Przyczyny zawilgocenia

WilgoÊ
TEMAT
NUMERU
DOM PRZYJAZNY
ALERGIKOWI
Przyczyny
zawilgocenia
Maïgorzata Cuch
pod kontrolÈ
fot. Ceramika Paradyĝ
Zarodniki grzybów
ibodchody roztoczy to
bardzo silne alergeny.
Rozwojowi tych organizmów sprzyja podwyĝszony poziom wilgotnoĂci. WilgoÊ wbdomu
szkodzi nie tylko mieszkañcom, ale ibbudynkowi:
jest powodem gnicia
drewna, niszczenia tynków ibpowïok malarskich,
przyspiesza korozjÚ stali.
054-057_BD1_2_wilgoc.indd 54
Zapach stÚchlizny, zaparowane okna iblustra, mokre Ăciany ze szpecÈcymi wykwitami,
odklejajÈce siÚ tapety, paczÈce siÚ posadzki... Wszystko to objawy zawilgocenia domu.
MogÈ one sygnalizowaÊ zawilgocenie takich jego elementów, których na co dzieñ nie
oglÈdamy ibnie kontrolujemy (np. spodnich warstw podïogi lub izolacji termicznej
wbĂcianach czy dachu).
Zawilgocenie przegród zewnÚtrznych pogarsza ich izolacyjnoĂÊ termicznÈ ibmoĝe
prowadziÊ do przemarzania, abwskutek tego – do jeszcze wiÚkszego zawilgocenia, które grozi degradacjÈ materiaïów ibspadkiem ich wytrzymaïoĂci. Skraplanie siÚ na Ăcianach budynku pary wodnej stwarza doskonaïe warunki rozwoju dla grzybów pleĂniowych, które niszczÈ powïoki malarskie. PowodujÈ teĝ ubalergików dokuczliwy katar,
ïzawienie ibpieczenie oczu, kaszel, dusznoĂci, abtakĝe ból gïowy. Remontowanie zawilgoconego domu jest zawsze bardzo kosztowne, abczÚsto usuwa jedynie skutki, abnie
przyczyny zawilgocenia. Jedynym racjonalnym dziaïaniem jest profilaktyka, która powinna siÚ zaczynaÊ juĝ na budowie. Oto omówienie najczÚstszych przyczyn zawilgocenia domu oraz sposobów zapobiegania gromadzeniu siÚ wilgoci wbjego elementach.
NiewyschniÚte mury, podïogi, stropy
Wbwykoñczonym domu wbĂcianach ibstropach moĝe utrzymywaÊ siÚ wilgoÊ, której
ěródïem jest woda technologiczna bÚdÈca skïadnikiem zapraw, mas tynkarskich, wylewek samopoziomujÈcych czy tynków. WilgoÊ ta moĝe spowodowaÊ niszczenie materia-
2009-12-23 13:24:44
fot. Torggler
fot. Fotostyczna (zdjÚcie zbkonkursu Home Sweet Home 2)
Przyczyny zawilgocenia
Na mocno zawilgoconych elewacjach ïuszczy siÚ farba, abnawet odpada tynk (co czÚsto moĝna zaobserwowaÊ na elewacjach starych, nieremontowanych domów). Zawilgocone mury mogÈ nawet pÚkaÊ wskutek rozsadzania przez mróz
ïów wykoñczeniowych, groěne zwïaszcza dla
drewna ibmateriaïów drewnopochodnych (posadzek, drzwi czy okien), wbktórych wbnastÚpstwie tego rozpocznÈ siÚ procesy gnilne.
Aby temu zapobiec, prace wykoñczeniowe
powinno siÚ rozpoczynaÊ dopiero po odparowaniu tej wilgoci zbprzegród budowlanych
(wilgotnoĂÊ Ăcian ibstropów moĝna ïatwo wyczuÊ dïoniÈ, abwbrazie wÈtpliwoĂci – zbadaÊ
przez nawiercenie wbnich kilku otworów ibobejrzenie okruchów zebranych zbwiertïa – jeĝeli
materiaï tworzy zwartÈ, mokrÈ masÚ, naleĝy
poczekaÊ zbpracami wykoñczeniowymi).
Nie moĝna jednoznacznie okreĂliÊ, jak dïugo
odparowuje wilgoÊ technologiczna, bo zaleĝy
to od wielu czynników (uĝytych materiaïów
budowlanych, rodzaju izolacji czy skutecznoĂci wentylacji). Wbniektórych budynkach proces ten trwa kilka miesiÚcy, wbinnych – znacznie dïuĝej (jeĂli niewielka wilgotnoĂÊ przegród
utrzymuje siÚ stale, po konsultacji zbfachowcem moĝna rozpoczÈÊ prace wykoñczeniowe,
ale wilgotnoĂÊ powietrza wbpomieszczeniach,
mierzona nie wczeĂniej niĝ po pierwszym sezonie grzewczym, nie moĝe byÊ wiÚksza niĝ
60–70%; pamiÚtajmy, ĝe niektóre materiaïy
wykoñczeniowe sÈ bardzo wraĝliwe na wilgoÊ,
np. okïadziny ibpodïogi drewniane).
Zawilgocone pomieszczenie moĝna osuszyÊ
poprzez zastosowanie nagrzewnicy, konieczne
jest jednak przy tym doĂÊ intensywne wietrzenie. Duĝo lepszym rozwiÈzaniem jest wiÚc zastosowanie osuszaczy powietrza. Najpopularniejsze
sÈ osuszacze kondensacyjne. Koszt ich wypoĝyczenia to 50–100 zï/dobÚ. Osuszanie domu
obpow. 150 m2 trwa okoïo tygodnia.
Brak lub niewïaĂciwe
wykonanie izolacji
przeciwwilgociowych
Brak lub niewïaĂciwe wykonanie izolacji
przeciwwilgociowych skutkuje najczÚĂciej
widocznym zawilgoceniem Ăcian piwnic oraz
pomieszczeñ graniczÈcych bezpoĂrednio
zbgruntem. Wbpomieszczeniach zbzawilgoconymi Ăcianami lub podïogÈ na gruncie jest
wyraěnie wilgotno ibwyczuwalny jest charakterystyczny zapach stÚchlizny. Na mokrych
Ăcianach pojawiajÈ siÚ szpecÈce wykwity,
niszczejÈ farby ibtynki. Wbpomieszczeniach
takich nie schnÈ rÚczniki, mogÈ paczyÊ siÚ
meble ib„wstawaÊ” posadzki drewniane, butwieÊ ksiÈĝki, abtakĝe odzieĝ zbwïókien naturalnych ibskóry.
Zawilgocenie spowodowane brakiem lub
wadami izolacji czÚsto siÚga takĝe do wyĝszych partii budynku wskutek tzw. podciÈgania kapilarnego (zjawiska, które powoduje
ruch wody wbgórÚ kanalików porowatych
materiaïów budowlanych takich jak cegïy,
bloczki ibpustaki).
Warunkiem trwaïego zabezpieczenia budynku przed wilgociÈ gruntowÈ ibwodÈ opadowÈ ochlapujÈcÈ jego czÚĂÊ cokoïowÈ jest
wïaĂciwe wykonanie izolacji:
pionowej, która chroni Ăciany fundamentowe przed wchïanianiem wilgoci ibwody
zbgruntu;
poziomej, której zadaniem jest odciÚcie
drogi wilgoci kapilarnej.
Izolacje te powinny byÊ zaprojektowane
odpowiednio do warunków gruntowo-wodnych wbrejonie posadowienia budynku, abnastÚpnie wykonane dokïadnie zgodnie zbtym
projektem. Nie naleĝy przenosiÊ na swojÈ
dziaïkÚ doĂwiadczeñ zbbudowy sÈsiadów czy
znajomych, gdyĝ to, co wystarczyïo wbwarunkach jednej dziaïki, moĝe siÚ okazaÊ nieskuteczne na innej.
Brak drenaĝu opaskowego
wokóï fundamentów domów
podpiwniczonych
Poziom wód gruntowych jest wbznacznym
stopniu odbiciem warunków pogodowych,
charakteryzuje siÚ zatem mniejszÈ lub wiÚkszÈ zmiennoĂciÈ. Po kilku deszczowych mie-
Pomiary wilgotnoĂci powietrza ibmateriaïów
Pomiar wilgotnoĂci powietrza wbdomu podejrzewanym obzawilgocenie naleĝy wykonaÊ
kilkakrotnie wbróĝnych porach dnia, bo bÚdzie
ona inna, gdy akurat skoñczymy siÚ kÈpaÊ lub
zaczniemy gotowaÊ, ab inna, gdy wb domu od
kilku godzin nikogo nie ma. WilgotnoĂÊ powietrza wbdomu zaleĝy takĝe od pogody (ciĂnienia
ibopadów).
WilgotnoĂciomierz to niewielkie urzÈdzenie,
za pomocÈ którego moĝna zmierzyÊ wilgotnoĂÊ powietrza wbdomu. OkreĂla on iloĂÊ pary
wodnej zawartej wbpowietrzu obdanej temperaturze. UrzÈdzenie to moĝna kupiÊ wbsklepach
budowlanych.
Oprócz regularnego sprawdzania wilgotnoĂci powietrza, warto raz na kilka miesiÚcy
sprawdziÊ wilgotnoĂÊ elementów budynku
– Ăcian, posadzek, podsufitki na poddaszu
czy posadzki wb piwnicy. PosïuĝyÊ do tego
moĝe:
miernik oporowy (moĝna nim zmierzyÊ wilgotnoĂÊ elementów budynku, takĝe wb domu
juĝ uĝytkowanym);
kartka papieru (uïoĝona na powierzchni
elementu zawilgoconego marszczy siÚ);
dïoñ (pozwala wyczuÊ wilgotnoĂÊ Ăcian
ibstropów).
Przyjmuje siÚ, ĝe materiaïy sÈ suche, gdy ich
wilgotnoĂÊ nie przekracza nastÚpujÈcych wartoĂci:
5% – mury ibtynki;
10% – drewniane ibdrewnopochodne materiaïy wykoñczeniowe;
18% – drewniane elementy konstrukcyjne.
BUDUJEMY DOM
054-057_BD1_2_wilgoc.indd 55
1–2/2010
55
2009-12-22 15:50:50
Dom przyjazny alergikowi
Wbpomieszczeniach mieszkalnych wilgotnoĂÊ
powietrza powinna wynosiÊ
40–60%
ale pamiÚtajmy, ĝe latem moĝe byÊ ona
wyĝsza ibdochodziÊ nawet
do 90%
siÈcach czy latach moĝe siÚ zdarzyÊ, ĝe
wbdomu zbudowanym wbsuche lata wbpiwnicach pojawi siÚ woda. JeĂli powodem tego
jest podniesienie siÚ poziomu wód gruntowych, nawet najmniejsze niedokïadnoĂci czy
uszkodzenia wbizolacji pionowej mogÈ uniemoĝliwiÊ osuszenie piwnic – po odpompowaniu wody przez kaĝdÈ nieszczelnoĂÊ bÚdzie napïywaïa nowa.
Nowo budowany dom moĝna doĂÊ ïatwo
uchroniÊ przed takÈ niespodziankÈ przez
zbudowanie wokóï niego drenaĝu opaskowego, który bÚdzie odprowadzaï wodÚ na bezpiecznÈ odlegïoĂÊ od fundamentów. Wbtym
celu wzdïuĝ ïaw fundamentowych ukïada siÚ
wbwarstwie obsypki ĝwirowej perforowane
rury drenarskie, których zadaniem bÚdzie
zbieranie wody napïywajÈcej zbgruntu wokóï
fundamentów. Rury te podïÈcza siÚ do studzienki zbiorczej, abzbniej wodÚ odprowadza
wbmiejsce, wbktórym nie bÚdzie zagraĝaïa bu-
dynkowi: do rowu melioracyjnego, rzeki (po
uzyskaniu stosownego pozwolenia wodno-prawnego), kanalizacji deszczowej (po
uzgodnieniu zblokalnym zakïadem wod.-kan.) lub zbudowanej na dziaïce studni
chïonnej. WodÚ moĝna takĝe rozprowadziÊ
na dziaïce metodÈ rozsÈczania.
To, czy wokóï domu potrzebny jest drenaĝ,
najlepiej rozstrzygnÈÊ juĝ na etapie projektowania budynku, zamawiajÈc badania geotechniczne. Drenaĝ opaskowy wykonuje siÚ
na podstawie projektu, wbktórym okreĂlone
sÈ Ărednice rur drenarskich, gïÚbokoĂÊ, na jakiej trzeba je uïoĝyÊ, kÈt ich spadku ibmiejsce
odprowadzenia wody zbdrenaĝu.
NiewïaĂciwe wypeïnienie
wykopów wbgruncie
nieprzepuszczalnym
fot. Sika
Woda opadowa, spïywajÈca do gruntu wbrejon fundamentów, rzadko stwarza zagroĝenie
zawilgocenia budynków niepodpiwniczonych posadawianych na piaskach. JeĂli jednak budynek ma piwnice ibposadowiony jest
wbglinie czy innym gruncie nieprzepuszczalnym, wbokresach opadów wokóï jego fundamentów moĝe staÊ woda – zwïaszcza gdy
otoczenie fundamentów zasypano luěnym
gruntem przepuszczalnym, wtedy bowiem
wczeĂniej czy póěniej woda moĝe sobie znaleěÊ drogÚ do wnÚtrza przez nieszczelnoĂci
wbizolacjach przeciwwilgociowych. Wbtakich
warunkach gruntowych zagroĝenie zawilgoceniem dotyczyÊ moĝe
Pod pïytkami ceramicznymi takĝe naleĝy uïoĝyÊ izolacjÚ wodoszczelnÈ
nawet budynków pozbmasy uszczelniajÈcej lub zaprawy wodoszczelnej oraz taĂm ibuszczelek.
Bez niej wbdomach drewnianych moĝe dojĂÊ nawet do uszkodzenia konstrukïoĝonych na wzniecji budynku
sieniach – jeĂli tylko
wbrejonie ich fundamentów zalegajÈ
grunty nieprzepuszczalne. Wykonany
wbtakim gruncie wykop pod budynek
jest bowiem swoistym zbiornikiem na
wodÚ, która przez
nieprzepuszczalnÈ
glinÚ czy iï prawie
nie odpïywa do otaczajÈcego jÈ Ărodowiska gruntowego.
Zapobieganie zawilgoceniu budynku
wskutek opisanych
zjawisk polega na takim wypeïnieniu
wykopów wokóï fundamentów, by do mi-
56
BUDUJEMY DOM
054-057_BD1_2_wilgoc.indd 56
fot. Strictum
TEMAT NUMERU
Osuszacz domowy warto zastosowaÊ wbtzw.
pomieszczeniach mokrych (kuchnia, ïazienka,
pralnia) ibremontowanych lub zalanych. Obniĝa bowiem iloĂÊ pary wodnej, abtym samym zapobiega
jej skraplaniu na Ăcianach ibrozwojowi mikroorganizmów. Ponadto likwiduje nieprzyjemny zapach,
przyspiesza suszenie ubrañ oraz wysychanie zalanych Ăcian
nimum ograniczyÊ skutki utworzenia wbwyniku wykonania wykopu pod budynek nieprzepuszczalnej „wanny” na wodÚ. Wbtym celu po
uïoĝeniu izolacji przeciwwilgociowych (niezbÚdnych nawet wbdomu usytuowanym
wbnajwyĝszym punkcie dziaïki) ibzabezpieczeniu ich przed uszkodzeniem mechanicznym, naleĝy zasypaÊ fundamenty gruntem
rodzimym, warstwami nie grubszymi niĝ
30 cm, bardzo starannie kaĝdÈ ubijajÈc.
Chodzi obto, by wbgruncie wokóï fundamentów byïo jak najmniej pustych przestrzeni
na wodÚ, która mogïaby zagroziÊ piwnicom
budynku.
Awaria instalacji
WilgoÊ wbĂcianach lub stropach moĝe siÚ pojawiÊ takĝe wbnastÚpstwie awarii instalacji
grzewczej, wodociÈgowej lub kanalizacyjnej
– gdy pÚknie rura, „puĂci” niefachowo wykonane poïÈczenie rur czy woda zbpralki lub
wanny zaleje podïogÚ. Awarie poïÈczone
wbwyciekiem wody zwykle ïatwo zauwaĝyÊ,
ale zdarza siÚ teĝ, ĝe woda (lub Ăcieki) zbnieszczelnoĂci sÈczy siÚ bardzo powoli ibnastÚpstwa tego ujawniajÈ siÚ dopiero wtedy, gdy
juĝ doszïo do szkód.
Jak zwykle, szkodom ïatwiej zapobiegaÊ
niĝ usuwaÊ ich skutki, dlatego wbkaĝdym
eksploatowanym juĝ domu powinno siÚ
zwracaÊ uwagÚ na wszelkie objawy, które
mogÈ ĂwiadczyÊ nawet obniewielkich wyciekach zbinstalacji ibjak najszybciej dokonywaÊ
stosownych napraw. JeĂli wskutek awarii doszïo do zawilgocenia elementów budynku,
1–2/2010
2009-12-22 15:50:59
Przyczyny zawilgocenia
naleĝy jak najszybciej je osuszyÊ ibwbrazie
potrzeby zastosowaÊ preparaty przeciw rozwojowi pleĂni. Wbdomu alergika uĝycie takiego preparatu (ibewentualne zabezpieczenia,
np. kwarantannÚ) naleĝy skonsultowaÊ zblekarzem alergologiem.
Wysychanie zalanych Ăcian, abtakĝe Ăwieĝych tynków ibpowïok malarskich moĝna
przyspieszyÊ stosujÈc osuszacze domowe.
Zapobieganie szkodom powodowanym
przez wady orynnowania jest stosunkowo ïatwe, poniewaĝ jego wadliwe dziaïanie moĝna
zwykle ïatwo zauwaĝyÊ podczas opadów.
Woda nie powinna nigdzie przelewaÊ siÚ
przez rynny ibwbĝadnym miejscu wyciekaÊ
przez nieszczelnoĂci. Wystarczy wiÚc raz na
kilka miesiÚcy sprawdzaÊ stan orynnowania
ibwbrazie potrzeby dokonaÊ stosownych napraw czy korekt.
Wady orynnowania
Nieskuteczna wentylacja
fot. Brevis
Wbnaszych domach stale emitowana jest
para wodna, której ěródïem sÈ: gotowanie,
pranie, kÈpiele, abtakĝe oddychanie mieszkañców. Para ta powinna byÊ sprawnie usuwana przez wentylacjÚ – wraz ze zuĝytym
powietrzem. JeĂli tak siÚ nie dzieje, zimÈ
para migruje wraz zbciepïym powietrzem
zbwnÚtrza domu na zewnÈtrz (gdzie wilgotnoĂÊ powietrza jest znacznie mniejsza)
Wbdomach zbwentylacjÈ grawitacyjnÈ napïyw
Ăwieĝego powietrza do wszystkich pomieszczeñ
powinny zapewniaÊ nawiewniki zamontowane
wboknach (lub Ăcianach zewnÚtrznych)
fot. Archiwum BD
Orynnowanie budynku ma za zadanie chroniÊ jego Ăciany przez zalewaniem wodÈ,
czemu zapobiegajÈ teĝ odpowiednio wysuniÚte okapy. NiewïaĂciwie dziaïajÈcy system orynnowania moĝe przyczyniÊ siÚ do
trwaïego zawilgocenia Ăcian zewnÚtrznych.
Poniewaĝ orynnowanie podlega róĝnym oddziaïywaniom zewnÚtrznym, jak mróz, zsuwajÈcy siÚ Ănieg, wiatr, silne nagrzewanie
przez sïoñce ibprocesy korozyjne, nawet dobrze wykonane moĝe zawieĂÊ wbczasie eksploatacji.
Niewielka nieszczelnoĂÊ rynien lub rur
spustowych moĝe spowodowaÊ duĝy problem, gdy woda, zamiast spïywaÊ rurÈ spustowÈ, dostanie siÚ do izolacji termicznej, nie
mówiÈc juĝ obzniszczeniach, jakie moĝe poczyniÊ, spïywajÈc po gzymsach czy po powierzchni Ăcian.
Do uszkodzenia systemu orynnowania dochodzi czÚsto wskutek takich zaniedbañ, jak
nieoczyszczenie rynien przed zimÈ zbliĂci
czy nienaprawienie wiosnÈ odksztaïceñ, do
których doszïo wskutek oblodzenia.
Ciemne plamy na fugach czÚsto wystÚpujÈ wbzawilgoconych ïazienkach, zbktórych powietrze nie jest
odprowadzane przez kanaïy wywiewne, abdrzwi nie
majÈ otworów wentylacyjnych
fot. Dospel
fot. Isolit
Zawilgocenie elewacji domu najczÚĂciej powoduje woda zbuszkodzonych rynien lub rur spustowych
ibskrapla siÚ wbwarstwach przegród zewnÚtrznych. Wbdomu zbniesprawnÈ lub niedziaïajÈcÈ wentylacjÈ para skrapla siÚ na szybach, lustrach oraz wszelkich chïodniejszych elementach budynku, co prowadzi do jego zawilgocenia ze wszystkimi tego konsekwencjami, jak niewysychanie prania, przykry zapach rÚczników, rozwój pleĂni wbzakamarkach okïadzin, abnawet przemarzanie Ăcian.
Na miejsce zanieczyszczonego ibzawilgoconego wentylacja powinna wprowadzaÊ do
pomieszczeñ Ăwieĝe, czyste ibsuche powietrze. Wbnowoczesnym domu ze szczelnÈ stolarkÈ funkcje te najlepiej speïnia wentylacja
mechaniczna zbodzyskiem ciepïa.
WiÚcej na temat wentylacji na str. 67.
Nowoczesny wentylator wyciÈgowy zapewnia wymianÚ powietrza wbpomieszczeniach mokrych, abponadto przypomina naĂcienny dekor
BUDUJEMY DOM
054-057_BD1_2_wilgoc.indd 57
1–2/2010
57
2009-12-22 15:51:17