Więcej o przewlekłej białaczce szpikowej

PRZEWLEKŁA BIAŁACZKA SZPIKOWA – MATERIAŁY DODATKOWE
INFORMACJE OGÓLNE
Przewlekła białaczka szpikowa jest rzadką odmianą raka krwi i szpiku kostnego. Organizm wytwarza
nowotworowe komórki białych krwinek. Określenie „przewlekła” oznacza, że nowotwór ten
stosunkowo wolno się rozwija i może upłynąd wiele lat do znaczącej progresji choroby. Określenie
„szpikowa” dotyczy typu białych krwinek, których nadprodukcja występuje w organizmie.
U blisko połowy pacjentów przewlekła białaczka szpikowa rozpoznawana jest przypadkowo, przy
okazji wykonywania badania morfologicznego. Najczęściej rozpoznanie stawiane jest w fazie
przewlekłej choroby. Według aktualnej wiedzy medycznej lekiem z wyboru jest w takiej sytuacji
inhibitor kinazy tyrozynowej. W Polsce w ramach programu terapeutycznego stosowany jest
imatynib.
EPIDEMIOLOGIA
Na całym świecie przewlekła białaczka szpikowa występuje w 1 do 2 przypadków na 100.000 osób
rocznie. W Polsce rocznie włączanych do leczenia (diagnozowanych) jest około 200-220 nowych
pacjentów leczonych w 32 ośrodkach, niemniej jednak ocenia się, że corocznie na przewlekłą
białaczkę szpikową zapada około 300-400 nowych przypadków; na świecie ok. 10.000 osób rocznie.
Przewlekła białaczka szpikowa stanowi od 10 do 15% wszystkich dorosłych przypadków białaczki.
Średnia wieku w chwili rozpoznania to 66 lat. Chorują głównie osoby po 50.roku życia, ale zdarzają się
zachorowania także u osób młodszych, często bardzo młodych. Wśród dzieci przewlekła białaczka
szpikowa stanowi około 4% przypadków białaczek. Przebieg choroby u dzieci i dorosłych jest
podobny.
PRZYCZYNY
Choroba polega na obecności nieprawidłowego genu (BCR-ABL) w komórkach macierzystych szpiku,
które wysyłają sygnał do dzielących się komórek układu krwiotwórczego - stąd zwiększona liczba
białych krwinek jak również często płytek krwi. Przyczyna zmian chromosomowych prowadzących do
rozwoju białaczki jest z reguły nieznana.
FAZY I OBJAWY
W przebiegu przewlekłej białaczki szpikowej można wyróżnid 3 okresy choroby:

Okres stabilny przewlekły – w okresie tym choroba przebiega podstępnie. Większośd
pacjentów odczuwa pogorszenie samopoczucia, zmniejszenie tolerancji wysiłku, miewa poty
nocne. Często pojawia się uczucie dyskomfortu po lewej stronie brzucha związane
z powiększeniem śledziony. U niektórych pacjentów obserwuje się utratę wagi ciała oraz
nietolerancję na podwyższoną temperaturę otoczenia.

Okres przyspieszenia – w okresie tym narasta leukocytoza, niedokrwistośd, małopłytkowośd
i powiększenie śledziony.

Przełom blastyczny – w tym okresie przebieg choroby jest podobny do ostrej białaczki
szpikowej i z reguły kooczy się zgonem, a we krwi odnotowuje się wzrost ilości blastów.
ROZPOZNANIE
Prawie połowa pacjentów nie ma żadnych objawów w momencie rozpoznania, dlatego tak ważne
jest, co podkreślają eksperci, wykonywanie morfologii raz w roku! Pozwala to na rozpoznanie
choroby we wczesnej fazie u młodych aktywnych osób i zaproponowanie im najlepszego leczenia.
Co wykazuje morfologia? Liczba białych krwinek rośnie często do bardzo wysokich poziomów.
Charakterystyczny jest niski poziom mało dojrzałych krwinek i znaczny dojrzewających i dojrzałych.
Dodatkowo, badaniom poddaje się próbkę szpiku celem potwierdzenia wyników z krwi obwodowej
oraz wykrycia zaburzeo chromosomowych. Badanie, w którym określa się liczbę oraz prawidłową
budowę chromosomów określa się jako badanie cytogenetyczne.
Nieprawidłowości chromosomalne mogą byd również wykryte za pomocą innych metod. Jedną
z najczulszych jest metoda oparta na reakcji łaocuchowej polimerazy (PCR).
W morfologii często stwierdza się:

leukocytozę
(zwiększenie
3
liczby
granulocytów
50.0000/mm , gdzie norma wynosi od 4 do
obojętnochłonnych)
nawet
ponad
10.000/mm3,

niedokrwistośd (zmniejszenie ilości hemoglobiny), która występuje u około 60% chorych,

nadpłytkowośd w początkowym okresie choroby lub zaburzenia czynności płytek krwi.
W przebiegu choroby ponadto stwierdza się przyspieszony odczyn opadania krwinek czerwonych
tzw. OB oraz zwiększenie stężenia kwasu moczowego i aktywności LDH.
LECZENIE
Celem leczenia jest zmniejszenie liczby komórek nieprawidłowych aż do ilości nieoznaczalnych
dostępnymi metodami (genetycznymi i molekularnymi) i utrzymanie pacjenta w fazie przewlekłej
choroby, w dobrym samopoczuciu, bez dolegliwości i w pełni aktywności życiowej.
Początek XXI wieku okazał się przełomowy dla pacjentów z przewlekłą białaczką szpikową.
Hematolodzy nie tylko nabrali doświadczenia w stosowaniu imatynibu, pojawiły się także leki nowej
generacji, których zastosowanie stwarza szanse na całkowite wyleczenia bez konieczności
allotransplantacji szpiku.
Przełom w leczeniu białaczki nastąpił na początku lat 90., kiedy rozpoczęto badania nad inhibitorem
kinazy tyrozynowej. W ich wyniku wybrano imatynib, który został wprowadzony do leczenia
w 1998 roku. Obecnie jest on refundowany i stosowany w pierwszej linii leczenia tej choroby. Jego
zastosowanie pozwala na uzyskanie remisji hematologicznej, cytologicznej i molekularnej. Pojawienie
się leku imatynib, pierwszego inhibitora kinazy tyrozynowej (inhibitora I generacji) okrzyknięto
przełomem w leczeniu choroby, ponieważ spowodowało zwiększenie przeżywalności pacjentów do
poziomu 95% z poziomu ok. 30-40% po 5 latach od zastosowania leczenia.
Jednak około 15% pacjentów wykazuje opornośd na ten lek podczas pierwszych trzech lat leczenia,
kolejne 15% opornośd wtórną. Można to rozwiązad stosując inhibitory II generacji (dazatynib,
nilotynib), które umożliwiają uzyskanie szybszej odpowiedzi i remisji w pełniejszym zakresie. W 2010
r. obydwa leki uzyskały rejestrację – w USA i w Europie (w grudniu 2010 r.) –zgodnie z którą mogą byd
stosowane w pierwszej linii terapii PBSz zamiast imatynibu. W Polsce leki te są stosowane dopiero
w drugiej linii leczenia, gdy nie powiedzie się leczenie imatynibem.
Po uzyskaniu remisji konieczne jest okresowe kontrolowanie stanu zdrowia pacjenta, poziomu
krwinek, jeśli potrzeba również szpiku. Z upływem czasu okresy pomiędzy kontrolami można
wydłużad, ale powinny one byd kontynuowane przez czas bliżej nieokreślony. Pomimo, że choroba
jest przewlekła, niezwykle ważne jest staranne monitorowanie leczenia i uchwycenie ewentualnych
objawów progresji na najwcześniejszym etapie. W zaawansowanych fazach choroby rokowanie jest
znacznie gorsze.
Dalszym wyzwaniem, przed którym stoi dzisiejsza hematologia jest potwierdzenie możliwości
odstawienia leczenia, dla grupy pacjentów, którzy osiągnęli trwałą i pełną odpowiedź na leczenie
(CMR – pełna odpowiedz molekularna). Prowadzone są badania nad określeniem schematu leczenia,
który pozwoli na przeżycie pacjentów bez konieczności dalszego przyjmowania leku. Może to byd
przeprowadzone tylko w ramach badao klinicznych. Obecnie, większośd pacjentów wymaga
długotrwałego leczenia.
Bibliografia

Sułek K. (red.), Hematologia, Urban & Partner, Wrocław 2000, ISBN 83-87944-70-X

Janicki K. Hematologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2001, ISBN 83-200-2431-5

Hołowiecki J. (red.), Hematologia kliniczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007,
ISBN 978-83-200-3938-2

Szczeklik A. (red.), Choroby wewnętrzne, Medycyna Praktyczna, Kraków 2011, ISBN 978-837430-289-0

http://www.spbs.com.pl/files/PBSz_skrocona.pdf