Szczepienia w profilaktyce zespołu różyczki wrodzonej

szczepienia
Jacek Wysocki, Magdalena Cichowicz-Kostrzyñska, Agnieszka Jankowska
Szczepienia w profilaktyce zespołu
różyczki wrodzonej
Różyczka jest powszechnie
występującą chorobą zakaźną
wieku dziecięcego, zwykle o łagodnym, a niekiedy subklinicznym przebiegu. Na ogół nie
pozostawia poważnych następstw, lecz jeżeli zapada na
nią kobieta w ciąży, istnieje ryzyko poważnego uszkodzenia
płodu [1]. Głównym celem powszechnych szczepień przeciwko różyczce dzieci i innych
osób wrażliwych na ten wirus
była eliminacja zakażeń kobiet
w ciąży i zapobieganie zespołowi różyczki wrodzonej. Temu
problemowi poświęcony jest
poniższy artykuł.
w 7.–9. tyg. ci¹¿y ok. 25 proc.
p³odów, w 10.–12. tyg. ci¹¿y ok.
15 proc., a w przypadku zaka¿enia w 13.–21. tyg. ci¹¿y w zasadzie nie stwierdzano tego zespo³u [2]. Natomiast nowsze badania
opublikowane w roku 2001 wykaza³y, ¿e je¿eli do zaka¿enia dosz³o w pierwszych 8 tyg. ci¹¿y –
uszkodzenia p³odu stwierdza siê
u wiêcej ni¿ 2/3 noworodków, natomiast tylko 1/3 noworodków
demonstrowa³a objawy choroby,
je¿eli do zaka¿enia dosz³o miêdzy
9. a 16. tyg. ci¹¿y, a przy zaka¿eniu powy¿ej 16. tyg. ci¹¿y objawowe zaka¿enie noworodków
stwierdzano sporadycznie [9].
Wrodzone wady serca s¹ czêste,
gdy zaka¿enie wyst¹pi przed 12.
tyg. ci¹¿y, a g³uchota ma tendencjê do wystêpowania przy zaka¿eniu przed 12.–16. tyg. ci¹¿y [9].
Zespół różyczki wrodzonej
Blisko 50 proc. zaka¿onych ciê¿arnych nie ma objawów choroby,
ale niezale¿nie od wystêpowania
objawów ró¿yczki dochodzi do
groŸnej dla p³odu wiremii. W ró¿yczce wrodzonej zmiany dotycz¹
wielu narz¹dów, a przyczyn¹ ich
powstania jest zarówno teratogenne, jak i zapalne oddzia³ywanie wirusa, który zaburza organogenezê
w pierwszym trymestrze ci¹¿y lub
uszkadza narz¹dy ju¿ ukszta³towane. Powtórne zaka¿enie w czasie
ci¹¿y jest rzadk¹, ale mo¿liw¹
przyczyn¹ zespo³u ró¿yczki wrodzonej. Przypadkowa immunizacja
seronegatywnych ciê¿arnych kobiet aktualnie u¿ywanymi szczepionkami zawieraj¹cymi szczep
RA27/3 rzadko wywo³uje zaka¿enia u p³odu (1–2 proc.) i nie jest
przyczyn¹ wad wrodzonych ani zespo³u ró¿yczki wrodzonej.
Patogeneza
Ró¿yczka wrodzona jest skutkiem zaka¿enia pierwotnego nieuodpornionej kobiety w okresie
pierwszych 16 tyg. ci¹¿y. Wobec
braku matczynych przeciwcia³
wirus przechodzi przez ³o¿ysko.
Ryzyko wyst¹pienia ró¿yczki
wrodzonej jest odwrotnie proporcjonalne do wieku ci¹¿owego,
w którym dochodzi do zaka¿enia
matki [2, 7]. I tak w badaniach
Plotkina i wsp. opublikowanych
w 1967 r. stwierdzono, ¿e je¿eli
do zaka¿enia dosz³o w pierwszych 6 tyg. ci¹¿y – embriopatia
wystêpowa³a u ok. 56 proc. noworodków. Jeœli zaka¿enie mia³o
miejsce póŸniej, to wystêpowanie
zespo³u ró¿yczki wrodzonej by³o
rzadsze i dotyczy³o odpowiednio:
Wiremia u p³odu prowadzi do
przewlek³ego zaka¿enia z utrzymuj¹cym siê wydzielaniem wirusa nie tylko w okresie ¿ycia wewn¹trz³onowego, a tak¿e przez
miesi¹ce i lata po urodzeniu.
Przewlek³e zaka¿enia p³odu
i noworodka wystêpuj¹ pomimo
przechodzenia przez ³o¿ysko matczynych swoistych przeciwcia³
przeciwró¿yczkowych klasy IgG
i rozpoczêcia syntezy przez p³ód
przeciwcia³ klasy IgM, a w póŸnym okresie p³odowym i u noworodka tak¿e klasy IgG. PóŸne nastêpstwa choroby mog¹ byæ tak¿e
zwi¹zane z dzia³aniem mechanizmów immunologicznych, zale¿nych od produkcji kompleksów
immunologicznych i autoprzeciwcia³. Te mechanizmy mog¹ byæ odpowiedzialne za póŸne zapalenie
p³uc, cukrzycê, zapalenie tarczycy
i postêpuj¹ce ró¿yczkowe zapalenie mózgu, które mog¹ wyst¹piæ
od 2 mies. do 20 lat po urodzeniu.
Objawy i rozpoznanie
Objawy zespo³u ró¿yczki wrodzonej zestawiono w tab. 1.,
uwzglêdniaj¹c czêstoœæ ich wystêpowania oraz przejœciowy lub
trwa³y charakter.
W rozpoznaniu zespo³u ró¿yczki wrodzonej wykorzystuje
siê kliniczn¹ definicjê tego zespo³u z uwzglêdnieniem objawów
nale¿¹cych do dwóch g³ównych
kategorii:
A) zaæma lub jaskra wrodzona,
wrodzona wada serca (przetrwa³y przewód têtniczy lub
stenoza têtnicy p³ucnej w odcinku dystalnym), g³uchota,
retinopatia pigmentowa;
przewodnik
lekarza
101
szczepienia
Przejœciowe
Trwa³e
Czêste
hepatosplenomegalia
wzrost stê¿enia zwi¹zanej bilirubiny
plamica
trombocytopenia
zmiany skórne (wysypka przypominaj¹ca
czarne jagody1)
powiêkszenie wêz³ów ch³onnych
przejaœnienia w RTG koœci2
zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
i mózgu
nieprawid³owoœci w EEG
wewn¹trzmaciczne opóŸnienie wzrastania
pourodzeniowe opóŸnienie wzrastania
przetrwa³y przewód têtniczy
obwodowe zwê¿enie têtnic p³ucnych
zwê¿enie zastawki p³ucnej
zaæma
ma³oocze
patologia siatkówki
ubytek s³uchu neurosensoryczny
g³uchota
g³uchota
osobnikami w rodzinie
Rzadkie
Tab. 1.
Objawy
zespo³u
ró¿yczki
wrodzonej
wczeœniactwo
zapalenie miêœnia sercowego
zmêtnienie rogówki
zapalenie w¹troby
œródmi¹¿szowe zapalenie p³uc
niedokrwistoϾ hemolityczna
hipogammaglobulinemia
du¿e ciemiê przednie
leukopenia
ubytek przegrody miêdzykomorowej
ubytek przegrody miêdzyprzedsionkowej
jaskra
ma³og³owie
zwapnienie wewn¹trzczaszkowe
zwê¿enia têtnicy nerkowej, nadciœnienie
hipoplazja grasicy
nieprawid³owa budowa zêbów
1
skórna erytropoeza
zmiany w koœci udowej i ramiennej o typie ³odygi selera
2
Potwierdzona ró¿yczka wrodzona
Objawy zgodne z definicj¹ kliniczn¹ i potwierdzenie w wynikach laboratoryjnych:
a) wykrycie swoistych przeciwcia³ w klasie IgM (u 20 proc. zaka¿onych niemowl¹t
IgM mog¹ nie byæ wykr yte przed up³ywem 1. mies., wiêc gdy wystêpuj¹ objawy,
a wyniki laboratoryjne s¹ ujemne, nale¿y powtórzyæ badanie po 1. mies.);
b) utrzymywanie siê dodatniego miana przeciwcia³ w odczynie zahamowania
hemaglutynacji ponad czas wynikaj¹cy z utrzymywania siê odpornoœci biernej;
c) izolacja wirusa ró¿yczki z nosa, kr wi, gard³a, moczu lub p³ynu mózgowo-rdzeniowego. Nale¿y dokonaæ tego jak najszybciej, chocia¿ zakaŸnoœæ niemowl¹t
z zespo³em ró¿yczki wrodzonej utrzymuje siê d³u¿ej – do ok. 1. roku ¿ycia (chyba
¿e uzyskano negatywne wyniki badania moczu i wymazu z nosogard³a po 3 mies.);
d) wykr ycie wirusa metod¹ RT-PCR z hodowli tkankowej lub bezpoœrednio
z materia³u pobranego od dziecka.
Prawdopodobna ró¿yczka wrodzona
Brak potwierdzenia laboratoryjnego, ale stwierdza siê 2 dowolne objawy z definicji
klinicznej kategorii A lub jeden z kategorii A i jeden z kategorii B.
Podejrzenie ró¿yczki wrodzonej
Wystêpuj¹ pewne objawy kliniczne, lecz nie spe³niaj¹ kryteriów przypadku
prawdopodobnego.
Zaka¿enie wrodzone
Brak cech klinicznych, jedynie laboratoryjne dowody infekcji.
Wykluczenie ró¿yczki wrodzonej
Tab. 2.
Kryteria
diagnostyczne
zespo³u
ró¿yczki
wrodzonej
Co najmniej jeden z nastêpuj¹cych wyników laboratoryjnych u immunokompetentego
dziecka:
a) brak swoistych przeciwcia³ w odczynie zahamowania hemaglutynacji u dziecka
poni¿ej 2. roku ¿ycia;
b) brak swoistych przeciwcia³ w odczynie zahamowania hemaglutynacji u matki;
c) spadek miana przeciwcia³ swoistych u dziecka w odczynie zahamowania
hemaglutynacji zgodny z opadaniem stê¿enia biernie przeniesionych matczynych
IgG. Zwykle szybkoœæ opadania miana wynosi 1–2 rozcieñczenia na miesi¹c,
a ca³kowity zanik przeciwcia³ nastêpuje przed 6.–12. mies. ¿ycia.
lekarza
102 przewodnik
B) plamica, splenomegalia, ¿ó³taczka, przejaœnienia w koœciach widoczne na zdjêciu
RTG, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, ma³og³owie, opóŸnienie rozwoju
psychoruchowego.
Kryteria diagnostyczne zespo³u
ró¿yczki wrodzonej zestawiono
w tab. 2.
Zapobieganie
Zapobieganie zespo³owi ró¿yczki wrodzonej polega na uzyskaniu odpornoœci przeciw ró¿yczce u kobiet w wieku rozrodczym w wyniku uodpornienia
sztucznego, tj. szczepienia lub
w nastêpstwie uodpornienia naturalnego, tj. zaka¿enia objawowego lub bezobjawowego dzikim
wirusem ró¿yczki [2].
Od 1962 r., kiedy wyizolowano po raz pierwszy wirus ró¿yczki, podjêto wysi³ki maj¹ce na celu
wyprodukowanie szczepionki.
W 1966 r. uda³o siê otrzymaæ
Meyerowi ¿yw¹ atenuowan¹
szczepionkê, w której u¿yto
szczepu wirusa ró¿yczki poddanego 77-krotnemu pasa¿owi w hodowlach komórkowych GMK –
high-passage virus 77 (HPV 77),
a nastêpnie 5-krotnemu pasa¿owi
w hodowlach komórkowych embrionów kaczych – duck-embryo
(DE 5). Tak uzyskano szczep
HPV77DE5. Uzyska³ on licencjê
w
Stanach
Zjednoczonych
w 1969 r. Wkrótce potem zarejestrowano inny rodzaj szczepionki
opracowanej przez Prinziego, zawieraj¹cej szczep Cendehill. Ten
szczep by³ 51-krotnie pasa¿owany
w hodowlach komórkowych nerek
króliczych. Kolejn¹ szczepionkê
zawieraj¹c¹ szczep HPV77DK12
(dog kidney) wycofano z rynku,
gdy¿ odnotowano wysoki odsetek
powik³añ stawowych. Mniej wiêcej w tym samym czasie uzyskano
szczep RA 27/3, opracowany
przez Plotkina i Busera. Uzyskano
go w wyniku 25-krotnego pasa¿owania na ludzkich diploidalnych
fibroblastach WI 38. Szczepionka
szczepienia
ze szczepem RA 27/3 zosta³a zastosowana w kilku krajach europejskich, a w roku 1979 uzyska³a
rejestracjê w Stanach Zjednoczonych. Szczepionka ta ma istotn¹
przewagê nad pozosta³ymi, poniewa¿ jakoœciowa i iloœciowa odpowiedŸ na szczepienie najbardziej
przypomina przebieg naturalnej infekcji, a ponadto rzadziej po jej zastosowaniu wystêpuj¹ reinfekcje,
a tak¿e zapewnia d³u¿sz¹ odpornoœæ [1].
Szczep RA 27/3 indukuje przeciwcia³a w klasach IgG, IgM oraz
IgA. W badaniach klinicznych
u ponad 95 proc. osób powy¿ej
12. mies. ¿ycia, które otrzyma³y
jedn¹ dawkê szczepionki przeciwko ró¿yczce zawieraj¹cej szczep
RA 27/3, stwierdzono ochronne
miano przeciwcia³. Obserwacje
kliniczne wskazuj¹ ponadto, ¿e
u ponad 90 proc. szczepionych
osób skuteczna ochrona przed zaka¿eniem utrzymuje siê co najmniej 15 lat. Ryzyko ponownego
zaka¿enia w wyniku doœwiadczalnego nara¿enia na infekcjê nie
ró¿ni³o siê istotnie u osób uodpornionych szczepionk¹ RA 27/3
oraz u tych, którzy przebyli naturalne zaka¿enie. Wiele doniesieñ
wskazuje jednak, ¿e jeœli poziom
przeciwcia³ u osób szczepionych
jest niski, mo¿e dojœæ do powtórnego zaka¿enia po zetkniêciu siê
z dzikim wirusem ró¿yczki [5].
Wirus szczepionkowy nie jest
zaraŸliwy, pomimo ¿e 7–10 dni
po szczepieniu stwierdza siê wiremiê, oraz ¿e mo¿na go wyizolowaæ ze œluzówki nosogard³a [2].
Równie¿ w mleku ok. 70 proc.
zaszczepionych karmi¹cych matek
stwierdzana jest obecnoœæ atenuowanego wirusa. W po³owie przypadków prowadzi to do bezobjawowego lub rzadziej poronnego
zaka¿enia karmionego niemowlêcia i krótkotrwa³ej serokonwersji.
Niewystêpowanie niepo¿¹danych
reakcji u niemowl¹t karmionych
przez œwie¿o zaszczepione matki
dowodzi, ¿e kontakt z noworodkiem i jego karmienie piersi¹ nie
Niepo¿¹dane odczyny poszczepienne po szczepieniu przeciwko ró¿yczce
Tab. 3.
Niepo¿¹dane
odczyny
poszczepienne
po szczepieniu
przeciwko
ró¿yczce
w podwy¿szona temperatura cia³a,
w wysypka ró¿yczkopodobna,
w powiêkszenie wêz³ów ch³onnych, szczególnie zausznych,
w obrzêk i bolesnoœæ stawów (zwykle drobnych stawów d³oni i stóp),
w trombocytopenia.
Przeciwwskazania do szczepieñ przeciwko ró¿yczce
w kobiety w ci¹¿y lub planuj¹ce ci¹¿ê w czasie najbli¿szych 28 dni,
w osoby z niedoborami odpornoœci i leczone immunosupresyjnie,
w osoby otrzymuj¹ce immunoglobuliny (ze wzglêdu na mo¿liwoœæ zaburzeñ
serokonwersji po zaszczepieniu powinny otrzymaæ szczepionkê 2 tyg. przed lub kilka
miesiêcy po podaniu preparatu zawieraj¹cego immunoglobuliny, zale¿nie od podanej
dawki przeciwcia³),
w wczeœniejsze podanie przeciwcia³ anty-Rh (anty-D) z regu³y nie zak³óca odpowiedzi na
szczepionkê i nie stanowi przeciwwskazania do szczepienia, niemniej u kobiet, które
otrzyma³y anty-Rh, nale¿y wykonaæ 6-8 tyg. po szczepieniu test potwierdzaj¹cy
serokonwersjê.
Tab. 4.
Przeciwwskazania
do szczepieñ
przeciwko
ró¿yczce
Szczepionki monowalentne
Nazwa szczepionki
Rudivax
Meruvax
Ervevax
Producent
Aventis Pasteur
Merck Sharp & Dohme
GlaxoSmithKline
Szczepionki skojarzone
Nazwa szczepionki
Sk³ad szczepionki
Producent
MMR II
atenuowany szczep wirusa odry
Enders-Edmonston, ró¿yczki RA 27/3
i szczep œwinkowy Jeryl Lynn
Merck Sharp & Dohme
Priorix
atenuowany szczep wirusa odry
Schwarz, ró¿yczki RA 27/3 i szczep
œwinkowy RIT4385 (pochodz¹cy ze
szczepu Jeryl Lynn)
GlaxoSmithKline
atenuowany szczep wirusa odry
Schwarz, ró¿yczki RA 27/3
i szczep œwinkowy Urabe AM-9
Aventis Pasteur
Trimovax R.O.R
jest przeciwwskazaniem do szczepienia przeciw ró¿yczce kobiet po
porodzie [11].
Najpowa¿niejszym punktem
w rozwa¿aniach o bezpieczeñstwie szczepionki przeciwko ró¿yczce jest jej potencjalna teratogennoœæ. Centrum Kontroli Chorób (CDC) utworzy³o w latach
1971–1989 rejestr kobiet, które
otrzyma³y szczepionkê w ci¹gu
3 mies. poprzedzaj¹cych lub nastêpuj¹cych po domniemanej dacie zap³odnienia, aby oceniæ ryzyko wyst¹pienia zespo³u ró¿yczki
wrodzonej u dzieci tych kobiet.
Na podstawie tych danych oszacowano, ¿e ryzyko wyst¹pienia
ciê¿kich wad wrodzonych po zastosowaniu szczepu RA 27/3 wy-
Tab. 5.
Szczepionki
monowalentne
i skojarzone
przeciwko
ró¿yczce
nosi 0–1,6 proc. i jest ono znacznie mniejsze ni¿ ryzyko wyst¹pienia zespo³u ró¿yczki wrodzonej
po naturalnym zaka¿eniu ciê¿arnej w 1. trymestrze ci¹¿y, które
wynosi >20 proc. Komitet Doradczy ds. Szczepieñ (ACIP) podtrzyma³ stanowisko, i¿ kobiety
ciê¿arne oraz planuj¹ce ci¹¿ê
w ci¹gu najbli¿szych 3 mies. nie
powinny byæ szczepione ze
wzglêdu na minimalne ryzyko dla
p³odu [5, 10]. Jednak w paŸdzierniku 2001 r. Komitet Doradczy
ds. Szczepieñ (ACIP) zmieni³ rekomendacjê dotycz¹c¹ odstêpu,
jaki powinien byæ zachowany pomiêdzy szczepieniem przeciwko
ró¿yczce a zajœciem w ci¹¿ê, skracaj¹c go do 1 mies. [12].
przewodnik
lekarza
103
szczepienia
Niepo¿¹dane odczyny poszczepienne oraz przeciwwskazania do
szczepieñ przeciwko ró¿yczce zestawiono w tab. 3. i 4. [5, 13].
Zarejestrowane w Polsce
szczepionki monowalentne i skojarzone przeciwko ró¿yczce zestawiono w tab. 5.
Strategie szczepień
w świecie
1. Strategie prowadzenia szczepieñ stosowane na œwiecie
w celu eliminacji zespo³u ró¿yczki wrodzonej:
a. Podejœcie epidemiologiczne:
– szczepienie dzieci (dziewczynek i ch³opców) przeprowadza siê 2-krotnie w ci¹gu ¿ycia: w 12.–18. mies. ¿ycia
i miêdzy 4.–12. rokiem ¿ycia;
– do szczepieñ tych stosuje siê
czêsto szczepionkê skojarzon¹ przeciwko odrze, œwince
i ró¿yczce;
– w wyniku tych szczepieñ nastêpuje eliminacja ró¿yczki
w wieku dzieciêco-m³odzie¿owym, tj. ustanie kr¹¿enia
wirusa ró¿yczki w populacji
i eliminacja Ÿróde³ zaka¿enia
dla kobiet w wieku rozrodczym;
РodpornoϾ kobiet w wieku
rozrodczym nabyta drog¹
szczepieñ w dzieciñstwie bêdzie mniej trwa³a od odpornoœci naturalnej, która jak mo¿na przypuszczaæ, bez stymulacji antygenowej bêdzie siê
stopniowo zmniejszaæ;
– zachorowania na ró¿yczkê
u doros³ych nie wystêpuj¹
w zwi¹zku z brakiem Ÿróde³
zaka¿enia;
– wady tej strategii mog¹ ujawniæ siê wraz z pojawieniem siê
Ÿróde³ zaka¿enia wirusem ró¿yczki. Istnieje wówczas obawa wyst¹pienia zachorowañ
na ró¿yczkê wœród osób doros³ych, w tym tak¿e u ciê¿arnych kobiet, u których odpornoœæ poszczepienna uleg³a obni¿eniu. Dlatego te¿ kraje,
w których obowi¹zuje ta strategia, ¿¹daj¹ od przyje¿d¿aj¹lekarza
104 przewodnik
cych na ich teren dzieci, m³odzie¿y, a nawet osób doros³ych zaœwiadczeñ o zaszczepieniu przeciwko ró¿yczce [1,
2, 9].
b. Podejœcie bezpoœrednie:
– szczepienia przeciwko ró¿yczce wykonywane s¹ tylko
u dziewczynek przed osi¹gniêciem wieku rozrodczego;
– wirus ró¿yczki wystêpuje
i kr¹¿y w populacji;
– zachorowania na ró¿yczkê
i zaka¿enia bezobjawowe
wœród dzieci i m³odzie¿y wystêpuj¹ w sposób niemal niezmieniony, przyczyniaj¹c siê
do naturalnego uodpornienia
wysokich odsetków kobiet
wchodz¹cych w wiek rozrodczy;
– w zwi¹zku z tym dawka
szczepionki w wieku 13 lat
odgrywa rolê dawki przypominaj¹cej dla dziewcz¹t naturalnie uodpornionych oraz
dawki podstawowej dla
dziewcz¹t naturalnie nieuodpornionych;
– wady tej strategii mog¹ byæ
zwi¹zane z niepoddaniem siê
szczepieniu pewnej liczby
dziewcz¹t nieuodpornionych
naturalnie lub ze spadkiem
odpornoœci poszczepiennej
u kobiet, które by³y szczepione, ale w dzieciñstwie nie
przeby³y zaka¿enia wirusem
ró¿yczki. W ten sposób mo¿e
dojœæ do zaka¿enia w czasie
ci¹¿y zwykle niewielkiej liczby kobiet nieuodpornionych
i wyst¹pienia pojedynczych
przypadków zespo³u ró¿yczki wrodzonej [2].
2. Polecane strategie eradykacji zespo³u ró¿yczki wrodzonej wg
S. Plotkina:
A. Kraje rozwiniête
1. powszechne szczepienie MMR
w wieku 12–18 mies. i w 4.–12.
roku ¿ycia,
2. szczepienie m³odzie¿y i doros³ych, kiedy to mo¿liwe.
B. Kraje rozwijaj¹ce siê:
1. powszechne szczepienia MR lub
MMR w wieku 9–12 mies.,
2. masowe kampanie szczepienia
dzieci w wieku 1–14 lat szczepionk¹ MR lub MMR,
3. szczepienie m³odych, doros³ych
kobiet przy ka¿dej nadarzaj¹cej
siê okazji [9].
Wiele czynników mo¿e wp³yn¹æ na wybór strategii szczepieñ
przeciwko ró¿yczce. Wed³ug Plotkina szczepienia niemowl¹t prawdopodobnie wyeliminuj¹ zespó³
ró¿yczki wrodzonej w ci¹gu
30–40 lat, szczepienie uczennic
w ci¹gu 10–20 lat, a immunizacja
kobiet w wieku rozrodczym natychmiast, ale przy objêciu 100
proc. populacji [14]. Doœwiadczenia zebrane w wielu krajach dowodz¹, ¿e kluczowym elementem
w ka¿dej strategii jest wprowadzenie szczepieñ dla kobiet w wieku
rozrodczym. Ponadto celem powinno byæ tak¿e przerwanie transmisji wirusa.
Sytuacja w Polsce
Realizuj¹c cel eliminacji zespo³u ró¿yczki wrodzonej w Polsce, w latach 1988–1989 wprowadzono do programu szczepieñ
ochronnych obligatoryjne szczepienie przeciwko ró¿yczce dziewcz¹t w 13. roku ¿ycia. Systematycznie osi¹gano realizacjê tego
szczepienia, przekraczaj¹c¹ 97
proc. podlegaj¹cej populacji. Ponadto od 1996 r. zalecane s¹
szczepienia szczepionk¹ skojarzon¹ przeciwko odrze, œwince i ró¿yczce dzieci w 2. i 7. roku ¿ycia,
zamiast szczepienia obowi¹zkowego szczepionk¹ monowalentn¹
przeciwko odrze.
Zg³aszanie przypadków zespo³u ró¿yczki wrodzonej w Polsce zosta³o wdro¿one od 1997 r.
W 1997 r. zg³oszono 5 zachorowañ, w 1998 r. 4 zachorowania,
w roku 1999 1 zachorowanie
i w roku 2000 1 przypadek zespo³u ró¿yczki wrodzonej. ¯adna z matek tych dzieci nie by³a
szczepiona przeciwko ró¿yczce
[2, 6].
szczepienia
Piœmiennictwo
1. Horstmann DM. Viral infection of human epidemiology and control. Planum
Medical Book Company 1989.
2. Magdzik W, Sitarska-Go³êbiowska J.
Eradykacja, eliminacja zespo³u ró¿yczki
wrodzonej. Gin Pol 2001; 72: 244-50.
3. Magdzik W. Wybrane problemy z zakresu uodpornienia przeciw odrze, œwince
i ró¿yczce. Przegl Epidemiol 1993; 47:
1-2.
4. Sitarska-Go³êbiewska J, Czarkowski
M. Ró¿yczka w 1998 roku. Przegl Epidemiol 2000; 54: 67-73.
5. Measles, mumps, and rubella-vaccine
use and strategies for elimination of
measles, rubella and congenital rubella
syndrome and control of mumps: recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices
(ACIP). MMWR 1998; 47: 1-57.
6. Czarkowski M, Sitarska-Go³êbiewska
J. Ró¿yczka w 2000 roku. Przegl Epidemiol 2002; 56: 259-64.
7. Gonika B. Zaka¿enia wirusowe ciê¿arnych. PWN, Warszawa 1997.
8. Plotkin SA, Cochrane W, Lindquist J,
et al. Congenital rubella syndrome in
late infancy. JAMA 1967; 200: 43541.
9. Plotkin SA. Rubella eradication. Vaccine 2001; 19: 3311-19.
10. CDC: Control and prevention of rubella: Evalution and managment of suspected outbreaks, rubella in pregnant
women, and surveillance for congenital rubella syndrome. MMWR 2001;
50: 1-23.
11. Buimovici-Klein E, Hite RL, Byrne T.
Isolation of rubella virus in milk after
postpartum immunization. J Pediatr
1977; 64: 939-41.
12. Revised ACIP recommendation for
avoiding pregnancy after receiving
a rubella-containing vaccine. MMWR
2001; 50: 1117.
13. Bernatowska E. Szczepienia ochronne.
IPCZD 2002.
14. Robertson SE, Cuttis FT, Samuel R.
Control of rubella and congenital rubella syndrome in developing countries,
part 2. Vaccination against rubella.
Bulletin of WHO 1997; 75: 69-80.
prof. AM dr hab. Jacek Wysocki
Katedra Profilaktyki Zdrowotnej
Akademia Medyczna
im. Karola Marcinkowskiego
w Poznaniu
Specjalistyczny Zespó³ Opieki Zdrowotnej
nad Matk¹ i Dzieckiem
w Poznaniu
e-mail: [email protected]
lek. med. Magdalena Cichowicz-Kostrzyñska
Wojewódzki Szpital Dzieciêcy w Toruniu
NZOZ Przychodnia Fredry w Toruniu
lek. med. Agnieszka Jankowska
Okrêgowy Szpital Kolejowy w Gdañsku
przewodnik
lekarza
105