PLAN WYNIKOWY – CHEMIA ORGANICZNA

PROPOZYCJA PLANU WYNIKOWEGO – CHEMIA ORGANICZNA
ZAKRES PODSTAWOWY I ROZSZERZONY
EEk – edukacja ekologiczna ● EZ – edukacja prozdrowotna ● EM – edukacja czytelnicza i medialna ● EEu – edukacja europejska
Nr
lekcji
Temat
lekcji
1
2
1.
Chemia organiczna jako
chemia związków węgla
2.
Metan jako przedstawiciel
węglowodorów nasyconych
(alkanów)
3.
Szereg homologiczny
alkanów
Wymagania programowe (kategorie celów)
PODSTAWOWE
PONADPODSTAWOWE
Uczeń potrafi:
Uczeń potrafi:
3
4
1. Chemia organiczna jako chemia związków węgla
 wyjaśnić pojęcie chemia organiczna (B)
 przedstawić rozwój chemii organicznej oraz znaczenie
związków organicznych i ich różnorodność (B)
 określić właściwości węgla na podstawie układu
okresowego pierwiastków chemicznych (C)
 wymienić rodzaje fulerenów (A)
 scharakteryzować odmiany alotropowe węgla: diament,
wymienić sposoby otrzymywania fulerenów (B)
grafit i fulereny (B)
 wymienić zastosowania fulerenów (A)
 wyjaśnić przyczynę różnicy we właściwościach odmian
 opisać metody wykrywania węgla, wodoru, tlenu,
alotropowych węgla (C)
azotu i siarki w związkach organicznych (C)
 wymienić metody rozdzielania i oczyszczania związków
 wymienić metody badania struktury związków organicznych
chemicznych (A)
(A)
 wyjaśnić, na czym polega sublimacja (B)
 wyjaśnić, na czym polegają metody spektroskopowe (C)
 opisać metodę ekstrakcji rozdzielania składników (B)
 wymienić rodzaje chromatografii (A)
 wyjaśnić, na czym polega destylacja (B)
 wyjaśnić, na czym polega chromatografia (B)
 wymienić rodzaje destylacji (A)
2. Węglowodory
 podać definicję alkanów (A)
 zbadać właściwości metanu (C)
 określić budowę cząsteczki metanu (B)
 zapisać równania reakcji substytucji i spalania metanu
w zależności od ilości dostarczonego tlenu (C)
 przedstawić występowanie metanu (B)
 podać definicję szeregu homologicznego (A)
 podać wzór ogólny szeregu alkanów (A)
 podać nazwy oraz wzory strukturalne, półstrukturalne
i sumaryczne alkanów (C)
 określić zmiany właściwości w szeregu homologicznym
alkanów (C)
 wymienić zastosowanie alkanów (A
 scharakteryzować i narysować kształty cząsteczek metanu,
 określić rodzaje wiązań w alkanach (B)
 wyjaśnić budowę cząsteczek alkanów na podstawie
hybrydyzacji orbitali atomów węgla w alkanach (B)
 wyjaśnić sposób powstawanie wiązań  (B)
 zbadać właściwości dowolnego alkanu (reakcje substytucji
i spalania) (C)
 zapisać równanie reakcji substytucji i spalania alkanów (C)
 wyjaśnić mechanizm reakcji łańcuchowych (substytucji
2
4.
Izomeria łańcuchowa
w alkanach
5.
Eten jako przedstawiciel
węglowodorów
nienasyconych (alkenów)
6.
Szereg homologiczny
alkenów
7.
Otrzymywanie i właściwości
alkenów
8.
Charakterystyka
węglowodorów
nienasyconych (alkinów)
na przykładzie acetylenu
(etynu)
etanu i propanu (C)
 podać definicje izomerów i izomerii łańcuchowej (A)
 wyjaśnić reguły tworzenia nazw systematycznych izomerów
(B)
 budować modele cząsteczek izomerów alkanów (B)
 zapisywać wzory strukturalne, półstrukturalne i sumaryczne
oraz podawać nazwy systematyczne izomerów alkanów
(C)
 określić rzędowość dowolnego atomu (C)
 określić kształt cząsteczki etenu (B)
 wymienić zastosowanie etenu 
chlorowania i bromowania alkanów) (B)
 napisać wzory izomerów alkanów o liczbie atomów węgla
większej od 5 (D)
 zastosować zasady nazewnictwa izomerów alkanów o liczbie
atomów większej od 5 (D)
 porównać właściwości izomerów (D)
 wyjaśnić pojęcie alkeny (B)
 wyjaśnić, dlaczego alkeny zalicza się do węglowodorów
nienasyconych (B)
 podać nazwy, wzory strukturalne, półstrukturalne
i sumaryczne alkenów oraz wzór ogólny alkenów (C)
 podać najważniejsze przykłady zastosowania alkenów (A)
 wymienić metody otrzymywania alkenów (A)
 wskazać reakcję addycji i eliminacji (A)
 podać przykłady reakcji addycji i eliminacji (B)
 przewidzieć produkt główny reakcji addycji do
niesymetrycznego alkenu (C)
 wymienić reakcje charakterystyczne dla alkenów (A)
 omówić właściwości fizyczne alkenów w ich
szeregu homologicznym (B)
 wyjaśnić pojęcie alkiny (B)
 wyjaśnić, dlaczego alkiny zalicza się do węglowodorów
nienasyconych (B)
 podać nazwy oraz wzory strukturalne, półstrukturalne
i sumaryczne alkinów i wzór ogólny alkinów (C)
 omówić budowę etynu (B)
określić kształt cząsteczki etynu (B)
 wymienić metody otrzymywania alkinów (A)
 opisać zastosowania acetylenu (B)
 zapisać równania reakcji spalania i addycji dowolnego
alkenu (D)
 omówić budowę cząsteczek alkenów na podstawie
hybrydyzacji atomów węgla w alkenach (B)
 wyjaśnić sposób powstawanie wiązań  (B)
 otrzymać eten i zbadać jego właściwości (C)
 omówić rodzaje wiązań w cząsteczce etenu (B)
 zapisać równania reakcji spalania, addycji i polimeryzacji
etenu (C)
 napisać równania reakcji otrzymywania alkenów (B)
 zapisać równanie reakcji addycji do symetrycznego alkenu
(C)
 wyjaśnić mechanizm reakcji addycji na podstawie reguły
Markownikowa (D)
 zaprojektować doświadczenie, za którego pomocą można
odróżnić alkany od alkenów (D)
 otrzymać acetylen i zbadać jego właściwości (C)
 zapisać równanie reakcji otrzymywania acetylenu (C)
 zapisać równania reakcji spalania i addycji acetylenu (C)
 zapisać równania reakcji spalania i addycji dowolnego
alkinu (D)
opisać budowę i kształt cząsteczek alkinów na podstawie
hybrydyzacji atomów węgla w alkinach (B)
 omówić rodzaje wiązań w cząsteczkach alkinów (B)
 zaprojektować doświadczenie wykazujące nienasycony
charakter acetylenu (D)
3
9.
Porównanie budowy
cząsteczek i właściwości
alkanów, alkenów i alkinów
10.
Węglowodory cykliczne
11.
Charakterystyka
węglowodorów
aromatycznych
na przykładzie benzenu
EEk
EZ
12.
Homologi benzenu
i inne węglowodory
aromatyczne
EZ
EEk
13.
Izomeria geometryczna
cis-trans
14.
Źródła węglowodorów
w przyrodzie
EZ
 opisać budowę cząsteczek alkanów, alkenów i alkinów (B)
 określić rodzaj wiązań w cząsteczkach alkanów, alkenów
i alkinów (B)
 podać najważniejsze zastosowania węglowodorów (C)
 zaprojektować tabelę zawierającą porównanie budowy
cząsteczek węglowodorów, ich aktywności chemicznej
i właściwości (D)
 zaprojektować doświadczenie odróżniające alkany od
węglowodorów nienasyconych (D)
 opisać budowę cykloalkanu i cykloalkenu (B)
 napisać równania typowych reakcji związków cyklicznych
(C)
 podać nazwę węglowodoru cyklicznego na podstawie wzoru
(C)
 napisać wzór węglowodoru cyklicznego (C)
napisać wzory izomerów związków cyklicznych (C)
 wyjaśnić pojęcie aromatyczność na przykładzie benzenu (B)  wyjaśnić budowę cząsteczki benzenu na podstawie
hybrydyzacji atomów węgla w benzenie (B)
 zbudować model cząsteczki benzenu (C)
 zbadać właściwości benzenu (C)
 wyjaśnić pojęcia: elektrony zdelokalizowane, pierścień
aromatyczny (B)
 zapisać równanie reakcji otrzymywania benzenu (C)
 opisać właściwości fizyczne benzenu (A)
 zapisać równania reakcji bromowania benzenu z użyciem
katalizatora oraz po naświetleniu światłem nadfioletowym,
 zapisać równania reakcji spalania benzenu (C)
spalania benzenu, nitrowania i sulfonowania oraz
katalitycznego uwodornienia benzenu (C)
 wyjaśnić pojęcia: elektrofil, substytucja elektrofilowa (B)
 zaprojektować doświadczenia, za którego pomocą można
odróżnić węglowodór aromatyczny od alifatycznego (D)
 wymienić homologi benzenu (A)
 zbadać właściwości toluenu (C)
 zapisać wzory homologów benzenu (B)
 zapisać równania reakcji spalania i bromowania toluenu (C)
 zastosować w nazewnictwie przedrostki: orto-, meta- i para-  wyjaśnić, na czym polega wpływ kierujący podstawników (B)
(C)
wyjaśnić aromatyczny charakter naftalenu (D)
 opisać właściwości naftalenu (C)
 podać przykłady innych od naftalenu węglowodorów
aromatycznych (A)
 omówić budowę i właściwości naftalenu (B)
 wyjaśnić różnicę między odmianą cis- a odmianą trans- (B)  omówić kształt cząsteczki but-2-enu (D)
 narysować wzory cis-trans dla but-2-enu (C)
 z podanych wzorów cząsteczek wybrać izomery cis-trans (C)
 narysować przykładowe wzory izomerów cis-trans (C)
 przewidzieć, które alkeny tworzą izomery cis-trans (D)
 wymienić surowce energetyczne (A)
 zbadać właściwości ropy naftowej (C)
 wymienić produkty destylacji ropy naftowej, podać ich
 zbadać właściwości produktów destylacji ropy naftowej (D)
najważniejsze właściwości i zastosowania (C)
 wyjaśnić, na czym polega proces destylacji (B)
 wymienić rodzaje węgli kopalnych (A)
 wyjaśnić pojęcia: kraking i reforming (B)
 wyjaśnić, jak powstały złoża węgli kopalnych i ropy
 wyjaśnić pojęcie liczba oktanowa (B)
4
EEk
15.
16.
Wyznaczanie wzoru związku
chemicznego
17.
Podsumowanie
wiadomości
o węglowodorach
18.
Sprawdzian wiadomości
i umiejętności
19.
Budowa cząsteczek alkoholi
monohydroksylowych
20.
naftowej (B)
 podać definicję procesu pirogenizacji węgla
kamiennego (A)
 wymienić produkty pirogenizacji węgla kamiennego, podać
ich najważniejsze właściwości i zastosowania (C)
 wskazać na mapie Polski obszary występowania złóż
surowców energetycznych (C)
 wskazać na mapie świata obszary występowania
największych złóż surowców energetycznych (C)
 napisać równanie reakcji chemicznej podanej w treści
zadania (C)
 ustalić wzór związku chemicznego na podstawie równania
reakcji chemicznej podanej w treści zadania (C)
 wyjaśnić pojęcia: wzór empiryczny, wzór rzeczywisty (B)
ustalić wzór empiryczny (C)
 ustalić wzór sumaryczny (B)
 obliczyć skład procentowy pierwiastków w związku
chemicznym (C)
 przeprowadzić suchą destylację węgla kamiennego (D)
 zbadać właściwości produktów suchej destylacji węgla
kamiennego (D)
 zbadać właściwości gazu ziemnego (D)
 wyjaśnić pojęcie alternatywne (odnawialne) źródła energii i
dlaczego konieczne jest ich poszukiwanie i stosowanie (B)
 przygotować prezentację na temat „Węglowodory w
przyrodzie” (D)
 opisać właściwości związku chemicznego na podstawie
ustalonego wzoru (D)
 narysować wzór strukturalny związku chemicznego na
podstawie ustalonego wzoru sumarycznego (D)
 przeprowadzić obliczenia związane ze stechiometrią równań
reakcji chemicznych z udziałem węglowodorów (D)
3. Jednofunkcyjne pochodne węglowodorów
 określić budowę cząsteczki etanolu (C)
 napisać nazwy izomerycznych alkoholi monohydroksylowych
(C)
 wyjaśnić pojęcie grupa funkcyjna (B)
 podać nazwy, wzory strukturalne, półstrukturalne,
 określić rzędowość alkoholu monohydroksylowego (B)
sumaryczne alkoholi monohydroksylowych w szeregu
homologicznym oraz wzór ogólny alkoholi
monohydroksylowych (C)
 wyjaśnić pojęcie rzędowość alkoholi (B)
 opisać właściwości fizyczne niższych alkoholi
 zbadać właściwości etanolu i napisać odpowiednie równania
Alkohole monohydroksylowe
monohydroksylowych (A)
reakcji chemicznych (C)
na przykładzie etanolu
 wymienić reakcje charakterystyczne dla alkoholi (A)
 wykryć obecność alkoholu (D)
napisać równanie reakcji alkoholu z sodem (B)
 napisać równanie reakcji hydrolizy alkoholanu (B)
EZ
 napisać równanie reakcji alkoholu z chlorowodorem (B)
 uzasadnić odczyn zasadowy alkoholanów (C)
5
21.
Alkohole polihydroksylowe
– glikol i glicerol
EZ
22.
Charakterystyka fenoli
EZ
23.
Porównanie alkoholi i fenoli
24.
Sprawdzian wiadomości
o alkoholach i fenolach
25.
26.
Otrzymywanie i właściwości
aldehydów
EZ
 napisać równanie reakcji eliminacji wody z alkoholu (B)
 napisać równania reakcji spalania alkoholu (B)
 podać nazwy alkoholanów (A)
 ocenić wpływ alkoholu na organizm człowieka (D)
– wyjaśnić, co to są alkohole polihydroksylowe (B)
 podać nazwy systematyczną i zwyczajową glicerolu
i glikolu (A)
 scharakteryzować właściwości glikolu i glicerolu (A)
 wymienić zastosowania glikolu i glicerolu (A)
 wyjaśnić pojęcie fenole (B)
 rozróżniać alkohole od fenoli (B)
 podać nazwy systematyczne i zwyczajowe homologów
fenolu (C)
 opisać właściwości fizyczne fenoli (A)
 wymienić reakcje charakterystyczne fenoli (B)
 wymienić zastosowania fenoli (A)
 wymienić metody otrzymywania fenoli (A)
 porównać metody otrzymywania alkoholi i fenoli (C)
 porównać właściwości alkoholi i fenoli (C)
wymienić zastosowania alkoholi i fenoli (A)
 wyjaśnić, co to są aldehydy (B)
 napisać grupę funkcyjną aldehydów (C)
 podać nazwy systematyczne aldehydów (A)
 podać wzory strukturalne i półstrukturalne aldehydów (B)
 napisać wzór ogólny szeregu homologicznego aldehydów
(C)
 przewidzieć właściwości alkoholu na podstawie jego
wzoru (C)
 podać nazwę systematyczną dowolnego alkoholu
polihydroksylowego (C)
 zbadać właściwości glicerolu i napisać odpowiednie równania
reakcji chemicznych (spalania, z sodem i z wodorotlenkiem
miedzi(II)) (C)
 zaprojektować doświadczenie, za którego pomocą można
odróżnić alkohol monohydroksylowy od polihydroksylowego
(D)
 napisać równania reakcji otrzymywania fenolu (B)
 zbadać właściwości hydroksybenzenu i zapisać odpowiednie
równania reakcji: zobojętniania, bromowania, nitrowania (C)
 ocenić wpływ pierścienia benzenowego na charakter
chemiczny fenoli (D)
 opisać doświadczenie wykrywania fenolu za pomocą chlorku
żelaza(III) (B)
 wyjaśnić wpływ grupy –OH na aktywność pierścienia
benzenowego w fenolu (C)
napisać równanie reakcji fenolu z chlorkiem żelaza(III) (B)
 odróżnić alkohol monohydroksylowy od polihydkoksylowego
(C)
 odróżnić alkohol od fenolu (C)
 zaprojektować tabelę umożliwiającą porównanie budowy
cząsteczek oraz właściwości alkoholi i fenoli (D)
 otrzymać aldehyd i zapisać odpowiednie równanie reakcji
chemicznej (D)
 przeprowadzić próbę Tollensa i próbę Trommera dla
formaldehydu (C)
 zapisać odpowiednie równanie reakcji chemicznej (C)
 przeprowadzić reakcję formaldehydu z fenolem (C)
6
27.
Ketony
28.
29.
Otrzymywanie i właściwości
kwasów karboksylowych
na przykładzie kwasu
octowego
EZ
30.
Wyższe
kwasy karboksylowe
(tłuszczowe)
 podać metody otrzymywania aldehydów (A)
 podać wzór alkoholu, z którego powstał aldehyd (A)
 wymienić właściwości aldehydów (A)
 wymienić właściwości metanalu (A)
 wyjaśnić, co to są ketony (B)
 wskazać grupę karbonylową (C)
 podać nazwy systematyczne ketonów alifatycznych (A)
 wyjaśnić zasadę tworzenia nazw ketonów aromatycznych
(B)
 podać nazwy strukturalne i półstrukturalne ketonów (B)
 napisać wzór ogólny szeregu homologicznego ketonów (C)
 wymienić metody otrzymywania ketonów (A)
 napisać wzór alkoholu, z którego powstał keton (A)
 wymienić właściwości ketonów (A)
 wymienić właściwości acetonu (A)
 wymienić zastosowania acetonu (A)
 wyjaśnić pojęcie kwasy karboksylowe (B)
 wskazać grupę funkcyjną kwasów karboksylowych (C)
 podać nazwy oraz wzory strukturalne, półstrukturalne
i sumaryczne kwasów karboksylowych (C)
 nazwać typ reakcji otrzymywania kwasów karboksylowych
(A)
 podać nazwy zwyczajowe kwasów karboksylowych (A)
 napisać wzory alkoholi i aldehydu, z którego można
otrzymać kwas karboksylowy (B)
 podać wzór ogólny kwasów karboksylowych (A
 wymienić właściwości kwasów karboksylowych (A)
 napisać równania reakcji kwasów z metalami, tlenkami
metali i wodorotlenkami (C)
 wyjaśnić, co to są wyższe kwasy karboksylowe (B)
 podać wzory i nazwy kwasów tłuszczowych (A)
 wymienić właściwości wyższych kwasów tłuszczowych (B)
 podać zastosowania kwasów tłuszczowych (A)
 zapisać odpowiednie równanie reakcji chemicznej (C)
 wyjaśnić, na czym polegają reakcje polimeryzacji
i polikondensacji (B)
 opisać różnice w budowie aldehydów i ketonów (C)
 wykazać różnice we właściwościach aldehydów i ketonów
(C)
 zaprojektować doświadczenie, za którego pomocą można
odróżnić aldehydy od ketonów (D)
 doświadczalnie zbadać właściwości kwasu octowego i zapisać
odpowiednie równania reakcji chemicznych (C)
 przeprowadzić fermentację octową i zapisać równanie
odpowiedniej reakcji chemicznej (C)
 zaproponować sposób otrzymywania kwasów
karboksylowych (D)
 zbadać właściwości wyższych kwasów karboksylowych
i zapisać równania reakcji chemicznych, którym te kwasy
karboksylowe ulegają (C)
 ocenić wpływ obecności wiązania podwójnego w cząsteczce
na właściwości kwasu tłuszczowego (D)
 zaprojektować doświadczenie, za którego pomocą można
wykryć charakter nienasycony kwasu oleinowego (D)
7
31.
Mydła
– mechanizm mycia i prania
EZ
32.
Reakcja estryfikacji i jej
produkty
33.
Tłuszcze i ich rola
w organizmie
EZ
34.
35.
 wyjaśnić, co to są mydła (B)
 podać podział mydeł (A)
 opisać budowę cząsteczek mydeł i jej wpływ na mechanizm
mycia i prania (C)
 opisać mechanizm prania (B)
 opisać budowę cząsteczek estrów (B)
 podać nazwę estru (A)
wskazać grupę funkcyjną estrów (A)
 przeprowadzić reakcję otrzymywania octanu etylu (C)
 opisać właściwości estrów (A)
 wymienić zastosowania estrów (A)
 zbadać właściwości tłuszczów (C)
 określić rolę tłuszczów w organizmie (C)
 podzielić tłuszcze stosując odpowiednie kryteria (D)
 opisać budowę tłuszczu (B)
 wymienić właściwości fizyczne tłuszczu (A)
EZ
 przedstawić podział tłuszczów złożonych (A)
 wyjaśnić, co to są woski (B)
 wyjaśnić rolę cholesterolu (B)
Aminy jako przykład
związków organicznych
 wyjaśnić budowę amin (B)
 wskazać grupę funkcyjną amin (A)
Tłuszcze złożone
 otrzymać mydło sodowe i zbadać jego zachowanie w wodzie
twardej (C)
 zapisać odpowiednie równania reakcji chemicznej (C)
wyjaśnić pojęcie twardość wody (B)
 zanalizować wpływ jonów wapnia i magnezu na proces mycia
i prania (D)
 napisać równanie hydrolizy mydła (C)
 zbadać odczyn mydła (C)
 wyjaśnić, co to jest detergent (B)
 wyjaśnić mechanizm reakcji estryfikacji (B)
 opisać warunki, w jakich zachodzi reakcja estryfikacji (B)
 zapisać równanie reakcji estryfikacji (C)
 przeprowadzić reakcje hydrolizy estrów i zapisać ich
równania (C)
 wyjaśnić różnicę między reakcją zobojętniania a reakcją
estryfikacji (B)
 napisać wzór tłuszczów nasyconych i nienasyconych (C)
 przeprowadzić reakcję zmydlania tłuszczów i zapisać
odpowiednie równanie reakcji chemicznej (C)
 wyjaśnić, na czym polega zmydlanie tłuszczu (B)
 udowodnić, na podstawie reakcji zmydlania tłuszczu,
do jakiej grupy związków chemicznych zaliczają się tłuszcze
(D)
 zapisać równanie reakcji hydrolizy tłuszczów (C)
 wyjaśnić, na czym polegają hydroliza kwasowa i hydroliza
zasadowa tłuszczu (B)
 zaproponować doświadczenie, za którego pomocą można
odróżnić tłuszcz nasycony od tłuszczu nienasyconego (D)
 opisać metodę otrzymywania margaryny z oleju
roślinnego w przemyśle (B)
 zdefiniować fosfolipidy(A)
- opisać skład fosfoglicerydów (B)
 opisać skład glikolipidów (B)
 opisać, jaką rolę odgrywa cholesterol w organizmach żywych
(B)
 zbadać właściwości aniliny (C)
 napisać równania reakcji chemicznych, jakim ulegają aminy
8
zawierających azot
36.
37.
38.
39.
40.
Lekcja powtórzeniowa
 podać nazwy amin (A)
 napisać wzory strukturalne i półstrukturalne amin (B)
 napisać wzór ogólny amin (B)
 określić rzędowość wybranych amin (B)
 zapisywać wzory związków chemicznych należących do
odpowiedniego szeregu homologicznego (B)
 zapisać równania reakcji chemicznych przebiegających
z udziałem jednofunkcyjnych pochodnych węglowodorów
(C)
(C)
 udowodnić doświadczalnie charakter zasadowy amin (D)
 porównać właściwości metyloaminy i aniliny (C)
 przeprowadzić obliczenia związane ze stechiometrią równań
reakcji chemicznych, którym ulegają jednofunkcyjne
pochodne węglowodorów (D)
Sprawdzian wiadomości i
umiejętności
4. Wielofunkcyjne pochodne węglowodorów
 wyjaśnić, czym są aminokwasy (B)
 zbadać doświadczalnie właściwości aminokwasu (glicyny) i
Aminokwasy jako przykład
zapisać odpowiednie równania reakcji chemicznych (C)

wskazać
i
nazwać
grupy
funkcyjne
aminokwasów
(C)
dwufunkcyjnych pochodnych

określić
charakter chemiczny aminokwasów (C)

wyjaśnić
pojecie
aminokwas
białkowy
(C)
węglowodorów
 wyjaśnić pojęcie jon obojnaczy (B)
 napisać wzory glicyny i alaniny (A)
 zapisać równania reakcji powstawania di- i tripeptydów (D)  napisać równanie reakcji jonu obojnaczego w środowiskach
EZ
kwasowym i zasadowym (B)
 napisać wzory peptydów zbudowanych z glicyny i alaniny
 wyjaśnić pojęcie punkt izoelektryczny (B)
(C)
 napisać równanie reakcji glicyny i alaniny z NaOH i HCl (C)
 wyjaśnić tworzenie się wiązań peptydowych (D)
Białka i ich rola
w organizmie
EZ
 zbadać skład pierwiastkowy białek (C)
 zbadać wpływ różnych czynników na białko (C)
 wyjaśnić rolę białek w organizmie (B)
 wyjaśnić, na czym polegają I- rzędowa, II- rzędowa,
III-rzędowa struktura białka (C)
 opisać właściwości białek (A)
 zbadać właściwości roztworów białek (C)
 wyjaśnić pojęcia: koagulacja, wysalanie, peptyzacja,
denaturacja (B)
 wyjaśnić różnice miedzy denaturacją a wysalaniem białka (B)
 zaprojektować doświadczenie pozwalające zidentyfikować
białko (D)
 przeprowadzić reakcje charakterystyczne na wykrywanie
białek (reakcje biuretową i ksantoproteinową) (D)
 wymienić rodzaje oddziaływań stabilizujących I- rzędową,
II-rzędową i III-rzędową strukturę białka (B)
41.
Glukoza jako przykład
monosacharydu (cukru
prostego)
 wyjaśnić pojęcie związek wielofunkcyjny (B)
 dokonać podziału sacharydów (A)
wymienić rodzaje grup funkcyjnych w sacharydach (A)
 wyjaśnić pojęcia: monosacharydy, oligosacharydy
 wyjaśnić pojęcie cukier redukujący (B)
 napisać wzór Fischera i Hawortha glukozy i fruktozy (B)
 wyjaśnić pojęcie anomery  i  (B)
 wymienić sacharydy szeregu D i L (A)
9
EZ
42.
Sacharoza jako przykład
disacharydu (dwucukru)
EZ
30.
Skrobia i celuloza
jako przykłady
polisacharydów
(wielocukrów)
EZ
31.
Nukleozydy i nukleotydy
EZ
i polisacharydy oraz aldoza i ketoza (B)
 zbadać skład pierwiastkowy sacharydów (C)
 opisać budowę cząsteczki glukozy (B)
 zbadać właściwości glukozy i zapisać odpowiednie
równania reakcji chemicznych (C)
 opisać właściwości glukozy i fruktozy (A)
 wyjaśnić rolę glukozy w organizmie (B)
 podać inne przykłady monosacharydów (A)
 wyjaśnić pojęcia: trioza, pentoza, heksoza itp. (B)
 wyjaśnić przebieg procesu fermentacji alkoholowej i zapisać
równanie reakcji chemicznej (B)
 wyjaśnić pojęcia: disacharyd (dwucukier), wiązanie
glikozydowe (B)
 opisać budowę cząsteczki sacharozy (B)
 napisać wzór sacharozy (A)
 zbadać właściwości sacharozy (C)
 opisać właściwości sacharozy (A)
 przeprowadzić hydrolizę sacharozy i zbadać właściwości
produktów tej hydrolizy (C)
 wyjaśnić rolę sacharozy w organizmie (B)
 podać inne przykłady disacharydów (A)
 wyjaśnić pojęcie polisacharyd (B)
 wymienić przykłady polisacharydów (A)
 podać miejsca występowania skrobi i celulozy w przyrodzie
(A)
 wyjaśnić znaczenie biologiczne i funkcje sacharydów (B)
 zbadać właściwości skrobi (C)
 wykryć obecność skrobi w badanej substancji (D)
 opisać właściwości skrobi, glikogenu i celulozy wynikające
z różnicy budowy ich cząsteczek (D)
 wymienić produkty hydrolizy skrobi i celulozy (A)
 wyjaśnić różnicę między -deoksyrybozą a -rybozą (B)
 wyjaśnić pojęcia: związek heterocykliczny, zasada purynowa
i zasada pirymidynowa (B)
 wymienić przykłady związków heterocyklicznych (A)
 napisać wzory: puryny, adeniny, guaniny, pirymidyny,
cytozyny, uracylu, tyminy (B)
 napisać równanie reakcji glukozy z Cu(OH)2 (B)
 wyjaśnić, jak powstaje wiązanie półacetalowe (B)
 napisać wzór laktozy i maltozy (B)
 wyjaśnić pojęcie wiązania - i -glikozydowe (B)
 wyjaśnić różnicę w budowie sacharozy i maltozy (B)
 wyjaśnić różnice właściwości sacharozy i maltozy (B)
 wyjaśnić związek między budową cząsteczki sacharydu
a jego właściwościami redukującymi (B)
 zaproponować doświadczenie, za którego pomocą można
odróżnić sacharozę od maltozy i glukozy (D)
 zaproponować podział sacharydów ze względu na budowę
cząsteczek (C)
 zaproponować doświadczenie pozwalające odróżnić skrobię
od celulozy (D)
 napisać równania reakcji hydrolizy skrobi i celulozy (B)
 opisać warunki hydrolizy skrobi i celulozy (A)
 wyjaśnić tworzenie się nukleotydów (B)
 opisać, jak zbudowana jest cząsteczka ATP (C)
 narysować schematycznie cząsteczkę ATP (D)
10
32.
Kwasy nukleinowe
33.
EZ
Podsumowanie wiadomości
o wielofunkcyjnych
pochodnych węglowodorów
34.
Sprawdzian wiadomości
i umiejętności
35.
Izomeria optyczna
36.
Chiralność
37.
Izomery optyczne
 wyjaśnić pojęcia: nukleozyd, nukleotyd, wiązanie
N-glikozydowe, wiązanie bezwodnikowe (B)
 wyjaśnić pojęcie kwas nukleinowy (B)
 opisać rolę kwasów nukleinowych (B)
 wymienić rodzaje RNA (A)
 zapisać wzory związków chemicznych należących do
odpowiedniej grupy pochodnych (B)
 zapisać równania reakcji chemicznych przebiegających
z udziałem węglowodanów, hydroksykwasów
i aminokwasów (C)
5. Izomeria optyczna
 wyjaśnić pojęcie izomeria optyczna (B)
 wyjaśnić, na czym polega czynność optyczna związku
chemicznego (B)
 opisać budowę polarymetru (B)
 wyjaśnić pojęcie światło spolaryzowane (B)
wyjaśnić pojęcie chiralność (B)
 wyjaśnić pojęcie związek chiralny (B)
 zdefiniować pojęcie asymetryczny atom węgla (B)
 zdefiniować pojęcie enancjomery (A)
 zdefiniować pojęcie mieszanina racemiczna (B)
 wskazać asymetryczny atom węgla w cząsteczce (C)
 wybrać z podanych przykładów wzory substancji chiralnych
(C)
 wskazać enancjomery (B)
 odróżnić diastereoizomery (C)
 wskazać formę mezo- (B)
6. Tworzywa sztuczne
 opisać budowę cząsteczek DNA i RNA (C)
 wyjaśnić różnice między rodzajami RNA (B)
 wykonać obliczenia związane ze stechiometrią równań
reakcji chemicznych, którym ulegają wielofunkcyjne
pochodne węglowodorów (D)
 rozróżniać substancje prawoskrętne i lewoskrętne (C)
 napisać wzory perspektywiczny i projekcyjny związku
chiralnego (B)
 wskazać wzory enancjomerów (D)
 zdefiniować pojęcie diastereoizomery (B)
 określić formę mezo- (B)
 narysować wzory Fischera prostych związków chemicznych
(C)
 określić konfigurację D i L oraz R i S (B)
 narysować wzory odmian izomerycznych glukozy i podać ich
nazwy (C)
 wyjaśnić pojęcia: epimery i anomery oraz podać przykłady
(B)
 podać wzory chiralnych aminokwasów i hydroksykwasów
(D)
11
38.
Tworzywa sztuczne
EEk
39.
Polimery naturalne i
modyfikowane
EEk
40
Działanie substancji
chemicznych na organizm
człowieka
41.
Zagrożenia środowiska
przyrodniczego
EM
EZ
EEk
42.
Zanieczyszczenia
atmosfery
 zdefiniować pojęcia: tworzywa sztuczne, tworzywa
 napisać równanie reakcji polimeryzacji (B)
syntetyczne (A)
 wskazać monomer, polimer i mer w równaniu reakcji
polimeryzacji (A)
 wyjaśnić, na czym polega reakcja polimeryzacji (B)
 wyjaśnić pojecie polikondensacja (B)
napisać wzory polimerów (C)
 wymienić rodzaje tworzyw sztucznych (A)
 napisać równanie reakcji polikondensacji (B)
 podać przykłady tworzyw sztucznych (A)
 podać wzory tworzyw polikondensacyjnych (B)
 opisać właściwości tworzyw sztucznych (B)
 zdefiniować pojęcia tworzywa termoplastyczne, termoi chemoutwardzalne (B)
 zdefiniować pojęcia: tworzywa karbołańcuchowe i
tworzywa heterołańcuchowe (A)
 wymienić zastosowania tworzyw sztucznych (B)
 wymienić polimery naturalne (A)
 wyjaśnić, na czym polega proces modyfikacji kauczuku (B)
 wymienić właściwości kauczuku (B)
 napisać wzory kauczuku i izoprenu (B)
 opisać budowę cząsteczki trioctanu celulozy i triazotanu
 wymienić pochodne celulozy (A)
celulozy (B)
 opisać właściwości pochodnych celulozy (B)
 podać zastosowania pochodnych celulozy (A)
7. Chemia w życiu społecznym, gospodarce i ochronie środowiska przyrodniczego
 wymienić substancje, które powinny być zawarte w zdrowej  opisać wpływ uzależnień na organizm ludzki (B)
diecie, oraz ich proporcje (A)
 zaproponować metody zapobiegania przed uzależnieniami
(D)
 wymienić najbardziej toksyczne metale (A)
 opisać właściwości metali toksycznych (B)
 wymienić rodzaje uzależnień (A)
 zdefiniować uzależnienia (A)
 opisać działanie wybranych substancji chemicznych na
organizm człowieka (B)
 wyjaśnić pojęcie środowisko przyrodnicze (B)
 uzasadnić zależność między rozwojem cywilizacji
a zagrożeniami (D)
 wyjaśnić pojęcie dziura ozonowa (B)
 zaproponować sposoby oceniania zagrożenia powietrza
 wyjaśnić pojęcie efekt cieplarniany (B)
i wody (D)
 wyjaśnić pojęcie kwaśne opady (B)
 zaplanować sposoby ograniczania zanieczyszczeń powietrza
i wody (D)
 przeanalizować problem zanieczyszczeń powietrza (ustalić,
dlaczego tak jest, jak być powinno i co należy zrobić, żeby
było tak, jak być powinno) (D)
 wymienić źródła zanieczyszczeń atmosfery (A)
 zbadać działanie tlenku siarki(IV) na rośliny, metale i tkaniny
(D)
 zbadać wpływ wodnego roztworu tlenku siarki(IV) na stal
i wapienie (D)
12
EZ
EEk
43.
Zanieczyszczenia
hydrosfery
EM
EZ
EEk
44.
Zanieczyszczenia
litosfery
 podać skład zanieczyszczeń powietrza (A)
 zbadać pH wody deszczowej (D)
 zinterpretować wynik pomiaru pH wody deszczowej (D)
 wyjaśnić, co to jest hydrosfera (B)
 wymienić czynniki powodujące zanieczyszczenie
hydrosfery (C)
 podać źródła zanieczyszczeń hydrosfery (A)
wyjaśnić pojęcie eutrofizacja wód naturalnych (B)
 zaproponować sposoby ograniczania zanieczyszczeń
atmosfery (D)
 wyjaśnić pojęcie litosfera (B)
 wymienić czynniki zanieczyszczające litosferę (C)
 opisać wpływ nawozów sztucznych na użyźnianie gleby (C)
 zbadać odczyn gleby (C)
 zbadać właściwości sorpcyjne i jonowymienne gleby (D)
 ocenić zagrożenia wynikające z zanieczyszczeń gleby (D)
 zaplanować sposoby zapobiegania skażeniom gleby (D)
 ocenić zagrożenia fizyczne dla środowiska przyrodniczego
(C)
 ocenić zagrożenia biologiczne dla środowiska
przyrodniczego (C)
 ocenić zagrożenia chemiczne dla środowiska
przyrodniczego (C)
 zaplanować sposoby przeciwdziałania zagrożeniom
środowiska przyrodniczego (D)
 wyjaśnić, co to są odpady przemysłowe i komunalne (B)
 wyjaśnić, na czym polega utylizacja odpadów (B)
 ocenić możliwość wykorzystania niektórych odpadów jako
surowców wtórnych (C)
 wyjaśnić znaczenie segregacji śmieci dla ochrony
środowiska przyrodniczego (B)
 wyjaśnić, na czym polega kompostowanie odpadów (B)
 wymienić zalety i wady spalania śmieci (C)
 opisać problem składowania odpadów promieniotwórczych
(D)
EZ
EEk
45.
Sposoby zapobiegania
skażeniom środowiska
przyrodniczego
EM
EZ
EEk
46.
Odpady przemysłowe
i komunalne oraz problem
ich zagospodarowania
EM
EZ
EEk
EEu
 wskazać obszary nadmiaru i niedoboru wody w Polsce (A)
 opisać procesy oczyszczania i uzdatniania wody (B)
 zaplanować sposoby przeciwdziałania zanieczyszczaniu wód
(D)