z udziałem wszystkich członków badanych
rodzin i opracowywane z zastosowaniem analizy tematycznej w oparciu o założenia metodologii
jakościowej. Dane ilościowe na temat Elastyczności, Spójności i Komunikacji w badanych
rodzinach uzyskano dzięki zastosowaniu narzędzi kwestionariuszowych, opracowanych w ramach
systemowego modelu Olsona.
Analiza materiału jakościowego pozwoliła wyróżnić trzy najważniejsze metakategorie, będące
kluczowymi tematami, organizujące opowieści członków badanych rodzin z dziećmi z ZSA w obu
krajach na temat funkcjonowania ich systemów rodzinnych. Były to: 1. ujawnienie się problemów
w rozwoju dziecka i pomoc specjalistyczna rodzinie w opinii rodziców; 2. rodzicielska koncepcja
autyzmu i obraz dziecka tworzony przez rodziców; oraz 3. relacje rodzinne i towarzyskie rodziców
dzieci z ZSA. Wyniki ilościowe nie ukazały istotnych różnic pomiędzy matkami i ojcami w obydwu
krajach. I w Ukrainie i w Polsce dominowały wysokie wskaźniki Elastyczności i Spójności, plasując
badane rodziny w grupie systemów chaotyczno-połączonych bądź chaotyczno- zwartych.
Porównania pomiędzy krajami ujawniły natomiast, że ukraińskie rodziny uzyskały istotnie wyższe
wyniki w zakresie każdego z trzech mierzonych wymiarów funkcjonowania: Elastyczności,
Spójności i Komunikacji. Uzyskane wyniki ilościowe i jakościowe pozwoliły również na
przeprowadzenie analizy porównawczej dwóch krajów, ujawniając zarówno znaczące
podobieństwa, jak i istotne różnice w doświadczeniach członków badanych rodzin, mieszkających
w Ukrainie oraz w Polsce. Triangulacja obydwu rodzajów danych okazała się ważnym elementem
uprawomocnienia uzyskanych rezultatów, i okazała się wartościowym źródłem wiedzy na temat
przedmiotu badania oraz podstawą rozstrzygnięć natury metodologicznej w ramach zastosowanego
modelu mieszanego.
Słowa kluczowe: zaburzenia ze spektrum autyzmu (ZSA), funkcjonowanie systemu rodzinnego,
model badań mieszanych, metodologia jakościowa, Ukraina, Polska