Marsz jako najprostsza forma sportu dla wszystkich March

Turystyka i Rekreacja
Tom 1/2005
Jolanta Lisowska
Wydział Wychowania Fizycznego, AWF, Warszawa
Marsz jako najprostsza forma sportu dla wszystkich
March - the simplest form of sport for all
Summary
Among the simplest forms of recreation involving physical movement, march is the
one which can be practised irrespectively of agę and generał physical fitness. The aim of
research is to diagnose the possibility of promoting march as the simplest form of recreation
involving physical movement.
Measurement of sport activity was based on a representative group of universal Polish
population from 16 years of agę and above.
54 % of Polish men and women usually march for recreational purposes only
occasionally, 27 % march irregularly, 11 % - regularly and 8 % intensively.
March is evidently not a popular form of recreation involving physical movement among
yillage dwellers.
Problematyką uczestnictwa w aktywności ruchowej zajmują się liczne stowarzyszenia i
instytucje. Badania udziału w sporcie dla wszystkich w aspekcie stylu życia i zdrowia
prowadzone są przez wiele ośrodków naukowych obydwu półkul. I tak ostatnie lata
przynoszą informacje o zaleceniach zdrowotnych intensywności i częstotliwości rekreacyjnej
aktywności ruchowej. American College of Sports Medicine (ACSM) rekomenduje już od
blisko 20 lat 15-60 minut nieprzerwanego wysiłku aerobowego realizowanego przez 3-5 razy
w tygodniu z intensywnością 60-90% maksymalnej częstości skurczów serca. Eksperci
America Heart Association (AHA) zalecają podobnie wysiłek powtarzany 3-6 razy
tygodniowo, przy intensywności wysiłku 40-60 maksymalnych możliwości, jednostka zajęć
powinna trwać od 30 do 60 minut. Podobnie wyglądają zalecenia WHO: ćwiczenia powinny
być średnio intensywne, trwać 30-45 minut jednorazowo, przy częstotliwości 3 do 4 razy w
tygodniu. Ośrodek Rehabilitacji i Prewencji oraz Medycyny Sportowej we Freiburgu
zalecając wysiłek 1000 kcal tygodniowo do 3500 kcal określa podobne dane ujmując je w
formie spalania kalorycznego. Zalecenie bowiem dotyczące jednorazowego wydatku
energetycznego wynosi ok. 300 kcal, jest więc typowym średnio intensywnym wymiarem
m.in. ok. jednogodzinnych zajęć aerobowych. Zbliżone zalecenia promuje również Pracownia
Medycyny Sportowej Akademii Medycznej w Łodzi: 3-4 jednostki treningowe do 2000 kcal
tygodniowo, przy zaleceniu ok. godzinnej jednostki zajęć. Większość ośrodków naukowobadawczych zaleca uzupełnienie zajęć aerobowych ok. 1/3 zajęć z obciążeniami [l, 3].
Program Badawczy Compass [2] określił cztery rodzaje zakresu uczestnictwa w
rekreacyjnej aktywności ruchowej:
uczestnictwo intensywne: 120 i więcej razy w roku,
- uczestnictwo regularne: 60-119 razy w roku,
uczestnictwo nieregularne: 12- 59 razy w roku,
uczestnictwo okazjonalne: 0-11 razy w roku.
81
r
82
Powyższe kategorie uczestnictwa w jednej z naj dostępniej szych form rekreacji
mchowej- marszu zastosowano również w tym opracowaniu.
Wśród najprostszych form rekreacji ruchowej marsz jest tą, która może być uprawiana
bez ograniczeń między innymi wieku, stanu ogólnej sprawności fizycznej, nie wymaga
specjalnego sprzętu, ubioru czy przygotowania. Może być realizowany w różnych warunkach
terenowych i pogodowych. Spełnia w ten sposób warunki, by być naj dostępni ej szą i
najbardziej przystępną forma rekreacyjnej aktywności ruchowej.
Cel, problem, hipoteza
Celem badań jest diagnoza możliwości promowania marszu jako najprostszej formy
rekreacyjne- mchowej.
Problematyka badań koncentruje się wokół odpowiedzi na pytania: czy aktualnie marsz
jest popularną formą aktywnego wypoczynku populacji polskiej; które ze środowisk miejsca
zamieszkania oraz grup wiekowych realizują ją najchętniej; to kobiety czy mężczyźni
maszerują częściej dla zdrowia; która z grup społecznych może być liderem tej formy
rekreacji ruchowej a w której trzeba prowadzić promocję marszu od podstaw?
Zmiany gospodarcze i społeczne ostatnich lat powodują duże zróżnicowanie
zamożności grup społecznych, jednocześnie obciążenia cywilizacyjne dają się wyraźnie
zaobserwować w całej populacji. Jednym ze sposobów prewencji może być systematyczna
aktywność rekreacyjne- mchowa. W poszukiwaniu adekwatnych do warunków życia
programów promujących zdrowie przez aktywność ruchową, znajdujemy formy dostępne,
proste i przystępne. Wśród nich na szczególną uwagę zasługuje marsz. Szczególne popularny
wśród środowisk średnio zamożnych i nie mających dostępu do atrakcyjnych form aktywnego
wypoczynku. Największe szansę wykorzystania marszu jako formy aktywności rekreacyjnoruchowej mają dorośli mieszkańcy miast do 100 tyś. mieszkańców. Najmniejsze szansę
popularyzacji tej formy ma środowisko wiejskie, które realizuje tą formę jako typowo
użytkową.
Grupa badana
Pomiar aktywności sportowej oparto na reprezentatywnej grupie powszechnej popiilacji
Polaków, począwszy od 16 roku życia i powyżej. Materiał ma dostarczyć obszernego zakresu
informacji o zdrowiu, edukacji, pracy i aktywnym wypoczynku w wolnym czasie ludzi
dorosłych.
Próbka 1447 osób dobranych losowo, próbą warstwowo-przestrzenną, podzielonych wg.
płci, wieku /grupy wiekowe: 15-24; 25-44;45-59 lat/ i miejsca zamieszkania / 3 grupy: obszary
wiejskie; miasta do 100 tyś. miesżk.; miasta powyżej 100 tyś. mieszkańców /
Wyniki badań
Uwzględniając wskaźniki częstotliwości uczestnictwa zaproponowane przez Program
Compass, Polacy realizuj ą jedną z najprostszych form aktywności rekreacyjnej nieregularnie.
Podczas ostatniego roku, poprzedzającego badania dorośli Polacy realizowali minimum 3 km
marszu średnio 39 razy tj. ok. 3 razy w miesiącu. Najczęściej maszerowali mieszkańcy
dużych miast- średnio 47 razy, najrzadziej marsz zgłaszali mieszkańcy wsi- średnio 36 razy w
roku.
Marsz nie stawia żadnych warunków wobec zainteresowanego, należy do grupy
aktywności całego życia i, tym samym, może doskonale realizować potrzeby afiliacyjne
człowieka.
83
Wśród kobiet w grupie wiekowej 16-24 lata największe intensywne uczestnictwo w
marszu obserwujemy wśród mieszkanek miast do 100 tyś. mieszkańców- 13% spośród nich
deklaruje taką frekwencję. Jedynie 7% w tej grupie wiekowej z mieszkanek wsi zgłasza, że
maszeruje więcej niż 3 razy w tygodniu. Żadna z młodych badanych z dużego miasta nie
zgłasza marszu podczas ostatniego roku przed realizacją badań. Regularnie maszeruje w tej
grupie wiekowej 13% mieszkanek z miast do 100 tyś., 12% z dużych miast i jedynie 5% ze
wsi. Znacznie liczniejszą niż dwie poprzednie grupy stanowią panie realizujące marsz w
kategorii uczestnictwo nieregularne, tu najliczniejszą grupę stanowią młode kobiety z dużych
miast- 37%, następnie ze wsi- 32% oraz z miast do 100 tyś.- 27%. Najczęściej jednak młode
kobiety maszerują okazjonalnie- 56% ze wsi, 51% z dużych miast oraz 47% z miasteczek.
Nieco starsza grupa Polek, panie w wieku 25-44 lata również najliczniej reprezentują
grupę okazjonalnie realizujących marsz i tak 65% mieszkanek wsi, 63% miasteczek i 47% z
dużych miast deklaruje, że maszeruje okazjonalnie. Nieregularnie maszeruje po 30% z grup
kobiet miejskich i 23% kobiet wiejskich. Regularnie maszeruje 10% pań zamieszkujących
duże miasta, 8% mieszkanek wsi i jedynie 2% mieszkanek miasteczek. Intensywnie w tej
grupie wiekowej maszeruje 13% pań z dużych miast, i po 5% z miasteczek i ze wsi.
Frekwencja w tej grupie wiekowej wśród pań jest istotnie zróżnicowana (p= 0.013452).
Grupa wiekowa Polek 45-60 letnich podobnie jak dwie poprzednie, najwyższe dane
osiąga w uczestnictwie okazjonalnym: 83% mieszanek wsi zgłasza, że maszerują ok. l raz w
miesiącu, 59% pań zamieszkujących miasta do 100 tyś. oraz 52% mieszkanek miast pow. 100
tyś. Uczestnictwo nieregularne zgłasza 33% pań z miasteczek, 22% z miast oraz 7% ze wsi.
Regularne: 12% z dużych miast, 3% z miasteczek i żadna z tej grupy wiekowej ze wsi.
Częściej niż 3 razy w tygodniu maszeruje 14% pań z dużych miast, 10% ze wsi i'5% z miast
do 100 tyś. mieszkańców.
Polki maszerują dla rekreacji najczęściej okazjonalnie- 59%, następnie nieregularnie26%, jedynie 8% intensywnie i 7% regularnie.
Wyniki badań nad frekwencją marszu wśród Polaków przedstawiają się następująco.
Młodzi mężczyźni najczęściej okazjonalnie maszerują rekreacyjnie: 52% mieszkańców
miast do 100 tyś. zgłasza takie właśnie uczestnictwo, 47% mieszkańców dużych miast i 43%
mieszkańców wsi. Uczestnictwo nieregularne zgłasza po 33% mieszkańców miasteczek i wsi
z tej grupy wiekowej oraz 31% mieszkańców dużych miast. Regularnie realizuje marsz 14%
mieszkańców wsi, 13% dużych miast i 9% miasteczek. Powyżej 3 razy w tygodniu maszeruje
3 km i więcej 10% młodych mieszkańców wsi, 9% miast i 6% miast do 100 tyś.
mieszkańców.
Podobnie mężczyźni w wieku 25-44 lata najczęściej okazjonalnie realizują tą
najprostszą formę rekreacji ruchowej- 57% wieś, 46% miasto i 43% miasteczko, następnie
nieregularnie__ 33% miasteczko, 27% miasto i 20% wieś. Regularnie maszeruje 17%
mieszkańców wsi, 16% z tej grupy wiekowej mieszkańców dużych miast, 10% z miast do
100 tyś.
Ta grupa wiekowa wydaje się być najbardziej aktywna wśród innych w realizacji
intensywnego maszerowania: 15% z miasteczek, 11% z miast oraz 7% ze wsi.
Najstarsi z badanych Polaków 45-60 letni głównie maszerują okazjonalnie: 73%
mieszkańców wsi deklaruje takie uczestnictwo w marszach rekreacyjnych, 62% mieszkańców
miast i 60% miasteczek, nieregularnie realizuję tą formę 32% mieszkańców miast, 24%
miasteczek i 18% wsi. Wyniki regularnego uczestnictwa są bardzo niskie: 9% z miast do 100
tyś. mieszkańców, 6% ze wsi, 2% z miast pow. 100 tyś. mieszkańców. Intensywne
uczestnictwo jest również zaznaczone nieznacznie: 7% mieszkańców miasteczek, 5% dużych
miast i 3% wsi.
Polacy podobnie jak Polki maszerują rekreacyjnie zwykle okazjonalnie- 54%, potem
nieregularnie- 27%, następnie regularnie- 11% oraz intensywnie- 8%.
84
Najaktywniejsi w realizacji tej formy są mężczyźni w wieku 25-44 lata, mieszkańcy
miast. Wśród kobiet dominującą grupę stanowią mieszkanki dużych miast dwóch grup
wiekowych: 25-44 lata i 45-60 lat.
Marsz jest zdecydowanie niepopularną formą rekreacyjnej aktywności ruchowej wśród
mieszkańców wsi.
Wnioski
Analiza wyników badań pozwala sformułować następujące wnioski:
W zakresie propagowania marszu jako przystępnej i dostępnej formy aktywnego
wypoczynku, główny akcent położyć należy na dwa etapy promowania tej formy:
Pierwszy uwzględniałby i wykorzystywał aktualne uczestnictwo zwłaszcza grup
męskich, mieszkańców miast. Podtrzymanie tego uczestnictwa może wykorzystywać takie
formy jak wydawnictwa, foldery, audycje promujące zdrowie poprzez systematyczne
maszerowanie oraz rozpowszechnienie treningów marszowych np. Amerykańskiego
Towarzystwa Kardiologicznego.
Drugi etap to uaktywnianie osób biernych w zakresie marszu, czyli głównie osób
młodych oraz mieszkańców wsi. O ile trafienie z popularyzacją marszu do młodych
mieszkańców miast, wykorzystujące walory towarzyskie i plenerowe tej formy, wydaje się
mieć szansę powodzenia, o tyle uaktywnienie środowiska wiejskiego w tym względzie
wydaje się bardzo trudne. Jednocześnie mając na względzie specyfikę zawodu rolnika, nacisk
na wykorzystanie marszu jako formy aktywnego wypoczynku przez tą grupę społeczną nie
wydaje się szczególnie uzasadnione.
Piśmiennictwo
1. Bandosz P., Zdrojewski T., Głuszek J., Drygas W., Krupa- Wojciechowska B., Wyrzykowski B. 2000: Styl
życia dorosłych Polaków w odniesieniu do wybranych czynników ryzyka chorób sercowo—naczyniowych.
Porównanie wyników sondaży reprezentatywnych przeprowadzonych w roku 1997 i 2000. Streszczenia V
seminarium CINDI WHO, Spała
2. Compass, Raport 1999
3. Laaksonen M., Mcalister A., Latikainen T., Drygas W., Morava E. i inni 2000: Do health behavior and
psychosocial risk factors explain the European East West Gap in health status? European Journal of Public
Health, nr 11