Jak otworzyć biznes w Indonezji

ZWYCIĘSKIE STRATEGIE
Jak otworzyć biznes w Indonezji
Oni nam sprzedają kauczuk, my im maszyny, broń i statki – tak wyglądała
do tej pory wymiana Polski z Indonezją, największym krajem ASEAN.
W nadchodzących latach rynek ten będzie jednak ulegał dynamicznym
zmianom.
I
ndonezyjskie tempo wzrostu gospodarczego wynosi ok. 6–7% rocznie
i według prognoz Międzynarodowego
Funduszu Walutowego tendencja ta
utrzyma się przez następne lata. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w liczącej 250 mln mieszkańców Indonezji
w 2012 roku osiągnęły rekordową wartość 23 mld dol, jak podaje Rada Koordynacji Inwestycji (BKPM). Nastroje
są pozytywne także na rynkach
finansowych. Główny indeks Jakarta
Composite (JCI) wzrasta nieprzerwanie od 2009 roku. Indonezyjski Bank
Centralny (BI) obniżył niedawno stopy
procentowe do rekordowo niskiego
poziomu, co sprawia, że wydatki konsumentów i przedsiębiorstw stają się
coraz wyższe.
BIZNESOWA ATRAKCYJNOŚĆ
RAJSKIEGO ARCHIPELAGU
SERGIUSZ PROKURAT
Dyrektor Centrum Studiów PolskaAzja, pracownik naukowy Euroregional
Unierversity of Economics, dziennikarz
Harvard Business Review PL.
68
PROSEED
Jak podają raporty McKinsey „The
archipelago economy: Unleashing
Indonesia's potential” z września 2012
roku i „The new Indonesian consumer” z grudnia 2012 roku oraz raport
BCG „Asia’s Next Big Opportunity:
Indonesia’s Rising Middle-Class and
Affluent Consumers” z marca 2013 br.,
rynek indonezyjski na przestrzeni
najbliższych 15–20 lat czeka wielka
przemiana. Obecnie 16 gospodarka
świata w 2030 roku będzie już
7 krajem pod względem generowania
PKB (wyprzedzi m.in. Wielką Brytanię), potroi się również klasa średnia
– z 45 mln konsumentów do 135 mln.
Ponieważ produkcja w Chinach staje
się coraz droższa, przedsiębiorstwa
szukają alternatywnych miejsc na
lokowanie inwestycji. Firmy, które
będą potrafiły uchwycić tę okazję,
zrozumieć zawiłości społeczno-polityczne Indonezji oraz całego
regionu Azji Południowo-Wschodniej i dostosują asortyment, a także
strategię, do potrzeb Azjatów, czeka,
jak deklarują w swoich raportach
McKinsey i BCG, okres prosperity.
Wg „Światowego Raportu Inwestycyjnego UNCTAD” (Konferencji
Narodów Zjednoczonych ds. Handlu
i Rozwoju) Indonezja jest 7 najatrakcyjniejszym na świecie miejscem do lokowania inwestycji w latach 2012–2013.
Economist Corporate Network (ECN)
uznaje rynek indonezyjski za taki,
którego „nie można zignorować”.
zwycięskie strategie > Jak otworzyć biznes w Indonezji
Wymiana handlowa na linii
Polska–Indonezja
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
I-IX.2012 Obroty
359,3
398,9
502,9
601,3
570,7
656,9
840,8
566,9
Eksport
40,6
40,2
90,3
57,1
84,7
66,2
120,9
95,3
Import
318,7
358,7
412,6
544,2
486,0
590,7
719,9
471,6
Saldo
-278,1
-318,5
-322,3
-487,1
-401,3
-524,5
-599
-376,3
 Wymiana handlowa na linii Polska–Indonezja (mln dol.) (źródło: dane GUS)
PRZYSZŁOŚĆ WYMIANY
HANDLOWEJ
Indonezja to kraj wprost stworzony
do wymiany handlowej. W raporcie
Banku Światowego „Doing Business
2012”, w kategorii „handel zagraniczny”, Indonezja zajęła 39 miejsce
na 183 ujęte w sprawozdaniu państwa. Eksport z Indonezji to głównie minerały i surowce, produkty
nieprzetworzone lub przetworzone
w małym stopniu – gaz, sklejka, guma,
w tym kauczuk, tekstylia. W ciągu
następnych lat, zdaniem McKinsey,
silniej rozwinie się rynek wewnętrzny,
w szczególności powinny rosnąć
usługi finansowe, turystyka i wypoczynek, branża odzieżowa. Polska
w 2010 roku znalazła się na 8 miejscu wśród krajów członkowskich UE,
biorąc pod uwagę eksport produktów
indonezyjskich, oraz na 14 pod względem importu. Ale zainteresowanie
Indonezją wciąż rośnie.
Współpraca gospodarcza pomiędzy
Indonezją i Polską, poza przemysłem
obronnym, opiera się na licznych
małych firmach prowadzących dzia-
łalność gospodarczą w naszym kraju
– wiele firm zamawia surowce lub
komponenty w Indonezji. Rosnące
grono polskich przedsiębiorców
jest również zainteresowane działalnością na rynku indonezyjskim
– Bumar otworzył w 2007 roku
przedstawicielstwo w Dżakarcie,
Kopex w kwietniu 2008 założył tam
spółkę pod nazwą PT Kopex Mining
Contractors. Na rynku obecne są
również m.in.: firma Inglot, oferująca kosmetyki dla muzułmanów
z certyfikatem Halal, Famur z branży
wydobywczej oraz Krośnieńskie
Huty Szkła KROSNO. W lutym 2013
roku informację o zainteresowaniu
złożami niklu i kobaltu w Indonezji
ogłaszał Boryszew.
GDZIE SZUKAĆ OKAZJI
W INDONEZYJSKICH NISZACH
Indonezja jest dla polskich przedsiębiorstw atrakcyjna przede wszystkim
w następujących branżach:
Maszyny i usługi, w szczególności
dla sektora wydobywczego oraz
elektrycznego. Indonezja to jeden
zwycięskie strategie > Jak otworzyć biznes w Indonezji
z największych na świecie producentów niklu, miedzi, złota, cyny i węgla,
posiada też złoża ropy i gazu. Aby
efektywnie korzystać z przemysłu
górniczo-wydobywczego, potrzebne
są maszyny i infrastruktura. Dlatego
rząd realizuje wiele inwestycji w zakresie budowy dróg czy portów. Republika Indonezji przechodzi też proces
elektryfikacji – dostępność prądu
zwiększyła się z 57% powierzchni
kraju w 2001 do 67% w 2010 roku. Do
2025 roku planowana jest elektryfikacja na poziomie 93%.
Sprzęt wojskowy oraz części samolotowe. Wyposażenie armii indonezyjskiej nie jest najwyższej jakości,
a w regionie (m.in. na Borneo) panuje
napięta sytuacja polityczna. Budżet
na wydatki wojskowe będzie rósł
w następnych latach – prezydent
Susilo Bambang Yudhoyono w 2011
roku ogłosił wzrost wydatków o 1,5%
PKB na armię i jej modernizację do
2014. To szansa dla polskich dostawców. Dziś główni dostawcy sprzętu
wojskowego do Indonezji to Francja,
Holandia, Polska, Niemcy, Rosja, Chiny.
PROSEED
69
Sprzedaż internetowa. W Indonezji rośnie sprzedaż za pośrednictwem Internetu (do 2015 roku
rynek e-commerce ma być wart nawet
10 mld dol.), podobnie jak wzrasta
liczba użytkowników smartfonów
(o 16,1% w stosunku do roku poprzedniego, Frost&Sullivan) i wykorzystanie
portali społecznościowych – już w tej
chwili Indonezja jest drugim na świecie, za USA, krajem pod względem
użytkowników Facebooka (ponad
38 mln). Mimo to Indonezja jest jeszcze w relatywnie wczesnym stadium
fascynacji Internetem. Zaledwie 6,5%
internautów robi zakupy w sieci
(Veritrans/DailySocial). Przeszkodą
może być mało rozwinięty sektor
płatności internetowych.
Średnie płace w Indonezji
w poszczególnych
sektorach (rupie
indonezyjskie,
1 mln rupii = 100 dol.):
energetyka – 1.878.379
finanse – 1.804.335
górnictwo – 1.653.192
usługi – 1.187.499
transport – 1.212.969
handel – 914.406
produkcja – 915.385
budownictwo – 915.338
rolnictwo – 493.561
średnia – 949.370
Źródło: BPS Indonesia 2011
70
PROSEED
Produkty spożywcze i kosmetyki
(z certyfikatem Halal). W Indonezji
85% osób dokonujących zakupów to
kobiety. Większa aktywność zawodowa kobiet może być okazją dla
polskich firm wytwarzających gotowe
produkty spożywcze, np.: słodycze,
przetwory owocowo-warzywne,
napoje, a także półprodukty. Coraz
chętniej kobiety sięgają po zachodnie
kosmetyki, pod warunkiem, że jest na
nich certyfikat Halal – czyli ich spożywanie czy używanie jest zgodne
z zasadami Koranu. Znaczna większość muzułmanów przywiązuje do
tego wagę, zatem duża część produktów spożywczych i kosmetycznych
oferowanych na tamtejszym rynku
posiada emblemat Indonezyjskiej
Rady Ulemów potwierdzający wydanie certyfikatu.
Sprzęt do żeglugi oraz jachty i łodzie
motorowe. Indonezja jest znana
jako „kraina czarów” turystyki – na
Bali, Lombok czy Jawie istnieje wiele
miejsc oferujących niecodzienne
atrakcje, dlatego coraz częściej stają
się one celem podróży turystycznych (zarówno osób z zagranicy, jak
i z regionu). Najczęściej wymaga to
sprzętu – jednostek pływających
pomiędzy wyspami.
Chemia gospodarcza. Ponad 50%
surowców dla branż takich jak farmacja, produkcja plastiku, elektronika, części samochodowe, ceramika
i szkło pochodzi z importu, a rynek
lokalny cierpi na niedobór lub brak
infrastruktury produkcyjnej.
WEJŚCIE NA
INDONEZYJSKI RYNEK
Podbój indonezyjskiego rynku to
droga dla wytrwałych. Założenie
firmy wymaga wykonania ok. 10
formalności, co zajmuje przeciętnie 60–70 dni, przy założeniu, że
wynajmie się wyspecjalizowaną
firmę lokalną. Dlatego najczęściej
potrzebny jest wiarygodny miejscowy partner. Poza joint venture,
w ramach którego skazujemy się na
partnerstwo z lokalnym podmiotem,
można – w przypadku sprzedaży
produktów lub usług bez potrzeby
obecności w Indonezji – działać jako
dystrybutor (KPPA), założyć przedstawicielstwo (PPPA) lub otworzyć
firmę z kapitałem zagranicznym
– PMA (Penanaman Modal Asing),
w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (Perseroan Terbatas,
PT). Jest to jedyna forma działalności dozwolona dla zagranicznych
podmiotów i wymaga zgody od
Indonezyjskiej Rady Koordynacji
Inwestycji (BKPM). Aby funkcjonować
na rynku indonezyjskim, firma pragnąca przewozić produkty z zagranicy
musi posiadać następujące dokumenty,
które uzyskać może w Urzędzie ds.
Ceł i Akcyzy: numer rejestracji celnej
(Sertifikat Registrasi Pabean, SRP),
numer identyfikacyjny dla importerów
zwycięskie strategie > Jak otworzyć biznes w Indonezji
(Angka Pengenal Impor, API), numer
specjalny importera (Nomor Pengenal
Importir Khusus, NPIK – w przypadku
wybranych produktów), numer rejestracji importera (Importir Terdaftar,
IT). Minimalny kapitał zakładowy
dla spółki zagranicznej to zaledwie
100 tys. dol., jednak w niektórych branżach wymagana jest wyższa kwota
(np. firma handlowa – 250 tys. dol.,
firma spedycyjna – 2 mln dol.).
Jedną z zalet prowadzenia biznesu
w Indonezji są niskie koszty pracy
– średnia miesięczna płaca to ok.
100 dol. Pracownikom przysługuje
rocznie 12 dni płatnego urlopu oraz
wolne w święta państwowe (często
dostają oni także trzynastą pensję
przed Ramadanem – muzułmańskim
postem). Obcokrajowców zatrudnić
wolno tylko, jeżeli na dane stanowisko nie można znaleźć pracownika
pochodzącego z Indonezji. Wymagana jest wiza KITAS.
BARIERY WEJŚCIA
Podstawową przeszkodą w wejściu
na rynek Indonezji z własnymi produktami jest taryfa celna. Stawki
dla krajów spoza ASEAN wahają
się od 0 do 20%. Wyjątkiem są alkohole, które są objęte cłem 150%,
oraz samochody i motory, na które
cło wynosi 40–60%. Są też towary,
których nie można eksportować do
Indonezji, takie jak ryż, niektóre
tekstylia oraz całe sektory ważne
z punktu widzenia interesu narodowego (określone w Negatywnej
Liście Inwestycji – Daftar Negative
Investasi). VAT w Indonezji wynosi
10%. Istnieje także podatek od
sprzedaży luksusowych towarów
(np. porcelanyi alkoholi). Stawka
podatku wynosi 30–75%. Inne
problemy to uznaniowość interpretowania prawa oraz podatność
administracji na korupcję, mimo że
prezydent Yudhoyono intensywnie
stara się temu zaradzić.
Poza barierami administracyjnymi
główną przeszkodą w działaniu na
rynku indonezyjskim jest odmienność kulturowa tamtejszego biznesu.
Mieszkańcy Indonezji niemal zawsze
wyraźnie oczekują targowania się,
gdyż jest ono głęboko zakorzenione
w ich obyczajowości. Negocjacje są
dla Indonezyjczyków bardziej sztuką
niż kompromisem czy zwyczajną
umową, dlatego też w cenie jest
umiejętność przekonywania innych.
Bule, czyli osoby z kultury europejskiej, zawsze na start otrzymują ceny
dużo wyższe niż te, które faktycznie
można uzyskać. Do momentu, kiedy
kwota nie osiągnie harga pas, czyli
słusznej ceny, zawsze jest szansa,
że można coś ugrać. Zdarza się
również, że Indonezyjczycy bardzo luźno podchodzą do kwestii
punktualności. Symbolem tego
jest Indonezyjskie jam karet, czyli
„gumowa godzina”. Powierzchnia: 1919 440 km2
Ludność: 245 452 739 mieszkańców
Język: bahasa indonesia* (sztuczny język
stworzony na przełomie lat 20. i 30. XX
wieku; językiem biznesu jest angielski)
Skład etniczny: Jawajczycy – 45%, Sundajczycy
– 14%, Malajowie – 7,5%, pozostali – 33,5%
Podział religijny: islam – 88%, protestanci – 5%,
katolicy – 3%, hindu – 2%, buddyści – 1%,
pozostali – 1%
zwycięskie strategie > Jak otworzyć biznes w Indonezji
PROSEED
71