Ile świat wydaje na ochronę zdrowia?

Ryć K,Hig
Probl
Skrzypczak
Epidemiol
Z. 2009,
Ile świat
90(4):
wydaje
477-483
na ochronę zdrowia?
477
Ile świat wydaje na ochronę zdrowia?
How is healthcare being financed worldwide?
Kazimierz Ryć, Zofia Skrzypczak
Wydział Zarządzania, Uniwersytet Warszawski
Analiza danych, prezentowanych przez Światową Organizację Zdrowia
(WHO), wskazuje na bardzo duże zróżnicowanie w poszczególnych
krajach zarówno poziomu wydatków na ochronę zdrowia, jak i ich relacji
do produktu krajowego brutto (%) oraz struktury finansowania. Autorzy
przedstawiają prawidłowości występujące w finansowaniu ochrony zdrowia
w krajach „starej” Unii Europejskiej (UE), „nowych” krajach UE, a także
krajach powstałych w wyniku rozpadu ZSRR: Europy Wschodniej (nie
należących do UE), Kaukazu i Azji Środkowej. Analiza uzupełniona została
o wysoko rozwinięte kraje tzw. grupy G-7 oraz kraje określane jako BRIC:
Brazylia, Rosja, Indie i Chiny.
Autorzy starają się w pracy odpowiedzieć na pytanie: czy istnieją jakieś
ogólne prawidłowości i tendencje w finansowaniu ochrony zdrowia,
charakterystyczne dla poszczególnych grup krajów?
Analiza poziomu i struktury finansowania ochrony zdrowia pozwala
na uchwycenie jedynie kilku prawidłowości: systematycznie, ale
w zróżnicowanym tempie wzrastały wydatki na ochronę zdrowia
w przeliczeniu na 1 mieszkańca, w zdecydowanej większości grup
analizowanych krajów (poza „nowymi” krajami UE) odnotowano tendencję
wzrostową udziału finansowania publicznego w wydatkach na ochronę
zdrowia.
Słowa kluczowe: wydatki, ochrona zdrowia, relacja wydatków na ochronę
zdrowia do PKB, finansowanie publiczne
© Probl Hig Epidemiol 2009, 90(4): 477-483
The data presented by the World Health Organization (WHO) indicate
significant differences among individual countries in terms of sums
allocated on healthcare and in relationship of these expenses to gross
domestic product (% GDP), as well as in the structure of outlays.
The authors present general rules in healthcare financing in the “old”
European Union member countries, in the “new” EU members which
accessed the EU in 2004 or later, as well as in the states formed after the
breakdown of the Soviet Union. These include those countries of Eastern
Europe which did not join the EU, and the countries of Caucasus and the
Middle East. In addition, highly developed countries (G7 group) and the
so-called BRIC members (Brazil, Russian Federation, India and China)
have been analyzed.
The authors made an attempt to identify general precepts and tendencies
in healthcare financing.
The analysis of level and structure of expenditures allows to determine a
few general rules: healthcare outlays per capita grew systematically, but
at varied pace, in the majority of countries. In most groups of countries
discussed in the publication (except for the “new” EU members) a growing
share of public expenses could be observed.
Key words: healthcare expenses, healthcare expenses/GDP ratio, share of
public funding in total healthcare expenses
Adres do korespondencji / Address for correspondence
Nadesłano: 20.09.2009
Zakwalifikowano do druku: 13.11.2009
Doc. dr Zofia Skrzypczak
Wydział Zarządzania, Uniwersytet Warszawski
ul. Szturmowa 1, 02-678 Warszawa
e-mail: [email protected]
Analiza danych, prezentowanych przez Światową
Organizację Zdrowia (WHO), wskazuje na bardzo
duże zróżnicowanie w poszczególnych krajach zarówno poziomu wydatków na ochronę zdrowia, jak
i ich relacji do produktu krajowego brutto (%) oraz
struktury finansowania [1].
Autorzy we wcześniejszych opracowaniach analizowali sytuację w krajach europejskich, pokazując
prawidłowości występujące w finansowaniu ochrony
zdrowia w krajach „starej” Unii Europejskiej, „nowych” krajach UE [2], a także krajach powstałych
w wyniku rozpadu ZSRR: Europy Wschodniej (nie
należących do UE), Kaukazu i Azji Środkowej [3].
W prezentowanej w niniejszym opracowaniu anali-
zie przedmiotem zainteresowania autorów stały się
dodatkowo dwie grupy krajów: 1) wysoko rozwinięte
kraje tzw. grupy G-7 – USA, Japonia, Niemcy, Wielka Brytania, Francja, Włochy i Kanada oraz 2) kraje
BRIC: Brazylia, Rosja, Indie i Chiny [4]. Koncepcja
ugrupowania krajów określanego wspólnym mianem
BRIC pojawiła się w 2003 roku; stworzył ją bank inwestycyjny Goldman Sachs, argumentując iż wymienione
kraje w latach 40-tych XXI wieku będą silniejsze niż
obecnie największe gospodarki świata.
Autorzy będą starali się odpowiedzieć na pytanie:
czy istnieją jakieś ogólne prawidłowości i tendencje
w finansowaniu ochrony zdrowia, charakterystyczne
dla poszczególnych grup krajów?
www.phie.pl
478
Poziom wydatków na ochronę zdrowia i ich
relacja do PKB
Wysokość wydatków na ochronę zdrowia jest
silnie zdeterminowana poziomem rozwoju społeczno-gospodarczego kraju, mierzonym produktem krajowym brutto w przeliczeniu na 1 mieszkańca (PKB
per capita), a określającym możliwości finansowe
gospodarki (tab. I).
Spośród krajów przedstawionych w tabeli I najbardziej rozwiniętymi są tzw. kraje grupy G-7 oraz
kraje „starej” UE, a zatem w tych krajach ponoszone
są najwyższe wydatki na ochronę zdrowia. Wśród
krajów grupy G-7: w USA wydatki na ochronę zdrowia
przekroczyły w 2006 roku poziom 6500 USD (wg
parytetu siły nabywczej – PPP), w Kanadzie, Francji i Niemczech – osiągnęły poziom ok. 3500 USD,
a w Wielkiej Brytanii, Włoszech i Japonii – przekroczyły 2500 USD. W wybranych krajach „starej” UE
wydatki na ochronę zdrowia per capita mieściły się
w 2006 roku w przedziale: 2000-3500 USD.
Spośród „nowych” krajach UE objętych analizą,
wydatki na ochronę zdrowia: w Czechach osiągnęły
poziom ok. 1500 USD, na Węgrzech, Słowacji, Litwie
– przekroczyły 1000 USD, w Estonii, Łotwie i Polsce
– osiągnęły poziom bliski 1000 USD, w Bułgarii i Rumunii – przekroczyły 600 USD.
W krajach, powstałych w wyniku rozpadu ZSRR,
a nie należących do UE wydatki na ochronę zdrowia
były niższe: w Rosji – przekroczyły 600 USD, na Białorusi i Ukrainie – przekroczyły 500 USD, a wśród
krajów Kaukazu i Azji Środkowej – jedynie w Gruzji
i Kazachstanie – przekroczyły 300 USD.
Wydatki na ochronę zdrowia per capita w krajach
BRIC były w analizowanym okresie jeszcze stosunkowo niewielkie: w 2006 roku w Brazylii przekroczyły
poziom 750 USD, w Chinach – ok. 350 USD, a w Indiach – przekroczyły 100 USD.
W tabeli II przedstawiono dynamikę zmian
wydatków na ochronę zdrowia w latach 1995-2006
w analizowanych krajach oraz średnią arytmetyczną
dynamiki zmian dla wyodrębnionych grup krajów.
Najwyższe średnie tempo wzrostu wydatków na
ochronę zdrowia charakteryzowało kraje Kaukazu,
powstałe w wyniku rozpadu ZSRR – średni wzrost
o prawie 250% (ale w Gruzji – wzrost 4,5-krotny,
a w Armenii – prawie 3,5-krotny), „nowe” kraje UE
i kraje BRIC – osiągnęły wzrost o około 150% (ale:
Litwa, Rumunia i Chiny – odnotowały ponad 3,5-krotny wzrost); a kraje „starej” UE oraz kraje europejskie
i azjatyckie, powstałe w wyniku rozpadu ZSRR oraz
kraje grupy G‑7 odnotowały zbliżone tempo wzrostu
– o ok. 100%.
Ponieważ wydatki na ochronę zdrowia są w dużym
stopniu zdeterminowane poziomem rozwoju społecz-
Probl Hig Epidemiol 2009, 90(4): 477-483
Tabela I. Wydatki na ochronę zdrowia per capita w latach 2000-2006
(w USD, wg PPP)
Table I. Healthcare expenses per capita, 2000-2006 (USD, according to PPP)
Kraje \ Lata
2000 2001 2002 2003 2004 2005
2006
Dania
2381 2556 2654 2762 2780 3064
3349
Austria
2170 2162 2240 2306 3418 3485
3545
Wielka Bryt.
1840 2044 2231 2389 2560 2597
2784
Niemcy
2674 2772 2912 3001 3171 3250
3328
Szwecja
2273 2404 2596 2704 2828 3012
3119
Włochy
2044 2150 2262 2266 2414 2474
2623
Francja
2469 2616 2762 2902 3040 3314
3554
Hiszpania
1529 1618 1735 1853 2099 2242
2388
Grecja
1628 1767 1847 1997 2179 2955
3101
Portugalia
1595 1688 1754 1791 1897 2036
2080
Czechy
962
1065 1186 1302 1412 1445
1490
Węgry
857
975
1115 1269 1308 1329
1382
Słowacja
597
641
716
777
1061 1130
1235
Litwa
557
591
660
754
843
862
1041
Estonia
531
540
589
682
752
846
989
Polska
587
646
732
745
814
843
910
Łotwa
477
549
611
678
852
860
974
Bułgaria
381
476
561
573
671
734
741
Rumunia
386
429
491
540
433
507
610
*/„stara” UE
*/„nowe” kraje UE
*/ Europa Wsch., poza UE
Ukraina
194
222
255
305
427
488
542
Białoruś
501
582
601
570
427
515
572
Rosja
449
476
534
551
583
561
638
Mołdawia
81
88
105
123
149
170
190
Armenia
154
181
177
215
242
270
272
Azerbejdżan
115
123
140
142
152
192
218
Gruzja
161
185
224
250
276
318
355
Kazachstan
177
172
200
225
263
306
330
Kirgizja
68
74
85
92
106
113
127
Tadżykistan
37
40
44
49
54
67
71
Turkmenistan
211
207
185
214
230
308
259
Uzbekistan
145
150
154
153
156
171
177
Brazylia
572
615
639
641
707
755
765
Rosja
449
476
534
551
583
561
638
Indie
60
67
73
81
88
100
109
Chiny
183
198
228
254
279
315
342
Wielka Bryt.
1840 2044 2231 2389 2560 2597
2784
Niemcy
2674 2772 2912 3001 3171 3250
3328
Włochy
2044 2150 2262 2266 2414 2474
2623
Francja
2469 2616 2762 2902 3040 3314
3554
USA
4588 4934 5324 5711 6096 6350
6714
Japonia
1971 2092 2139 2244 2293 2498
2514
Kanada
2509 2705 2841 2989 3173 3419
3672
*/ Kaukaz
*/ Azja Środkowa
*/ kraje BRIC
*/ kraje G-7
Ryć K, Skrzypczak Z. Ile świat wydaje na ochronę zdrowia?
Tabela II. Dynamika zmian wydatków na ochronę zdrowia per capita (rok
1995 = 100)
Table II. Healthcare expenses per capita dynamics (year 1995 = 100)
Kraje \ Lata
2000
I – „stara” UE
Austria
118,5
Dania
126,5
Francja
125,3
Grecja
143,9
Hiszpania
130,9
Niemcy
118,1
Portugalia
139,2
Szwecja
136,8
Wielka Brytania
140,0
Włochy
137,6
średnia
131,7
II – „nowe” kraje UE
Bułgaria
158,1
Czechy
106,7
Estonia
100,0
Litwa
201,1
Łotwa
153,9
Polska
139,8
Rumunia
219,3
Słowacja
100,2
Węgry
126,4
średnia
145,1
III – Europa Wschodnia
Białoruś
172,8
Mołdawia
73,0
Rosja
121,7
Ukraina
93,3
średnia
115,2
IV – Kaukaz
Armenia
192,5
Azerbejdżan
109,5
Gruzja
206,4
średnia
169,4
V – Azja Środkowa
Kazachstan
117,2
Kirgizja
88,3
Tadżykistan
132,1
Turkmenistan
208,9
Uzbekistan
136,8
średnia
136,7
*/ kraje BRIC
Brazylia
120,9
Rosja
121,7
Indie
136,4
Chiny
201,1
średnia
145,0
*/ kraje G-7
Wielka Bryt.
140,0
Niemcy
118,1
Włochy
137,6
Francja
125,3
USA
126,7
Japonia
120,8
Kanada
118,7
średnia
126,7
2001 2002 2003 2004 2005
2006
118,1
135,8
132,8
156,2
138,5
122,4
147,3
144,6
155,4
144,7
139,6
122,3
141,0
140,2
163,3
148,5
128,6
153,1
156,2
169,7
152,2
147,5
125,9
146,8
147,3
176,6
158,6
132,6
156,3
162,7
181,7
152,5
154,1
186,7
147,7
154,3
192,7
179,7
140,1
165,6
170,2
194,7
162,4
169,4
190,3
162,8
168,2
261,3
192,0
143,6
177,7
181,2
197,5
166,5
184,1
193,6
165,7
180,4
274,2
204,5
147,0
181,5
187,7
211,7
176,5
192,3
197,5
118,1
101,7
213,4
177,1
153,8
243,8
107,6
143,8
161,9
232,8
131,5
110,9
238,3
197,1
174,3
279,0
120,1
164,5
183,2
237,8
144,3
128,4
272,2
218,7
177,4
306,8
130,4
187,2
200,4
278,4
156,5
141,6
304,3
274,8
193,8
246,0
178,0
192,9
218,5
304,6
160,2
159,3
311,2
277,4
200,7
288,1
189,6
196,0
231,9
307,5
165,2
186,3
375,8
314,2
216,7
346,6
207,2
203,8
258,1
200,7
79,3
129,0
106,7
128,9
207,2
94,6
144,7
122,6
142,3
196,6
110,8
149,3
146,6
150,8
147,2
134,2
158,0
205,3
161,2
177,6
153,2
152,0
234,6
179,4
197,2
171,2
173,2
260,6
200,6
226,3
117,1
237,2
193,5
221,3
133,3
287,2
213,9
268,8
135,2
320,5
241,5
302,5
144,8
353,8
267,0
337,5
182,9
407,7
309,4
340,0
207,6
455,1
334,2
113,9
96,1
142,9
205,0
141,5
139,9
132,5
110,4
157,1
183,2
145,3
145,7
149,0
119,5
175,0
211,9
144,3
159,9
174,2
137,7
192,9
227,7
147,2
175,9
202,6
146,8
239,3
305,0
161,3
211,0
218,5
164,9
253,6
256,4
167,0
212,1
130,0
129,0
152,3
217,6
157,2
135,1
144,7
165,9
250,5
174,1
135,5
149,3
184,1
279,1
187,0
149,5
158,0
200,0
306,6
203,5
159,6
152,0
227,3
346,2
221,3
161,7
173,2
247,7
375,8
239,6
155,4
122,4
144,7
132,8
136,3
128,2
128,0
135,4
169,7
128,6
152,2
140,2
147,0
131,1
134,4
143,3
181,7
132,6
152,5
147,3
157,7
137,5
141,4
150,1
194,7
140,1
162,4
154,3
168,4
140,5
150,1
158,6
197,5
143,6
166,5
168,2
175,4
153,1
161,7
166,8
211,7
147,0
176,5
180,4
185,4
154,0
173,7
175,5
479
no-gospodarczego kraju, wyrażonym wysokością PKB
przypadającego na 1 mieszkańca [5] – w tabeli III
przedstawiono wskaźniki opisujące relację wydatków
na ochronę zdrowia do PKB (%) dla analizowanych
krajów oraz średnie arytmetyczne tych wskaźników
policzone dla wyodrębnionych grup krajów.
Dla krajów grupy G-7 średnia relacja wydatków
na ochronę zdrowia do PKB była najwyższa i wahała
się w przedziale 9,3-10,3%, a dla wysoko rozwiniętych krajów „starej” UE wskaźnik ten zawierał się
w przedziale 8,6% – 9,5%; wzrost relacji wydatków na
ochronę zdrowia do PKB oznacza, iż tempo wzrostu
wydatków na ochronę zdrowia było wyższe od tempa
wzrostu PKB.
Najwyższa relacja wydatków na ochronę zdrowia
do PKB charakteryzowała gospodarki: USA (wzrost
z poziomu 13,3% do 15,3% w analizowanym okresie), Niemiec (powyżej 10% w całym analizowanym
okresie), Francji (wzrost z ponad 9% do ponad 11%),
Austrii i Portugalii (w ostatnich latach przekroczyła
poziom 10%).
Dla „nowych” krajów UE charakterystyczną
była zmienna tendencja relacji wydatków na ochronę
zdrowia do PKB: wskaźnik ten z poziomu 6% w 2000
roku wzrósł do 6,7% w latach 2003-2004 i ponownie
spadł do 6,4% w roku 2006.
Kraje Europy Wschodniej, nie należące do UE,
charakteryzowała tendencja wzrostowa średniej relacji
wydatków na ochronę zdrowia do PKB: z 5,8% w 2000
roku do 6,6% w latach 2005-2006.
W krajach Kaukazu średnia relacja wydatków
na ochronę zdrowia do PKB zmniejszyła się z 6,4%
w 2001 roku do 5,5% w roku 2006; w krajach BRIC
– kształtowała się na poziomie przekraczającym 5,5%,
a w krajach azjatyckich – ustabilizowała się na poziomie niespełna 5%.
Źródła finansowania ochrony zdrowia
W każdym systemie ochrony zdrowia wyróżniamy
dwa źródła finansowania: 1. publiczne i 2. prywatne.
Publiczne finansowanie może przybrać formę
bezpośrednich wydatków z budżetu państwa na ochronę zdrowia (tzw. model Beveridge’a) lub wydatków
pochodzących z obowiązkowych ubezpieczeń zdrowotnych (tzw. model Bismarcka), ewentualnie może
mieć formę mieszaną.
Finansowanie prywatne obejmuje wydatki bezpośrednie (gotówkowe), ponoszone na zakup produktów
i usług medycznych w momencie zaistnienia potrzeby
zdrowotnej lub podjęcia działań profilaktycznych
oraz przybiera formę przedpłat, związanych z zakupem przez gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa
prywatnych ubezpieczeń zdrowotnych oraz abona-
480
mentów uprawniających do korzystania ze świadczeń
w prywatnych placówkach ochrony zdrowia.
W tabeli IV przedstawiono udział wydatków
publicznych w wydatkach na ochronę zdrowia analizowanych krajów i średnią arytmetyczną udziału
w krajach „starej” UE, „nowych” krajach UE, krajach
Europy Wschodniej, Kaukazu i Azji, a także krajach
BRIC i grupy G-7.
Udział wydatków publicznych w wydatkach na
ochronę zdrowia był w latach 2000-2006 w analizowanych krajach bardzo zróżnicowany i mieścił się
w bardzo szerokim przedziale: 17-92%.
W krajach „starej” UE (bez Grecji) udział finansowania publicznego ochrony zdrowia mieścił się
w przedziale 70-87%. Szczególny jest przypadek Grecji: udział wydatków publicznych zmniejszył się w tym
kraju z poziomu poniżej 55% w latach 2000‑2001, do
ok. 52% w latach 2002-2004 i do ponad 42% w latach
2005-2006. Średnia arytmetyczna udziału finansowania publicznego wzrosła z niespełna 74% w 2000 roku
do ponad 75% w latach 2004-2006.
W krajach „nowej” UE średni wskaźnik udziału
wydatków publicznych kształtował się na poziomie
nieco ponad 70%. Najwyższy wskaźnik charakteryzował Czechy – ok. 90% (z niewielką tendencją
spadkową z ok. 91% do 88%). W Polsce udział wydatków publicznych w wydatkach na ochronę zdrowia
ustabilizował się w latach 2000-2006 na poziomie
ok. 70%; są to oficjalne dane Światowej Organizacji
Zdrowia (WHO) – autorzy niniejszego opracowania
w swoich wcześniejszych opracowaniach wykazali, iż
w ostatnich latach udział wydatków publicznych w wydatkach na ochronę zdrowia był niższy i kształtował
się na poziomie ok. 60% [6].
W krajach Europy Wschodniej charakterystyczną
była niewielka tendencja wzrostowa udziału wydatków publicznych w finansowaniu ochrony zdrowia:
w Rosji – z 60% do 63%, a na Ukrainie i w Mołdawii
– z 48% do 55% (średni wskaźnik wzrósł z 58% do
62%).
W krajach Kaukazu udział wydatków publicznych
na ochronę zdrowia w wydatkach ogółem był najniższy i mieścił się w przedziale: 15-40%; w latach 2000
– 2006 odnotowano zdecydowaną tendencję wzrostową: w Armenii – z 17% do ponad 40%, w Gruzji
– z 15% do ponad 20%, w Azerbejdżanie – z 18% do
30%.
W krajach azjatyckich średni udział finansowania
publicznego ochrony zdrowia wzrósł z 47% do ponad 49%; specyficzną była sytuacja w Tadżykistanie
– odnotowano niewielki wzrost z ponad 20% do ok.
23%.
Kraje grupy BRIC cechowało duże zróżnicowanie
udziału wydatków publicznych: w Rosji – ponad 60%
Probl Hig Epidemiol 2009, 90(4): 477-483
Tabela III. Wydatki na ochronę zdrowia w relacji do PKB w latach 2000-2006 (%)
Table III. Healthcare expenses in relation to GDP (2000-2006)
Kraje \ Lata
2000 2001 2002 2003 2004 2005
*/ „stara” UE
Niemcy
10,6 10,8 10,9 11,1 10,6 10,7
Francja
9,3
9,4
9,7
10,1 10,5 11,2
Grecja
9,9
10,2
9,8
9,9
7,9
10,1
Portugalia
9,2
9,4
9,3
9,6
9,8
10,2
Szwecja
8,4
8,8
9,2
9,4
9,1
9,2
Dania
8,4
8,6
8,8
9,0
8,6
9,1
Włochy
8,1
8,2
8,4
8,4
8,7
8,9
Wielka Bryt
7,3
7,5
7,7
8,0
8,2
8,2
Hiszpania
7,4
7,5
7,6
7,7
8,1
8,2
Austria
7,5
7,4
7,5
7,5
10,3 10,2
średnia
8,6
8,8
8,9
9,1
9,2
9,6
*/ „nowe“ kraje UE
Węgry
7,1
7,4
7,8
8,4
7,9
7,8
Czechy
6,6
6,9
7,2
7,5
7,3
7,1
Litwa
6,5
6,3
6,5
6,6
6,5
5,9
Polska
5,7
6,0
6,6
6,5
6,2
6,2
Łotwa
6,0
6,2
6,3
6,4
7,1
6,4
Słowacja
5,5
5,6
5,7
5,9
7,2
7,0
Estonia
5,5
5,1
5,0
5,3
5,3
5,0
Bułgaria
6,2
7,2
7,9
7,5
8,0
7,7
Rumunia
5,4
5,5
5,9
6,1
5,1
5,5
średnia
6,1
6,2
6,5
6,7
6,7
6,5
*/ Europa Wschodnia
Ukraina
5,0
5,0
5,4
5,7
6,5
7,0
Białoruś
6,1
6,6
6,4
5,5
6,2
6,6
Rosja
5,8
5,7
5,9
5,6
6,0
5,2
Mołdawia
6,1
6,1
6,4
6,8
7,4
7,5
średnia
5,8
5,9
6,0
5,9
6,5
6,6
*/ Kaukaz
Armenia
6,4
6,7
5,6
5,8
5,7
5,4
Azerbejdżan
4,8
4,6
4,7
4,2
4,0
3,9
Gruzja
7,4
7,8
8,7
8,5
8,5
8,6
średnia
6,2
6,4
6,3
6,2
6,1
6,0
*/ Azja Środkowa
Kazachstan
4,1
3,4
3,6
3,6
3,8
3,9
Kirgizja
4,7
4,8
5,4
5,4
5,7
6,0
Tadżykistan
4,6
4,6
4,5
4,5
4,4
5,0
Turkmenistan
4,8
4,5
4,0
4,4
4,5
4,8
Uzbekistan
5,8
5,7
5,6
5,3
4,9
5,0
średnia
4,8
4,6
4,6
4,6
4,7
4,9
*/ kraje BRIC
Brazylia
7,2
7,6
7,7
7,5
7,7
7,9
Rosja
5,8
5,7
5,9
5,6
6,0
5,2
Indie
4,3
4,6
4,8
4,8
4,9
5,0
Chiny
4,6
4,6
4,8
4,8
4,7
4,7
średnia
5,5
5,6
5,8
5,7
5,8
5,7
*/ kraje G -7
Wielka Brytania
7,3
7,5
7,7
8,0
8,2
8,2
Niemcy
10,6 10,8 10,9 11,1 10,6 10,7
Włochy
8,1
8,2
8,4
8,4
8,7
8,9
Francja
9,3
9,4
9,7
10,1 10,5 11,2
USA
13,3 14,0 14,7 15,2 15,4 15,2
Japonia
7,6
7,8
7,9
7,9
7,8
8,2
Kanada
8,9
9,4
9,6
9,9
9,8
9,7
średnia
9,3
9,6
9,8
10,1 10,1 10,3
2006
10,4
11,1
9,9
10,0
8,9
9,5
9,0
8,4
8,1
9,9
9,5
7,6
6,8
6,2
6,2
6,0
7,0
5,0
6,9
5,7
6,4
7,0
6,4
5,3
7,8
6,6
4,7
3,4
8,4
5,5
3,7
6,4
5,0
4,8
4,7
4,9
7,5
5,3
4,9
4,5
5,6
8,4
10,4
9,0
11,1
15,3
7,9
10,0
10,3
Ryć K, Skrzypczak Z. Ile świat wydaje na ochronę zdrowia?
Tabela IV. Udział wydatków publicznych w wydatkach na ochronę zdrowia (%)
Table IV. Share of public funding as % of total healthcare expenses
Kraje \ Lata
2000
*/ „stara” UE
Wielka Bryt
80,9
Szwecja
84,9
Dania
82,4
Niemcy
78,6
Francja
75,8
Włochy
73,5
Hiszpania
71,6
Portugalia
69,5
Austria
68,1
Grecja
52,6
średnia
73,8
*/ “nowe” kraje UE
Słowacja
89,4
Estonia
77,5
Węgry
70,7
Czechy
91,4
Polska
70,0
Litwa
69,7
Łotwa
55,0
Bułgaria
59,2
Rumunia
65,5
średnia
72,0
*/ Europa Wschodnia
Białoruś
76,6
Rosja
59,9
Ukraina
48,0
Mołdawia
48,5
średnia
58,3
*/ Kaukaz
Armenia
17,7
Azerbejdżan
18,1
Gruzja
16,7
średnia
17,5
*/ Azja Środkowa
Kazachstan
51,2
Kirgizja
44,3
Tadżykistan
20,4
Turkmenistan
74,2
Uzbekistan
44,9
średnia
47,0
*/ kraje BRIC
Brazylia
40,0
Rosja
59,9
Indie
22,2
Chiny
38,3
średnia
40,1
*/ kraje G-7
Wielka Bryt.
80,9
Niemcy
78,6
Włochy
73,5
Francja
75,8
USA
43,7
Japonia
81,3
Kanada
70,4
średnia
72,0
2001 2002 2003 2004 2005 2006
83,0
84,9
82,6
78,4
75,9
75,8
71,2
70,6
67,0
54,2
74,4
83,4
85,1
82,9
78,6
76,1
75,4
71,3
70,5
67,8
51,6
74,3
85,7
85,2
83,0
78,2
76,3
75,1
71,3
69,7
67,6
51,3
74,3
86,3
84,9
82,3
76,9
78,4
75,1
70,9
71,6
75,6
52,8
75,5
87,1
81,7
84,1
76,9
79,9
76,6
71,4
72,3
75,7
42,8
74,9
87,4
81,2
84,0
76,6
79,7
77,1
72,5
71,8
77,0
42,5
75,0
89,3
78,6
69,0
91,4
71,9
72,6
51,2
56,1
64,6
71,6
89,1
77,1
70,2
91,1
71,2
74,9
52,1
56,6
63,9
71,8
88,3
77,1
73,4
90,0
69,9
76,0
51,3
54,5
62,9
71,5
73,8
76,0
71,6
89,2
68,6
75,0
56,6
57,6
66,1
70,5
74,4
76,9
70,8
88,6
69,3
67,3
60,5
60,6
70,3
71,0
73,9
74,2
70,8
87,9
69,9
70,0
63,2
59,8
71,0
71,2
72,6
58,7
50,3
48,7
57,6
71,1
59,0
53,0
51,8
58,7
73,7
58,8
56,2
51,0
59,9
73,4
59,6
56,8
56,8
61,7
75,8
62,0
52,8
55,5
61,5
74,9
63,2
55,0
56,4
62,4
23,7
19,0
18,0
20,2
24,4
17,1
16,3
19,3
26,2
20,5
15,0
20,6
30,0
22,0
15,4
22,5
32,9
24,8
19,5
25,7
41,2
30,9
21,5
31,2
57,0
41,1
20,7
72,3
45,0
47,2
53,8
39,6
20,2
67,9
44,7
45,2
55,4
37,9
20,4
69,6
44,8
45,6
60,4
39,7
21,4
66,6
46,1
46,8
64,2
39,5
22,8
66,7
47,7
48,2
64,6
43,3
22,6
66,7
50,2
49,5
40,5
58,7
20,5
35,6
38,8
41,9
59,0
19,1
35,8
39,0
41,3
58,8
18,5
36,2
38,7
43,3
59,6
17,7
38,0
39,7
44,1
62,0
19,0
38,8
41,0
47,9
63,2
19,6
42,0
43,2
83,0
78,4
75,8
75,9
44,6
81,7
70,0
72,8
83,4
78,6
75,4
76,1
44,6
81,5
69,6
72,7
85,7
78,2
75,1
76,3
44,5
81,5
70,3
73,1
86,3
76,9
75,1
78,4
44,8
81,7
70,3
73,4
87,1
76,9
76,6
79,9
45,1
82,7
70,2
74,1
87,4
76,6
77,1
79,7
45,8
82,2
70,4
74,2
481
(z niewielką tendencją wzrostową), w Brazylii – wzrost
z 40% do 48%, w Chinach – wzrost z 38% do 42%,
a w Indiach – spadek z 22% do 19%; średnia arytmetyczna udziału finansowania publicznego wzrosła
z 40% do 43%.
Kraje grupy G-7 charakteryzował wysoki udział
finansowania publicznego wydatków na ochronę
zdrowia (w granicach 70-80%, z wyjątkiem USA – tu
wskaźnik ten kształtował się na poziomie ok. 45%);
średnia arytmetyczna udziału wydatków publicznych
wzrosła z 72% do 74%.
Dla ustalenia, w którym z analizowanych krajów
funkcjonuje ubezpieczeniowy model finansowania
ochrony zdrowia (tzw. model Bismarcka), w tabeli V
przedstawiono udział obowiązkowych ubezpieczeń
zdrowotnych w wydatkach publicznych na ochronę
zdrowia.
Wśród analizowanych krajów „starej” UE jedynie Francja i Niemcy realizowały model Bismarcka
i finansowały ochronę zdrowia nieomal wyłącznie
z obowiązkowych ubezpieczeń zdrowotnych.
W Grecji udział obowiązkowych ubezpieczeń
zdrowotnych w wydatkach publicznych na ochronę
zdrowia wzrósł z ponad 32% w 2000 roku do ponad
50% w latach 2004-2006.
Analizowane kraje postsocjalistyczne, wchodzące w skład „nowej” UE, realizowały (po reformach)
w finansowaniu swoich systemów ochrony zdrowia
model Bismarcka (ponad 80% finansowania publicznego stanowiły w nich obowiązkowe ubezpieczenia
zdrowotne) [7].
Wśród krajów Europy Wschodniej jedynie w Mołdawii obowiązywało – od roku 2004 – finansowanie
ochrony zdrowia zgodne z modelem Bismarcka. W Rosji występował model mieszany, obowiązkowe ubezpieczenia zdrowotne miały w ostatnich latach ok. 40%
udział w finansowaniu publicznym ochrony zdrowia.
Z krajów Kaukazu – jedynie w Gruzji występowały
obowiązkowe ubezpieczenia zdrowotne; w 2000 roku
stanowiły one 44% wydatków publicznych, a w 2006
roku – ponad 50%.
Dla krajów grupy BRIC: w Chinach – obowiązkowe ubezpieczenia zdrowotne stanowiły ponad 50%
wydatków publicznych na ochronę zdrowia, a w Rosji
– ponad 40%.
Podsumowanie
Analiza poziomu i struktury finansowania ochrony zdrowia pozwala na sformułowanie następujących
wniosków:
•systematycznie, ale w zróżnicowanym tempie
rosły wydatki na ochronę zdrowia w przeliczeniu
na 1 mieszkańca; największa dynamika wzrostu
charakteryzowała kraje Kaukazu powstałe w wy-
482
Tabela V. Udział obowiązkowych ubezpieczeń zdrowotnych w wydatkach
publicznych (%)
Table V. Share of mandatory health insurance as % of total public expenses
on health
Kraje \ Lata
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
*/ „stara” UE
Austria
60,2 58,8 59,5 60,5 61,0 60,8 61,0
Dania
0
0
0
0
0
0
0
Francja
89,5 95,6 95,4 93,8 93,8 93,8 93,6
Grecja
31,9 48,6 49,9 45,4 54,1 51,1 53,0
Hiszpania
9,6
9,2
7,4
7,6
7,2
6,6
6,6
Niemcy
87,3 87,1 87,3 87,3 87,1 87,6 87,5
Portugalia
1,3
1,3
1,3
1,1
1,1
1,1
1,1
Szwecja
0
0
0
0
0
0
0
Wielka Brytania
0
0
0
0
0
0
0
Włochy
0,1
0,3
0,1
0,2
0,1
0,2
0,2
*/ „nowe” kraje UE
Bułgaria
13,0 35,8 40,7 48,5 49,8 53,2 67,8
Czechy
89,5 90,6 89,9 88,0 89,2 90,2 89,4
Estonia
88,2 86,1 86,0 84,9 86,5 86,4 84,8
Litwa
88,3 84,3 76,7 74,6 87,2 86,3 84,5
Łotwa
86,7 87,1 91,7 95,8 78,7 79,6 90,0
Polska
82,6 83,8 86,2 86,0 82,5 83,6 83,9
Rumunia
89,4 89,5 84,3 81,5 80,3 82,3 80,3
Słowacja
94,4 95,1 96,4 93,5 86,3 87,7 85,3
Węgry
83,9 83,3 81,3 82,5 85,0 90,2 90,3
*/ Europa Wschodnia
Białoruś
5,8
5,0
2,9
4,0
2,2
2,4
2,7
Mołdawia
0
0
0
1,2
70,2 75,9 76,9
Rosja
40,3 39,5 40,5 39,6 39,4 42,0 42,3
Ukraina
0
0
0
0,5
0,5
0,6
0,5
*/ Kaukaz
Armenia
0
0
0
0
0
0
0
Azerbejdżan
0
0
0
0
0
0
0
Gruzja
44,0 43,0 46,2 64,1 62,8 45,4 51,5
*/ Azja Środkowa
Kazachstan
0
0
0
0
0
0
0
Kirgizja
10,0 10,1 11,9 13,4 19,9 16,6 20,9
Tadżykistan
0
0
0
0
0
0
0
Turkmenistan
6,1
6,1
6,1
6,1
6,1
6,1
6,1
Uzbekistan
–
–
–
–
–
–
–
*/ kraje BRIC
Brazylia
0
0
0
0
0
0
0
Rosja
40,3 39,5 40,5 39,6 39,4 42,0 42,3
Indie
5,7
5,6
5,6
5,7
5,6
4,7
4,8
Chiny
57,2 55,1 54,3 53,4 55,2 54,1 54,1
*/ kraje G -7
Wielka Brytania
0
0
0
0
0
0
0
Niemcy
87,3 87,1 87,3 87,3 87,1 87,6 87,5
Włochy
0,1
0,3
0,1
0,2
0,1
0,2
0,2
Francja
89,5 95,6 95,4 93,8 93,8 93,8 93,6
USA
34,1 32,9 30,8 28,6 28,2 28,8 28,7
Japonia
80,9 80,4 80,5 77,5 77,7 78,9 78,9
Kanada
2,0
2,0
2,0
2,1
2,1
2,0
2,0
Probl Hig Epidemiol 2009, 90(4): 477-483
niku rozpadu ZSRR (ponad 3,5-krotny wzrost w
latach 1995-2006) oraz „nowe” kraje UE (ponad
2,5-krotny wzrost) i kraje określane mianem BRIC
(prawie 2,5-krotny wzrost);
•zmiany średniej arytmetycznej relacji wydatków
na ochronę zdrowia do PKB były w latach 20002006 w analizowanych grupach krajów zróżnicowane: w krajach „starej’ UE wskaźnik ten wzrósł
z poziomu ok. 8,5% do 9,5%, w „nowych” krajach
UE – z poziomu 6% do 6,5%, w krajach Europy
Wschodniej – z poziomu 5,8% do ponad 6,5%;
w krajach Kaukazu wskaźnik zmniejszył się z ponad 6% do 5,5%, a w krajach azjatyckich kształtował się w analizowanym okresie na poziomie nieco
poniżej 5%; dla krajów grupy G-7 charakterystyczny był wzrost średniej relacji wydatków na ochronę
zdrowia do PKB z 9,3% do 10,3%, a dla krajów
BRIC – stabilizacja na poziomie powyżej 5,5%;
•w zdecydowanej większości grup analizowanych
krajów odnotowano tendencję wzrostową udziału
finansowania publicznego w wydatkach na ochronę zdrowia: grupą krajów o najwyższym wzroście
były kraje grupy G-7 (wzrost z 72% do ponad
74%) oraz kraje „starej” UE (wzrost z 73,8% do
75%); w krajach Europy Wschodniej – odnotowano wzrost z ponad 58% do ponad 62%, w krajach
BRIC – wzrost z 40% do 43%, a w krajach Kaukazu
– wzrost z 17,5% do ponad 30%; wyjątek stanowią
„nowe” kraje UE, w których nastąpił niewielki, ale
jednak spadek udziału finansowania publicznego
ochrony zdrowia;
•obowiązkowe ubezpieczenia zdrowotne stanowiły
zdecydowaną podstawę finansowania publicznego
we Francji, Niemczech, Japonii oraz „nowych”
krajach Unii Europejskiej.
Ryć K, Skrzypczak Z. Ile świat wydaje na ochronę zdrowia?
483
Piśmiennictwo / References
1. WHO WHOSIS Detailed database search, www.who.int
2. Ryć K, Skrzypczak Z. Finansowanie systemu ochrony zdrowia
w wybranych krajach „starej” i „nowej” Unii Europejskiej.
[w:] Współczesne wyzwania strukturalne w ochronie
zdrowia. Lewandowski R, Walkowiak R. OWSI, Olsztyn
2009.
3. Ryć K, Skrzypczak Z. Nakłady na ochronę zdrowia w krajach
Unii Europejskiej i krajach postsocjalistycznych. Referat na
konferencję „Skutki kryzysu finansowego dla rozwijających
się rynków. Wybrane aspekty”. Wydział Zarządzania UW,
Warszawa 8.05.2009.
4. BRIC – przeżytek czy żyła złota? www.bankier.pl
(13.10.2007.
5. Sobczak A. PKB a wydatki na ochronę zdrowia. Analiza
porównawcza krajów OECD. [w:] Ochrona zdrowia
i gospodarka. Dylematy zarządzania. Ryć K, Skrzypczak Z
(red). UW, Warszawa 2006.
6. Ryć K, Skrzypczak Z. Publiczne i prywatne wydatki na
ochronę zdrowia w Polsce. Ile nas kosztuje ochrona zdrowia?
Probl Zarządz 2005, 4.
7. Łyszczarz B, Hnatyszyn-Dzikowska A. Znaczenie
powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego jako elementu
systemu finansowania ochrony zdrowia w krajach
transformacji. [w:] Ochrona zdrowia i gospodarka:
mechanizmy rynkowe a regulacje publiczne. Ryć K,
Skrzypczak Z (red). UW, Warszawa 2008.