Urbanowicz J. - IHAR

30
Ziemniak Polski 2005 nr 2
OCENA SKUTECZNOŚCI
I EKONOMICZNEJ EFEKTYWNOŚCI WYBRANYCH HERBICYDÓW
STOSOWANYCH W OCHRONIE ZIEMNIAKA
mgr Janusz Urbanowicz
IHAR, Zakład Nasiennictwa i Ochrony Ziemniaka w Boninie
e-mail: [email protected]
J
ednym z elementów w technologii produkcji ziemniaka, który decyduje o wielkości i jakości plonów, jest zwalczanie chwastów. Zachwaszczenie, obok porażenia roślin chorobami i szkodnikami, wpływa na
obniżenie plonów. Wielkość strat zależy od
nasilenia występowania chwastów, które są
konkurentami roślin uprawnych w stosunku
do wszystkich czynników siedliska. Ziemniak
jest rośliną mało konkurencyjną dla chwastów i dlatego wymaga skutecznych zabiegów pielęgnacyjnych. Na plantacjach, gdzie
chwasty występują w dużym nasileniu, straty
plonu mogą być wysokie i sięgać nawet
70%, a zmniejszenie zachwaszczenia tylko
metodami mechanicznymi, bez herbicydów,
jest niezadowalające (Rola 1991).
Do zwalczania chwastów w ziemniaku zarejestrowano dużą liczbę herbicydów, do
stosowania zarówno przed wschodami, jak i
po wschodach (Praczyk 2003). Użycie herbicydów przed wschodami jest ściśle uzależnione od warunków pogodowych, głównie od
uwilgotnienia gleby. W związku z powtarzającymi się w ostatnich latach niedoborami
opadów zabieg ten może przynieść efekt
niezadowalający. W praktyce coraz częściej,
pomimo ryzyka spowodowania fitotoksycznej
reakcji na roślinach ziemniaka, stosuje się
herbicydy do powschodowego zwalczania
chwastów (Urbanowicz 2004).
Badania przeprowadzono w Zakładzie
Nasiennictwa i Ochrony Ziemniaka w Boninie w latach 2002–2003 na średnio wczesnej
odmianie ziemniaka Mila. Doświadczenia
poletkowe założono metodą losowanych
bloków na glebie bielicowej utworzonej z gp-gl, klasy IVa-IVb, kompleksu żytniego dobrego. Zawartość próchnicy wynosiła 1,7-2,1, pH gleby w 1n KCl wahała się w granicach od 4,6 do 4,7 (odczyn kwaśny). Skład
mechaniczny gleby oraz zawartość próchnicy są czynnikami wpływającymi na skutecz-
ność herbicydów. W doświadczeniach porównywano: Apyros 75 WG, Basagran 600
SL i Sencor 70 WG w stosunku do obiektu
kontrolnego. O wyborze tych herbicydów
zadecydował termin aplikacji (wszystkie zastosowano po wschodach ziemniaka).
Apyros 75 WG zawiera substancję biologicznie czynną sulfosulfuron należącą do
grupy inhibitorów syntezy aminokwasów.
Mechanizm działania sulfosulfuronu polega
na blokowaniu enzymu odpowiedzialnego za
syntezę aminokwasów, co prowadzi do zaburzeń w syntezie białek, a w konsekwencji
do zahamowania wzrostu i rozwoju roślin.
Apyros 75 WG jest herbicydem układowym,
do stosowania dolistnego, pobierany jest
przez liście i korzenie.
Basagran 600 SL zawiera substancję
biologicznie czynną bentazon, który jest
inhibitorem fotosyntezy. Bentazon blokuje
przepływ elektronów w fotosystemie II, w
wyniku czego energia świetlna nie zostaje
zamieniona w energię chemiczną. Jest herbicydem kontaktowym, mało mobilnym w
roślinach, dlatego jego działanie ogranicza
się do miejsc kontaktu preparatu z rośliną.
Pobierany przez liście, przeznaczony jest do
stosowania dolistnego.
Sencor 70 WG zawiera metrybuzynę,
która jest również inhibitorem fotosyntezy,
ale w przeciwieństwie do bentazonu przemieszcza się w tkankach roślin. Pobierany
jest głównie przez korzenie, ale również
przez liście, można go stosować przed
wschodami i po wschodach ziemniaka (Różański 1998).
Ocenę fitotoksycznej reakcji ziemniaka na
zastosowane herbicydy oraz ocenę skuteczności chwastobójczej tych środków przeprowadzono, opierając się na 9-stopniowej skali
EWRS – Europejskiego Stowarzyszenia Badań nad Chwastami (tab. 1 i 2).
Ziemniak Polski 2005 nr 2
31
Tabela 1
Skala EWRS do oceny fitotoksycznego działania herbicydu na rośliny ziemniaka
Skala
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Określenie uszkodzeń
brak uszkodzeń
bardzo lekkie symptomy
lekkie symptomy – przebarwienia
silne symptomy – nie zawsze oddziałujące na plon
uszkodzenia lekkie
wyraźne uszkodzenia – nekrozy
silne uszkodzenia – nekrozy
bardzo silne uszkodzenia
całkowite zniszczenie roślin
Tabela 2
Skala EWRS do oceny chwastobójczego działania herbicydu
Skala
Procent zniszczenia chwastów
1
100
2
99,9-98,0
3
97,9-95,0
4
94,9-90,0
5
89,9-82,0
6
81,9-70,0
7
69,9-55,0
8
54,9-30,0
9
29,9-0
Największy efekt fitotoksyczności zaobPo zbiorze określono wielkość i strukturę
plonu (plon handlowy stanowiły bulwy o serwowano po zastosowaniu Basagranu 600
średnicy powyżej 30 mm). Analizę ekono- SL (oceniony na 3 w skali 9-stopniowej),
micznej efektywności zabiegów herbicydo- utrzymywał się on do 14 dni od wykonania
wych wykonano według metodyki stosowa- zabiegu. Po zastosowaniu Apyrosu 75 WG i
nej przez Golinowską i Pytlarz-Kozicką Sencoru 70 WG objawy te były słabsze
(2002) oraz IOR (Juszczak 1998, Pruszyński (ocenione na 2 w skali 9-stopniowej) i utrzy1999). Uzyskane wyniki wielkości plonu mywały się do 7 dni (tab. 3).
poddano analizie statystycznej.
Tabela 3
Wpływ badanych herbicydów
na fitotoksyczną reakcję odmiany Mila (w skali 9-stopniowej)
Kombinacja
Dawka
na 1 ha
Apyros 75 WG
Basagran 600 SL
Sencor 70 WG
Kontrola
26,5 g
2,4 l
0,5 kg
▬
11.06.
(7)
2
3
2
1
Data obserwacji (dni po zabiegu)*
2002 r.
2003 r.
18.06.
26.06. 25.06.
1.07.
(22)
(7)
(14)
(14)
1
1
2
1
2
1
3
2
1
1
2
1
1
1
1
1
*daty zabiegów: w 2002 r. 4.06.; w 2003 r. 18.06.
8.07.
(21)
1
1
1
1
32
Ziemniak Polski 2005 nr 2
Tabela 4
Skuteczność badanych herbicydów w zwalczaniu chwastów (w skali 9-stopniowej)
Dominujące gatunki chwastów
Tobołki polne Thlaspi arvense
Maruna bezwonna Matricaria inodora
Fiołek polny Viola arvensis
Komosa biała Chenopodium album
Żółtlica drobnokwiatowa Galinsoga parviflora
Rdest powojowy Polygonum convolvulus
Przytulia czepna Galium aparine
Jasnota purpurowa Lamium purpureum
Dymnica pospolita Fummaria officinalis
Herbicyd
Basagran Apyros
600 SL
75 WG
2
2
3
2
3
3
3
3
2
2
3
2
2
2
2
2
2
2
Sencor
480 SC
2
3
3
2
2
3
2
2
2
Kontrola
9
9
9
9
9
9
9
9
9
Tabela 5
Wpływ herbicydów na plon ziemniaka
Kombinacja
Apyros 75 WG 26,5 g/ha
Basagran 600 SL 2,4 l/ha
Sencor 70 WG 0,5 kg/ha
Kontrola
NIR
Plon ogólny
(t/ha)
35,7 a
36,2 a
37,4 a
29,6 b
0,6
Przyrost plonu
(t/ha)
6,1
6,6
7,8
średnie oznaczone tymi samymi literami
nie różnią się od siebie istotnie przy p = 0,05
Wszystkie badane herbicydy skutecznie
zwalczały chwasty dwuliścienne, które w
warunkach Bonina są najbardziej uciążliwą
grupą (Urbanowicz 2004). Od kilku lat jednym z dominujących gatunków jest rdest
powojowy Polygonum convolvulus, którego
uciążliwość jest szczególnie dostrzegana
podczas zbioru (powoduje zapychanie elementów roboczych maszyn). Skuteczność
zwalczania dominujących gatunków chwastów wahała się od 95 do 98% (tab. 4). Basagran 600 SL najskuteczniej niszczył rdest
powojowy i marunę bezwonną Matricaria
inodora (98%), a Sencor 70 WG komosę
białą Chenopodium album (98%).
Z poletek, na których zastosowano herbicydy, uzyskano istotnie wyższy plon w porównaniu z kontrolą. Wielkość plonu oraz
jego wzrost w stosunku do plonu z kontroli
były najwyższe po zastosowaniu Sencoru 70
WG, wzrost wynosił 7,8 t/ha. Natomiast po
zastosowaniu Basagranu 600 SL i Apyrosu
75 WG wzrost ten wynosił odpowiednio 6,6 i
6,1 t/ha (tab. 5).
Współczynnik opłacalności zabiegów (E)
określa stosunek wartości uratowanego plonu do kosztów poniesionych na zwalczanie
chwastów i powinien być wyższy od jedności, aby zabieg był opłacalny (Pruszyński
1999). W wypadku herbicydów użytych w
doświadczeniu osiągnięto wartość współczynnika E większą od 1, co świadczy o
opłacalności ich stosowania. Koszt zwalczania chwastów (Q1) wymaga przeznaczenia
na ten cel w wypadku Basagranu 600 SL
12,2 dt plonu handlowego, Apyrosu 75 WG
11,6 dt, a Sencoru 70 WG 8,2 dt. W zależności od herbicydu koszty równoważone są
średnio przez 2,2-3,4% plonu (Q2). Dla
ziemniaka graniczna wartość tego wskaźnika
wynosi 10%, po przekroczeniu której ochrona staje się nieopłacalna (Golinowska i in.
2002). Z przeprowadzonej analizy ekonomicznej wynika, że najbardziej opłacalne jest
stosowanie Sencoru 70 WG. Na korzystne
wskaźniki ekonomiczne tego herbicydu miała
wpływ jego stosunkowo niska cena.
Ziemniak Polski 2005 nr 2
33
Tabela 6
Opłacalność zwalczania chwastów w ziemniaku wybranymi herbicydami
Kombinacja
Apyros 75 WG 26,5 g/ha
Basagran 600 SL 2,4 l/ha
Sencor 70 WG 0,5 kg/ha
Opłacalność
zabiegów (E)
5,6
5,7
9,7
Literatura
1. Golinowska M., Pytlarz-Kozicka M. 2002. Plonowanie ziemniaków a efektywność zabiegów ochrony
roślin. – Zesz. Nauk. AR Wroc. Rolnictwo LXXXIII
(444): 81-94; 2. Juszczak M. 1998. Rachunek ekonomiczny chemicznej ochrony wybranych upraw polowych. Łączne stosowanie agrochemikaliów w uprawach rolniczych. Chronić czy nie? Ekonomiczne
aspekty ochrony roślin. Konferencja. Poznań, 2122.09.1998. IOR Poznań: 90-118; 3. Pruszyński S.
1999. Łączne stosowanie agrochemikaliów w uprawach rolniczych. Pr. zbior. IOR Poznań: 142 s.;
Wskaźnik pokrycia
kosztów Q1 (dt)
11,6
12,2
8,2
Wskaźnik zwrotu
kosztów Q2 (%)
3,3
3,4
2,2
4. Rola J. 1991. Ekologiczno-ekonomiczne podstawy
chemicznej walki z chwastami na polach uprawnych.
Mater. XXXI Sesji Nauk. IOR. Cz. I. Referaty. IOR
Poznań: 110-124; 5. Różański L. 1998. Przemiany
pestycydów w organizmach żywych i środowisku.
Agro-Enviro Lab. Poznań: 382 s.; 6. Urbanowicz J.
2004. Ocena biologicznej skuteczności i ekonomicznej
efektywności zabiegów chwastobójczych wybranymi
herbicydami w ziemniakach. Nasiennictwo i ochrona
ziemniaka. Konferencja. Kołobrzeg, 4-5.03.2004. IHAR
ZNiOZ Bonin: 111-114