Dochodowość produkcji mleka w wybranych gospodarstwach

ROCZNIKIMLEKA
NAUK W
ROLNICZYCH,
SERIA
G, T. 96, z. 1, 2009EUROPEJSKICH ...
DOCHODOWOή PRODUKCJI
WYBRANYCH
GOSPODARSTWACH
75
DOCHODOWOή PRODUKCJI MLEKA W WYBRANYCH
GOSPODARSTWACH EUROPEJSKICH UTRZYMUJ¥CYCH
DO 50 KRÓW W 2006 R.1
Jacek Prochorowicz
Katedra Zarz¹dzania Przedsiêbiorstwami Zachodniopomorskiego Uniwersytetu
Technologicznego w Szczecinie
Kierownik: prof. dr hab. Micha³ Œwit³yk
S³owa kluczowe: gospodarstwa mleczne, koszty, przychody, dochodowoœæ
Key words: dairy farms, costs, returns, profitability
S y n o p s i s. Przedstawiono wyniki ekonomiczne wybranych gospodarstw europejskich
specjalizuj¹cych siê w produkcji mleka. Do przeprowadzenia badania wykorzystano dane z
gospodarstw specjalizuj¹cych siê w produkcji mleka zebrane dla Europejskiego Stowarzyszenia Producentów Mleka (European Dairy Farmers) w 2006 roku. Porównanie
kosztów produkcji oraz jej dochodowoœci, sprowadzonych do wspólnych wartoœci przeliczeniowych (euro na 100 kg ECM) wskazuje na pewne ich podobieñstwa w ma³ych gospodarstwach specjalizuj¹cych siê w produkcji mleka. Ma³a skala produkcji nie wp³ywa korzystnie
na poziom kosztów, aczkolwiek pozwala³a na wygenerowanie dodatniego dochodu rolniczego netto we wszystkich analizowanych gospodarstwach. Ni¿sze koszty pracy oraz zbli¿ona
wielkoœæ przychodów ze sprzeda¿y sprawi³y, ¿e w 2006 roku oba analizowane gospodarstwa
polskie nie odbiega³y od swych konkurentów z rynków zachodnioeuropejskich.
WSTÊP
Rozszerzenie Unii Europejskiej w 2004 roku i tym samym w³¹czenie polskiego mleczarstwa do jednolitego rynku europejskiego poprawi³o ekonomiczne warunki funkcjonowania sektora mleczarskiego [Wojnar, Jankowska 2007]. Szczególnie by³o to wa¿ne dla
gospodarstw o stosunkowo niedu¿ej skali produkcji.
Celem przeprowadzonych badañ by³o okreœlenie sytuacji ekonomicznej gospodarstw
specjalizuj¹cych siê w produkcji mleka w 2006 roku, ze szczególnym uwzglêdnieniem gospodarstw utrzymuj¹cych stado poni¿ej 50 krów.
OBSZAR I METODYKA BADAÑ
Do przeprowadzenia badañ wykorzystano dane z gospodarstw specjalizuj¹cych siê w
produkcji mleka zebrane dla Europejskiego Stowarzyszenia Producentów Mleka (EDF –
European Dairy Farmers). Badanie przeprowadzono w 2007 roku, a pozyskane dane obej1
Publikacja wykonana w ramach projektu badawczego DWM/N68/EDF-IFCN-AB/2008
76
J. PROCHOROWICZ
muj¹ rok 2006. W Europejskim Stowarzyszeniu
Producentów Mleka w 2006 roku zrzeszonych by³o
Wielkoœæ Produkcja 255 gospodarstw z 16 europejskich krajów. EDF
Gospodarstwo stada krów
mleka skupia przoduj¹cych producentów mleka w Eu[szt.]
[t ECM] ropie, a analizy porównawcze kosztów, przychoBE- 109
48
468 dów oraz systemów produkcji dokonywane s¹
BE- 111
48
407 co roku za pomoc¹ modelu EDF [Œwit³yk, Ziêtara
CH- 02
39
256
CH- 09
47
339 2008]. Do analizy wybrano 10 gospodarstw z 6
ES- 15
42
221 krajów Europy (Belgii – BE, Szwajcarii – CH, HiszFR- 48
44
331 panii – ES, Francji – FR, Luksemburga – LU oraz
FR- 63
39
309 Polski – PL), skupiaj¹c siê na gospodarstwach
LU- 07
41
315
PL- 26
35
208 utrzymuj¹cych poni¿ej 50 krów w 2006 roku. DoPL- 81
35
325 bór badanych gospodarstw podyktowany by³
Œrednia dla EDF
196
1583 chêci¹ oceny gospodarstw utrzymuj¹cych do 50
krów, które jednak stanowi¹ niewielk¹ grupê
ród³o: opracowanie w³asne na podstawie
wœród zrzeszonych w EDF. Wybór gospodarstw
bazy danych EDF 2007.
z 6 krajów powodowany by³ tym, ¿e tylko z tych
pañstw wywodz¹ siê gospodarstwa utrzymuj¹ce stado do 50 krów i zrzeszone w Europejskim Stowarzyszeniu Producentów Mleka. W tabeli 1 przedstawiono charakterystykê badanych gospodarstw, wielkoœæ stada oraz roczn¹ produkcjê mleka przeliczon¹ na ECM
(Energy Corrected Milk), tj. mleka o standaryzowanej zawartoœci energii. Do porównañ
wyników gospodarstw przyjêto walutê euro.
Sposób kwalifikowania kosztów produkcji wykorzystany w artykule jest zgodnie z metodyk¹ liczenia kosztów w Europejskim Stowarzyszeniu Producentów Mleka (EDF). Zgodnie z
t¹ metodyk¹ wyró¿nia siê koszty bezpoœrednie, koszty pracy (w artykule nazwane kosztami
zwi¹zanymi z prac¹), koszty kwoty mlecznej, koszty budynków, koszty ziemi oraz pozosta³e
koszty. Metodyka EDF nie ujmuje kosztów kapita³u. Na koszty ca³kowite sk³adaj¹ siê:
– koszty bezpoœrednie (w tym: zakup zwierz¹t, koszty weterynaryjne oraz leki, inseminacja, zakup pasz, materia³ siewny, nawo¿enie, ochrona roœlin, pozosta³e koszty zwi¹zane
z produkcj¹ zwierzêc¹ i/lub z produkcj¹ roœlinn¹);
– koszty pracy (w tym: wydatki na pracowników, koszty alternatywne rodzinnej si³y
roboczej, us³ugi obce, dzier¿awa maszyn, utrzymanie maszyn, paliwo, energia, amortyzacja maszyn, koszty alternatywne maszyn),
– koszty kwoty mlecznej (w tym: dzier¿awa kwoty mlecznej, kara za przekroczenie kwoty
mlecznej, koszty alternatywne kwoty mlecznej),
– koszty budynków (w tym: utrzymanie budynków, dzier¿awa budynków, amortyzacja
budynków, koszty alternatywne budynków),
– koszty ziemi (w tym: dzier¿awa ziemi, koszty alternatywne ziemi, podatek rolny, drenowanie, naprawa dróg dojazdowych),
– pozosta³e koszty.
Jak wynika z tabeli 1 wœród analizowanych gospodarstw najmniejsz¹ wielkoœci¹ stada
charakteryzowa³y siê gospodarstwa z Polski (w obu przypadkach po 35 krów), najwiêksz¹ –
gospodarstwa z Belgii (w obu przypadkach po 48 krów). Wartoœci odbiegaj¹ znacznie od
œredniej dla Europejskiego Stowarzyszenia Producentów Mleka z tego wzglêdu, i¿ gospodarstwa utrzymuj¹ce mniej ni¿ 50 krów stanowi³y w 2006 roku niewielki procent wszystkich
gospodarstw zrzeszonych w EDF. Potwierdzenie znajduje to tak¿e w przypadku analizy
Tabela 1. Charakterystyka analizowanych
gospodarstw
DOCHODOWOή PRODUKCJI MLEKA W WYBRANYCH GOSPODARSTWACH EUROPEJSKICH ...
77
wielkoœci produkcji mleka. Œrednia dla Europejskiego Stowarzyszenia Producentów Mleka
by³a ponad trzykrotnie wiêksza od wartoœci notowanej dla gospodarstwa belgijskiego BE109, które w analizowanej grupie ma³ych gospodarstw cechowa³o siê produkcj¹ na poziomie 468 t ECM i by³a to wartoœæ najwiêksza. Najni¿sza produkcja odnotowana zosta³a w
gospodarstwie PL-26 (208 t ECM) oraz ES-15 (221 t ECM).
WYNIKI BADAÑ
Tabela 2. K oszty produkcji oraz ceny mleka w
Porównanie kosztów produkcji badanych gospodarstwach w 2006 r. [euro na 100
mleka wskazuje na du¿e ró¿nice miêdzy
kg ECM]
analizowanymi gospodarstwami (tab. 2). Gospodarstwo
K oszty
AmorCena
Najni¿szymi kosztami produkcji charakteprodukcji
tyzacja
mleka
(bez
ryzowa³y siê gospodarstwa BE-109 (12,8
amortyzacji)
euro na 100 kg ECM) oraz FR-63 (16,3 euro
12 , 8
4,0
17 , 5
na 100 kg ECM). Najwy¿sze koszty pro- BE- 109
18 , 4
5,1
19 , 0
dukcji mleka (bez uwzglêdniania amorty- BE- 111
CH- 02
30,6
7,3
35,6
zacji) notowano w gospodarstwach szwaj- CH- 09
52,7
3,6
47,0
carskich, ponad 30 euro na 100 kg ECM w ES- 15
20,5
2,1
22,7
22,7
5,6
16 , 5
przypadku CH-02 i a¿ ponad 50 euro na FR- 48
16 , 3
5,3
15,1
100 kg ECM w przypadku CH-09. Œrednia FR- 63
LU- 07
27,4
3,9
20,6
dla wszystkich gospodarstw EDF przyjê- PL- 26
19,9
1,4
16 , 0
³a wartoœæ 22,5 euro na 100 kg ECM. Kosz- PL- 81
17,2
1,0
8,9
ty produkcji wliczaj¹ce amortyzacjê w wiêk- Œrednia dla EDF
22,5
3,7
12 , 0
szoœci gospodarstw nie przekracza³y 30

r
ó
d
³
o
:
o
p
r
a
c
o
w
a
n
i
e
w
³
a
s
n
e
n
a
p
o
d
s
t
a
w
i
e
b
a
z
y
euro na 100 kg ECM i by³y ni¿sze ni¿ œred- danych EDF 2007.
nia dla ca³ej grupy EDF. Wysoka wartoœæ
amortyzacji notowana by³a w gospodarstwie CH-02 (7,3 euro na 100 kg ECM), a zdecydowanie najni¿sze koszty amortyzacji ponoszono w gospodarstwach polskich (oko³o 1-1,4
euro na 100 kg ECM).
Jak wynika z badañ, wœród analizowanych gospodarstw jedynie w przypadku dwóch
przychody ze sprzeda¿y mleka nie pokrywa³y kosztów produkcji mleka oraz amortyzacji,
by³y to gospodarstwa CH-09 oraz LU-07. W pozosta³ych przypadkach, podobnie jak w
przypadku œrednich wartoœci dla wszystkich gospodarstw Europejskiego Stowarzyszenia
Producentów Mleka, przychody ze sprzeda¿y mleka pokrywa³y koszty.
Koszty przedstawione w tabeli 3 uwzglêdniaj¹ koszty alternatywne i w tym przypadku
najwy¿szymi kosztami charakteryzowa³y siê gospodarstwa szwajcarskie. Gospodarstwo
CH-09 mia³o koszty na poziomie przekraczaj¹cym 100 euro na 100 kg ECM i by³a to wartoœæ
ponad dwukrotnie przewy¿szaj¹ca wartoœci notowane w pozosta³ych analizowanych gospodarstwach, a tak¿e w ca³ej grupie EDF. Powodem by³y wysokie koszty powi¹zane z
prac¹ (w tym koszty maszyn) oraz bardzo wysokie koszty bezpoœrednie. Obie wspomniane
kategorie kosztów w przypadku gospodarstwa CH-09 by³y wartoœciami najwy¿szymi w
analizowanej grupie gospodarstw (koszty zwi¹zane z prac¹: 44,1 euro na 100 kg ECM,
koszty bezpoœrednie: 29,6 euro na 100 kg ECM). Tak wysokie koszty powi¹zane z prac¹
notowane by³y jedynie w drugim gospodarstwie szwajcarskim (oko³o 40 euro na 100 kg
ECM). Najni¿szymi kosztami bezpoœrednimi charakteryzowa³y siê gospodarstwa BE-109
78
J. PROCHOROWICZ
(8,5 euro na 100 kg ECM) oraz
PL-81 (8,3 euro na 100 kg
ECM). Koszty pracy najni¿sze
GospoK oszty [euro na 100 kg ECM]
darstwo
by³y w gospodarstwach polbezpoœ- zwi¹zane budyn- kwoty ziemi pozosrednie z prac¹
ków mlecznej
ta³e skich (oko³o 12,5 euro na 100
kg ECM), co t³umaczyæ mo¿na
BE- 109
8,5
17,2
2,7
3,0
1,4
1,4
BE- 111
11,0
19,5
4,3
4,3
1,9
1,7 ni¿szymi, ni¿ w krajach zaCH- 02
10,6
38,8
13,7
2,0
5,5
2,9 chodniej Europy, wynagrodzeCH- 09
29,6
44,1
16,0
3,2
7,2
3,2 niami oraz ni¿szym alternatywES- 15
14,2
25,4
1,0
1,1
3,2
0,5 nym kosztem pracy w³asnej.
FR- 48
13,0
20,6
6,9
0,0
2,0
2,3
Nastêpnymi analizowanyFR- 63
9,2
18,4
5,9
0,0
2,2
1,1
LU- 07
19,2
22,0
0,8
3,5
3,6
2,8 mi grupami kosztów by³y koszPL- 26
11,1
12,9
10,0
2,0
1,3
0,1 ty utrzymania budynków oraz
PL- 81
8,3
12,0
3,6
0,9
1,9
0,4 koszty kwoty mlecznej. GoŒrednia
12,3
15,5
3,3
2,5
2,7
1,9 spodarstwa szwajcarskie oraz
dla EDF
polskie gospodarstwo PL-26
ponosi³y najwiêksze koszty
ród³o: opracowanie w³asne na podstawie bazy danych EDF
2007.
zwi¹zane z budynkami. W przypadku gospodarstwa PL-26
wysoka wartoœæ tych koszów (10,0 euro na 100 kg ECM) wynika³a z wysokich alternatywnych kosztów wykorzystania posiadanych budynków. Najni¿sze koszty utrzymania budynków charakteryzowa³y gospodarstwa LU-07 (0,8 euro na 100 kg ECM) oraz ES-15 (1,0
euro na 100 kg ECM). Koszty kwoty mlecznej nie odgrywa³y ¿adnej roli w gospodarstwach
francuskich (brak kosztów), a najwy¿sze notowano w gospodarstwach belgijskich (ponad
3 euro na 100 kg ECM), jednak¿e by³y to jedynie koszty alternatywne.
Ostatnimi analizowanymi grupami kosztów by³y koszty ziemi oraz pozosta³e koszty. Koszty
ziemi znacz¹ce by³y w Szwajcarii, gdzie wysokie koszty alternatywne doprowadzi³y do tego,
¿e gospodarstwa z tego kraju notowa³y najwy¿sze koszty wœród wszystkich analizowanych
gospodarstw (CH-02: 5,5 euro na 100 kg ECM, CH-09: 7,2 euro na 100 kg ECM). Najni¿sze
koszty ziemi ponosi³y gospodarstwa polskie oraz belgijskie (w obu krajach koszty na poziomie oko³o 1,5 euro na 100 kg ECM). Grupa pozosta³ych kosztów warta odnotowania by³a
g³ównie w przypadku gospodarstw CH-02 oraz CH-09, gdzie pozosta³e koszty oscylowa³y w
okolicy 3,0 euro na 100 kg ECM, g³ównie za spraw¹ wydatków na ubezpieczenia.
Analiza struktury kosztów produkcji mleka wskazuje, ¿e dwie g³ówne kategorie kosztów (bezpoœrednie oraz pracy) mia³y najwiêkszy udzia³ we wszystkich badanych gospodarstwach. Udzia³ kosztów bezpoœrednich waha³ siê od 14,5 (gospodarstwo CH-02) do 37,0%
(gospodarstwo LU-07), a kosztów zwi¹zanych z prac¹ od 34,5 (gospodarstwo PL-26) do
56,0% (gospodarstwo ES-15). Wartoœæ œrednia udzia³u kosztów pracy w strukturze kosztów
dla wszystkich gospodarstw mlecznych z grupy EDF wynosi³a 40,5%.
Udzia³ kosztów zwi¹zanych z utrzymaniem budynków zdecydowanie najwy¿szy odnotowano w gospodarstwie polskim PL-26 (26,7%), a najni¿szy w gospodarstwie LU-07 (1,5%).
Koszty kwoty mlecznej mia³y znacz¹cy udzia³ jedynie w strukturze kosztów gospodarstw
belgijskich (oko³o 4,0%). Pozosta³e kategorie kosztów by³y zbli¿one w strukturze kosztów
wszystkich gospodarstw i oscylowa³y wokó³ œredniej EDF, czyli 7,0% dla kosztów ziemi
oraz 5,0% dla pozosta³ych kosztów (tab. 4).
Tabela 3. Poziom kosztów produkcji mleka w badanych
gospodarstwach w 2006 r.
DOCHODOWOή PRODUKCJI MLEKA W WYBRANYCH GOSPODARSTWACH EUROPEJSKICH ...
79
Analizuj¹c Ÿród³a przyTabela 4. Struktura kosztów produkcji mleka w badanych
gospodarstwach w 2006 r.
chodów gospodarstw specjalizuj¹cych siê w produkcji mle- GospoUdzia³ kosztów [%]
ka utrzymuj¹cych do 50 krów, darstwo bezpoœ- zwi¹zanych budyn- kwoty ziemi pozoszauwa¿alnym jest fakt bardzo
rednich
z prac¹
ków mlecznej
ta³ych
zbli¿onych wartoœci przycho- BE- 109 24,92
5 0 , 17
8,02
8,75 4,05
4,09
dów ze sprzeda¿y mleka (tab. BE- 111 25,78
45,79 10,03
10,06 4,36
3,98
14,48
52,77 18,69
2,70 7,43
3,93
5). W wiêkszoœci gospo- CH- 02
H- 09
28,68
4 2 , 6 7 15 , 4 9
3,12 6,98
3,06
darstw (wyj¹tkiem s¹ jedynie C
ES- 15
31,21
56,01
2,18
2,48 7,00
1,11
gospodarstwa ze Szwajcarii) FR- 48
28,92
45,91 15,44
0,08 4,48
5,18
25,19
50,01 16,06
0,00 5,86
2,89
przychody ze sprzeda¿y mle- FR- 63
U- 07
37,04
42,49
1,55
6,68 6,93
5,31
ka przyjmowa³y wartoœci oko- L
PL- 26
29,73
34,55 26,67
5,27 3,49
0,29
³o 27,5-30,7 euro na 100 kg PL- 81
30,50
44,34 13,28
3,48 7,03
1,37
ECM. Taka sama wartoœæ no- Œrednia
towana by³a œrednio w gospo- dla
3 2 , 13
40,55
8,70
6,49 7,09
5,04
darstwach zrzeszonych w Eu- EDF
ropejskim Stowarzyszeniu ród³o: opracowanie w³asne na podstawie bazy danych EDF 2007.
Producentów Mleka (28,8
euro na 100 kg ECM). We
Tabela 5. ród³a przychodów w badanych gospodarstwach w
wspomnianych gospodar2006 r. [euro na 100 kg ECM]
stwach szwajcarskich przyGospoSprzeda¿ Sprzeda¿
P³atnoœci Pozosta³e
chody ze sprzeda¿y mleka darstwo
mleka
zwierz¹t bezpoœrednie, przychody
przyjê³y wartoœci 42,9 euro na
bilans VAT
100 kg ECM (dla gospodar- BE- 109
27,5
2,9
0,4
0,0
stwa CH-02) oraz 48,9 euro na BE- 111
27,6
3,2
3,5
0,0
42,9
3,0
8,9
0,0
100 kg ECM (dla gospodar- CH- 02
CH- 09
48,9
8,2
7,7
1,9
stwa CH-09).
ES- 15
30,7
6,1
0,0
0,7
Wartoœci przychodów ze FR- 48
28,4
6,0
2,9
0,2
sprzeda¿y zwierz¹t, podob- FR- 63
29,7
5,3
4,2
3,8
30,6
7,3
9,9
0,0
nie jak p³atnoœci bezpoœred- LU- 07
P
L
2
6
2
8
,
0
3
,
2
0
,
0
0,0
nie i bilans VAT, by³y mocno PL- 81
28,8
4,7
0,0
0,0
zró¿nicowane wœród analizoŒ
r
e
d
n
i
a
wanych gospodarstw. Naj28,8
3,9
2,1
1,0
dla EDF
wy¿sze wartoœci przychodów
ze sprzeda¿y zwierz¹t w 2006 ród³o: opracowanie w³asne na podstawie bazy danych EDF 2007.
roku charakteryzowa³y gospodarstwa CH-09 (8,2 euro na 100 kg ECM) oraz LU-07 (7,3 euro na 100 kg ECM), a
najni¿sze gospodarstwa belgijskie (oko³o 3,0 euro na 100 kg ECM). Pozosta³e przychody
na uwagê zas³ugiwa³y jedynie w przypadku gospodarstw CH-09 (1,9 euro na 100 kg ECM)
oraz FR-63 (3,8 euro na 100 kg ECM). Suma przychodów z czterech analizowanych Ÿróde³
w przypadku wszystkich badanych gospodarstw przekroczy³a 30,0 euro na 100 kg ECM i w
wiêkszoœci by³a zbli¿ona do œredniej EDF (35,7 euro na 100 kg ECM).
W strukturze przychodów poszczególnych gospodarstw zdecydowanie dominuj¹ przychody zwi¹zane ze sprzeda¿¹ mleka (tab. 6). W wiêkszoœci analizowanych gospodarstw udzia³
ten zbli¿ony jest do 80%. Najni¿szy udzia³ przychodów ze sprzeda¿y mleka zanotowano w
gospodarstwie LU-07 (64,0%), a najwy¿szy – w gospodarstwach polskich (oko³o 86-90,0%).
80
J. PROCHOROWICZ
Tabela 6. Struktura przychodów w badanych
gospodarstwach w 2006 r. [%]
Gospo- Sprzeda¿ Sprzeda¿
darstwo
mleka zwierz¹t
P³atnoœci Pozosta³e
bezpoprzyœrednie,
chody
bilans VAT
BE- 109
BE- 111
CH- 02
CH- 09
ES- 15
FR- 48
FR- 63
LU- 07
PL- 26
PL- 81
89,33
80,49
78,36
73,44
8 1, 9 4
75,77
68,96
63,99
89,87
85,91
9,28
9,38
5,44
12,28
16,21
15 , 9 5
12 , 4 2
15 , 2 4
10,13
14,09
1,39
10,13
16,21
11,49
0,00
7,72
9,81
20,77
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
2,78
1, 8 5
0,56
8,81
0,00
0,00
0,00
Œrednia
dla EDF
80,52
10,88
5,83
2,77
ród³o: opracowanie w³asne na podstawie bazy danych
EDF 2007.
Tabela 7. Dochody badanych gospodarstw
w 2006 r. [euro na 100 kg ECM]
Gospodarstwo
BE- 109
BE- 111
CH- 02
CH- 09
ES- 15
FR- 48
FR- 63
LU- 07
PL- 26
PL- 81
Œrednia dla EDF
Dochód
rolniczy
netto
Dochód
z tytu³u
zarz¹dzania
13,1
10,9
16,8
10,4
14,8
9,2
21,4
16,6
9,8
15,4
- 0,3
- 7,0
- 18,8
- 36,7
- 2,7
- 7,3
6,3
- 4,0
- 2,8
6,5
9,5
- 0,4
ród³o: opracowanie w³asne na podstawie
bazy danych EDF 2007.
Udzia³ przychodów ze sprzeda¿y zwierz¹t w wiêkszoœci badanych gospodarstw by³ podobny i waha³ siê od 6,0 (CH-02) do 16,0% (ES-15). P³atnoœci i bilans VAT mia³y swój du¿y udzia³
w strukturze przychodów gospodarstw szwajcarskich (oko³o 15,0%), LU-07 (20,7%) oraz
BE-111 (10,0%). Pozosta³e przychody jedynie w przypadku gospodarstwa FR-63 zaznaczy³y udzia³ w sposób warty odnotowania (oko³o 8,8%).
Tabela 7 przedstawia zestawienie dochodu rolniczego netto oraz dochodu z tytu³u
zarz¹dzania dla analizowanych gospodarstw w 2006 roku. W przypadku dochodu rolniczego, który nie uwzglêdnia kosztów alternatywnych, wszystkie analizowane gospodarstwa
odnotowa³y wyniki dodatnie. W przeliczeniu na 100 kg ECM najwy¿szy dochód rolniczy
netto charakteryzowa³ gospodarstwo FR-63 (21,4 euro na 100 kg ECM) i by³a to jedyna
wartoœæ dochodu przekraczaj¹ca 20 euro na 100 kg ECM wœród badanych gospodarstw
europejskich. Dla ca³ej zbiorowoœci EDF œrednia wartoœæ dochodu rolniczego przyjê³a wartoœæ 9,5 euro na 100 kg ECM.
Dodatni dochód z tytu³u zarz¹dzania odnotowany zosta³ jedynie w gospodarstwach
FR-63 (6,3 euro na 100 kg ECM) oraz PL-81 (6,5 euro na 100 kg ECM). Pozosta³e gospodarstwa notowa³y straty. Wycena w³asnych czynników produkcji zaanga¿owanych w produkcjê mleka diametralnie zmieni³a sytuacjê gospodarstw szwajcarskich. Wysokie koszty alternatywne sprawi³y, ¿e gospodarstwo CH-06 posiada³o w 2006 roku najwy¿sz¹ stratê z tytu³u
zarz¹dzania (a¿ 36,7 euro na 100 kg ECM).
PODSUMOWANIE
Przeprowadzone badania wskazuj¹ na podobieñstwa w poziomie kosztów, przychodów i dochodów ma³ych gospodarstw specjalizuj¹cych siê w produkcji mleka. Pewne ró¿nice wynikaj¹ z kalkulacji kosztów alternatywnych, które w sposób wyraŸny odnotowane
zosta³y w gospodarstwach ze Szwajcarii. Ma³a skala produkcji nie wp³ywa korzystnie na
DOCHODOWOή PRODUKCJI MLEKA W WYBRANYCH GOSPODARSTWACH EUROPEJSKICH ...
81
poziom kosztów, aczkolwiek pozwala na wygenerowanie dodatniego dochodu rolniczego
netto we wszystkich analizowanych gospodarstwach. Warto zauwa¿yæ, ¿e polskie gospodarstwa przedstawione w analizie charakteryzowa³y siê konkurencyjnym poziomem kosztów w stosunku do pozosta³ych gospodarstw europejskich. Sytuacja taka opisywana by³a
ju¿ w badaniach prowadzonych we wczeœniejszych latach przez innych autorów. Jak pisa³a
Ko³oszycz [2006], szczególnie korzystn¹ sytuacjê w produkcji mleka w Polsce w 2004 roku
stwarza³y m.in. niskie koszty zwi¹zane z prac¹. Przeprowadzone badania potwierdzaj¹, i¿
ni¿sze koszty pracy, a tak¿e zbli¿ona wielkoœæ przychodów ze sprzeda¿y sprawi³y, ¿e w 2006
roku oba analizowane gospodarstwa polskie nie odbiega³y od swych konkurentów z rynków zachodnioeuropejskich, a w przypadku gospodarstwa PL-81 pozwoli³y na uzyskanie
dodatniego dochodu z tytu³u zarz¹dzania.
LITERATURA
EDF Report 2007. 2007: Federal Agricultural Research Center, Braunschweig.
Ko³oszycz E. 2006: Dochodowoœæ produkcji mleka w polskich gospodarstwach w 2004 roku nale¿¹cych do Europejskiego Stowarzyszenia Producentów Mleka. Roczniki Nauk Rolniczych,
Seria G, T. 93, z. 1, s. 44-56.
Œwit³yk M., Ziêtara W. (red.) 2008: Analiza efektywnoœci produkcji mleka i ¿ywca wo³owego,
Raport 2008, praca zbiorowa. Wydawnictwo Naukowe Akademii Rolniczej w Szczecinie, s. 5
Wojnar J., Jankowska D. 2007: Tendencje na rynku mleka i produktów mlecznych w Polsce. [W:]
Transfer wiedzy i dzia³añ innowacyjnych w obszarze agrobiznesu, Uwarunkowania, mechanizmy, efekty, red. Makarski S. Wyd. Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów, s. 128-136.
Jacek Prochorowicz
DAIRY PRODUCTION PROFITABILITY IN SELECTED EUROPEAN FARMS KEEPING
LESS THAN 50 COWS IN 2006
Summary
The article presents the economic performance of selected European farms specializing in dairy
production. A comparison of production costs and profitability, brought to the common values of
conversion (Euro per 100 kg ECM) show similarities in the small farms specializing in dairy production.
A small scale of production does not affect positively the level of costs, but allows to generate a positive
net farm income in all of the analyzed farms. Data used in that research came from a farms specializing
in dairy production associated in the European Dairy Farmers in 2006.
Adres do korespondencji
mgr Jacek Prochorowicz
Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie
Katedra Zarz¹dzania Przedsiêbiorstwami
ul. Klemensa Janickiego 31
71-270 Szczecin
tel. (0 91) 449 68 81
e-mail: [email protected]