Część zbiorczej analizy przesłanej do KRIR i Komisji Rolnictwa

Część zbiorczej analizy przesłanej do KRIR i Komisji Rolnictwa Sejmu RP
pt. ”Aktualna analiza sytuacji w małopolskim rolnictwie”
1) Gospodarka ziemią:
W województwie małopolskim występuje paradoksalna sytuacja na rynku ziemi rolniczej. Z
jednej strony brakuje ziemi dla gospodarstw rozwijających się i ceny w obrocie między
rolnikami sięgają kwot 100 tys. zł za hektar, z drugiej zaś strony ponad 80 tys. ha (wg Urzędu
Marszałkowskiego) stanowią ziemie źle użytkowane, na których zaniechano produkcji rolnej.
Stanowią one potencjalne zagrożenie rozprzestrzeniania się chwastów, a w ostateczności
zatracenie swojego rolniczego charakteru. W zasobach ANR znajduje się około 5 tys. ha, które
systematycznie są oferowane na przetargach, ze względu jednak na niewielkie powierzchnie
działek oraz brak dróg dojazdowych do nich, nie znajdują zainteresowania wśród rolników.
PROPOZYCJE:
- umożliwić na warunkach preferencyjnych sprzedaż rolnikom niewielkich działek będących w
zasobach ANR na powiększenie swoich gospodarstw pod warunkiem użytkowania ich rolniczo.
- w działaniu scalanie gruntów rolnych należy wprowadzić nowe kryteria i zasady. Wprowadzić
możliwość skorzystania z dostępu do tego działania grupie rolników, którzy między sobą mogą
wymienić grunty graniczące ze sobą i tym samym powiększyć powierzchnie działek
ewidencyjnych i rolnych.
- uruchomić instytucję Bank Ziemi. W miejsce biur nieruchomości, które zajmują się również
sprzedażą gospodarstw rolnych, w Banku Ziemi rolnicy mogliby bez prowizji sprzedawać i
kupować grunty rolne.
- przygotować akt prawny zmuszający właścicieli gruntów do utrzymania ich w dobrej kulturze
rolnej.
- uchwalić ustawę o długoterminowej dzierżawie gruntów rolnych.
Płatności obszarowe:
PROPOZYCJE:
- zwiększyć wysokość dopłat do produkcji zwierzęcej nawet kosztem jednolitej płatności
obszarowej
-wprowadzić degresywność w płatnościach bezpośrednich uwzględniając powierzchnię
gospodarstwa rolnego według proponowanych stawek:
- wprowadzić wymóg dołączania umowy dzierżawy gruntów rolnych przy składaniu wniosków
o płatności obszarowe, aby dopłaty zostały wypłacane rolnikom faktycznie użytkującym grunty.
- powszechne spisy rolne odbywają się w kraju co 5 lat. Dane statystyczne nie są aktualne
w okresach między spisami w danym roku. Nie jest znana powierzchnia zasiewów oraz upraw,
dane które są potrzebne do przygotowania analiz, również opracowań. Należałoby wprowadzić
zmiany w druku wniosku o płatności obszarowe. Proponujemy wprowadzić dodatkowe rubryki,
w których podawana byłaby powierzchnia upraw poszczególnych upraw poszczególnych odmian
zbóż oraz roślin okopowych i innych upraw.
2) Produkcja roślinna:
Ze względu na uwarunkowania przyrodniczo-glebowe województwa małopolskiego jesteśmy
netto importerem zbóż, systematycznie następuje zmiana struktury zasiewów, w której zwiększa się
powierzchnia uprawy kukurydzy kosztem uprawy ziemniaków. Wzrasta zainteresowanie uprawami
roślin przemysłowych, w tym przede wszystkim rzepaku oraz uprawami roślin strączkowych ze
względu na system preferencyjnych dopłat oraz możliwość wykorzystania ich w bilansie
paszowym.
3) Produkcja ogrodnicza:
Tradycyjnie województwo małopolskie ze względu na rozdrobnienie gospodarstw oraz duże
zaludnienie (3,5 mln w tym 1 mln mieszkańców Krakowa) stwarza naturalne warunki do
intensyfikacji produkcji warzyw i owoców. Produkcja ogrodnicza będzie się unowocześniała oraz
będzie produkowała produkty zgodnie z potrzebami konsumentów. Zauważamy wzrost
zapotrzebowania na produkty ekologiczne (wysokiej jakości warzywa i owoce) oraz wzrost
powierzchni upraw winogron.
Obserwujemy brak powiązań producent- zakład przetwórczy.
PROPOZYCJE:
- w pracach badawczych główny nacisk położyć na opracowanie odmian drzew i krzewów
owocowych odpornych na choroby. Zmniejszy się wówczas zakres oraz częstotliwość (obecnie
średnio wykonuje się około 25 zabiegów) stosowania środków chemicznych w uprawach
sadowniczych, dodatnio wpłynie na ochronę środowiska i zdrowie ludzi,
- wprowadzić obowiązek zawierania wieloletnich umów kontraktacyjnych pomiędzy producentami
rolnymi oraz zakładami przetwórstwa, które korzystają ze wsparcia PROW. Wieloletnie umowy
kontraktacyjne gwarantują stabilizację cen oraz gwarantują odbiór płodów rolnych,
- zwiększyć wsparcie dla gospodarstw ekologicznych prowadzących produkcję ogrodniczą.
4) Produkcja zwierzęca:
Rozdrobnienie gospodarstw powoduje, że koncentracja produkcji zwierzęcej postępuje bardzo
powoli.
Systematycznie
spada
pogłowie
krów
przede
wszystkim
w
gospodarstwach
1-2 krowich. Ta tendencja będzie się utrzymywała. Spadek pogłowia krów rekompensowany jest
wzrostem jednostkowym produkcji mleka od jednej krowy.
Produkcja trzody chlewnej w ostatnich latach doznała poważnych strat wynikających przede
wszystkim z konkurencyjnej ceny importowanych prosiąt oraz relacji pomiędzy cenami zbóż a ceną
żywca.
Pomimo systemu dopłat dla małych gospodarstw utrzymujących bydło i owce nie stwierdzamy
gwałtownego wzrostu przede wszystkim pogłowia owiec, których pogłowie powinno być
zdecydowanie większe, gdyż wynika to z uwarunkowań przyrodniczych obszarów górskich.
PROPOZYCJE:
- system dopłat do przechowywania mięsa wieprzowego powinien dotyczyć tylko trzody
wyprodukowanej w oparciu o polskie prosięta,
- wprowadzić wyższe stawki dopłat do produkcji zwierzęcej. Ze względu na historycznie
ukształtowaną strukturę agrarną, aspekty kulturowe, krajobrazowe oraz fakt, że w Małopolsce 53%
bydła znajduje się w stadach do trzech sztuk, należy wprowadzić dopłaty do bydła w przedziale
sztuk 1-20, a nie 3-30. Dla owiec dopłaty powinny przysługiwać od minimum 5 sztuk.
- istnieje konieczność uruchomienia przewoźnych ubojni oraz stworzenie systemu promocji wzrostu
konsumpcji mięsa baraniego,
- zezwolić w ramach znowelizowanych rozporządzeń dotyczących sprzedaży bezpośredniej na
produkcję sera twarogowego i masła w gospodarstwach.
5) Nawożenie:
W oparciu o analizy gleb Stacji Chemiczno-Rolniczej 70% gleb rolniczo użytkowanych
w Małopolsce wymaga wapnowania.
PROPOZYCJA:
- stworzyć krajowy system wapnowania gleb w oparciu o pomoc de minimis.
6) Sytuacja ekonomiczna gospodarstw rolnych w Małopolsce:
80%
gospodarstw
rolnych
w
województwie
małopolskim
w przeliczeniu na jednego członka rodziny poniżej minimum socjalnego.
PROPOZYCJE:
osiąga
swoje
dochody
- stworzenie zachęt przede wszystkim o preferencyjne kredyty i zwolnienia podatkowe dla osób
zamierzających rozpocząć działalność gospodarczą w zakresie usług i działalności wytwórczej,
- dokonanie gruntownej analizy przepisów w zakresie sprzedaży bezpośredniej pozwalającej na
dywersyfikację dochodów w gospodarstwach (stworzenie kompleksowej i jednolitej ustawy).
Dopuszczenie do sprzedaży wyrobów przetworzonych sposobem innym niż przemysłowy, czyli
w warunkach domowych, produktów o niskim ryzyku w zakresie produkcji roślinnej oraz
zwierzęcej. Dopuszczenie do wprowadzenia do obrotu, podobnie jak w innych krajach UE, mięsa
zwierząt
wyhodowanych
w
gospodarstwie,
ubitych
w
ubojniach,
poddanych
badaniu
weterynaryjnemu, w określonych limitach (np. maksymalnie 10.000 kg rocznie).
7) Zaopatrzenie wsi i rolnictwa w środki produkcji, w tym melioracji i zaopatrzenia wsi w
wodę
PROPOZYCJE:
- Przywrócić działanie spółek wodnych, aby nadzór nad nimi sprawowały Urzędy Gmin
- Wprowadzić programy służące magazynowaniu wody, mikro retencji (stawy, sadzawki itp.)
8) Rozwój i modernizacja infrastruktury wsi oraz problematyka związana z doradztwem
rolniczym
PROPOZYCJE:
- Po doświadczeniach związanych ze zjawiskiem suszy, które wystąpiło w kraju w 2015 r., istnieje
silna potrzeba wprowadzenia systemu monitoringu klęsk żywiołowych, tak aby nie popełniać
błędów, które miały miejsce w tym roku.
- Doradztwo rolnicze powinno podlegać izbom rolniczym w całym kraju.
9) W trybie pilnym należy przyjąć ustawę łowiecką, której integralną częścią powinny być
zapisy dotyczące szacowania szkód łowieckich.
Wniosek ogólny:
Znaczenie rolnictwa w Małopolsce i jego udziału w PKB będzie systematycznie malało.
Będziemy mieli do czynienia z dalszym spadkiem ilości gospodarstw małych oraz powolnym
tworzeniem się dużych gospodarstw pozwalających na uzyskanie przyzwoitych dochodów, które
będą konkurencyjne z dochodami osiąganymi przez mieszkańców miast.
Rolnictwo w dalszym ciągu jednak będzie strategiczną dziedziną życia gospodarczego
odpowiedzialną za produkcję żywności i ochronę środowiska.
PROPOZYCJE:
- w ramach PROW 2014-2020 zastosować regionalne koperty naborów na poszczególne działania,
aby rolnicy przy obecnej strukturze agrarnej mogli korzystać również z tych środków (przy
obecnych naborach ogólnokrajowych rolnicy z Małopolski nie mają szans),
-konieczność stworzenia ustawy o ubezpieczeniach majątkowych w rolnictwie chroniącą majątek
rolników przed zjawiskami katastroficznymi oraz spadkiem dochodów.
Opracowanie: Henryk Dankowiakowski,
Ryszard Czaicki,
Leszek Leśnik,
Stanisław Śmierciak