PROJEKT ŚCIEŻKI DYDAKTYCZNEJ PROGRAM „JELEŚNIA

PROJEKT ŚCIEŻKI DYDAKTYCZNEJ
PROGRAM „JELEŚNIA – MOJA MAŁA OJCZYZNA”
PROJEKT: „POZNAJĘ JEJ HISTORIĘ I PRZYRODĘ”
PRZYGOTOWAŁA:
inż. ANNA PUDA
ATH Bielsko-Biała
WNoMiŚ
ŚCIEŻKA DYDAKTYCZNA: EDUKACYJNO – PRZYRODNICZO - HISTORYCZNA
Skierowana jest do nauczycieli i uczniów Szkół Podstawowych w Jeleśni.
Realizowana może być w postaci wycieczek organizowanych przez nauczycieli, bądź
w postaci wykładów na lekcjach wychowawczych lub też indywidualnie.
Wycieczki terenowe umożliwią poznanie najbliższego otoczenia ze szczególnym
uwzględnieniem jego wartości przyrodniczych, historycznych i kulturowych.
Integralną częścią ścieżki jest mapa z zaznaczonymi elementami ścieżki – załącznik 1.
CELE ŚCIEŻKI EDUKACYJNO – PRZYRODNICZO - HISTORYCZNEJ :
–
–
–
–
Pogłębianie wiedzy o kulturze miejscowości, regionu
Zapoznanie się z historią, legendami, obyczajami
Poznanie najbliższego otoczenia
Poznawanie zabytków, dziedzictwa kultury materialnej : kościół, kaplice,
pomniki przyrody
– Kontakt ze środowiskiem przyrodniczym – poznawanie lokalnej przyrody
– Dostrzeganie potrzeb ochrony środowiska
PLAN:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Geneza nazwy miejscowości
Zarys dziejów i kultura ludowa
Geografia
Formy ochrony przyrody i działania środowiskowe
Odkrywka geologiczna
Zabytki
 Dwie kapliczki z XIX w.
 Kościół parafialny p/w Św. Wojciecha, a obok:
à Fragment starego cmentarza
à Pomniki przyrody
à Stara Organistówka
 Stara Karczma
7. Pomnik straconych
8. Kapliczki na Janikowej Grapie
9. Podsumowanie
-1-
1. GENEZA NAZWY MIESCOWOŚCI
Istnieją dwie wersje pochodzenia nazwy Jeleśnia. Jedna z nich podana jest
w Chronogrfii albo Dziejopisie Żywieckim A. Komonieckiego: „Jeleśnia nazwana od
jeleni lśniących, które tam na paszę schadzały się i często ich tam łowiono, gdy przedtem
lasy były”. Dalej dodaje: „Jeleśnia bardzo mokra ma swe urodzaje” (5). Drugą
językoznawcy wywodzą od nazwy drzewa olcha, którą wołoscy osadnicy przekształcili w
jelchę, zaś kolejni w jelszę. Należy zatem wnioskować za poprawnością również tej
genezy, gdyż olszyna karpacka rośnie wzdłuż rzek i potoków tworząc zarośla na
podmokłym terenie.
Obecnie herbem Jeleśni jest sylwetka jelenia z okazałymi rogami na głowie
i gałązką liści dębowych w pysku (7).
2. ZARYS DZIEJÓW I KULTURA LUDOWA
Jeleśnia, leżąc w Kotlinie Żywieckiej, stanowiła własność panów żywieckich. Cała
żywiecczyzna należała od najdawniejszych czasów historycznych do kasztelani
oświęcimskiej i do dzielnicy krakowskiej. Pierwsze pisane wzmianki o Jeleśni pochodzą
z XVI w.
Przełom XIV i XV w., to okres osłabienia władzy królewskiej i wzrostu wpływów
możnych.. Zbrojne starcia, najazdy, napady rabusiów nabierały na sile. Król Kazimierz
Jagiellończyk, pragnąc położyć kres ciągłym sporom, wykupił w 1457 r. Księstwo
Oświęcimskie, przyłączył je do województwa krakowskiego i później oddał je Piotrowi
Komorowskiemu. Tereny te do XVII w. pozostały we władaniu magnackiej rodziny
Komorowskich. Po śmierci Krzysztofa Komorowskiego Żywiecczyzna podzielona została na
trzy „państwa”: suskie, ślemieńskie i żywiecko-łodygowickie, którego centrum stanowił
Żywiec. Jeleśnia weszła w skład państwa żywieckiego (1).
Mieszkańców zasiedlających dolinę rzeki Koszarawy i jej licznych dopływów
etnografia określa mianem górali żywieckich. Wytworzona w ciągu wielu wieków kultura
ludowa jest zbiorem elementów jakie wykształciły się w wyniku mieszania się tradycji
pierwszych polskich osadników i ludności wołoskiej. Ludność ta trudniła się pasterstwem
i prowadziła koczowniczy tryb życia (7).
Wołosi przybyli na te tereny Karpat polskich z Siedmiogrodu jeszcze w XIII w.
W poszukiwaniu odpowiednich terenów pod wypas owiec poruszali się grzbietami Karpat,
-2-
wykorzystując hale i polany śródleśne. Zmniejszające się możliwości zdobywania nowych
pastwisk i wzrost kolonizacji zmusiły koczujących pasterzy do osiedlenia się na stałe.
Wędrówki Wołochów lub Wałachów wywarły olbrzymi wpływ na sposób życia
chłopów w górach, na system gospodarki, a szczególnie na urządzenia pasterstwa górskiego
i kulturę góralską. Relikty tego oddziaływania do dziś widoczne są w nazwach
topograficznych, terminologii budowli, zwyczajach, budownictwie wsi, strojach, pieśniach,
zdobnictwie.
Tworzenie kultury jest procesem o charakterze ciągłym, dlatego też na jej wpływ
miały również wydarzenia historyczne, obserwacje wyniesione w wyniku kontaktów z ludźmi
pochodzącymi z innych regionów, z jakimi spotykali się podczas prac sezonowych,
wędrówek do sanktuariów maryjnych, czy jarmarków (1).
Dziedzictwo kultury ludowej górali żywieckich niezwykle bogate i barwne cechuje
obfitość elementów zarówno w sensie materialnym, jak i duchowym.
Podstawą bytu miejscowej ludności była hodowla owiec i bydła, praca w lesie
flisactwo pozyskiwanego drewna, wyrób gontów, pędzenie smoły itp. Wyrabiano przedmioty
do użytku w gospodarstwie domowym: drewniane łyżki, zydle, konewki, cebrzyki, putnie,
odcedzaczki, faseczki na masło, koryta, skopce, formy na oscypki i in. Do wyrobu naczyń
najlepsze było drewno jodłowe (twarda masa drewniana) i bukowe ( duże cechy plastyczne po
sparzeniu wrzątkiem i przy wyginaniu).
Trwałym elementem tej kultury są sposoby wznoszenia domostw, budowanie
pasterskich szałasów, sposoby ubierania się, pieśni, muzyka, tańce, gwara, wierzenia,
interpretacja otaczającego ich świata, przyrody, wreszcie kwestie dotyczące życia
pozagrobowego.
Wznoszono także liczne budowle sakralne, jak np.: przydrożne kapliczki,
dzwonnice, figury i rzeźby.
Z kultury duchowej społeczeństwa pozostało niewiele. Świat wierzeń, zwyczajów
i obrzędów był udziałem starszych ludzi. Młodsze pokolenie nie odczuwało potrzeby
zapoznania się z opowieściami i zwyczajami, co zastąpiły urządzenia techniczne.
Bogaty w wierzenia był okres Bożego Narodzenia. Wnosząc do domu drzewko
winszowało się na czas świąteczny i Nowy Rok. Kolędowanie w święta zaczynało się od Św.
Szczepana, 26 grudnia. Zwyczaje te praktykowane są po dziś dzień (7).
3. GEOGRAFIA
Jeleśnia jest rozległą wsią gminną położoną w północnej części Beskidu Żywieckiego,
na południowy wschód od Żywca w odległości około 14 km.
Współrzędne geograficzne: 49°39' N 19°19' E.
Miejscowość ciągnie się wzdłuż drogi na odcinku około 6 km w terenie położonym od
450 – 480 m n.p.m (10).
Bardzo charakterystyczne jest to, że Jeleśnia leży nad trzema rzekami: rzeką Sopotnią
od zachodu, Krzyżówką (do której wpada potok Glinne z Korbielowa) od południa. Łączy się
ona z Koszarawą, która jest głównym dopływem Soły.
Przez Jeleśnię miał przebiegać dawny szlak transportowy nazywany traktem
miedziowym łączącym ziemie Małopolski i Węgier. Z chwilą włączenia Galicji w skład ziem
cesarstwa Austro – Węgier w 1772 roku droga ta nabrała większego znaczenia, dojechać nią
można było aż do Wiednia (1).
Jeleśnia posiada dwa centra. Jedno w południowej części w okolicach dworca, skąd
zaczynają się drogi i szlaki turystyczne wiodące na Pilsko, Babią Górę, Rysiankę, Romankę.
Drugie centrum zlokalizowane jest wokół kościoła i Starej Karczmy.
-3-
Przyroda tej części Beskidu Żywieckiego, w obrębie której znajduje się Jeleśnia
i szereg innych miejscowości zależna jest od położenia, rzeźby terenu, klimatu, rodzaju gleb,
szaty roślinnej, świata zwierząt, metody gospodarowania rolniczego i leśnictwa.
Beskidy geologicznie należą do Karpat Zewnętrznych i zbudowane są z fliszu
karpackiego, którego proces powstawania rozpoczął się w okresie kredowym ery
mezozoicznej, czyli 140-65 mln lat temu. Proces ten trwał do okresu starszego trzeciorzędu
(paleogen) ery kenozoicznej, około 65-23 mln lat temu. Od tego momentu nastąpił proces
modelowania rzeźby terenu poprzez niszczycielskie działanie takich czynników, jak wody
płynące i opadowe, wiatry, śniegi, lody (7).
4. FORMY OCHRONY PRZYRODY I DZIAŁANIA ŚRODOWISKOWE
Jeleśnia jest jedną z wsi znajdujących się w Żywieckim Parku Krajobrazowym.
Zachowuje on wspaniałe dziedzictwo przyrodnicze i kulturowe Beskidu Żywieckiego.
PARK KRAJOBRAZOWY – przestrzennie wydzielony obszar o ściśle
określonych granicach, poddany ochronie ze względu na nieprzeciętne właściwości
naturalnego środowiska przyrodniczego oraz wysokie walory estetyczne i turystyczne
krajobrazu.
Celem tworzenia tej formy ochrony krajobrazu jest:
– ochrona przed zniszczeniem wartości przyrodniczych i kulturowych danego
obszaru,
– zapewnienie niezbędnej harmonii sieci osadniczej z wartościami środowiska
przyrodniczego i krajobrazu,
– udostępnienie terenów dla rozwoju wybranych form rekreacyjnych
i turystycznych, jak i dla potrzeb naukowo – dydaktycznych,
Żywiecki Park Krajobrazowy znajduje się na obszarze 7 gmin: Jeleśnia, Świnna,
Radziechowy – Wieprz, Węgierska Górka, Milówka, Rajcza, Ujsoły (4).
Dawniej większe przestrzenie terenów pokrywał las bukowy, jodłowy
i modrzewiowy. Obecnie skład gatunkowy lasów odbiega bardzo od pierwotnego na skutek
ingerencji człowieka.
W lasach Nadleśnictwa Jeleśnia dominującym gatunkiem jest świerk, zajmuje on
prawie 70% powierzchni. Spory jest udział buka i jodły, wynoszący odpowiednio 20% i 10%.
Całość lasów zaliczono do lasów ochronnych.
Teren gminy objęty jest programem kanalizacji "Ochrona Wód Jeziora
Żywieckiego". W gminie nie ma większych zakładów przemysłowych mogących znacząco
niekorzystnie oddziaływać na środowisko. Ścieki powstające na terenie gminy mają zatem
charakter ścieków bytowo-gospodarczych produkowanych na terenach. Od r. 2005 w Jeleśni
realizowana jest budowa kanalizacji sanitarnej.
Śmieci segregowane są u źródła i transportem gminnym wywożone są na wysypisko
w Żywcu. Ponadto w każdym sołectwie w wyznaczonym miejscu znajdują się kontenery
opróżniane przez specjalne samochody Spółki "Beskid" (8).
-4-
5. ODKRYWKA GEOLOGICZNA
W najbliższym otoczeniu SP nr 2 w Jeleśni znajduje się teren o znacznych
walorach dydaktycznych. Wycieczka w celach obserwacyjnych może dostarczyć informacji
dotyczących powstawania fliszu karpackiego, uławicenia skał i ich granulacji.
Opisywana odkrywka jest przykładem warunków sedymentacji na dnie morza
i materiał może być wykorzystany przy objaśnianiu genezy utworów fliszowych, z których
zbudowane są Karpaty.
Obserwacji terenowych można dokonać na odsłonięciach piaskowca, osuwisko
podmorskiej ripplemarki, przy drodze powiatowej na prawym brzegu rzeki Koszarawy,
w południowej części Janikowej Grapy.
Obserwacje można rozpocząć od kamieniołomu położonego w południowej części
wsi Mutne.
Zaobserwować można tutaj odsłonięte gruboziarniste, gruboławicowe piaskowce
zlepieńcowate o dużej ilości skaleni.
W dolnej części ściany i w stropie ławicy widoczne są ripplemarki. Wspaniale
wykształcone pręgi faliste na ławicach piaskowców są dowodem płytkiego morza w czasie
sedymentacji ławic.
Fot. 1. Kamieniołom (fot. autor ścieżki)
-5-
Odkrywka
gruboławicowych piaskowców
w obrębie
warstw
podmagurskich. to duże odsłonięcie stanowi klasyczny przykład do analizy
sedymentacji utworów. Są to piaskowce grubo- i średnioziarniste o bardzo nierównej
laminacji falistej. Tworzą one u podnóża piaszczystą zwietrzelinę. wśród piaskowców
występują toczeńce łupków. Na grubych rozsypliwych piaskowcach leży warstwa
sedymentacji brekcji tkwiącej w łupkach, na których leżą drobnoziarniste piaskowce
nierówno laminarne.
Piaskowce te są odporniejsze, skutkiem czego tworzą wyraźne załomy.
Z dużych toczeńców łupków piaszczystych proces wietrzenia stworzył
zagłębienia. na świeżo odsłoniętej skale widać procesy wietrzenia wzdłuż szczelin
i spękań. Przyjmują one zmienną barwę piaskowca od niebiesko-szarej do rdzawobrązowej. Proces zmiany barwy polega na utlenianiu dwuwartościowego żelaza
występującego w skale w postaci drobno rozsianego pirytu. Piryt przemienia się
w limonit, co powoduje zmianę barwy.
Na wyższej ławicy odkrywki zauważyć można dobrze zachowane pręgi
faliste, które wskazują na to, że osadziły się blisko brzegu morskiego. Zaznacza się
tutaj wyraźnie wpływ falowania morza. Na powierzchni z pręgami falistymi
zachowały się negatywy pojedynczych biohieroglifów. Są to ślady pełzań pierścienic
po mulistym dnie morza.
We wschodniej części odkrywki na dużej powierzchni pokrytej pręgami
widoczne są ugięcia ławic z okresu diagenezy sedymentów. Amplituda
diagenetycznego przesunięcia ławic w związku z tym procesem wynosi 10 do 20 cm.
w wapnistych piaskowcach – typ margli – występują fukoidy. są to ślady
żerowania zwierząt w miękkim osadzie w czasie sedymentacji piaskowców.
szczegółowa analiza odkrywki geologicznej stanowi materiał do ukazania młodym
ludziom historii ziemi zapisanej w jej skałach (3).
Fot. 2, 3. Piaskowce (fot. autor ścieżki)
Fot. 4. Skała (fot. autor ścieżki)
-6-
6. ZABYTKI
Kamienna kaplica przy drodze powiatowej w Jeleśni Dolnej z XIX w.
Na szerokim kolistym fundamencie słup czworościenny, a na nim niska kolumna
dźwigająca kapliczkę. W stylu barokowym. Górna część sklepienia ozdobiona
płaskorzeźbami: męka Pańska, Biczowanie i Niewiasty idące do Grobu, Chrystus upadający
pod krzyżem, Pożegnanie Chrystusa z Matką Boską. Na trzonie kolumny płaskorzeźba
Chrystusa w Ogrojcu. Kapliczka jest czworościenna, utworzona z czterech okrągłych
słupków, nakrytych płytą kamienną i blaszanym daszkiem namiotowym. Do 1942 r. u szczytu
daszku był blaszany kogutek i krzyżyk. Zburzona w czasie okupacji przez Niemców. Na
nowo postawiona w 1945 r.
Fot. 5. Kapliczka (fot. autor ścieżki)
Kamienna kaplica przy drodze powiatowej
Jest to murowana kaplica z kamienia i potynkowana z XIX w. o rzucie
kwadratowym. Sklepienie jest klasztorne, dach siodłowy kryty eternitem. Wewnątrz znajduje
się kamienny posążek Chrystusa upadającego pod krzyżem z napisem: „Jakób Klimczak
Fondator A.D. 1826 ”.
Fot. 6. Wnętrze kapliczki (fot. autor ścieżki)
-7-
Kościół parafialny Parafii Rzymsko – Katolickiej p.w. Św. Wojciecha
Pierwszy kościół drewniany na tym terenie, zbudowany przez mieszkańców wsi
ok. 1584 r. Proboszczem wtedy był ksiądz Wojciech Gagatkowski, dziekan cieszyński
i oświęcimski i od swego imienia św. Wojciechowi, jako patronowi poświecić kazał ten mały
kościółek. Ks. Sebastian Szałdrzyński, pleban jeleśniański w r. 1693 położył kamień węgielny
pod nowy kościół murowany. Prezbiterium wzniesiono w latach 1693-95, nawę w 1702 r.
Według Inwentarza Kościelnego z 1769 r. rzut poziomy nowego kościoła miał kształt krzyża.
Spowodowane było to dobudowaniem dwóch kaplic, przystawionych po obu stronach nawy.
W latach 1778-85 kościół powiększono przez wydłużenie nawy, dobudowanie naw
bocznych w przedłużeniu dawnych kaplic i wzniesienie wieży.
W kościele znajduje się wiele zabytków sztuki, dlatego też wpisany jest on do
Inwentarza topograficznego „Zabytki sztuki w Polsce” Państwowego Instytutu Historii
Sztuki.
Kościół położony jest przy drodze powiatowej. Ogrodzenie z 1904 r., częściowo
żelazna, częściowo murowane. Kościół posiada wieżę kwadratową z uskokami
i zaokrągleniami na narożnikach o dwóch kondygnacjach zakończoną zwieńczeniem
w postaci kopulastego hełmu.
Obok kościoła zachował się fragment dawnego cmentarza przykościelnego z XIX
w. znajduje się tam 10 płyt nagrobnych kamiennych z zachowanymi napisami i kilkanaście
nagrobków. Pod ścianą zachodnią są 4 grobowce miejscowych księży z XX w.
Na placu kościelnym znajdują się jedyne w Jeleśni POMNIKI PRZYRODY –
grupa 5 okazałych drzew: 4 jesiony wyniosłe oraz lipa drobnolistna.
Poniżej, w bezpośrednim sąsiedztwie kościoła znajduje się zabytkowy budynek
ORGANISTÓWKI.
Mieści się w nim obecnie Regionalna Izba Pracy Twórczej. Tutaj rozwijają się
malarstwo i rzeźba. Budynek ten został zbudowany w 1776 r. Do jego budowy użyto drewna
modrzewiowego (5).
Fot. 7. Kościół parafialny (fot. autor ścieżki)
Fot. 8. Pomniki (fot. autor ścieżki)
Fot. 9. Regionalna Izba Pracy Twórczej (fot. autor ścieżki)
-8-
Stara Karczma
Najcenniejszym zabytkiem potwierdzającym wielowiekową historię Jeleśni jest
Stara Karczma. Jest to jedna z ostatnich oryginalnych karczm w tej części Europy, należąca
do najstarszego typu karczmy polskiej o konstrukcji zrębowej (tj. belki układano na krzyż)
oraz cennych walorach historycznych i kulturowych. Pierwotnie została wybudowana jako
leśniczówka, zbudowana na pniu, tzn. zbudowano ją na miejscu lasu, który wycięto
i z pozyskanego z tego lasu drewna. Było to drewno modrzewiowe. Data wybudowania
karczmy jest trudna do ustalenia. Pewne jest, że w 1608 r. Mikołaj Komorowski założył
w Jeleśni folwark, a w niedługim czasie wybudowano okazałą karczmę pańską, która
przetrwała do naszych czasów. W czasach zaboru austriackiego od 1809 r. karczma była
własnością Habsburgów. Około 1900 r. Antoni Witek wydzierżawił karczmę od arcyksięcia
Karola Stefana, natomiast w 1912 r. wykupił ją od niego. W 1968 r. Spółdzielnia
Turystyczno-Handlowa "Pilsko" kupiła Starą Karczmę od rodziny Witków i jest jej prawnym
właścicielem do dnia dzisiejszego (9).
Fot. 10. Stara Karczma (www.starakarczma.pl)
7. POMNIK STRACONYCH
Z ulicy Jana Kazimierza, obok Komisariatu Policji należy skręcić w lewo jadąc
w kierunku Rynku. Pomnik ten znajduje się po prawej stronie od skrzyżowania ulicy
Starowiejskiej z ulicą U Pyrgiesów.
31 stycznia 1944 r. w Jeleśni miała miejsce czwarta egzekucja na Ziemi Żywieckiej
na podstawie wyroku sądu doraźnego hitlerowskich ludobójców.
Skazani pochodzili z innych terenów – nie mieli żadnych powiązań z tym, za co ich
skazano. W obwieszczeniu uzasadnia się ogólnikowo śmierć 10 Polaków, których
powieszono: „Za napady bandyckie i posiadanie broni”. Pominięto zupełnie właściwe podłoże
tej zbrodni. Był to mściwy odwet „ hitlerowskiej sprawiedliwości” na Polakach za śmierć
Niemca – komisarza rolnego w Jeleśni, zastrzelonego przypadkowo w obronie własnej przez
partyzanta AK z Oddziału „Garbnik”.
Ludność gminy w Jeleśni upamiętniła miejsce ich męczeńskiej śmierci pomnikiem
„Ku rozwadze przyszłym pokoleniom”. Odsłonięty w maju 1946 r. (2).
Fot. 11. Pomnik straconych (fot. autor ścieżki)
-9-
8. KAPLICZKI NA JANIKOWEJ GRAPIE
Brak jest jakichkolwiek opracowań na ich temat Nie zostały one objęte żadną
inwentaryzacją historyczną, czy religijną. Nie ma na ich temat żadnych źródeł pisanych.
Kapliczki te wybudowane zostały prawdopodobnie na szlaku wędrownym, którędy
kupcy wędrowali na Słowację. Stoją przy leśnych ścieżkach, które jeszcze dobrze zachowane
zaczynają porastać leśną roślinnością. Pięknie wkomponowane w krajobraz leśny tworzą
z nim jedność.
Jedynie okoliczni mieszkańcy znają ich położenie. Do jednej z nich, niekiedy
całymi rodzinami, chodzą tam na wycieczki.
Jedna z nich znajduje się na wysokości dworca PKP w Jeleśni. Druga natomiast na
wysokości CPN na granicy Jeleśni z Pewlą Wielką.
Kapliczki te są pięknymi zabytkami, które z jakiegoś konkretnego powodu
powstały i powinny zostać odnowione i zachowane dla następnych pokoleń.
Z czasem również wczasowicze zaczęli odkrywać ten piękny zakątek naszej
okolicy. Z Grapy rozpościera się piękny widok na panoramę Jeleśni. Przy ładnej pogodzie
wspaniale widać Pilsko, Rysiankę, Romankę.
Szum drzew, śpiew ptaków, czyste powietrze, to właśnie pozwala naprawdę
zrelaksować się i odpocząć. To wspaniały aktywny wypoczynek dla zdrowia ciała i ducha.
W porze jesiennej zwiedzanie kapliczek można połączyć z grzybobraniem. Rośnie
w tych lasach wiele gatunków grzybów: borowiki, podgrzybki, koźlaki, maślaki, rydze.
A Janikowa Grapa mieni się wtedy pięknymi kolorami złota, czerwieni, brązu.
Ten piękny koloryt zawdzięcza ona wielu gatunkom drzew liściastych, z przewagą
buka.
Fot. 14. Kapliczka II (fot. autor ścieżki)
Fot. 13. Kapliczka I
- 10 -
9.PODSUMOWANIE
Każdego, kto chciałby zainteresować się kulturą górali beskidzkich zaciekawi
ogromne bogactwo form i różnorodność wątków kulturowych.
Tym, co najbardziej rzuca się w oczy jest wpisana przez z wyczuciem piękna
i harmonii w górski krajobraz regionalna architektura.
Relikty, jakie zachowały się po dziś dzień, m.in. w postaci zespołów osadniczych
z zabudową rynku z kościołem, Starą Karczmą drewnianą stanowią dziedzictwo kultury.
Poznanie historii obiektów sakralnych, pomników martyrologii ma na celu
ukazanie młodzieży, jak bogate i piękne kulturowo i historycznie są tereny rodzinnej
miejscowości i okolic.
Wycieczki o charakterze geologicznym pozwalają na właściwą interpretację
zjawisk omawianych na lekcjach geografii. Młodzież podczas obserwacji terenowych może
uczyć się budowy geologicznej Karpat, odtwarzać procesy zachodzące w minionych okresach
geologicznych.
MATERIAŁY ŻRÓDŁOWE:
1. „Prawie wszystko o Jeleśni”, praca zbiorowa, Towarzystwo Miłośników Jeleśni „Pilsko”,
1988 r.
2. Latkiewicz Władysław Pamięć zbrodni przekazujemy pokoleniom. Egzekucja w Jeleśni”,
Karta Groni nr XIV, TMZŻ, Żywiec 1989, str. 37-45
3. Zdzisław Drobisz „Tematyka szkolnych wycieczek na terenie miedzy Jeleśnią a Świnną”,
Karta Groni nr XVI, TMZŻ, Żywiec 1991, str. 223-225
4. Antoni Urbaniec, Stanisław Sala „Czy potrafimy ochronić i zachować wspaniałe
dziedzictwo przyrodnicze i kulturowe Beskidu Żywieckiego”, Karta Groni XVI,
TMZŻ, Żywiec 1991, str. 86
5. Red. doc. dr Jerzy Szablowski „Zabytki sztuki w Polsce” Inwentarz topograficzny III.
Wydawnictwo Państwowego Instytutu Historii Sztuki. Warszawa 1948, str.
6. „Chronografia albo Dziejopis Żywiecki” A. Komoniecki. Towarzystwo Ziemi Żywieckiej.
Żywiec 2005
7. „Jeleśnia i okolice” Przewodnik turystyczny, H. Zając
8. Nad Sołą i Koszarawą - nr 11 (186) – maj 2006
9. www.starakarczma.pl
10. www.jelesnia.pl
PROMOCJA ŚCIEŻKI:
Ø internet:
§ www.zywiecczyzna.pl
§ www.jelesnia&okolice.pl
Ø promowanie turystyki regionu w prasie:
§ miesięcznik „Nad Sołą i Koszarawą”
§ gazeta lokalna „Głos Jeleśni”
Ø Ścieżka po Jeleśni – materiały folderowe nakładem Gminy Jeleśnia
- 11 -
Załącznik 1 – mapa z elementami ścieżki
1 - Odkrywka geologiczna
2 - Kapliczka w Jeleśni Dolnej
3 - Pomnik straconych
4 - Kapliczka z figurą Chrystusa upadającego pod krzyżem
5 - Kościół Parafialny p.w. Św. Wojciecha
6 - Stara Karczma
7, 8 - Kapliczki na Janikowej Grapie
- 12 -