docAnaliza IS #04 - Instytut Sobieskiego
download 
Reklamacja Transkrypt
Analiza IS #04 - Instytut Sobieskiego
Raport Instytutu Sobieskiego Nr 4/2007 2004 05 06 „Daniny publiczne w Polsce - zwrot w kierunku rozwiązań wolnościowych” Paweł Szałamacha TWORZYMY IDEE DLA POLSKI Instytut Sobieskiego ul. Nowy Świat 27, 00-029 Warszawa tel./fax: (022) 826 67 47 tel.: (022) 211 12 75 fax: (022) 211 12 76 e-mail: [email protected] http://www.sobieski.org.pl Volkswagen Bank Polska S.A. 45 2130 0004 2001 0340 1999 0001 Pa weł Szał amacha Zima tego roku to ważny okres debaty potrzeba wyjaśnienia podstawowych założeń o finansach publicznych. skoncentrował się na Rząd SLD i rozwiązań tego programu. przekonywaniu do planu Hausnera, którego strona wydatkowa Zmiana filozofii państwa zawiera szereg cennych rozwiązań, jednak Obecnie propozycje podatkowe interesującego. nie wnoszą Równolegle system skarbowy nic polityczno-urzędniczej daje narzędzie klasie kontroli opozycja obywateli, a dzieje się tak ze względu na zaprezentowała swoje koncepcje. I tak PO niejasne, skomplikowane i często zmieniane forsuje program 3x15%, polegający przepisy podatkowe. Zasoby w skrócie na wprowadzeniu 15 procentowej skarbowego są stawki poprawności podatku dochodowego od osób sprawdzanie aparatu marnotrawione na rozliczenia fizycznych, prawnych oraz VAT. Nieco rocznego podatku dochodowego przez ponad wcześniej swoje postulaty przedstawiło PSL, 20 milionów podatników, z których 95% a powstały one przy współpracy z Centrum rozlicza się wg najniższej stawki. Adama Smitha. Natomiast w lutym zręby Jednocześnie państwo jest bezbronne wobec swojego zaprezentował programu PiS. podatkowego zjawisk gospodarczych o bardzo poważnym Inspiracją PiS był wymiarze fiskalnym, takich gdzie istotnie program Wolność i Praca opracowany przez naruszany jest interes fiskusa, np. mafii Instytut Sobieskiego a opublikowany na paliwowych. Tym samym podstawowa łamach MPP w październiku 2003. Tezy PIS funkcja podatków, jaką jest zapewnienie spotkały się z życzliwym zainteresowaniem dochodów państwu na realizację zadań co do części mediów, ale i zdziwieniem innych, których panuje konsensus społeczny, schodzi odnotować także należy niektórych ekspertów wypowiedzi na dalszy plan. Ten stan rzeczy należy atakujące te zmienić. Dochody budżetu powinien rozwiązania. W związku z tym pojawia się zapewniać prostszy i mniej uciążliwy dla podatników e-mail: [email protected] http://www.sobieski.org.pl 2 ustrój podatkowy. Należy Pa weł Szał amacha wprowadzić prostsze formy opodatkowania, niewielkie ryzyko błędu i mniej korupcji daniny publiczne których konstrukcja jest to korzyść sprawia, że są trudniejsze do uniknięcia, niezaprzeczalna. niewymierna Lepsze ale przestrzeganie o umiarkowanych stawkach i skutecznie prawa to wzrost autorytetu i wiarygodności egzekwowane. Tym samym przywrócona państwa. zostanie równowaga pomiędzy interesem fiskusa, a bezpieczeństwem i poczuciem Bezrobocie sprawiedliwości podatników. Punktem wyjścia proponowania konkretnych Uproszczenie systemu podatkowego powinno rozwiązań podatkowych była konstatacja, że przynieść istotną zmianę. W ocenie obecnie głównym problemem gospodarczym przedsiębiorców bowiem, dolegliwa jest nie w naszym kraju jest bezrobocie, które tylko wysokość danin, ale także stopień ich przekroczyło 20%. Tym samym zjawisko to skomplikowania. Podatki to przejaw dotyka co piątego Polaka. Kilka lat temu przymusu władzy, nikt nigdy nie będzie lubił można było mówić, że bezrobocie jest ich płacić. Jednak jest różnica pomiędzy skutkiem restrukturyzacji gospodarki, dotyka łatwo wymierzalną, jasną i ściąganą od osoby które uprzednio nie pracowały wszystkich daniną, a podatkami ustalanymi i zarejestrowały się jako bezrobotni aby na podstawie niejasnych przepisów uzyskać świadczenia, lub wręcz osoby które powodujących frustrację podatników, błędy tak naprawdę nie chcą pracować, przy czym urzędników ponoszenia i skarbowych, wysokich kosztów niepotrzebnie przedsiębiorców i konieczność argumenty te miały pewną wartość. Jednak poboru obecnie trzeba skonstatować, że podstawowe odciągających parametry prawno-fiskalne ustalane przez menedżerów od ich państwo wypychają poza obszar aktywności najważniejszych zadań. Sama techniczna zawodowej ponad trzy miliony osób. Bez zmiana obecnego PIT na podatek od pracy są często funduszu wynagrodzeń to mniejsze koszty, wyższych. Młodzi, e-mail: [email protected] http://www.sobieski.org.pl 3 absolwenci pełni zapału studiów ludzie Pa weł Szał amacha wysiłkiem własnym i rodzin zainwestowali albo obniżając ZUS stworzymy szanse na w wykształcenie. Posiadają cenny kapitał powstanie miejsc pracy. Druga możliwość młodości, wiedzy Kapitału tego wykorzystuje. i przedsiębiorczości. powoduje oczywiście, że za szereg towarów Polska Dlatego jednak nie obywatele będą płacić nieco więcej. Nie będą uznaliśmy za jednak bezrobotni. Ponadto, można najważniejsze osiągnięcie dwóch celów. Po stwierdzić, że na rynkach konkurencyjnych pierwsze, uwolnienie zasobów energii mechanizm cen i płac złagodzi efekty i zdolności twórczych Polaków. Po drugie, podwyżek cen artykułów opodatkowanych obniżenie opodatkowania pracy i zwiększenie obecnie stawkami preferencyjnymi. Podatki opodatkowania konsumpcji. są w pełni przerzucane w cenę jedynie na rynkach zmonopolizowanych. Praca czy konsumpcja, ZUS czy VAT Aby obniżyć pozapłacowe koszty pracy, Zamiast podatku dochodowego zalecamy obniżenie składki ZUS do 25% Propozycja IS zakłada ponadto zastąpienie wynagrodzeń. Mniejsze wpływy sektora obecnego podatku dochodowego od osób finansów publicznych można zrównoważyć fizycznych podatkiem od funduszu płac. innymi podatkami, w tym przede wszystkim Danina ta nałożona byłaby na VAT. Należy wprowadzić jednolitą stawkę przedsiębiorców, a podlegałyby jej wszelkie VAT w wysokości 20%. Skala tej zmiany wypłaty na rzecz osób fizycznych, które nie zależy od stopnia obniżenia składek ZUS. prowadzą działalności gospodarczej. Nie ma Jeśli nastąpi mniejsza obniżka opłat na rzecz sensu obciążać kilkudziesięciu milionów ZUS, jednolita stawka VAT będzie mogła być obywateli obowiązkiem rozliczeń niższa. Stajemy w tym miejscu przed podatkowych, skoro zrobi to (jako płatnicy) podstawowym wyborem: albo godzimy się na ograniczona grupa pracodawców (2-2,5 mln brak pracy dla 3 milionów obywateli, podmiotów). zachowując obecnie wysokie składki na ZUS, e-mail: [email protected] http://www.sobieski.org.pl 4 Pa weł Szał amacha Zauważmy, że wprowadzenie podatku od Opodatkowanie działalności gospodarczej funduszu płac nie oznacza zwiększenia Instytut obciążeń pracodawców. Obniżenie i Sobieskiego proponuje również Przeciwnie. zniesienie podatku dochodowego od osób uproszczenie rozliczeń prawnych, gdyż przestaje on spełniać swoją z pewnością pracodawcom ulży. Dochody funkcję. W krajach OECD obserwuje się osobiste byłyby w sensie ekonomicznym malejącą rolę tego podatku jako źródła obciążone podatkiem od płac, chociaż osoby dochodów budżetowych, i tak np. w USA indywidualne nie będą podatnikami w sensie udział ten spadł w ciągu ostatnich dekad prawnym. Instytut Sobieskiego zaleca stawkę z 30% dochodów federalnych do 8%. Dzieje podatku 15% (obecne średnie obciążenie się tak dlatego, że korporacje uczą się tej dochodów PIT wynosi 15-16%). Zmiana daniny nie płacić. Sama już bowiem formuła podatnika w sensie prawnym (z pracownika zaprasza do na pracodawcę) nie zmienia w istotny sposób manipulowanie obecnej sytuacji pracodawców. To, jej unikania kosztami poprzez finansowymi, że amortyzacją itd.. Podatek dochodowy od podatnikiem jest obecnie pracownik nie osób prawnych nie sprawdził się, na świecie oznacza wcale, że to on ponosi ciężar od lat trwa dyskusja nad nowymi formułami opodatkowania. W rzeczywistości płacony za opodatkowania. Najbardziej rozwinięte są pracownika podatek jest kosztem koncepcje, o których dyskutuje się obecnie w pracodawcy; kosztem zarówno w prawnym USA. Przede wszystkim są to propozycje jak i ekonomicznym wymiarze. Pracodawca opodatkowania jako płatnik odpowiedzialność ponosi za także pieniężnych prawną (cash flow). niepobranie niewpłacenie zaliczek na podatek. przepływów lub Odejście od opodatkowania dochodu to bodaj najodważniejsza część koncepcji. Proponujemy wprowadzenie 2% podatku od przychodów (w uproszczeniu od obrotu), któremu podlegałyby firmy zatrudniające e-mail: [email protected] http://www.sobieski.org.pl 5 Pa weł Szał amacha ponad 5 pracowników. Konstrukcja tego podatkową - decyzje zakupowe będą bardziej podatku przypominałaby stosowany obecnie racjonalne. ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. Wadą tego podatku, owszem, jest kumulacja O dziwo, niektórzy krytycy widzą w niej ciężaru opodatkowania w kolejnych fazach powrót do PRL. Takie oskarżenia jest procesu gospodarczego. Jednak te wynikiem lenistwa umysłowego. Uważamy konsekwencje będą niewielkie ze względu na że logika podatku dochodowego nie pozwala niską stawkę, która będzie odpowiadać na wprowadzenie przepisów jasnych, uśrednionemu obciążeniu przychodu firm zrozumiałych i trudnych do obejścia. Nie przy zastosowaniu obecnej formuły podatku istnieją proste reguły dotyczące amortyzacji dochodowego tj. nie więcej niż 2%, dlatego podatkowej, cen transferowych, rozliczania trudno przypuszczać, aby wprowadzenie tego kosztów w czasie, określenia wydatków nie podatku wpłynęło w istotny sposób na stanowiących kosztów podatkowych itd. rentowność przedsiębiorstw. Należy więc wprowadzić prosty podatek od Instytut przychodu, trudny do opowiada się również za uniknięcia, wprowadzeniem podatku od aktywów. Także o umiarkowanej stawce. Zalety tego podatku ten podatek wzbudził wiele kontrowersji. to prostota wynikająca z braku rejestracji Tymczasem koncepcja ta została kosztów, nawiązanie do zdolności płatniczej zaproponowana min w ramach International (płacenie w miarę uzyskiwania obrotu), Tax Program Uniwersytetu Harvarda, zaś możliwość zapłaty niezależna od kilka lat temu rentowności. Pozytywną stroną tego podatku proponowany podobny w jest także w możliwe ujednolicenie definicji wprowadzenie Niemczech. tego przychodów w stosunku do VAT. Konstrukcja zrównoważenie związanych uzyskania ZUS. kategorią czysto Koszt ekonomiczną będzie składek a na nie zrównoważenie e-mail: [email protected] http://www.sobieski.org.pl 6 jest wpływów z Drugim jednego był Celem podatku spadku podatku nie bierze pod uwagę kosztów budżetowych przychodów. podatek z obniżeniem celem jest możliwych Pa weł Szał amacha i zauważonych przez ekspertów efektu stosowanej dla niektórych podatku od przychodów, w postaci łączenia działalności. Dla firm ze względu na korzyści podatkowe zatrudniających (zgodnie typów przedsiębiorców z propozycją zintegrowanej struktury gospodarczej. Aby Instytutu) do 5 osób, proponujemy podatek zrównoważyć ten efekt proponujemy podatek którego stawki powinny być określone od aktywów, któremu podlegałyby duże ryczałtowo, w wysokości 250- 350 zł firmy prowadzące pełną księgowość zgodnie miesięcznie na jednego zatrudnionego. z przepisami ustawy o rachunkowości. Dokładne stawki karty należy określić w Podstawą opodatkowania byłaby wartość zależności od symulacji przychodów budżetu, aktywów firm wykazana w sprawozdaniu tak aby nie zagrozić realizacji celu obniżania finansowym, obniżana o pierwsze 10 mln kosztów pracy. Prostota karty ujmuje złotych tak aby podlegały mu istotnie duże kłopotliwych obowiązków księgowym, daje firmy. Proponowana wynosiłaby do 1% przez IS rocznie. stawka więcej czasu i poczucia bezpieczeństwa. Można Właśnie drobna przedsiębiorczość, firmy oczywiście rozważyć obniżenie stawki, lub rodzinne były podstawą sukcesu uwzględnienie specyfiki branż o wysokich gospodarczego Polski w połowie lat 90, takie aktywach finansowych. firmy wchłaniały pracowników z upadających i restrukturyzowanych dużych przedsiębiorstw i takie firmy są w stanie Karta Podatkowa tworzyć w miarę szybko miejsca pracy. Odejście od formuły kosztowej podatku W drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych dochodowego w przypadku dużych firm, otoczenie prawno-podatkowe małej pozwala na radykalne uproszczenie obciążeń przedsiębiorczości słało się jej zdecydowanie podatkowych poprzez małych przedsiębiorców, nieprzychylne, i od tego czasu obserwujemy wprowadzenie podatku stały wzrost odpowiadającego karcie podatkowej obecnie działalności e-mail: [email protected] http://www.sobieski.org.pl 7 bezrobocia. prowadzonej Dlatego w dla takim Pa weł Szał amacha niewielkim rozmiarze maksymalnie przewidujemy składający się z dwóch filarów. Obniżenie uproszczone zasady ciężaru podatków wraz z jednoczesnymi opodatkowania. cięciami wydatków sektora finansów publicznych o tą sama kwotę, wskazując Zbilansowanie budżetu konkretne pozycje w budżecie. Taka strategia Przyznać należy, że propozycje reformy wymaga silnego rządu, woli politycznej podatkowej IS mają bardzo nowatorski i współpracy partnerów społecznych, jednak charakter, aczkolwiek szereg proponowanych pozwoli na stworzenie silnego impulsu przez nas podatków istniało lub istnieje wzrostowego, o skutkach porównywalnych w innych krajach. Wprowadzenie tak z reformami przeprowadzonymi w latach głębokiej zmiany musi wiązać się z wieloma osiemdziesiątych podczas prezydentury pracami studialnymi w celu ograniczenia lub Reagana. Panuje obecnie niemal powszechna wyeliminowania czynnika niepewności zgoda co do tego, że dokonane wówczas w okresie przejściowym (podobnie zresztą obniżenie jak przy reformie początku lat 90-tych). Propozycje podatkowe IS i uproszczenie podatków, spowodowało najdłuższy okres koniunktury oznaczają w powojennej Ameryce, trwający do końca obniżenie całkowitego obciążenia fiskalnego lat dziewięćdziesiątych i pozwalający na w wysokości niemal 25 mld złotych. Należy zrównoważenie budżetu USA podczas bowiem dążyć do zmniejszenia udziału drugiej kadencji Clintona. sektora finansów publicznych całym Istnieją także produkcie krajowym brutto, gdyż badania przeprowadzenia alternatywne tak scenariusze poważnej zmiany. porównawcze wskazują, że kraje w których Możliwa jest kombinacja cięć podatków ten stosunek jest niższy rozwijają się z obniżeniem wydatków oraz wpływami szybciej, zaś kryzysy koniunktury mają z przygotowanych uprzednio prywatyzacji. łagodniejszy Dlatego przebieg i trwają zaproponowaliśmy krócej. Przypomnijmy, że maksymalne przychody program z prywatyzacji przewyższały w niektórych e-mail: [email protected] http://www.sobieski.org.pl 8 Pa weł Szał amacha latach 20 mld złotych, co pokazuje na szeroki -Lotos, PAP, KGHM Polska Miedź. Interes margines bezpieczeństwa dla ewentualnej publiczny odnośnie prywatyzowanych reformy. Taka kwota została osiągnięta przedsiębiorstw można zapewnić poprzez w roku budżetowym w którym sprzedano działania regulatora rynku, pozostawienie TPSA. Niestety wówczas fundusze te zostały pewnego pakietu akcji w rękach skarbu, lub wydane min na koszty nie do końca konstrukcję „złotej akcji” w zakresie jakim przemyślanych i źle wprowadzonych reform dopuszcza to prawo UE. rządu AWS-UW. Obecnie scenariusz zmian W ostatnich miesiącach debata dotycząca swoistego „nowego otwarcia” w gospodarce finansów publicznych nabrała rumieńców. powinien zakładać przyjęcie koniecznego Pojawiły się nowe koncepcje prowokujące do ustawodawstwa podatkowego w pierwszych krytycznego zastanowienia się nad obecnym miesiącach kadencji nowego parlamentu, systemem. Programy przedstawione przez przy czym wchodziły by one w życie po opozycję mają szereg cech wspólnych, co roku, tak ażeby podatnicy oraz aparat pozwala na optymizm co do możliwości skarbowy mogli zapoznać się z przepisami. uzgodnienia programu przyszłego rządu. Jednocześnie Ministerstwo Skarbu Państwa Można odnieść wrażenie, że wreszcie powinno przygotować prywatyzacje szeregu następuje szerszy proces zmiany myślenia przedsiębiorstw, lub sprzedaż pakietów akcji o daninach publicznych, zwrot w kierunku posiadanych przez skarb w firmach już rozwiązań wolnościowych. częściowo sprywatyzowanych. Lista powinna obejmować spirytusowy, sektor dystrybucji farmaceutyczny, energii, LOT, PGNIG, PKO BP, PZU, Rafinerię Gdańską *Paweł Szałamacha Autor jest ekspertem Instytutu Sobieskiego. www.sobieski.org.pl e-mail: [email protected] http://www.sobieski.org.pl 9
