Kierunki odnowy ewangelizacji pastoralnej w parafii

Ks. Bogusław Wolański
Kierunki odnowy ewangelizacji pastoralnej w parafii
Prelekcja wygłoszona podczas
Konferencji Księży Dziekanów Archidiecezji Wrocławskiej
Wrocław, dn. 14.03.2013 r.
Papież Benedykt XVI w dniu 12 października 2010 r. opublikował list apostolski w
formie motu proprio Ubicumque et semper powołujący do życia nową dykasterię Kurii
Rzymskiej – Papieską Radę ds. Krzewienia Nowej Ewangelizacji. Kilka dni wcześniej, bo 30
września 2010 r. światło dzienne ujrzała adhortacja apostolska Verbum Domini, będąca
owocem Synodu Biskupów z 2008 roku, poświęcona słowu Bożemu w życiu i misji Kościoła.
Oba wydarzenia pokazują ewangelizację jako priorytet w życiu i działalności Kościoła. Świat
współczesny głodny jest słowa Bożego i ono musi mu być dane. Posłannictwem Kościoła, jak
napisał Benedykt XVI we wspomnianej adhortacji apostolskiej, jest głoszenie słowa Bożego
światu.
W liście apostolskim Novo millennio ineunte bł. Jan Paweł II wskazał program
duszpasterski dla Kościoła w trzecim tysiącleciu. Mamy wciąż poznawać, kochać i
naśladować Chrystusa, aby przemieniać siebie i historię, aż osiągnie swą pełnię w niebieskim
Jeruzalem (NMI 29). Uszczegóławiając zadania Kościoła, tenże papież napisał, że „mamy
karmić się słowem, aby być «sługami Słowa» w dziele ewangelizacji. Jest to z pewnością
jedno z najważniejszych zadań stojących przed Kościołem na progu nowego tysiąclecia”
(NMI 40).
Zadaniem Kościoła jest głoszenie Ewangelii Jezusa Chrystusa zawsze i wszędzie.
Nabiera ono szczególnego znaczenia w obecnych czasach, ponieważ powszechną praktyką
stało się porzucanie wiary zwłaszcza w społeczeństwach i kulturach, które przez wieki
wydawały się przesiąknięte Ewangelią. Nastąpiła dotkliwa utrata sacrum, która kwestionuje
nawet takie podstawy, uznawane do niedawna za niepodważalne, jak wiara w Boga Stwórcę
wszystkiego, objawienie Jezusa Chrystusa jedynego Zbawiciela oraz powszechne rozumienie
podstawowych ludzkich doświadczeń, jak narodziny, śmierć, życie w rodzinie i odniesienie
do naturalnego prawa moralnego. Dlatego istnieje pilna potrzeba odtworzenia chrześcijańskiej
tkanki społeczności ludzkiej.
W tym miejscu nie sposób nie wspomnieć zakończone niedawno XIII Zwyczajne
Zgromadzenie Ogólne Synodu Biskupów, które miało miejsce od 7 do 28 października 2012
r., pod hasłem „Nowa Ewangelizacja dla przekazu wiary chrześcijańskiej”. Nie ukazała się
jeszcze posynodalna adhortacja apostolska, ale uczestnicy Synodu skierowali do ludu Bożego
swoje orędzie zatytułowane „Ewangelia w świecie”. Kilka zdań z tego dokumentu:
Prowadzenie ludzi naszych czasów do Jezusa, na spotkanie z Nim, jest sprawą niecierpiącą
zwłoki we wszystkich regionach świata, tych, w których ewangelizacja nastąpiła dawno bądź
ostatnio. Wszędzie bowiem odczuwa się potrzebę ożywienia wiary, której grozi osłabienie…
Nie chodzi o to, by wszystko zacząć od początku, ale by – z apostolskim zapałem, jaki
cechował św. Pawła, który dochodzi do stwierdzenia: „Biada mi bowiem, gdybym nie głosił
Ewangelii! (1 Kor 9,16) – włączyć się w długi proces głoszenia Ewangelii, która od
pierwszych wieków ery chrześcijańskiej po czasy obecne przemierzała historię i budowała
wspólnoty wierzących we wszystkich częściach świata.
1. Ewangelizacja pastoralna
Ewangelizacja określana jest jako uobecnianie przez Kościół w czasie i przestrzeni,
mocą Ducha Świętego, Dobrej Nowiny o zbawieniu, która stała się faktem w Jezusie
Chrystusie. Chrześcijanin, który posiada łaskę udziału w potrójnej misji Chrystusa kapłana,
proroka i króla, ma odpowiedzialność za ewangelizację podstawowych rzeczywistości
doczesnych: rodziny, nauki, kultury, gospodarki i polityki. Nakaz głoszenia Ewangelii jest
pierwszorzędnym i naturalnym posłannictwem Kościoła, stąd można użyć stwierdzenia, że
Kościół jest dla ewangelizacji (EN 14). Jest ona procesem wielowarstwowym, złożonym z
różnych elementów, jakimi są: odnowa ludzkości, dawanie świadectwa, otwarte
przepowiadanie, przylgnięcie duchowe, wejście we wspólnotę, przyjęcie znaków, dzieła
apostolskie (EN 24).
W zależności od adresatów wyróżnia się ewangelizację misyjną, pastoralną i nową.
Ewangelizacja misyjna polega na objawieniu Jezusa Chrystusa i Jego Ewangelii tym, którzy
ich nie znają. Głoszenie Ewangelii określane mianem nowej ewangelizacji skierowane jest do
chrześcijan, dla których orędzie chrześcijańskie przestało już być Dobrą Nowiną. Jej
realizacja ma być przede wszystkim przypomnieniem i powtórnym głoszeniem Ewangelii
Chrystusowej.
Ewangelizacja pastoralna zwraca się do tych, którzy od dawna są już chrześcijanami
oraz mają związek z Ewangelią, aby pogłębić, umocnić, ożywić i uczynić dojrzalszą ich
wiarę. Wymaga to wysiłku, żeby tym wiernym dostarczać koniecznego pokarmu i
umocnienia, zwłaszcza za pomocą katechezy, nasyconej sokiem ewangelicznym i
sporządzonej w języku przystosowanym do czasu i osób (EN 54). Ten rodzaj ewangelizacji
jest podobny do duszpasterstwa, ale się z nim nie utożsamia, bowiem ewangelizacja stanowi
trzon działalności duszpasterskiej (por. EN 81). Bez niej duszpasterstwo byłoby zespołem
zabiegów czysto technicznych, być może sprawnych, ale pozbawionych treści.
2. Parafia w służbie ewangelizacji
W myśl nauczania Soboru Watykańskiego II parafia nie jest tylko najmniejszą
komórką hierarchicznie zbudowanego Kościoła, ale staje się ona Kościołem Bożym i
powołanym przez Boga nowym ludem Bożym (por. KK 26, 28). Chrześcijanin w parafii może
rozpoznać, czym w rzeczywistości jest Kościół. Musi ona być otwarta na diecezję, a przez nią
na Kościół powszechny. Sprawując Eucharystię, głosząc słowo Boże i umacniając miłość
braterską oraz utrzymując więź z biskupem, a przez biskupa z Kościołem powszechnym,
parafia może rozwijać się zgodnie ze swoim powołaniem.
Warto w tym miejscu znów sięgnąć do Orędzia ostatniego Synodu Biskupów: dzieło
ewangelizacji nie jest zadaniem jakiejś osoby w Kościele, ale wspólnot kościelnych jako
takich, gdzie są dostępne w pełni narzędzia spotkania z Jezusem: Słowo, sakramenty,
braterska komunia, posługa miłości, misja. W tej perspektywie ujawnia się przede wszystkim
rola parafii będącej jakby obecnością Kościoła na terytorium, gdzie mieszkają ludzie
„fontanną miasteczka”, jak zwykł ją określać bł. Jan XXIII, u której wszyscy mogą gasić
pragnienie, znajdując w niej świeżość Ewangelii. Jej rola pozostaje nieodzowna, nawet jeśli
zmienione warunki mogą wymagać czy to jej podział na małe wspólnoty, czy więzi
współpracy w szerszych kontekstach.
Parafia z natury swojej ukierunkowana jest na ewangelizację. Konieczność niesienia
Ewangelii nowym środowiskom spowodował proces powstawania parafii. Kościół spełnia
misję ewangelizowania, a parafie są tym miejscem, gdzie to zadanie spełniane jest w sposób
trwały. W parafii, bardziej niż gdzie indziej, ewangelizacja jest nauczaniem, wychowaniem i
szkołą życia.
Ewangelizacja parafialna powinna obejmować nie tylko niewierzących i tych, którzy
się jeszcze nie nawrócili i nie znają Chrystusa, ale także dystansujących się od życia
kościelnego i parafialnego, ochrzczonych, ale podobnych z życia do pogan, ochrzczonych, ale
potrzebujących prawdziwego nawrócenia i pogłębienia życia duchowego. Jest ona
kierowaniem orędzia zbawienia w celu nawrócenia, stawianiem człowieka wobec Ewangelii i
prowokowaniem go do spotkania z Bogiem. Ewangelizacja w parafii zmierza do odnalezienia
głębi, do odbudowy działalności formacyjnej, odnowienia i pogłębienia ducha modlitwy.
Pomocą w realizacji celów ewangelizacyjnych służą substruktury parafialne, jakimi są małe
wspólnoty religijne i rodziny.
W dalszej części wystąpienia pragnę oprzeć się na tezach Biskupa Manuela Pelino
Dominguesa z Portugalii opublikowanych m.in. w Comunio, czy w programie duszpasterskim
Kościoła w Polsce. Ocenia on, że duszpasterstwo obecnie prowadzone w parafiach jest
nastawione na tłumy oraz skupia się zasadniczo na aktach kultu. Jest ono realizowane niemal
wyłącznie przez duchowieństwo. Mało uwagi poświęca się formacji w małych grupach oraz
czynnemu uczestnictwu świeckich w życiu Kościoła. Dlatego stwierdza on, że parafia musi
przejść fazę krytyczną, by być w stanie podjąć ewangelizację w naszych czasach. Nawet przy
tradycyjnej organizacji stwarza ona zawsze możliwości ewangelizowania. Zwraca on uwagę,
że powinna nastąpić pełna akceptacja religijności ludowej. Również lepsze wykorzystanie
możliwości, jaką stwarza przygotowanie do sakramentów, głównie gdy chodzi o sakramenty
inicjacji chrześcijańskiej. Obowiązkiem katechezy parafialnej jest doprowadzenie do tego, by
obrzędy
te
odpowiadały
faktycznie
osobowemu
przylgnięciu
do
Chrystusa
i
odpowiedzialnemu w pełni wszczepieniu we wspólnotę chrześcijańską. Inną szansą
ewangelizacyjną jest lepszy kontakt z rodziną i dowartościowanie duszpasterstwa ogólnego.
Gdy wspomniana jest rodzina warto w tym miejscu powołać się na słowa bł. Jana
Pawła II z adhortacji Familiaris consortio nr 65: Należy przeto raz jeszcze podkreślić pilną
potrzebę duszpasterskiej obecności Kościoła dla podtrzymania rodziny. Trzeba podjąć każdy
wysiłek, ażeby zorganizować i rozwinąć duszpasterstwo rodzin, troszcząc się o tę
pierwszoplanową dziedzinę w przekonaniu, że przyszłość ewangelizacji zależy w wielkiej
mierze od „Kościoła domowego”.
3. Kierunki ewangelizacji w parafii
Wspomniany powyżej biskup M. P. Domingues z Portugalii uważa, że parafia dzięki
zachodzącym przemianom przestaje się przedstawiać jako centrum posług liturgicznych i
powoli zbliża się do porządku działań kościelnych, typowych dla procesu ewangelizacyjnego.
Proponuje, by ukierunkowując odpowiednio parafię, zwrócić uwagę na: włączenie się parafii
w duszpasterstwo zespołowe, odnowę chrześcijańskiej tkanki parafii i popieranie
odpowiedzialnego udziału świeckich.
a) włączenie się parafii w duszpasterstwo zespołowe
Z obserwacji wynika, że parafia nie okazała się zbyt sprawną w budzeniu wiary, czyli
głoszenia jej niewierzącym, zajmowania się ludźmi oddalonymi od Kościoła, solidaryzowania
się z problemami społecznymi. Dlatego musi ona otworzyć się na uzupełniającą współpracę
ruchów i małych wspólnot, bardziej przygotowanych do ewangelizacji niewierzących i
oddalonych od Kościoła, bądź też lepiej rozumiejących określoną sytuację społeczną.
Duszpasterstwo powinno troszczyć się, aby parafie stawały się wspólnotą
wspólnot, poprzez rozwijanie małych grup religijnych. Wierni świeccy mają słabe
poczucie współtworzenia parafii, a przez to są także mało aktywni, traktując parafię jako
miejsce usług religijnych. Dlatego na parafii ciąży obowiązek tworzenia różnego rodzaju
wspólnot, które byłyby środowiskiem chrześcijańskim dla poszczególnych wiernych. Poprzez
małe wspólnoty parafie realizują istotę swojego powołania, dając wiernym możliwość
uczestnictwa w różnych formach nauczania kościelnego, oddawania czci Bogu oraz
realizowania miłości bliźniego.
Obecnie w Polsce istnieje ponad 150 większych zrzeszeń kościelnych oraz jeszcze
większa ilość grup mniejszych. W tych grupach uczestniczy 7,8% katolików, czyli 2,5 miliona
wiernych. Prężnie rozwijają się ruchy o charakterze pobożnościowo-formacyjnym, oparte na
tradycyjnych formach życia duchowego, pogłębionych i dostosowanych do obecnych potrzeb.
Są to ruchy skoncentrowane wokół kultu Matki Bożej, Jezusa Miłosiernego, Najświętszego
Serca Pana Jezusa, gdzie szczególny akcent w formacji postawiony jest na różaniec, koronkę
do Miłosierdzia Bożego, adorację Najświętszego Sakramentu, comiesięczną spowiedź,
bardziej pogłębiony udział w Eucharystii i modlitwę brewiarzową dla świeckich. Nie brakuje
także licznych propozycji dla dzieci i młodzieży.
W parafiach podejmowane są różne próby pracy formacyjnej z wiernymi w
mniejszych wspólnotach. Jako przykład niech posłuży doświadczenie parafii Świętej Trójcy w
Legnicy1. W roku 2009 duszpasterze podzielili wiernych według położenia ulic tworzących
parafię na cztery mniejsze wspólnoty. Każda grupa otrzymała swojego patrona: św. Jana
Marię Vianney, św. Joannę Beretta Molla, św. Teresę od Dzieciątka Jezus, św. Zygmunta
Szczęsnego Felińskiego. Podczas wizyty duszpasterskiej 2009/2010 rodziny z poszczególny
rodzin otrzymały folder z wizerunkiem świętego, z treścią modlitwy za jego
wstawiennictwem i zaproszeniem na dni skupienia do kościoła parafialnego. Duszpasterze w
każdej rodzinie zostawiali także drugi identyczny obrazek z prośbą o przekazanie go rodzinie
sąsiedzkiej, która z różnych powodów nie przyjęła księdza. W kościele podczas niedzielnych
Mszy świętych za pomocą prezentacji multimedialnej została wiernym omówiona idea pracy
formacyjnej w mniejszych wspólnotach.
W roku 2010 poszczególne grupy zostały zaproszone na trzy dni skupienia, każda w
innych terminach. Spotkania odbywały się w piątek popołudniu i obejmowały: adorację
Najświętszego Sakramentu, nabożeństwo do patrona wspólnoty, Eucharystię z homilią oraz
1 Parafia miejska licząca ok. 6000 wiernych w diecezji legnickiej.
katechezę. Podczas katechizacji zaproponowano tematy: „Nasz święty patron”, „Eucharystia i
kult Eucharystii po za Mszą świętą”, „Życie, modlitwa, praca. Trzy nierozłączne elementy”.
Poprzez pogłębianie duchowości duszpasterze starali się także ukierunkowywać wiernych na
apostolstwo, by świadectwem życia i zaproszeniem powodowali powrót na nabożeństwa
parafialne innych ludzi, zwłaszcza niepraktykujących. Podczas adoracji modlono się również
za tych, którzy odeszli od wiary i odrzucili Boga i Ewangelię.
W roku 2011 praca w grupach była nadal kontynuowana, a zaproszenia znów w formie
folderów zostały dostarczone wiernym podczas wizyty duszpasterskiej. Spotkania odbywają
się w niedziele. Najpierw jest wystawienie Najświętszego Sakramentu, a następnie Nieszpory.
Po czytaniu wygłaszana jest katecheza. W obecnym roku formacyjnym podejmowany jest
temat Dnia Pańskiego – niedzieli: „Niedziela – dzień odpoczynku z rodziną”, „Niedziela –
dzień świętowania”, „Niedziela – dzień Eucharystii”. Po zakończeniu Nieszporów
odprawiana jest Eucharystia z homilią.
Kontynuacja pracy we wspólnotach zaplanowana jest na kolejne lata (2012 – św.
Józef, 2013 – wiara). Dotychczasowe doświadczenia wskazują na konieczność uformowania
świeckich liderów i małe grupy wiernych, którzy poza wizytą duszpasterską będą odwiedzać
parafian w domach i zapraszać na spotkania do kościoła, by mogli słuchać słowa Bożego i
trwać na modlitwie. Planowane są również pielgrzymki poszczególnych wspólnot.
Ważną grupą w parafii, która również w ramach ewangelizacji pastoralnej pragnie
i oczekuje pogłębienia wiary jest służba liturgiczna. Zaleca się, by szczególną opieką
duszpasterską otaczać zespoły ministrantów oraz scholi dziecięcych i młodzieżowych. Są to
środowiska sprzyjające rozwojowi wiary, kształtowania charakterów i dojrzewaniu życiowego
powołania. Bł. Jan Paweł II zwracał uwagę na to, by przy współpracy rodzin i katechetów
duszpasterze z serdeczną troską opiekowali się grupami ministrantów, aby poprzez służbę
przy ołtarzu mogli uczyć się coraz bardziej kochać Jezusa, rozpoznawać Jego rzeczywistą
obecność w Eucharystii, doświadczać piękna liturgii. Wszelkie inicjatywy dotyczące tej grupy
w Kościele organizowane na poziomie diecezjalnym lub w okręgach duszpasterskich
powinny być wspierane i promowane, z uwzględnieniem różnic wiekowych.
Warto również zwrócić uwagę na grupy pracujące z rodzinami. Jest ich w Kościele
wielkie bogactwo. Obecnie wymienia się ich 120.
b) odnowa chrześcijańskiej tkanki parafii
Chcąc ewangelizować, parafia powinna jawić się jako wspólnota chrześcijańska.
Wspólnotowe życie parafii stało się obecnie znacznie trudniejsze na skutek współczesnej
sytuacji anonimowości, dezintegracji i indywidualizmu, jak również z racji wielkości samych
parafii. Dlatego pilne staje się zadanie odbudowy chrześcijańskiej tkanki wspólnot, względnie
wzmocnienia więzi je konstytuujących. Obecnie powinno się dążyć usilnie do wzmacniania
podstawowych więzów wiary (słowo Boże, liturgia, posługa braterska).
W motu proprio Ubicumque et semper wskazane jest, by Papieska Rada ds. Nowej
Ewangelizacji zachęcała wiernych do korzystania z Katechizmu Kościoła Katolickiego.
Natomiast Jan Paweł II w konstytucji apostolskiej Fidei Depositum zwrócił się do wiernych,
by „przyjęli ten katechizm w duchu jedności i gorliwie nim się posługiwali, wypełniając
zadanie głoszenia wiary i wzywając do życia zgodnego z Ewangelią”. W roku 2005 w
diecezji płockiej podjęto zadanie odczytania katechizmu dla wiernych gromadzących się na
niedzielnych Mszach świętych. Został opracowany tzw. Katechizm płocki. Składa się on ze
specjalnie opracowanych katechez, które były odczytywane w kościołach na pięć minut przed
rozpoczęciem Eucharystii. Podobny sposób katechizacji, zwłaszcza osób dorosłych, podjęła
diecezja legnicka w 2008 roku w ramach realizacji programu duszpasterskiego „Bądźmy
uczniami Chrystusa” (2007/2008). Zakończenie cyklu zaplanowane jest we wrześniu 2013.
Jest to okazja, by nauczaniem katechizmowym objąć znaczną liczbę wiernych, którzy
przygotowując
się
do
Mszy
świętej,
mają
okazję
odbudowywać
tkankę
życia
chrześcijańskiego. Staje się to również wypełniem założeń Dyrektorium Ogólnego o
Katechizacji, które zwróciło uwagę, że każdy ochrzczony ma prawo do odpowiedniej
katechezy, a Kościół ma za zadanie udzielić mu odpowiedniej pomocy.
Naglącą potrzebą Kościoła w Polsce jest powstanie nowego pokolenia apostołów
zakorzenionych w słowie Chrystusa. Należy rozbudzać wśród wiernych zainteresowanie
Pismem Świętym. Pomocą w podejmowaniu tych działań jest powołane do istnienia przez
Konferencję Episkopatu Polski Stowarzyszenie Dzieło Biblijne im. Jana Pawła II. Zajmuje się
ono propagowaniem Biblii w parafiach i rodzinach katolickich. Cenne pastoralnie są
inicjatywy proponowane przez to stowarzyszenie. Jedną z nich jest zachęta, by w parafiach i
rodzinach organizować kręgi biblijne, podczas których stwarzana jest okazja do głębszego
wniknięcia w treść słowa Bożego. W działalności ewangelizacyjnej parafii można
wykorzystać wydawany w Polsce kwartalnik „Krąg Biblijny”.
Wprowadzenie teologiczne i pastoralne zawarte w Obrzędach chrztu dzieci aż
w siedmiu punktach (5, 7, 8, 13, 17, 25, 27) mówi o przygotowaniu rodziców i chrzestnych do
chrztu dziecka. Podkreśla to wagę i konieczność tego rodzaju ewangelizacji wiernych. Zwraca
na to uwagę również II Polski Synod Plenarny podkreślając, że z odpowiednią troską należy
podjąć formację rodziców i chrzestnych przed chrztem, bierzmowaniem i Pierwszą Komunią
Świętą. Przygotowanie takie powinno odbywać się przez prowadzenie stosownych katechez i
nabożeństw liturgicznych. Jako główny cel formacji podkreśla się wprowadzenie w
rzeczywistość
sakramentów
i
pogłębienie
świadomości
ich
znaczenia
w
życiu
chrześcijańskim.
Ważnym, ale w Polsce niestety rzadko stosowanym, sposobem przygotowania
rodziców i chrzestnych do chrztu dziecka jest rozmowa duszpasterska przeprowadzana
podczas wizyty proboszcza lub współpracownika w domu rodziców i dziecka. W warunkach
polskich jest ona często zaniedbana lub nieznana, ale spotykana w działaniu duszpasterskim
Kościoła w Niemczech. Przykładowo w parafiach archidiecezji Freiburg zwyczajną praktyką
jest, że podczas zgłaszania chrztu dziecka w kancelarii uzgadnia się spotkanie w domu
rodziców i dziecka. W umówionym terminie proboszcz parafii lub jego współpracownik udaje
się pod wskazany adres i tam ma okazję do osobistego spotkania z rodzicami dziecka, a także
może zorientować się, jak wygląda ich życie religijne i rodzinne. Na formularzu zgłoszenia
chrztu znajduje się specjalna rubryka, w której wpisuje się termin spotkania w domu.
Dużym wyzwaniem dla ewangelizacji w parafii jest aktualnie dobrze przygotowana
katecheza przed przyjęciem sakramentu bierzmowania. Chodzi tu głównie o przygotowanie
bliższe, które obejmuje uczniów szkół gimnazjalnych. Młodzież na katechezie w szkole
otrzymuje wiedzę stosowną do przyjęcia tego sakramentu, natomiast zadaniem parafii jest
stworzenie młodzieży warunków do rozmowy o swojej wierze i przygotowanie do
odpowiedzialnego życia chrześcijańskiego. Parafia powinna zapewnić katechizowanym
doświadczenie Kościoła jako wspólnoty i wskazać im możliwości posługiwania na rzecz
wspólnoty parafialnej. Przykładem realizacji pogłębionej formacji młodzieży są założenia
przyjęte w diecezji legnickiej, które zostały zawarte w Instrukcji katechetyczno-pastoralnej w
sprawie przygotowania młodzieży do sakramentu bierzmowania. Katecheza parafialna
przewidziana jest przez trzy lata począwszy od drugiego semestru pierwszej klasy
gimnazjalnej i skończywszy w pierwszej klasie szkoły ponadgimnazjalnej. Instrukcja
zakłada również przynajmniej roczną katechezę rodziców (książka ks. Kota i państwa
Smoleń „Współpracownicy Stwórcy”). Ta forma katechezy dorosłych, oparta o słowo Boże,
liturgię, teologię sakramentu bierzmowania i pozostałych sakramentów inicjacyjnych, staje
się dużą szansą rozwoju duchowości rodzin.
c) popieranie odpowiedniego udziału świeckich
Aby parafia mogła nastawić się na ewangelizację, konieczny jest odpowiedzialny
udział świeckich, pomagający przezwyciężyć klerykalizm oraz zrealizować obraz
wspólnotowy, a także skutecznie odpowiedzieć na wzrost zadań duszpasterskich. W XX
wieku wyraźnie wzrosła świadomość znaczenia laikatu w Kościele, a przyczyniła się do tego
Akcja Katolicka i ruch odnowy liturgicznej zapoczątkowany przez Piusa X. Sobór
Watykański II przedstawił odnowioną koncepcję Kościoła jako Ludu Bożego, w którym nie
tylko hierarchia, lecz także katolicy świeccy odgrywają decydującą rolę i ponoszą
odpowiedzialność za realizację posłannictwa Kościoła. Najlepszym sposobem budzenia
współodpowiedzialności świeckich za działanie Kościoła jest zaproszenie ich do
współuczestnictwa w życiu Kościoła. Spełnienie wielkiego zadania, jakie Chrystus powierzył
Kościołowi, zakłada, że świeccy nie będą tylko przedmiotem troski duszpasterskiej, lecz staną
się pełnoprawnym podmiotem działalności duszpasterskiej Kościoła.
Parafia powinna stawać się podstawowym miejscem formacji i działania laikatu, stąd
też zauważa się potrzebę tworzenia Parafialnych Rad Duszpasterskich i Parafialnych Rad
Ekonomicznych, co pozwoli ludziom świeckim przejmować odpowiedzialność za wspólnotę
parafialną. Należy tworzyć miejsca dla aktywności świeckich i pomimo ich nadmiernej
aktywności w życiu codziennym, starać się ich angażować w życie parafii. Wszyscy
członkowie Kościoła, również świeccy, powinni uczestniczyć w misji świadka, głoszącego i
niosącego Chrystusa światu. II Polski Synod Plenarny przypomniał, że Kodeks prawa
kanonicznego zobowiązuje do tworzenia Parafialnych Rad Ekonomicznych oraz zaleca
tworzenie Parafialnych Rad Duszpasterskich. Zaangażowani w nich katolicy świeccy mają
przede wszystkim służyć swoją radą i doświadczeniem, unikając przy tym postaw
roszczeniowych. Przekształcenie parafii we wspólnotę religijną ułatwia między innymi
dobrze funkcjonująca Parafialna Rada Duszpasterska i Parafialna Rada Ekonomiczna. Ich
działalność powinna przyczyniać się do przekształcenia parafii we wspólnotę, która ponosi
odpowiedzialność i troskę za życie i pracę duszpasterską parafii oraz za szukanie rozwiązań
dla powstających problemów.
Inną grupą osób świeckich, które mogą zaangażować się w życie parafii, a przez to
wpłynąć na jej ewangelizacyjny charakter są stali lektorzy i akolici. Kodeks prawa
kanonicznego2 i Ogólne wprowadzenie do Mszału rzymskiego3 mówią o mężczyznach
podejmujących te posługi, którzy wcale nie muszą być alumnami seminariów duchownych.
Nie chodzi tu o funkcje podejmowane czasowe przez ministrantów, a o posługę podjętą na
2 KPK kan. 230 § 1: „Mężczyźni świeccy, posiadający wiek i przymioty ustalone zarządzeniem
Konferencji Episkopatu, mogą być na stałe przyjęci, przepisanym obrzędem liturgicznym, do posługi lektora i
akolity, udzielanie jednak tych posług nie daje im prawa do utrzymania czy wynagrodzenia ze strony Kościoła”.
3 Ogólne wprowadzenie do Mszału rzymskiego. Poznań 2004 nr 98-99 s. 43.
stałe. W warunkach Kościoła w Polsce te dwie posługi są jeszcze mało znane, ale będą w
najbliższym czasie coraz częściej spotykane w życiu parafii. Diecezje polskie, opierając się
na dokumentach Konferencji Episkopatu Polski, mają możliwość zainaugurowania szkoły
formacyjnej dla przygotowujących się do przyjęcia posługi akolity i lektora.
Lektor i akolita mają przywilej wykonywania różnych czynności w czasie liturgii, ale
także przewidziane są dla nich obszary zaangażowania w parafii poza liturgią. Lektor
szczególnie angażuje się w działalność ewangelizacyjną. Mogą jemu być powierzone zadania:
przygotowanie wiernych do godnego przyjęcia sakramentów, pomoc w przygotowaniu i
prowadzeniu katechez dorosłych, zaangażowanie w inne posługi słowa w parafii, ożywienie
misyjnych zadań parafii, animowanie życia modlitewnego w parafii, wspieranie rodzin przed
pogrzebem i po pogrzebie bliskich. Natomiast akolita szczególnie może objąć troską: adorację
Najświętszego Sakramentu, przygotowanie uroczystości liturgicznych, posługę wobec
chorych, pomoc potrzebującym, organizowanie wolontariatu.
Dzieło ewangelizacji jest podstawowym zadaniem Ludu Bożego (DM 35). O
ewangelizację mają troszczyć się biskupi z papieżem na czele, prezbiterzy, diakoni oraz osoby
zakonne. Szczególną rolę w ewangelizacji wypełniają ludzie świeccy, kierując życiem
doczesnym według woli Bożej, a wśród nich rodziny chrześcijańskie, młodzież oraz ci, którzy
są powołani do współpracy z hierarchią (katechiści, katecheci, animatorzy, działacze
charytatywni itp.). Wszystkie te osoby muszą być świadome, że skuteczność głoszenia
Ewangelii płynie nie z samych ludzkich wysiłków i doboru środków technicznych, lecz z
działania Ducha Świętego. Zapał do ewangelizacji musi pochodzić z prawdziwie świętego
życia, karmionego modlitwą, a zwłaszcza miłością do Eucharystii (EN 76).