PDF 8-23

Innowacje w Pielęgniarstwie i Naukach o Zdrowiu
2(1)/2016
ISSN: 2451-1846
DOI: http://dx.doi.org/10.21784/IwP.2016.007
Dorota Kochman1,2, Leokadia Rezmerska1, Anna Nowak3
1 Instytut
Nauk o Zdrowiu, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa we Włocławku
Zakład Pielęgniarstwa, Instytut Nauk o Zdrowiu, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa
w Płocku,
3 Wojewódzki Szpital Zespolony w Koninie, NZOZ Słupca
2
Wybrane problemy w procesie adaptacji
dziecka w wieku 0 – 6 lat do pobytu
w szpitalu
Selected problems in the adaptation process of children aged
0 - 6 years for the stay in hospital
Streszczenie
Wstęp. Dla dziecka w wieku 0 – 6 lat przyjęcie w oddział oraz dalsza hospitalizacja jest bardzo trudnym rodzajem doświadczenia. Łączy się ona z pojawieniem trudności adaptacyjnych do nowego środowiska oraz obcych ludzi.
Zadaniem personelu pielęgniarskiego, w połączeniu z rodzicami, jest jak
największe zniwelowanie powstałego stresu, aby zapewnić dziecku komfort
psychiczny i jak najszybsze zakończenie leczenia, bez pozostawiania traumatycznych śladów w psychice dziecka.
Celem pracy była analiza wybranych problemów w procesie adaptacji
dziecka do pobytu w szpitalu.
Materiał i metody. W badaniu wykorzystano metodę sondażu diagnostycznego. Zastosowano technikę ankietową, a narzędziem był kwestionariusz
ankiety. W badaniu udział wzięły dwie grupy: 100 rodziców dzieci w wieku
0-6 lat, które były hospitalizowane oraz personel pielęgniarski pracujący na
oddziałach dziecięcych w liczbie 60.
Wyniki. Około 98% pracowników oraz 27% rodziców stwierdziło problemy
adaptacyjne dzieci przy przyjęciu w oddział. W obu grupach najczęściej występującą trudnością był płacz, odpowiednio 98,31% i 87%. 100% personelu
stwierdziło, że obecność rodziców ma pozytywny wpływ na przezwyciężenie
trudności adaptacyjnych dziecka. Wykazano brak zależności między poziomem wykształcenia, a postawą personelu pielęgniarskiego wobec rodziców
i ich dzieci.
Wnioski. Najczęstszymi trudnościami adaptacyjnymi u hospitalizowanych
dzieci są płacz, niepokój i krzyk. Obecność rodziców oraz odpowiednia opieka pielęgniarska może pozytywnie wpływać na przezwyciężenie trudności
adaptacyjnych u dziecka. Wykształcenie nie wpływa na postawę personelu
wobec dzieci i ich rodziców.
Abstract
Introduction. For a child of up to 6 years of age, admission to the ward, as
well as further hospitalization, is a very difficult kind of experience. It is connected with the appearance of adaptation difficulties to a new environment
and strangers. The Nursing staff’s task, with cooperation with parents, is the
largest possible reduction of stress in children to guarantee the child mental
comfort as well as the quickest possible completion of treatment, without
leaving traumatic marks in children’s psyche.
Aim. The main purpose of the study was to analysis of selected problems in
process of child’s adaptation to hospitalization period.
Material and Methods. The diagnostic survey method was applied in the
research, The survey technique was applied, the survey questionnaire being
the tool. Two groups were included in the survey: a hundred parents of the
hospitalized children aged 0-6, and 60 members of the nursing personnel
from children’s wards.
Results. About 98% of employees and 27% of parents noticed adaptation
problems of the children at hospital admission. In both groups, cry was the
most frequent difficulty that appeared, 98,31% and 87% respectively. 100%
of the staff claimed, that parents’ presence had a positive influence to overcome child’s adaptation difficulties. It has been proved, that there is no rela-
tionship between the level of education, and the nursing personnel’s attitude
towards parents and their children.
Conclusions. The most frequent adaptation difficulties of hospitalized children are: cry, anxiety and scream. The presence of parents and the proper
nurse’s care, can have a positive effect overcoming child’s adaptation problems. Education does not influence staff’s attitude towards children and their
parents.
Słowa klucze: trudności adaptacyjne, dzieci, pielęgniarstwo
Keywords: adaptation difficulties, children, nursing
Wstęp
Szpital w odróżnieniu od środowiska domowego jest dla
dziecka nowym i całkiem obcym środowiskiem sztucznym. Zaburza
poczucie bezpieczeństwa i ogranicza zaspokajanie potrzeb typowych
dla dziecka w wieku 0-6 lat. Dziecku choremu trudno jest zrozumieć
nową sytuację, w której skazany jest na lęk ból i cierpienie a niekiedy
i samotność. Pobyt w szpitalu często kojarzy się małemu pacjentowi
z pewnego rodzaju karą, brakiem akceptacji zrozumienia a niekiedy
odrzuceniem. Wymaga przyjęcia określonych rygorów, poddania się
wielu przykrym zabiegom a często nawet bezwzględnemu leżeniu.
Istota adaptacji w ujęciu psychologicznym
Adaptację definiuje się jako „dostosowanie zachowania się do
zmienności środowiska. Często przez dobre przystosowanie danej
osoby rozumie się realistyczne podejście do własnych problemów,
równowagę wewnętrzną, właściwą samoocenę, rozwiązywanie konfliktowych sytuacji w sposób możliwie najbardziej realny bez stałego
uruchamiania mechanizmów obronnych”[1].
Zdaniem Chwesiuk dziecko podlegające prawidłowym procesom adaptacji, po krótkim okresie ostrożnego wchodzenia w nowe
środowisko, zaczyna zachowywać się naturalnie w typowy dla siebie
sposób. Potrafi dostosować się do wymogów środowiska, ale jedno-
cześnie próbuje na miarę swoich możliwości i potrzeb, aktywnie oddziaływać na otaczającą go rzeczywistość. W świetle istniejącej wiedzy pedagogicznej, prawdopodobieństwo zaburzeń procesów przystosowawczych wzrasta w miarę kumulowania się niekorzystnych
czynników o charakterze biopsychicznym i socjokulturowym. Należą
do nich między innymi: zaburzenia emocjonalne dzieci, zaburzenia
struktury rodziny, trudności w szkole, wadliwe postawy rodziców [2].
Przyczyny powstawania problemów adaptacyjnych u dzieci hospitalizowanych
Ograniczenie aktywności ruchowej u dziecka, szpitalna rutyna
oraz nuda narusza potrzebę dziecka - nieskrępowanego działania.
Szczególnie jej skutków doświadczają dzieci unieruchomione i przewlekle chore. W szpitalu brak jest nie tylko przestrzeni do zabawy,
ale i domowego klimatu. Ograniczona aktywność powoduje często złe
samopoczucie, apatię brak chęci poruszania się, czasem utratę apetytu, niekontrolowane wybuchy złości i zaburzenia snu. Z powodu braku aktywności myśli dziecka są wypełniane obrazami o treściach lękowych [3].
Jedną z przyczyn powstawania problemów adaptacyjnych
u dzieci hospitalizowanych może być już sam fakt wejścia w obce nieznane dziecku miejsce, pełne obcych ludzi, nowych zapachów i nieznanych doświadczeń. Między szóstym a ósmym miesiącem życia
dziecko uczy się rozpoznawać osoby mu bliskie i obce. Często właśnie
wtedy rodzice mają problem z tą fazą życia u dziecka, ponieważ przejawia się ona strachem przed osobami obcymi. Osoby z najbliższego
otoczenia dają mu poczucie bezpieczeństwa, oparcie i pewność siebie.
Dotyczy to również dzieci starszych. Przekraczając próg oddziału
dziecko traci to poczucie bezpieczeństwa widząc obce twarze. Najczęściej dotyczy to grupy dzieci w wieku 0-6 lat [4].
Dzieciom potrzeba czasu na oswojenie się z nowo zaistniałą
sytuacją. To one określają tempo zbliżania się do osób im nieznanych.
Jeśli zaś ta osoba (pielęgniarka) zachowuje dystans, wtedy dziecko
może w pewnym momencie przejąć inicjatywę: szuka kontaktu wzrokowego, uśmiecha się, próbuje zbliżyć się w zabawie lub w wolnej
chwili samo domaga się kontaktu fizycznego z personelem [4].
W sytuacji, gdy rodzic zmuszony jest opuścić dziecko i pozostawić je w sali szpitalnej, często zamyka się ono w sobie i kontakt
z nim jest utrudniony. Ale są też dzieci, które na rozstanie z rodzicami
reagują histerycznym płaczem, złością a nawet agresją. Buntują się
i w ten sposób okazują swoje emocje związane z pozostaniem w obcym miejscu. Zdarza się też, że mały pacjent popada w melancholię
a nawet w stany depresyjne. Unika kontaktu z pielęgniarką, personelem a nawet innymi dziećmi, zamyka się w sobie i sam chce sobie poradzić z uczuciem osamotnienia.
Najtrudniejsza jest sytuacja dziecka w wieku od około 18 miesiąca do
ok. 3-4 roku życia. Przywiązanie do matki jest wtedy bardzo egoistyczne, dziecko ufa jej bezgranicznie. Dzieci w tym okresie życia
najczęściej przejawiają takie trudności adaptacyjne jak apatia, agresja
napady złości a także niechęć do zabawy.
Starsze dzieci powyżej 4 roku życia są zdolne do oczekiwania
na powrót matki, rozumieją, że rozłąka z nią, mimo iż jest konieczna,
będzie krótkotrwała. Dziecko w tym okresie rozwojowym na ogół
dość dobrze znosi rozłąkę a kontakty z innymi dziećmi na oddziale
rekompensują chwilową nieobecność rodzica. Mogą także przejawiać
chwilowe okresy buntu, napady złości albo całkowitą rezygnację.
W przejawiających się trudnościach adaptacyjnych u dzieci
hospitalizowanych dostrzega się rolę czynnika psychicznego w całym
procesie leczenia jak i po jego zakończeniu. Choroba jest traktowana,
jako załamanie czynności adaptacyjnych. Zostaje zaburzona sfera
biologiczna, psychologiczna oraz emocjonalna dziecka. Współpraca
personelu z opiekunami dziecka jest warunkiem niezbędnym zarówno na etapie rozpoznania choroby jak i w dalszym leczeniu. Kontakt
rodziców znacznie ułatwia pielęgniarkom rozpoznanie sytuacji życiowej dziecka i znacznie ułatwia nawiązanie poprawnych relacji
z dzieckiem [4].
Celem pracy była analiza wybranych problemów w procesie
adaptacji dziecka do pobytu w szpitalu.
Materiał i metody
W badaniu wykorzystano metodę sondażu diagnostycznego.
Zastosowano technikę ankietową, opartą o narzędzie, jakim był kwestionariusz ankiety - dla rodziców dzieci hospitalizowanych składającą się z 16 pytań oraz ankietę dla personelu pielęgniarskiego z oddziałów dziecięcych, składającą się z 14 pytań. Do badania zależności
pomiędzy zmiennymi zastosowano test zgodności chi-kwadrat.
Badana grupa składała się z dwóch podgrup: pierwsza to rodzice
dzieci hospitalizowanych w wieku 0 – 6 lat, przyjmowanych w oddział
dziecięcy w liczbie 100 osób, druga to personel pielęgniarski pracujący na oddziale dziecięcym w liczbie 60 osób.
Personel pielęgniarski to osoby głównie w wieku 41-50 lat,
które stanowiły 56,66% całej grupy badanej. Kolejny pod względem
ilości przedział wiekowy, to osoby powyżej 50 roku życia, których
było 35%. Najmniej liczną grupę tworzyły kolejno, respondenci w
wieku 31-40 lat – 6,67% oraz 20-30 lat – 1,67%. Pod względem wykształcenia, personel pielęgniarski legitymował się głównie wykształceniem średnim (78,33% całej badanej grupy). Kolejna grupę stanowiły osoby z wykształceniem wyższym (licencjat– 16,67%), a najmniej liczną grupę stanowili respondenci z tytułem magistra – 5%.
Najwięcej personelu pielęgniarskiego - 50%, posiadało staż pracy
wyższy niż 25 lat. Kolejną grupę stanowiły osoby pracujące od 20 do
25 lat w zawodzie (28,33%). Najmniej osób biorących udział w badaniu pracowało krócej niż 5 lat, było ich 1,67%.
Wyniki
Opinie personelu
Pierwszą kwestią, jaką zainteresowano się w ramach badań
było sprawdzenie skali występowania trudności adaptacyjnych u hospitalizowanych dzieci - 98% personelu pielęgniarskiego stwierdziło
występowanie takich trudności. Wszystkie ankietowane pielęgniarki
(100%) potwierdziły, że obecność rodziców wpływa na lepszą adaptację dzieci do warunków szpitalnych. Większość, bo 98% badanych
uważa, że rodzice powinni przebywać ze swoim dzieckiem przez cały
okres pobytu w szpitalu, zaś 2% ankietowanych uważa, że powinni
oni być tylko w ciągu dnia.
Większość personelu pielęgniarskiego (95%) zachęca rodziców do pozostawania razem z dzieckiem podczas jego pobytu w szpitalu, 1,67% pielęgniarek nie zachęca rodziców, a 3,33% osób robi to
tylko czasami. O topografii oddziału oraz o zasadach bhp obowiązujących na oddziale informuje 95% personelu pielęgniarskiego, a 5%
robi to czasami. Z kolei 15% pielęgniarek uważa, że rodzice powinni
być obecni przy wykonywaniu badań inwazyjnych u dziecka, 37% jest
przeciwnego zdania, natomiast 48% respondentów twierdzi, że rodzice powinni być obecni tylko przy niektórych badaniach. Natomiast
47% personelu zawsze nagradza dzieci po wykonanym zabiegu, 51%
czyni to sporadycznie, a 2% nigdy.
Najczęściej występującymi trudnościami adaptacyjnymi
wśród hospitalizowanych dzieci, wskazywanymi przez pielęgniarki
były: płacz - 58%, niepokój - 45%, krzyk – 29% oraz napady złości
21%.
Trudności adaptacyjne występujące u dzieci
przyjmowanych w oddział
23,73%
35,59%
0%
1,69%;
16,50%
25,42%
98,31%
Płacz
Krzyk
Niepokój
Apatia
Agresja
Zaburzenia snu
Niechęć do zabawy
Moczenie nocne
Bunt
Napady złości
Rezygnacja
49,15%
16,50%
76,27%
8,47%
Rycina 1. Trudności
adaptacyjne występujące u dzieci przyjndzia psnl
Źródło: opracowanie własne
Ryc. 1. Trudności adaptacyjne występujące u dzieci przyjmowanych
w oddział w opinii personelu
Źródło: opracowanie własne
Aby zniwelować trudności adaptacyjne 95% personelu pielęgniarskiego rozmawia z dziećmi, 37,29% przytula je, 35,59% głaszcze, a 30,51% bierze na ręce.
Wszystkie pielęgniarki (100%) deklarują znajomość praw
dziecka, a 92% z nich informuje rodziców o tych prawach, zaś 8%
czyni to czasami.
Opinie rodziców
Znaczący odsetek badanych- 73% rodziców nie zaobserwowało żadnych trudności adaptacyjnych u dziecka podczas pobytu w szpitalu, natomiast 27% rodziców takie trudności rozpoznało. Z grupy
rodziców, których dzieci miały trudności adaptacyjne, 89% stwierdziło, że postawa personelu pielęgniarskiego może mieć wpływ na adaptację dziecka.
Najczęstszymi reakcjami towarzyszącymi przyjęciu dziecka
w oddział były: płacz 87%, krzyk 37% oraz niepokój 38%.
Reakcje dziecka towarzyszące przyjęciu w oddział
14%
8%
0%
4%
6%
Płacz
Krzyk
87%
38%
Napady złości
Bunt
Apatia
Rezygnacj a
Niepokój
1%
6%
7%
37%
Zaburzenia snu
Niechęć do z abawy
8%
Moczenie nocne
Agresja
Rycina 2. Najczęstsze reakcje towarzyszące przyjęciu dziecka w oddział
w opinii rodziców
Źródło: opracowanie własne
Z badania wynika, że 100% rodziców było obecnych przy
przyjmowaniu ich dzieci w oddział, w tym 96% z nich było obecnych
podczas całego pobytu ich dziecka w szpitalu, 4% przebywało sporadycznie. Żaden z rodziców nie pozostawił swojego dziecka samego.
O możliwości pobytu z dzieckiem w szpitalu podczas jego leczenia
zostało poinformowanych 92% ankietowanych, 6% rodziców podało,
że nie otrzymało takiej informacji, a 2% wskazało, że czasami tak czyniono.
O topografii oddziału i zasadach, jakie tutaj panują poinformowanych przez personel pielęgniarski było 79% rodziców, 21% nie
było zapoznane z nimi. Większość respondentów (85%) przebywało
wraz z dziećmi podczas badań inwazyjnych, 8% było nieobecnych,
a 7% uczestniczyło tylko przy niektórych badaniach. Według badanych 40% dzieci miało zapewniony dostęp do bawialni, 29% do świetlicy, 19% do telewizji, a 33% nie miało lub nie mogło korzystać z tego
rodzaju miejsc.
Jeśli chodzi o sposoby nawiązywania kontaktu z dzieckiem to
w opinii 84% rodziców pielęgniarki czyniły to poprzez rozmowę,
w ocenie 42% badanych poprzez głaskanie, a 15% respondentów
wskazało, że nosiły dzieci na rękach. Zdaniem większości badanych
(60%) pielęgniarki nagradzały dzieci po wykonaniu badania, 31%
twierdziło, że tego nie czyniły, a w opinii 9% - nagradzało sporadycznie.
Jeśli chodzi o zachowania wobec dzieci nieakceptowane przez
rodziców najczęściej wymieniano: 6% badanych- niedelikatność, 4%
badanych - zawstydzanie dziecka, a 2% respondentów straszenie
zastrzykami. W opinii 88% rodziców personel pielęgniarski nie wykonywał żadnych nieprawidłowych czynności wymienionych powyżej. Większość rodziców (52%) określiło stosunek pielęgniarek wobec dziecka jako życzliwy, 44% jako bardzo życzliwy, a 4% jako obojętny. Zdecydowana większość rodziców (80%) stwierdziła, że ich
dziecko miało zapewnione poczucie intymności, godności osobistej
oraz bezpieczeństwa, 19% badanych nie miało zdania na ten temat,
a 1% ankietowanych uznał, że nie zapewniono tego dziecku. Poinfor-
mowanych przez personel pielęgniarski o prawach dziecka było 52%
rodziców, a 79% z nich z nich zadeklarowało znajomość praw.
Badając zależności między wykształceniem personelu pielęgniarskiego, a jego zachowaniem i postawą wobec dzieci i ich rodziców przeprowadzono test zgodności chi-kwadrat, którego wyniki są następujące:
a. 2 = 9,39; 20,05;4=9,488; 2<20,05;4 => dane są niezależne,
tzn. wykształcenie pielęgniarek nie miało istotnego wpływu na postawę prezentowaną wobec rodziców towarzyszących dzieciom
podczas wykonywania badań inwazyjnych,
b. 2 = 1,369; 20,05;2 = 5,991; 2<20,05;2 => dane są niezależne,
tzn. wykształcenie pielęgniarek nie miało istotnego wpływu na sposób nagradzania dzieci po zabiegu,
c. 2 = 4,474; 20,05;6 = 12,592; 2<20,05;6 => dane są niezależne,
tzn. wykształcenie pielęgniarek nie miało istotnego wpływu na rodzaj czynności niwelujących trudności adaptacyjne u dzieci.
Dyskusja
Badaniem zostały objęte dwie grupy ankietowanych. Pierwsza
z nich to grupa 100 rodziców dzieci w wieku 0-6 lat, przyjmowanych
w odział dziecięcy. Drugą badaną grupę stanowiło 60 pielęgniarek,
pracujących w dwóch szpitalach w oddziałach, w których hospitalizowane są dzieci.
Warto zauważyć, że grupa pielęgniarek charakteryzuje się
niskim odsetkiem osób z wyższym wykształceniem, natomiast posiada bardzo duże doświadczenie ze względu na staż pracy w zawodzie.
Badana grupa dobrze odzwierciedla sytuację w całej korporacji zawodowej pielęgniarek, gdzie średnia wieku wynosi 48,43 lata, blisko
35% personelu znajduje się między 40 – 50 rokiem życia, a ponad
30% między 51-60 rokiem życia [5,6].
Bliskość dziecka i rodziców stanowi podłoże każdej terapii,
która powinna tworzyć w dziecku przekonanie o konieczności zwalczania choroby. Personel pielęgniarski powinien dołożyć wszelkich
starań, aby oddział szpitalny stał się przyjaznym środowiskiem zarówno dla dzieci, jak i ich rodziców. Dzieci wymagają szczególnej troski i ochrony przed cierpieniem fizycznym oraz psychicznym. Pobyt
w szpitalu może być bardziej dotkliwy niż przebyta choroba i jej leczenie, a skutki silnego urazu psychicznego mogą pozostać na lata lub
całe życie. W celu zminimalizowania stresu szpitalnego wszyscy pracownicy medyczni muszą bezwzględnie przestrzegać praw i zaspokajać potrzeby chorego dziecka.
Zdecydowana większość pielęgniarek (98,33%) biorących
udział w badaniu stwierdziło, że u przyjmowanych w oddział dzieci
występowały trudności adaptacyjne. Tylko 1,67% respondentów nie
zauważyło takich problemów. Z kolei w badanej grupie rodziców,
tylko 27% stwierdziło pojawienie się trudności adaptacyjnych u swoich dzieci, a 73% nie zaobserwowały takiego zjawiska. Wyniki uzyskane z ankiet pracowniczych potwierdzają dotychczasowe badania,
w których wykazano, że u większości dzieci występują trudności adaptacyjne przy przyjęciu w oddział. W badaniu przeprowadzonym
przez Kumaczek, trudności adaptacyjne dotyczyły 81,7% dzieci [7].
Znacząca różnica w odpowiedziach rodziców może wynikać z niedostatecznego zrozumienia, czym są trudności adaptacyjne dziecka i jak
je rozpoznać. Na powyższy wynik mógł też wpływać brak obiektywizmu i chłodnej oceny zachowania dziecka, z którym rodzice mają silne
więzi emocjonalne. Tym samym odsetek rodziców, jaki zauważył problemy własnego dziecka jest znacząco niższy, w porównaniu z oceną
personelu pielęgniarskiego.
Kolejnym problemem, który należy przeanalizować jest zagadnienie dotyczące najczęstszych reakcji towarzyszących dziecku,
które zostaje przyjęte w oddział. W przypadku obu badanych grup,
odpowiedzi dotyczące tego pytania były podobne. Zarówno pielęgniarki jak i rodzice w swoich odpowiedziach stwierdzili, że najczęściej występującą reakcją dziecka na przyjęcie do szpitala jest płacz.
Wskazało taką odpowiedź 98,31% pielęgniarek oraz 87% rodziców.
Na drugim miejscu w obie grupy respondentów podały niepokój, któ-
ry zauważyło 76,27% pielęgniarek i 38% rodziców. Trzecia z kolei
reakcja dziecka, wskazana przez ankietowanych to krzyk. Potwierdziło ją 49,15% pielęgniarek oraz 37% rodziców. Wskazane przez badanych najczęściej występujące reakcje dziecka na pobyt w szpitalu
mają swoje oparcie także w literaturze. Niepokój wraz lękiem oraz
zwiększona płaczliwość to główne przejawy trudności adaptacyjne
u dzieci stwierdzone w badaniu Kumaczek [7].
Następny ważny problem poruszony w badaniu to wpływ rodziców na proces adaptacji dziecka do warunków szpitalnych. Pielęgniarki jednomyślnie (100% badanych) potwierdziły pozytywnie
wpływu obecności rodziców na adaptacje ich dzieci podczas pobytu
w szpitalu. Wszyscy rodzice w badanej grupie (100%)byli obecni przy
przyjęciu dziecka w oddział, a 96% rodziców towarzyszyli dziecku
przez cały okres pobytu dziecka w szpitalu. Tylko 4% respondentów
stwierdziło, że przebywało z dzieckiem sporadycznie. Wyniki te dowodzą, że zarówno personel pielęgniarski, jak i rodzice dostrzegają
pozytywne skutki przebywania dziecka ze swoimi rodzicami podczas
leczenia szpitalnego. Dodatkowe wnioski płynące z badania potwierdzają to stwierdzenie. Większość personelu pielęgniarskiego
(98,33%) uważa, że rodzice powinni być ze swoim dzieckiem podczas
całego pobytu w szpitalu. Pielęgniarki (95%) zachęcają rodziców do
takiej decyzji, zapoznają ich z topografią oraz zasadami panującymi
w oddziale. Wyniki te mają potwierdzenie w opiniach rodziców,
z których większość (92%) wskazała, że personel informował ich
o możliwości pozostania razem z dzieckiem w oddziale, a 79% badanych poznał oddział. Rodzice i pielęgniarki zauważyli także pozytywne strony obecności najbliższych przy dziecku podczas niektórych
zabiegów inwazyjnych, takich jak, pobieranie krwi, założenie wenflonu. Zdaniem 15% pielęgniarek rodzice powinni towarzyszyć dziecku
przy takich czynnościach, 48,33% respondentów uważa, że może to
mieć to miejsce czasami, a 36,67% badanych stwierdziło, że nie ich
obecność nie jest konieczna. Większość rodziców (85%) potwierdziła,
że umożliwiono im pozostanie z dzieckiem przy zabiegach, 7% bada-
nych wskazała, że nie zawsze, a 8% podało, że nigdy nie mieli takiej
możliwości. Odsetek pielęgniarek twierdzących, że rodzice nie powinni być obecni przy zabiegach może wynikać z różnego rodzaju
procedur przeprowadzanych na oddziałach. Potwierdzają to wyniki
badań z literatury, gdzie stwierdzono niechęć personelu pielęgniarskiego do pozostawania rodziców z dzieckiem w szpitalu i do przebywania ich podczas przeprowadzania zabiegów inwazyjnych [7].
W aktualnych badaniach większość pielęgniarek (83,3%)była zdania,
że rodzice mają decydujący wpływ na zmniejszenie trudności adaptacyjnych dziecka. Warto w tym miejscu dodać, że rodzice mają zagwarantowane prawo do pozostania ze swym dzieckiem w szpitalu [8].
Drugą jakże ważną grupą, która może mieć wpływ na proces
adaptacji dziecka do warunków szpitalnych jest personel pielęgniarski. Tylko 27% rodziców zauważyło trudności adaptacyjne u swoich
dzieci. Niemniej jednak większość badanych (88,89%) stwierdziło, że
postawa personelu pielęgniarskiego ma wpływ na proces adaptacji
dziecka. Przeciwnego zdania było 11,11% ankietowanych. Jednocześnie 44% rodziców oceniło postawę pielęgniarek wobec dziecka jako
bardzo życzliwy, 52% osób jako życzliwy, a tylko 4% respondentów
jako obojętny. Większość rodziców (89%) nie stwierdziło nieprawidłowego traktowania ich dziecka przez personel pielęgniarski. Tylko
6% badanych zauważyło brak delikatności pielęgniarek w postępowaniu, 4% osób podało zawstydzenie a 2% respondentów straszenie
zastrzykami dziecka. Nagradzanie dziecka przez personel pielęgniarski po zabiegu stwierdziło 60% rodziców. Natomiast 46,67% pielęgniarek potwierdziło, że nagradza dzieci, 51,66% z nich czyni to sporadycznie. Według rodziców, najczęściej występującą formą nawiązywania kontaktu pielęgniarki z dzieckiem była rozmowa (84%
osób), następnie głaskanie (42% respondentów) oraz noszenie
na rękach (15%osób). Wyniki te pokrywają się częściowo z odpowiedziami personelu pielęgniarskiego. Większość pielęgniarek (95%) na
wskazało rozmowę, jako czynność wykonywaną w celu niwelowania
trudności adaptacyjnych dziecka. Na drugim miejscu, w przeciwień-
stwie do odpowiedzi rodziców podały one przytulanie (37,29%
osób)a 35,59% respondentów wskazywało na głaskanie. Wyniki badań dowodzą, że pielęgniarki zdają sobie sprawę, że ich zachowanie
i postawa wobec dzieci ma bardzo duży wpływ na adaptację do hospitalizacji i przebieg jego leczenia. Empatyczne podejście personelu
pielęgniarskiego wpływało pozytywnie na proces adaptacji dziecka
do warunków szpitalnych.
Przeprowadzana badania wskazują, że pacjenci i ich rodzice
wymagają od personelu pielęgniarskiego, nie tylko zdolności manualnych, ale także zrozumienia, wsparcia w trudnych chwilach i życzliwości. Pielęgniarki powinny traktować małego pacjenta, jako partnera w terapii i zachęcać do udziału w leczeniu. Ważna jest również
właściwa komunikacja między personelem, a pacjentem skutkująca
jego pozytywnym nastawieniem do terapii. Informowanie musi być
dostosowane do rozwoju psychicznego dziecka.
Istotne wyniki badań dotyczą znajomości praw dziecka oraz
informowaniu o jego prawach. Wszystkie pielęgniarki (100%) potwierdziły znajomość praw dziecka. Wśród rodziców ich znajomość
zadeklarowało 79% ankietowanych. Większość pielęgniarek
(91,67%) wskazała, że informowała rodziców o prawach dziecka,
a 8,33% czyniła to czasami. Jednak tylko 48% rodziców uznało, że
było informowanych o prawach dziecka 52% badanych, że nie otrzymało takiej informacji. Według badań przeprowadzonym w Centrum
Zdrowia Dziecka 40% rodziców zna niektóre prawa dziecka, a 60%
nie umie wymienić żadnego z nich [8]. Wyniki uzyskane w aktualnych
badaniach może sugerować albo rzeczywisty wysoki poziom wiedzy
na ten temat, albo tak jak w przypadku personelu pielęgniarskiego,
często brak odwagi do przyznania się do braku wiedzy o prawach
dziecka.
W dzisiejszych czasach w kształceniu pielęgniarek kładzie
bardzo duży nacisk na specjalistyczną wiedzę z zakresu obsługi
sprzętu, stosowania leków, wdrażania procedur oraz prowadzenia
dokumentacji, co stanowi nieodłączne elementy codziennej pracy
w systemie ochrony zdrowia. Zapomina się o „umiejętnościach miękkich” takich jak komunikacja personelu z pacjentem, umiejętność empatycznego podejścia, dbanie o potrzeby duchowe i psychospołeczne
chorych. Szczególnie przydatne są one w pracy z dziećmi. Często się
zdarza, że wysokie umiejętności manualne, profesjonalne przygotowanie do wykonywania zawodu nie idą w parze z umiejętnościami
społecznymi pracowników. W aktualnych badaniach stwierdzono
brak istotnej zależności pomiędzy poziomem wykształcenia pielęgniarek a prezentowaną postawą wobec dzieci (p>0,05). Podobne
stanowisko prezentują Tałaj i Suchorzewska, którzy stwierdzili brak
zależności między postawą personelu pielęgniarskiego, a poziomem
wykształcenia, stażem pracy oraz indywidualnym wyborem miejsca
pracy [9].
Wnioski
1.Hospitalizowane dzieci przejawiają trudności adaptacyjne do hospitalizacji, wyrażające się najczęściej w postaci płaczu, niepokoju
i krzyku.
2.Właściwa opieka pielęgniarska i postawa rodziców wpływa pozytywnie na proces adaptacji dziecka i skraca jego pobyt w szpitalu.
3.Poziom wykształcenia personelu pielęgniarskiego nie ma istotnego
wpływu na jego postawę wobec rodziców i ich hospitalizowanych
dzieci.
Zalecenia dla praktyki pielęgniarskiej
Dziecko w okresie rozwojowym musi mieć zapewnione podstawowe potrzeby psychiczne takie, jak więź emocjonalna z rodzicami, miłość, aktywność ruchowa i poznawcza, poczucie bezpieczeństwa. Dziecko hospitalizowane narażone jest na silnie negatywne
emocje, które bardzo obciążają psychikę, niekorzystnie wpływają na
jego dalszy rozwój i proces leczenia. Podczas pobytu w szpitalu dziecko niezbędne jest, aby zaufało ono pielęgniarce i czuło się rozumiane.
Pielęgniarka powinna uczynić wszystko, aby zmniejszyć małemu pa-
cjentowi jego cierpienie, lęk a niekiedy i samotność. Chore dziecko
musi wyraźnie czuć, że jest akceptowane, otoczone troską i przyjaźnią.
Bibliografia/Bibliography:
1.
Jolly J. Inna strona pediatrii. PZWL, Warszawa 1987: 123 -167.
2.
Chwesiuk G. Program socjoterapeutyczny dla uczniów klas pierwszych z trudnościami adaptacyjnymi. W: Sawicka K. (red.), Socjoterapia. Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej
MEN, Warszawa 1998;30.
3.
Sunderland M. Mądrzy rodzice. Świat Książki, Warszawa 2008
4.
Wosińska W. Psychologia życia społecznego. GWP, Sopot 2004
5.
ICN. Pielęgniarki są siłą na rzecz zmian. Efektywna opieka i racjonalne koszty. International Council of Nurses, Genewa 2015.
6.
Raport Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych. Zabezpieczenie
społeczeństwa polskiego w świadczenia pielęgniarek i położnych.
NIPiP, Warszawa 2015 http://www.nipip.pl/dn. 18.06.2016.
7.
Kumaczek M. Rola i zadania pielęgniarki w procesie adaptacji dziecka do hospitalizacji. W: Bielawska J. (red.), Aspekty pracy pielęgniarki w opiece nad dziećmi. Acta Scholae Superioris Medicinae Legnicensis., 2008;3: 15 – 23.
8.
Jakubik M., Kierys A., Bednarek A. Udział pielęgniarki w adaptacji
dziecka do warunków szpitalnych. Problemy Pielęgniarstwa.
2011;19(4):545-550.
9.
Tałaj A., Suchorzewska J. Postawy pielęgniarek i położnych wobec
osób chorych i cierpiących w aspekcie obowiązujących norm prawnych i moralnych. Problemy Pielęgniarstwa. 2007;(15),1: 32-38.