pf a. impf (1) - Słownik polszczyzny XVI wieku

Słownik polszczyzny XVI wieku - wersja elektroniczna
hasło: ROZTAJAĆ (stan na dzień: 27-09-2015)
www.spxvi.edu.pl
strona 1/1
ROZTAJAĆ (10) vb pf i impf
pf (6), impf (3), pf a. impf (1); pf [w tym: fut (3), praet (2), imp] BierEz, HistAl F3v, LatHar (2),
CiekPotr, SkarKaz; impf [zawsze: praes] FalZioł, BielKron (2).
roztajać (8), rozstajać (2); roztajać BierEz, FalZioł, HistAl (2), BielKron (2), CiekPotr, SkarKaz;
rozstajać LatHar (2).roſ- (7), roz- (1); rozſ- (2).
o prawdopodobnie jasne (tak w roz-); pierwsze a jasne.
praes i fut [1 sg roztajåm.] ◊ 3 sg roztaje (6). ◊ 1 pl rozstajem (1). ◊ praet 3 sg m roztajåł (1). f
roztajała (1). ◊ imp 3 sg niech roztaje (1).
Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI w. (jeden z niżej notowanych przykładów).
I. Intransit. Rozmarznąć (rozmarzać) (9) : Ale kiedy więc roſtáiał [wąż]/ Dopiero cżłowieká kąſał
BierEz M3.
Przen (1) :
W połączeniu szeregowym (1): Niech ſię ná táką miłość twoię [moje serce] ſkruſzy/ roſpuśći y roſtáie
[możliwa też lekcja: się roztaje]. SkarKaz 161b.
Fraza: »serce się roztaje« (1): SkarKaz 161b cf W połączeniu szeregowym.
1. O lodzie, śniegu: (s)topnieć (7) : Tá rzeká [...] cżáſu zimy iteż wioſny przez wſzyſtkę noc zámárzła
ſtoi/ ále po ránu gdy ſlońce zágrzewa roztáie [dissolvitur] HistAl F, F3v; Dzieli ią [Azję] też od
pułnocy tenże Oceanus Scitykus/ y niegdzie morze lodowáte/ ktore dla wielkiego źimná nigdy nie
roſtáie. BielKron 263v, 461; On ſłowo rzecże/ á wnet wſzytko rozſtáie: wienie Duch iego/ á płynąć
pocżną wody [Vulg Ps 147/18]. LatHar 383; [Glosy III nr 102/58; Roztáyam/ Liquesco, diffluo.
Volck Yyyv].
[Fraza: »lod roztaje«: Coż może być pięknieyſzego [...] nád Pográniczne kráie/ Kędy ſkoro lod
roztáie/ Vyźrzyſz pola nieprzeyźrzáne/ Młodą trawą przyodziáne. CzahRzeczy L4v.]
Przen (2) : ſłowne ſłużby [tj. słowne obietnice], może bydź, że iáko Wodá mrozem vięta, álbo śnieg
od wiátru W zamieci podniesiony [...] Iákoby źimie potrwa; ále záś ná wioſnę Roſtáie. CiekPotr 51.
Zwrot: »rozstajać jako lod i śnieg« (1): rozſtáiem iáko lod y śnieg źiemſki/ zwiędniem iáko płod
niedonoſzony LatHar 638.
II. Transit. Rozrzedzać coś zgęstniałego [co] (1) : Też macicze cżyſci [wodka miętczana] pita/ mleko
s ſiadłe w pierſiach roſtaie FalZioł II 8b.
Synonimy: I.1. płynąć, rozciec się, rozciekać się, rozpuszczać się, rozpuścić się, stopnieć, topnieć.
Formacje współrdzenne cf TAJAĆ.
Cf ROZTAJAŁY
ALKa