M.Biskup, Ocena wiedzy o wadach postawy …

Zamojskie Studia i Materiały
ZAMOŚĆ 2011
Rok wyd. XIII, zeszyt 1 (34)
Fizjoterapia
OCENA WIEDZY
O WADACH POSTAWY KRĘGOSŁUPA
I ICH SKUTKACH
WŚRÓD MATURZYSTÓW I STUDENTÓW
Monika Biskup
Krzysztof Marczewski
Wyższa Szkoła Zarządzania i Administracji w Zamościu
Streszczenie
Wady postawy stanowią poważny problem w wymiarze indywidualnym i społecznym. Jednym
z najważniejszych warunków ich skutecznej profilaktyki i wczesnego korygowania jest posiadanie wiedzy na ten temat. Dlatego w okresie od września do października 2009 dokonano oceny
stanu wiedzy o wadach postawy kręgosłupa i ich skutkach wśród 120 (74 kobiety) maturzystów
i studentów, w tym 30 uczniów z klasy o profilu biologiczno-chemicznym, 30 o profilu humanistycznym liceum ogólnokształcącego. Stwierdzono istotnie większą wiedzę studentów fizjoterapii (69%
prawidłowych odpowiedzi) niż studentów pedagogiki (53%) i maturzystów z klas o profilu biologiczno-chemicznym (45%) oraz o humanistycznym (46%). Nie stwierdzono istotnych różnic w zakresie posiadanej wiedzy między studentami pedagogiki i maturzystami. Wskazuje to na potrzebę
uwzględniania w programach liceów i studiów pedagogicznych wiadomości na temat kształtowania prawidłowej postawy ciała oraz pogłębienie tej problematyki w programie fizjoterapii.
Słowa kluczowe: postawa ciała, wady postawy, edukacja zdrowotna, studenci fizjoterapii.
23
Zamojskie Studia i Materiały
Wstęp
Dominującą pozycję w świecie przyrody zdobyliśmy w dużej mierze dzięki wyprostowanej
postawie ciała, czego konsekwencją jest skonność do wad postawy skutkujących różnorodnymi
schorzeniami kręgosłupa. Chociaż ocena ilościowa częstości występowania wad postawy waha się
znacznie w zależności od autora, czy raczej grupy w której wykonane zostały badania, to nie ulega
wątpliwości, że wady i błędy postawy wśród dzieci i młodzieży są jednym z najważniejszych problemów zdrowia publicznego w Polsce. Według Kasperczyka aż 70% dzieci posiada błędy i/lub wady
w postawie ciała [1]. Podobnie według Wieczorka, co prawda tylko (aż!), 20% sześciolatków ma
wady, ale prognoza dla uczniów kończących gimnazja to aż 50% [2]. Niewiele mniejszy odsetek
wad postawy, bo 40,9%, wśród 12-latków na terenie Rzeszowa stwierdzili Hadała i wsp. [3]. Natomiast według Wilczyńskiego wady postawy ciała wykazuje co trzecie dziecko [4].
Przyczyny powstawania i utrwalania się wad postawy są różne, ale w znakomitej większości
wypadków profilaktyka i/lub wczesne wykrycie takiej wady znacznie zwiększa szanse na skuteczne
postępowanie i zmniejsza ryzyko powikłań. Niestety odsetek dzieci i młodzieży z wadami postawy
raczej wzrasta, dlatego wydaje się, iż wiedza na ten temat jest potrzebna wszystkim, szczególnie jednak osobom odpowiedzialnym za wychowanie młodego pokolenia, a więc nauczycielom i przyszłym
rodzicom. Niestety niewiele jest badań dotyczących sprawdzania tej wiedzy, a jak wiadomo z innych
obszarów edukacji medycznej, wiedza niesprawdzana jest często niestosowana. Dlatego przeprowadzono ocenę wiedzy na ten temat wśród wybranych grup studentów i maturzystów.
Materiał i metody badań
Badanie przeprowadzono w okresie od września do października 2009 w grupie 120 osób (46
chłopców i 74 dziewcząt) – 30 uczniów z klasy o profilu biologiczno-chemicznym, 30 o profilu humanistycznym z liceum ogólnokształcącego nr V w Rzeszowie oraz po 30 studentów z fizjoterapii z pedagogiki z Wyższej Szkoły Zarządzania i Administracji w Zamościu. Jako narzędzia badawczego użyto
własnego kwestionariusza zawierającego 14 pytań sprawdzającego poziom wiedzy o wadach postawy.
Wyniki
Wyniki testu zestawiono w tabeli. Ankieta okazała się stosunkowo trudna, gdyż nikt z badanych nie odpowiedział na wszystkie pytania. Największe trudności sprawiły pytania o plecy
wklęsłe, a najmniejsze o plecy płaskie. Zwraca uwagę istotna różnica między wynikami studentów fizjoterapii a pozostałymi grupami badanych (p < 0,001). Natomiast nie znaleziono istotnych różnic między maturzystami, niezależnie od profilu klasy, i studentami pedagogiki.
Tab. 1. Wyniki testu wiedzy o wadach postawy i ich skutkach
Maturzyści
Studenci
Miara statyst.
Biologiczno-chemiczny
Humanistyczny Fizjoterapia
Pedagogika
Średnia
6,27
6,40
9,60
7,43
Odchylenie
1,78
2,13
1,40
2,21
Minimum
3,00
2,00
7,00
3,00
Maksimum
10,00
10,00
12,00
12,00
Mediana
6,00
7,00
9,50
7,50
24
Monika Biskup, Krzysztof Marczewski OCENA WIEDZY O WADACH POSTAWY KRĘGOSŁUPA...
Omówienie
Wyniki uzyskane przez uczniów i studentów trudno uznać za satysfakcjonujące. Nikt z badanych nie odpowiedział poprawnie na wszystkie pytania, choć oczywiście dopuszcza się możliwość,
że pytania były zbyt trudne lub niejasno sformułowane. Najgorsze wyniki we wszystkich grupach,
poza studentami fizjoterapii, to zaledwie 2 lub 3 z 14 pytań. Studenci fizjoterapii wykazali się
zdecydowanie większą wiedzą niż pozostałe grupy, nie tylko w zakresie średniej, ale i minimum,
które w tej grupie odpowiadało 50% poprawnych odpowiedzi. Wynik nie jest zaskakujący, a jego
najprostsza interpretacja to obecność problematyki przeciwdziałania wadom postawy w programie studiów fizjoterapeutycznych i prawie jej całkowity brak zarówno w nauczaniu młodzieży
szkół średnich, jak i w programie studiów pedagogicznych. Podobne wnioski wynikają z badań
B. Żuk, która sprawdziła stan wiedzy 12-13-latków o postawach ciała i stwierdziła, że wiedza blisko 90% z nich była niezadowalająca, a 72% uczniów w ogóle nie uczyło się w szkole o wadach
postawy. Niestety wystarczającej wiedzy w tym zakresie nie miało także blisko 95% badanych
rodziców [5]. Tymczasem szczególna odpowiedzialność rodziców za zdrowie dzieci jest oczywista i trudna do przecenienia [6]. To rodzice muszą zadbać, aby dzieci regularnie uczęszczały
na zajęcia korekcyjne oraz, by ich codzienne zajęcia kształtowały prawidłową postawę ciała [7].
Do współpracy nad zapobieganiem należy zaangażować rodziców, ponieważ realizowanie zadań
ochrony zdrowia powinno być spójne zarówno poza domem jak i w domu [8]. Ale to z kolei wymaga niezbędnej wiedzy również od nauczycieli. W trakcie zajęć, powinni wymagać od uczniów
utrzymania prawidłowej postawy. Zwracać uwagę na postawę dziecka podczas pisania i czytania.
Rola nauczyciela nie powinna opierać się tylko na „upominaniu”, lecz na zwracaniu uwagi na błędy oraz stworzeniu właściwych warunków do prawidłowego zachowania postawy [9]. Aby nauczyciele mogli sprostać tym nowym zadaniom, muszą posiadać nowe kompetencje, tak aby ich
praca przyniosła pożądane efekty [8]. Najistotniejsze w edukacji nie jest bowiem to, co dziecko
robi i co sobą prezentuje w szkole, lecz to, jak żyje i zachowuje się po jej skończeniu [10].
Przeprowadzone badanie, przy pełnej świadomości jego licznych ograniczeń, wskazuje
na istotne niedostatki wiedzy zarówno wśród uczniów kończących szkołę średnią jak i studentów
pedagogiki. Wskazuje to na istotne zagrożenia w wychowaniu zdrowotnym, a pośrednio może
być źródłem istotnego problemu z punktu widzenia medycyny społecznej.
Wyznacza to zadania zarówno dla organizatorów oświaty jak i szkolnictwa wyższego. Oczywiście z uwzględnieniem poszerzenia tej problematyki, także w programie studiów pedagogicznych jak fizjoterapeutycznych. Oczywiście znajomość tej wiedzy musi być egzekwowana.
Wnioski
1) Wiedza badanych studentów i uczniów o problemach związanych z wadami postawy okazała
się niewystarczająca, przy czym studenci fizjoterapii uzyskali istotnie lepsze wyniki niż studenci
pedagogiki i maturzyści.
2) Nie stwierdzono istotnych różnic w zakresie posiadanej wiedzy między studentami pedagogiki
i maturzystami, niezależnie od profilu klasy.
3) Wskazuje to na potrzebę uwzględniania w programach liceów i studiów pedagogicznych wiadomości na temat kształtowania prawidłowej postawy ciała.
25
Zamojskie Studia i Materiały
Piśmiennictwo
1. Kasperczyk T. Wady postawy ciała. Diagnostyka i leczenie. Kraków: KASPER; 2001.
2. Baker B., Reisty P. Bóle i choroby kręgosłupa. Tłum. P. Wieczorkowski. Warszawa: Wydawnictwo AMBER; 2001.
3. Hadała M., Bieganowski K., Sołek D., Rzuciło K., Jachym Ł., Snela S. Wady postawy i boczne skrzywienia kręgosłupa w populacji dzieci klas szóstych Szkół Podstawowych na terenie
miasta Rzeszowa. Fizjoterapia Polska. 2006; 6: 233-237.
4. Wilczyński J. Korekcja wad postawy. Starachowice: ANTHROPOS; 2005.
5. Żuk B. Przestrzeganie postaw ciała przez dzieci 12-13-letnie oraz ich rodziców w myśl założeń „szkoły zdrowego kręgosłupa”. Fizjoterapia Polska. 2008; 8: 454-463.
6. Obodyńska E. Działalność szkoły promującej zdrowie na rzecz współpracy ze środowiskiem
lokalnym. Lider 2006; 6: 21-24.
7. Nowotny J., Czupryna K., Rudzińska A., Nowotny-Czupryna O. Zmiany postawy ciała
w pierwszych sześciu latach nauki szkolnej. Fizjoterapia Polska. 2008; 8: 378-383.
8. Nieleszczuk K. Edukacja zdrowotna w przedszkolu. Lider. 2006; 6: 22-24.
9. Tłuczek B. Rola nauczyciela w kształtowaniu prawidłowej postawy swoich uczniów. Lider. 2006; 6: 10-13.
10. Grabowski H. Co jest miarą skuteczności wychowania fizycznego. Lider. 2009; 3: 220.
11. Philips D. S, Soltis J. F. Podstawy wiedzy o nauczaniu. Gdańsk: GWP; 2003.
12. Rakowski A. Kręgosłup w stresie. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne; 2005.
13. Cendrowski Z. Promocja zdrowia środkami kultury fizycznej. Lider. 2007; 10: 6-12.
14. Mroczkowski A. Wpływ ustawienia miednicy na zmiany postawy ciała. Fizjoterapia Polska. 2009; 9: 258-26.
ASSESSMENT OF KNOWLEDGE ABOUT POSTURE DEFECTS SPINE
AND THEIR CONSEQUENCES AMONG HIGH SCHOOL
AND UNIVERSITY STUDENTS
Abstract
Posture is a serious problem in individual and social dimension. One of the main
conditions for their effective prevention and early correction of the possession of
knowledge on the subject. Therefore, an assessment of the state of knowledge of posture
defects of the spine and its effects among 120 (74 women) of graduates and students.
We found a significantly greater awareness among students of physiotherapy (69%
correct answers) than pedagogy students (53%) and graduates of the classes of biochemical profile (45%) and humanities (1946%). There were no significant differences
in knowledge between students and teaching students. This points to the need to take in
high schools and study programs, educational messages about the formation of correct
posture and increase this topic in physiotherapy.
Keywords: body posture, posture, health education, physiotherapy students
26