Zawieranie umów o świadczenie usług medycznych z

Probl Hig
Epidemiol 2009,
90(1): 86-91
Komunikaty
/ Messages
86
Zawieranie umów o świadczenie usług medycznych
z konsumentami na odległość (zagadnienia wybrane)
Remote negotiations of consumer contracts about dispensing medical services (chosen issues)
Lubomira Wengler 1/, Piotr Popowski 2/
1/
2/
Zakład Prawa Medycznego, Akademia Medyczna w Gdańsku
Zakład Zdrowia Publicznego i Medycyny Społecznej, Akademia Medyczna w Gdańsku
Postęp technologiczny wprowadził możliwości zawierania umów
o świadczenie niektórych usług medycznych bez konieczności bezpośredniego
kontaktu stron. Jednocześnie regulacje prawa europejskiego oraz prawo
krajowe stworzyły szczególną ochronę konsumentów jako podmiotów
uznanych za słabszą stronę zawieranych umów. Artykuł przedstawia
wybrane zagadnienia dotyczące specyfiki umów zawieranych na odległość
z konsumentami.
The technological development introduced possibilities of negotiating
contracts concerning some medical services without the necessity of direct
contact of contracting parts. Simultaneously the regulations of the European
and the national law created special protection of consumers as subjects
recognized as the weaker part of these contracts. This article presents
the issues connected with the specific nature of remote negotiations of
contracts.
Słowa kluczowe: usługa zdrowotna, konsument, umowa, dyrektywy UE
Key words: health services, consumer, contract, EC directives
© Probl Hig Epidemiol 2009, 90(1): 86-91
Adres do korespondencji / Address for correspondence
www.phie.pl
Nadesłano: 12.01.2009
Zakwalifikowano do druku: 28.03.2009
Użyte skróty:
Dz.U.UE.L., Dz. Urz. WE L – Dziennik Urzędowy Unii
Europejskiej
Dz.U. – Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej
K.c. – Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny
1. Od lat odnotowuje się w Polsce rozwój segmentu
usług medycznych finansowanych ze środków niepublicznych. Proces ten wpisuje się w znacznie szersze
zjawisko komercjalizacji (urynkowienia) w tej sferze
usług. W szczególności w miejsce dotychczasowej,
opartej na swoistej subordynacji, relacji lekarz-pacjent powstaje nowy jakościowo układ – jak go określa
E. Łętowska – „bardziej konsumencki” na linii usługodawca-usługobiorca (konsument) [1]. Realizacja
usług medycznym odbywa się, w ramach wyżej wyróżnionego segmentu, na podstawie umów (cywilnoprawnych), zawieranych przez ich dostawców czy to
z jednostkami organizacyjnymi, zwykle posiadającymi
status pracodawcy lub zleceniodawcy, czy to z osobami
fizycznymi, które są zainteresowane nabyciem usług
dla siebie lub swoich bliskich, np. niepełnoletnich
dzieci. W tej ostatniej relacji pacjent-usługobiorca
Dr n. prawnych Lubomira Wengler
Zakład Prawa Medycznego Akademii Medycznej w Gdańsku
ul Marii Skłodowskiej-Curie 3a, 80-210 Gdańsk
tel. + 48 668 721 600, faks: +4858 3010379
e- mail: [email protected]
„wchodzi w rolę” konsumenta. Taka zaś kwalifikacja
prawna wprowadza umowy z nim zawierane przez
podmioty profesjonalnie funkcjonujące w sferze
obrotu prawnego, w obszar prawa konsumenckiego.
Pacjent-konsument wymaga bowiem – w ramach aksjologii leżącej u podstaw tej dyscypliny prawa – wsparcia
w sferze wymiany rynkowej.
Rozwojowi segmentu usług medycznych niewątpliwie sprzyja infrastruktura implikująca (wspierająca) przekształcanie się społeczeństwa polskiego
w społeczeństwo informacyjne, w szczególności zaś
współczesna technologia, wzrost dostępu do Internetu
i wiedza, jak się nim posługiwać 1/. To zaś wpływa bez1/
Podkreślić należy, że przyjęty 26 czerwca 2007 r. przez Radę
Ministrów „Plan działań w zakresie rozwoju szerokopasmowej
infrastruktury dostępowej do usług społeczeństwa informacyjnego
w Polsce na lata 2007-2013”, przedłożony przez Ministra Transportu, niewątpliwie sprzyja przekształcaniu się naszego społeczeństwa
w społeczeństwo informacyjne. Plan ten zakłada bowiem m.in. że
w okresie trzech lat powinna wzrosnąć liczba linii szerokopasmowych
przypadających na 100 mieszkańców z 6 do 15 procent, a w okresie
trzech następnych – liczba ta ma osiągnąć co najmniej 50%. Nadto
też zmierza on do minimalizowania różnić w dostępie do Internetu
w obszarach miejskich i wiejskich. W rezultacie działań przyjętych
w ww. planie ma dojść do dalszego zmniejszenia cen za dostęp do
tego medium
Wengler L, Popowski P. Zawieranie umów o świadczenie usług medycznych z konsumentami na odległość ...
pośrednio na zmianę przyzwyczajeń klientów (konsumentów). Klient zaczyna dbać o swój czas, i tam, gdzie
to możliwe, poszukuje takich ofert, które pozwolą mu
rozwiązać problem na odległość, bez potrzeby bezpośredniego kontaktu z dostawcą usługi. Doświadczenia
innych branż usługowych pozwalają przypuszczać, że
taka postawa może stać się w niedalekiej przyszłości
postawą dominującą. Dywersyfikacji ulegają też usługi
medyczne 2/. Obok usług „tradycyjnych”, których
świadczenie nie jest możliwe bez obecności pacjenta,
zaczyna rozrastać się sfera usług, określana obecnie
w literaturze mianem „telemedycyny”. Niezależnie
jednak od tego, czy realizacja świadczenia na rzecz
pacjenta odbywa się w gabinecie lekarskim czy też
uzyskuje on dostęp do niego – dzięki najnowszym
technologiom medycznym - bez potrzeby przemieszczania się, pojawia się kwestia oceny prawnej umowy
zawieranej z nim przez przedsiębiorcę (świadczącego
usługi medyczne) na odległość, bez obecności obu
Stron. Ograniczony zakres niniejszego opracowania nie pozwala na wyczerpujące odniesienie się do
powyższej problematyki. Konieczne staje się zatem
wydzielenie wybranych zagadnień mieszczących się
w tak zakreślonym obszarze. Takim zagadnieniem,
prezentowanym w niniejszym opracowaniu, jest właśnie ocena prawna umowy zawieranej na odległość pomiędzy przedsiębiorcą świadczącym usługi medyczne
a konsumentem. Zastrzega się jednocześnie, że tylko
sygnalizacyjnie odnosi się ono do kwestii realizacji
umowy o świadczenie usługi medycznej drogą elektroniczną.
2. Prawo konsumenckie, mające na celu ochronę konsumentów, uznawanych za słabszą i gorzej zorientowaną w swych prawach i faktycznych możliwościach
stronę obrotu prawnego, jest jednym z bardziej rozbudowanych obszarów reglamentacyjnych w ramach
prawa Unii Europejskiej. W szczególności – z uwagi
na przedmiot opracowania i jego „okolice” – należy
przywołać tutaj następujące dyrektywy Parlamentu
Europejskiego i Rady:
–dyrektywę 97/7/WE z dn. 20 maja 1997 r. w sprawie ochrony konsumentów w przypadku umów
zawieranych na odległość, zwaną dalej: „dyrektywą
97/7/WE”[2],
–dyrektywę 2000/31/WE z dn. 8 czerwca 2000 r.
w sprawie niektórych aspektów prawnych usług
społeczeństwa informacyjnego, w szczególności
handlu elektronicznego w ramach rynku wewnętrznego (dyrektywa o handlu elektronicznym)
[3-5],
–dyrektywę 2002/58/WE z dn. 12 lipca 2002 r. dotycząca przetwarzania danych osobowych i ochrony
prywatności w sektorze łączności elektronicznej
(dyrektywa o prywatności i łączności elektronicznej) [6] a także dyrektywy Rady:
87
–93/13/EWG z dn. 5 kwietnia 1993 r. w sprawie
nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, zwaną dalej „dyrektywą 93/13/EWG” [7],
–85/374/EWG z dnia 25 lipca 1985 r. w sprawie
zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych
i administracyjnych państw członkowskich dotyczących odpowiedzialności za produkty wadliwe)
[8], zmienionej dyrektywą 1999/34/WE zwaną
dalej „dyrektywą 85/374/EWG” [9],
–85/577/EWG z dn. 20 grudnia 1985 r. w sprawie
ochrony konsumentów w odniesieniu do umów
zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa zwaną
dalej „dyrektywą 85/577/EWG” [10],
W ramach procesu dostosowawczego prawa polskiego
do prawa Unii Europejskiej, jeszcze przed akcesją,
zostają uchwalone:
–Ustawa z dn. 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych
praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za
szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny
[11], zwana dalej „Ustawą”, wdrażająca dyrektywy: 93/13/EWG, 85/374/EWG, 85/577/EWG
oraz 97/7/WE;
–Ustawa z dn. 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług
drogą elektroniczną [12], zwana dalej „Usude”,
implementująca dyrektywę o handlu elektronicznym.
3. Ustawa zawiera definicję umowy zawieranej na
odległość. Stosownie do jej art. 6 ust. 1 umowy zawierane z konsumentem bez jednoczesnej obecności obu
stron, przy wykorzystaniu środków porozumiewania
się na odległość, w szczególności drukowanego lub
elektronicznego formularza zamówienia niezaadresowanego lub zaadresowanego, listu seryjnego w postaci drukowanej lub elektronicznej, reklamy prasowej
z wydrukowanym formularzem zamówienia, reklamy
w postaci elektronicznej, katalogu, telefonu, telefaksu,
radia, telewizji, automatycznego urządzenia wywołującego, wizjofonu, wideotekstu, poczty elektronicznej
lub innych środków komunikacji elektronicznej w rozumieniu Usude, są umowami na odległość, jeżeli
kontrahentem konsumenta jest przedsiębiorca, który
w taki sposób zorganizował swoją działalność 3/.
W świetle powyższego zatem umową zawieraną
na odległość jest tylko taka umowa, która spełnia
następujące wymogi:
–strony zawierające umowę mają status prawny
odpowiednio przedsiębiorcy i konsumenta [13],
Zob. oferta multimedialnego serwisu „Tinnitus”, zamieszczona na
stronie www.telezdrowie.pl
3/
Należy zaznaczyć, że przepisów Ustawy dot. umów zawieranych na
odległość nie stosuje się do umów wymienionych w jej art. 16 ust. 1;
niektóre z nich nie mają zastosowania w przypadkach określonych
w art. 16 ust.2 Ustawy. Nie wymieniono tam jednak umów dot.
świadczenia usług medycznych.
2/
88
–przedsiębiorca w określony w Ustawie sposób
zorganizował swoją działalność, tj. wykorzystując
środki porozumiewania się na odległość,
–zawarcie umowy dochodzi do skutku bez jednoczesnej obecności obu Stron,
–strony, by zawrzeć umowę, wykorzystują środki
porozumiewania się na odległość, w szczególności
środki komunikacji elektronicznej.
Ustawodawca nie wyjaśnia znaczenia pojęć
„konsument” i „przedsiębiorca”. Obu tych definicji należy szukać zatem w przepisach Ustawy z dn.
23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny [14], a to z uwagi
na jej – z założenia – uniwersalny charakter 4/. I tak
w świetle art. 221 K.c. za konsumenta uważa się osobę
fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej
bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Stosownie natomiast do art. 431 K.c. przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka
organizacyjna, o której mowa w art. 331 § 1 K.c.,
prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. W literaturze podkreśla się, że
kryterium wyróżniające ma charakter funkcjonalny,
a jest nim rodzaj aktywności czy to gospodarczy czy
to zawodowy [15]. Nie do końca jasna jest przy tym
druga z podanych wyżej przesłanek konstytuujących
umowę zawieraną na odległość na podstawie Ustawy.
I tak X. Konarski podaje, że „warunkiem zastosowania
ustawy o ochronie niektórych praw konsumentów jest
zorganizowanie sobie przez przedsiębiorcę działalności w ten sposób, że sprzedaż na odległość jest zasadą
działania przedsiębiorstwa”[13]. Ustawa zatem – zdaniem tego Autora – nie będzie mieć zastosowania do
sytuacji okazjonalnego (incydentalnego) korzystania
ze środków komunikowania się na odległość [5,13].
4/
Godzi się zauważyć, że podane w opracowaniu definicje „przedsiębiorcy” i „konsumenta” odpowiadają znaczeniu, jakie obecnie nadaje
im K.c., a nie znaczeniu, w jakim występowały one w dacie wejścia
w życie Ustawy. I tak w szczególności Ustawa wprowadzała do K.c.
pojęcie konsumenta znacznie odbiegające od obecnego, przyjmując,
że status taki ma każda osoba, zawierająca umowę z przedsiębiorcą
w celu bezpośrednio nie związanym z działalnością gospodarczą;
ta pierwotna definicja nie ograniczała tego pojęcia zatem tylko do
osób fizycznych (choć większość dyrektyw unijnych łączy pojęcie
konsumenta właśnie z osobą fizyczną), rozciągając ochronę także na
osoby prawne, zawierające umowę w celu bezpośrednio nie związanym
z działalnością gospodarczą. O transformacji pojęcia „konsument”
w prawie polskim, jak również znaczeniu, jakie nadają mu poszczególne dyrektywy Unii Europejskiej patrz szerzej: M. Pecyna, Komentarz
do art. 22(1) kodeksu cywilnego (Dz.U.64.16.93), [w:] M. Olczyk,
M. Pecyna, Komentarz do niektórych przepisów kodeksu cywilnego,
zmienionych ustawą z dnia 14 lutego 2003 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.03.49.408), Lex
Prestige, akt. tygod.24/2007.; patrz też E. Łętowska, op. cit., s. 35
i nast. Pojęcie przedsiębiorcy z kolei w wymiarze uniwersalnym (w
dacie wejścia w życie Ustawy było ono bowiem definiowane w różnych
aktach prawnych, np. w ustawie z dn. 19 listopada 1999 r. Prawo
działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 101, poz. 1178 ze zm. – dla
potrzeb tej ustawy) zostało wprowadzone do K.c. dopiero ustawą z dn.
14 lutego 2003 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych
innych ustaw (Dz.U. Nr 49, poz. 408).
Probl Hig Epidemiol 2009, 90(1): 86-91
A. Stosio podkreśla z kolei, że nie jest „konieczne, by
zawieranie umów na odległość było jedynym sposobem, jakim przedsiębiorca się posługuje w kontaktach
z konsumentami” [5]. E. Łętowska zaś wskazuje na
wątpliwości, jakie wiążą się z „pierwowzorem” art. 6
ust.1 Ustawy, a to art. 2.1 dyrektywy 97/7/WE. Umowa zawierana na odległość” w świetle ww. dyrektywy
oznacza bowiem każdą umowę dotycząca towarów
lub usług zawartą między konsumentem i dostawcą
w ramach systemu sprzedaży lub świadczenia usług na
odległość, zorganizowanego przez dostawcę, który do
celów umowy wykorzystuje wyłącznie jeden lub kilka
środków porozumiewania się na odległość do momentu zawarcia umowy włącznie. „Czy w takim przypadku
– zapytuje E. Łętowska – następuje wykluczenie spod
jej reżimu rzemieślnika, który przyjmuje zlecenia zarówno telefonicznie, jak i w inny sposób”[1]. Autorka
wyraża swą wątpliwość w tym zakresie, podkreślając
nadto, że „sprawa zakresu zastosowania dyrektywy
[97/7/WE – L.W.] w ogólności jest sporna, zwłaszcza
zaś w odniesieniu do umów zawieranych przy wykorzystaniu marketingu bezpośredniego” [1].
Pytanie zadane przez E. Łętowską nie jest bezprzedmiotowe również na gruncie Ustawy, zwłaszcza
zaś w kontekście wykonywania przez niektóre grupy
zawodowe świadczące usługi medyczne (np. lekarzy
rodzinnych wykonujących wolny zawód) świadczeń
zamawianych „na telefon”. Nie rozstrzygając powyższego problemu, należy jednak zauważyć, że wobec
ochronnej roli przepisów Ustawy w odniesieniu do
konsumentów, a i uwikłanie aksjologiczne tej regulacji
prawnej, wydaje się usprawiedliwiona i prawdopodobna tendencja do obejmowania jej zakresem raczej
szerszego aniżeli węższego kręgu umów zawieranych
z konsumentem na odległość, tj. bez obecności obu
stron.
Godzi się podkreślić, że zakres przedmiotowy
Ustawy obejmuje umowy zawarte bez obecności obu
stron, za pośrednictwem środków porozumiewania
się na odległość. Przykładowy katalog takich środków
Ustawodawca określił ujmując w nim m.in. telefon,
telefax, pocztę elektroniczną, wydrukowany formularz zamówienia, a także wszelkie środki komunikacji
elektronicznej uznane za takie przez Usude. Dla
kwalifikacji prawnej umowy jako umowy zawartej na
odległość nie ma zatem znaczenia sposób jej wykonania (tj. czy przebiega on dalej bez obecności obu stron,
np. on-line, czy też w ramach wzajemnego kontaktu);
okoliczność ta nie jest jednak indyferentna prawnie
w świetle Usude.
Mając na uwadze ochronę konsumenta, Ustawodawca wymaga, by propozycja zawarcia umowy na
odległość w postaci oferty, zaproszenia do składania
ofert lub zamówień albo do podjęcia rokowań zawierała zrozumiałą informację o zamiarze zawarcia umowy
Wengler L, Popowski P. Zawieranie umów o świadczenie usług medycznych z konsumentami na odległość ...
przez tego, kto ją składa. Posłużenie się telefonem,
wizjofonem, telefaksem, pocztą elektroniczną, automatycznym urządzeniem wywołującym lub innym
środkiem komunikacji elektronicznej w celu złożenia
propozycji zawarcia umowy może – w świetle Ustawy
- nastąpić wyłącznie za uprzednią zgodą konsumenta
(opcja opt-in). W tym miejscu można zauważyć, że
zgodnie z art. 384 § 4 K.c. jeżeli jedna ze stron posługuje się wzorcem umowy w postaci elektronicznej,
powinna udostępnić go drugiej stronie przed zawarciem umowy w taki sposób, aby mogła ona wzorzec ten
przechowywać i odtwarzać w zwykłym toku czynności
[21].
Co więcej posłużenie się środkami porozumiewania na odległość w celu złożenia propozycji zawarcia
umowy nie może odbywać się na koszt konsumenta.
W art. 7 ust.1 Ustawy konsumentowi, który zawarł
umowę na odległość, przyznaje się prawo odstąpienia
od niej i to bez podania przyczyny, poprzez złożenie
stosownego oświadczenia woli na piśmie w terminie
dziesięciu dni, liczy się od dnia wydania rzeczy, a gdy
umowa dotyczy świadczenia usługi – od dnia jej zawarcia. W przypadku zaniedbania przez przedsiębiorcę
obowiązku potwierdzenia pewnych, wymaganych
w przypadku tej kategorii umów, informacji, o czym
dalej, termin, w którym konsument może odstąpić
od umowy, wynosi aż trzy miesiące i liczy się od dnia
wydania rzeczy, a gdy umowa dotyczy świadczenia
usługi – od dnia jej zawarcia. Jeżeli jednak konsument po rozpoczęciu biegu tego terminu otrzyma
powyższe potwierdzenie, termin ulega skróceniu do
dziesięciu dni od tej daty. Termin ten jest zachowany
w świetle Ustawy, jeżeli przed jego upływem dojdzie
do wysłania pisma zawierającego takie oświadczenie.
Ustawodawca opisuje skutki prawne wykonania
prawa odstąpienia do umowy zawartej na odległość.
I tak w szczególności w przypadku odstąpienia od
umowy jest ona uważana za niezawartą, a konsument
jest zwolniony z wszelkich zobowiązań. To, co strony
świadczyły, ulega zwrotowi w stanie niezmienionym,
chyba że zmiana była konieczna w granicach zwykłego
zarządu. Zwrot powinien nastąpić niezwłocznie, nie
później niż w terminie czternastu dni. Jeżeli konsument dokonał jakichkolwiek przedpłat, należą się od
nich odsetki ustawowe od daty dokonania przedpłaty.
By nie utrudniać konsumentowi prawa do odstąpienia
od umowy czy szerzej, by nie czynić go iluzorycznym,
Ustawodawca wprowadza do Ustawy postanowienie
o niedopuszczalności zastrzeżenia przez przedsiębiorcę, że konsumentowi wolno odstąpić od umowy
za zapłatą oznaczonej sumy (odstępne). Oznacza to,
że ewentualne postanowienie o obowiązku zapłaty
odstępnego w takiej sytuacji jest po prostu nieważne, a co za tym idzie nie wiąże konsumenta [17].
W niektórych sytuacjach jednak, o ile strony umowy
89
zawartej na odległość nie postanowią inaczej, prawo
odstąpienia od umowy nie przysługuje konsumentowi
(art. 10 ust. 3 Ustawy). W szczególności należy podkreślić, że prawa takiego nie ma on w przypadku:
–świadczenia usług rozpoczętego, za zgodą konsumenta, przed upływem terminu 10 dni od dnia
zawarcia umowy;
–świadczeń o właściwościach określonych przez
konsumenta w złożonym przez niego zamówieniu
lub ściśle związanych z jego osobą,
–świadczeń, które z uwagi na ich charakter nie mogą
zostać zwrócone.
Wydaje się, że każde z ww. wyłączeń, w określonych okolicznościach, może mieć zastosowanie do
świadczenia usług medycznych.
Ustawodawca nakłada na przedsiębiorcę zawierającego umowę na odległość rozbudowany obowiązek
sformułowania w sposób jednoznaczny, zrozumiały
i łatwy do odczytania, informacji o określonej treści.
I tak stosownie do art. 9 ust. 1 Ustawy konsument
powinien być poinformowany, przy użyciu środka porozumiewania się na odległość, i to najpóźniej w chwili
złożenia mu propozycji zawarcia umowy, o:
1. imieniu i nazwisku (nazwie), adresie zamieszkania (siedziby) przedsiębiorcy oraz organie,
który zarejestrował działalność gospodarczą
przedsiębiorcy, a także numerze, pod którym
przedsiębiorca został zarejestrowany,
2. istotnych właściwościach świadczenia i jego przedmiotu,
3. cenie lub wynagrodzeniu obejmujących wszystkie
ich składniki, a w szczególności cła i podatki,
4. zasadach zapłaty ceny lub wynagrodzenia,
5. kosztach oraz terminie i sposobie dostawy,
6. prawie odstąpienia od umowy w terminie dziesięciu dni, ze wskazaniem wyjątków, które opisanych
w art. 10 ust. 3 Ustawy,
7. kosztach wynikających z korzystania ze środków
porozumiewania się na odległość, jeżeli są one
skalkulowane inaczej niż wedle normalnej taryfy,
8. terminie, w jakim oferta lub informacja o cenie
albo wynagrodzeniu mają charakter wiążący,
9. minimalnym okresie, na jaki ma być zawarta
umowa o świadczenia ciągłe lub okresowe,
10.miejscu i sposobie składania reklamacji,
11.o prawie wypowiedzenia umowy; jeżeli bowiem
czas trwania umowy nie jest oznaczony, każda
ze stron może ją wypowiedzieć bez wskazania
przyczyn, z zachowaniem terminu miesięcznego,
chyba że strony zastrzegły krótszy termin wypowiedzenia; należy przy tym pamiętać, że umowę
zawartą na czas dłuższy niż rok poczytuje się po
upływie tego terminu za zawartą na czas nieoznaczony.
90
Przedsiębiorca jest nadto zobowiązany do potwierdzenia konsumentowi na piśmie tak zredagowanej informacji i to najpóźniej w momencie rozpoczęcia
spełniania świadczenia. Obowiązek ten nie dotyczy
jednorazowych świadczeń, które same są spełniane
przy użyciu środków porozumiewania się na odległość
i za które rachunek wystawia osoba fizyczna lub prawna, która w ramach swojego przedsiębiorstwa udostępnia co najmniej jeden środek porozumiewania się na
odległość, dostępny dla konsumenta i przedsiębiorcy
(operator środków porozumiewania się), z wyjątkiem
jednak informacji o imieniu i nazwisku (nazwie),
adresie zamieszkania (siedziby) przedsiębiorcy oraz
organie, który zarejestrował działalność gospodarczą
przedsiębiorcy, a także numerze, pod którym przedsiębiorca został zarejestrowany.
4. Nie można wykluczyć takiej sytuacji, w której nie
tylko zawarcie umowy o świadczenie usługi medycznej, ale i jej wykonanie, następuje bez obecności obu
stron. Jeżeli przy tym wykonanie takiej usługi odbywa
się przez wysyłanie i odbieranie danych za pomocą
systemów teleinformatycznych, na indywidualne
żądanie usługobiorcy (bez jednoczesnej obecności
stron), a dane te są transmitowane za pośrednictwem
sieci publicznych w rozumieniu ustawy z dn. 21 lipca
2000 r. - Prawo telekomunikacyjne, to wówczas mamy
do czynienia ze świadczeniem usługi drogą elektroniczną w rozumieniu Usude. Należy podkreślić, że
kwalifikacja umowy zawieranej na odległość w rozumieniu Ustawy jako umowy o świadczenie usługi
w drodze elektronicznej w świetle Usude stawia przed
usługodawcą dodatkowe wymagania. W literaturze
zauważa się przy tym istotne różnice pomiędzy kwalifikację umowy jako wyłącznie umowy zawieranej
na odległość a ustaleniem, iż ma ona również cechy
umowy o świadczenie usługi drogą elektroniczną.
X. Konarski wymienia w szczególności następuje
ich rodzaje:
–umowa zawierana na odległość dotyczy wyłącznie
relacji konsument-przedsiębiorca, podczas gdy
umowa o świadczenie usługi drogą elektroniczną
obejmuje również obrót obustronnie profesjonalny,
oraz obrót obustronnie konsumencki”
–warunkiem zastosowania Ustawy jest to, by sprzedaż na odległość stanowiła zasadę funkcjonowania
przedsiębiorcy, podczas gdy taki wymóg nie jest
stawiany w Usude [13].
Jeżeli umowa zawarta na odległość jest nadto umową realizowaną w drodze elektronicznej w rozumieniu
Usude, to wówczas usługodawca (tj. osoba fizyczna,
osoba prawna albo jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, która prowadząc, chociażby
ubocznie, działalność zarobkową lub zawodową świadczy usługi drogą elektroniczną) jest zobowiązany do:
Probl Hig Epidemiol 2009, 90(1): 86-91
–podania, w sposób wyraźny, jednoznaczny i bezpośrednio dostępny poprzez system teleinformatyczny, którym posługuje się usługobiorca (tj. osoba fizyczna, osoba prawna albo jednostka organizacyjna
nieposiadająca osobowości prawnej, która korzysta
z usługi świadczonej drogą elektroniczną) ściśle
określonych w Usude danych, a to takich jak:
–adresów elektronicznych,
–imienia, nazwiska, miejsca zamieszkania, adresu
albo nazwy lub firmy oraz siedziby i adresu; jeżeli
usługodawcą jest przedsiębiorca winien podać on
również informacje dotyczące właściwego zezwolenia i organu zezwalającego, w razie gdy świadczenie
usługi wymaga, na podstawie odrębnych przepisów,
takiego zezwolenia; jeżeli przy tym usługodawcą
jest osoba fizyczna, której prawo do wykonywania
zawodu jest uzależnione od spełnienia określonych
w odrębnych ustawach wymagań winien on nadto
podać:
1.w przypadku ustanowienia pełnomocnika, jego
imię, nazwisko, miejsce zamieszkania i adres
albo jego nazwę lub firmę oraz siedzibę i adres,
2.samorząd zawodowy, do którego należy,
3.tytuł zawodowy, którego używa, oraz państwo,
w którym został on przyznany,
4.numer w rejestrze publicznym, do którego jest
wpisany wraz ze wskazaniem nazwy rejestru
i organu prowadzącego rejestr,
5.informację o istnieniu właściwych dla danego
zawodu zasad etyki zawodowej oraz o sposobie
dostępu do tych zasad.
Usługodawca jest obowiązany zapewnić usługobiorcy dostęp do aktualnej informacji o:
1. szczególnych zagrożeniach związanych z korzystaniem z usługi świadczonej drogą elektroniczną,
2. funkcji i celu oprogramowania lub danych niebędących składnikiem treści usługi, wprowadzanych
przez usługodawcę do systemu teleinformatycznego, którym posługuje się usługobiorca (art. 6
Usude).
Niezależnie od powyższych obowiązków usługodawca:
–określa regulamin świadczenia usług drogą elektroniczną,
–nieodpłatnie udostępnia usługobiorcy regulamin
przed zawarciem umowy o świadczenie takich
usług, a także – na jego żądanie – w taki sposób,
który umożliwia pozyskanie, odtwarzanie i usługobiorca.
Usude określa również wymogi, jakim winien
odpowiadać regulamin. W szczególności usługodawca jest zobowiązany do zawarcia w nim postanowień
określających:
Wengler L, Popowski P. Zawieranie umów o świadczenie usług medycznych z konsumentami na odległość ...
–rodzaje i zakres usług świadczonych drogą elektroniczną,
–warunki świadczenia usług drogą elektroniczną,
w tym:
a.wymagania techniczne niezbędne do współpracy z systemem teleinformatycznym, którym
posługuje się usługodawca,
b.zakaz dostarczania przez usługobiorcę treści
o charakterze bezprawnym,
– warunki zawierania i rozwiązywania umów
o świadczenie usług drogą elektroniczną,
– tryb postępowania reklamacyjnego
91
5. Opracowanie niniejsze sygnalizuje wyłącznie
skomplikowane zagadnienia związane z zawieraniem
umowy na odległość. Jego celem jest zwrócenie uwagi
podmiotów świadczących usługi medyczne czy to
w charakterze przedsiębiorców w rozumieniu Ustawy
czy usługodawców w świetle Usude na obowiązki,
które wiążą się z zakwalifikowaniem, zawartej przez
nich umowy w ramach umowy o świadczenie umowy
na odległość czy (lub i) umowy o świadczenie usług
drogą elektroniczną.
Piśmiennictwo / References
1. Łętowska E. Prawo umów konsumenckich. Beck, Warszawa
1999: 440-441.
2. Dyrektywa 97/7/WE z dn. 20 maja 1997 r. w sprawie ochrony
konsumentów w przypadku umów zawieranych na odległość,
Dz.U. UE.L.97.144.19. Dz.U.UE-sp.15-3-319.
3. Dyrektywa 2000/31/WE z dn. 8 czerwca 2000 r. w sprawie
niektórych aspektów prawnych usług społeczeństwa
informacyjnego, w szczególności handlu elektronicznego
w ramach rynku wewnętrznego. Dz.U. UE.L.00.178.1.
4. Kot D. Dyrektywa Unii Europejskiej o handlu elektronicznym
i jej implikacje. Kwart Praw Prywat 2001, 1.
5. Stosio A. Umowy zawierane przez Internet. ABC, Warszawa
2002.
6. Dyrektywa 2002/58/WE z dn. 12 lipca 2002 r. dotycząca
przetwarzania danych osobowych i ochrony prywatności
w sektorze łączności elektronicznej (dyrektywa o prywatności
i łączności elektronicznej). Dz.U.UE.L.02.201.37. Dz.U.UEsp.13-29-514.
7. Dyrektywa 93/13/EWG z dn. 5 kwietnia 1993 r. w sprawie
nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich.
Dz.U.UE.L.93.95.29, Dz.U.UE-sp.15-2-288.
8. Dyrektywa 85/374/EWG z dnia 25 lipca 1985 r. w sprawie
zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych
i administracyjnych państw członkowskich dotyczących
odpowiedzialności za produkty wadliwe. Dz.Urz. WE L 210
z 7.08.1985.
9. Dyrektywa 1999/34/WE 85/374/EWG zmieniająca
Dyrektywę z dnia 25 lipca 1985 r. w sprawie zbliżenia
przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych
państw członkowskich dotyczących odpowiedzialności za
produkty wadliwe. Dz. Urz. WE L 141 z 4.06.1999.
10. Dyrektywa 85/577/EWG z dn. 20 grudnia 1985 r. w sprawie
ochrony konsumentów w odniesieniu do umów zawieranych
poza lokalem przedsiębiorstwa. Dz.U.UE.L.85.372.31.
Dz.U.UE-sp.15-1-262.
11. Ustawa z dn. 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych
praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę
wyrządzoną przez produkt niebezpieczny. Dz.U. nr 22, poz.
271 ze zm.
12. Ustawa z dn. 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą
elektroniczną. Dz.U. nr 144, poz. 1204 ze zm.
13. Konarski X. Komentarz do ustawy o świadczeniu usług drogą
elektroniczną. Difin, Warszawa 2004: 72.
14. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny. Dz.U. nr
16, poz. 93 ze zm.
15. Bednarek M. [w:] System prawa prywatnego. Prawo
zobowiązań – część ogólna. Tom 5. Łętowska E (red). Beck,
Warszawa 2006: 575.
16. Szczurowski T. Udostępnianie wzorca umowy w postaci
elektronicznej. Prz Praw Handl 2005, 7: 36.
17. Jagielska M. Umowy zawierane poza lokalem przedsiębiorstwa
i na odległość. Monitor Prawniczy 2000, 9: 559.