Biuletyn CCC - Jan Czochralski

Biuletyn
Roku Czochralskiego
Biuletyn Społecznego Komitetu Roku Czochralskiego
Wrocław
10 grudnia 2013 r.
numer
42/51
*****************************************************************************************************************
Informacje prasowe i internetowe
♦ grudzień (?) – Walizka Profesora Czochralskiego – www.kopernik.org.pl/warsztaty/
warsztaty-z-zestawem-edukacyjnym/walizka-profesora-czochralskiego/
♦ grudzień (?) – Centrum Edukacji Obywatelskiej – Lekcja o ciekawości i nauce –
www.ceo.org.pl/sites/default/files/.../lekcja_o_ciekawosci_i_nauce.docx
♦ 2 grudnia – Monika Michalska – W rok Tuwima, Lutosławskiego, Czochralskiego –
http://www.kopernik.kalisz.pl/index.php/1704-w-roku-tuwima-lutoslawskiegoczochralskiego [III Liceum Ogólnokształcące w Kaliszu]
♦ 4 grudnia – Grzegorz Chojnowski – Paweł Tomaszewski POWRÓT. Rzecz o Janie
Czochralskim – http://chojnowski.blogspot.com/2013/12/pawe-tomaszewski-powrotrzecz-o-janie.html [recenzja książki] [A]
Zapowiedzi
♥ Muzeum Politechniki Warszawskiej przygotowuje „Izbę Pamięci” w postaci rekonstrukcji
gabinetu prof. Jana Czochralskiego. Zakupiono stylowe meble, zebrano dokumenty
i fotografie. Otwarcie ekspozycji finansowanej z grantu MNiSzW nastąpi prawdopodobnie 16 grudnia br. Zapraszamy!
*******
Odkrycia
„Proszek od kataru” – ciąg dalszy
Znamy już skład „Proszku od kataru z Gołąbkiem” produkowanego przez Zakłady
Chemiczne BION w Kcyni według receptury prof. Jana Czochralskiego. Rozszyfrowania
skrótów zamieszczonych na opakowaniu podjęły się prof. Mirosława Krauze-Baranowska
z Katedry i Zakładu Farmakognozji i prof. Małgorzata Sznitowska z Katedry i Zakładu
Farmacji Stosowanej Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. Serdecznie obu Paniom
dziękujemy nie tylko za „ujawnienie” składu ale i za cenne komentarze o działaniu
poszczególnych składników „Proszku z Gołąbkiem”. Dziękujemy także osobom
pośredniczącym – profesorom Januszowi Limonowi i Romanowi Kaliszanowi.
Obie Panie uważają „Proszek” za bardzo ciekawą kompozycję, zdecydowanie „mającą
sens”. Niestety, nie może być ona aktualnie stosowana w lecznictwie z powodu toksyczności.
1
Składnik [skrót]
1.
Radix pyrethri
[r. pyret.]
Nazwa
Komentarz
polska/chemiczna
Surowiec olejkowy, zawierający żywice,
korzeń złocienia
alkaloidy;
Pyrethrum
stosowany, jako sproszkowany korzeń w formie
officinarum
2.
Rhizoma asari
[rh. asari]
Asarum
europaeum
kłącze kopytnika
3.
Cortex cascarillae
[c. cascaril.]
Croton eleuteria
kora krocienia
korodajnego
(krotonu), kora
kaskaryli
4.
Herba meliloti
[h. melil.]
Melilotus
officinalis
ziele nostrzyka
żółtego
5.
Flos stoechados
[fl. stoeh.]
Helichrysum
arenarium
kwiat kocanki
piaskowej
6.
Semen Tonco
[s. toncoamyl.]
Dipteryx odorata
7.
Acidum spiricum
[ac. spir.]
Acidum
gallotannicum
(tannicum)
[ac. gallotan.]
Natrium
sozojodoli
[nat. sozojodol.]
Folium eucalypti
[f. eucalypti]
nasiona
sproszkowane
(bogate w skrobię
= amylum)
kwas salicylowy
8.
9.
10.
11.
Salis ems
factitium pulver
[sal. ems fact.
pulv.]
kwas taninowy
tabaki, jako zwiększający wydzielanie śluzu
przez błonę śluzową nosa, w leczeniu stanów
zapalnych - kataru
aromaticum, surowiec olejkowy
surowiec uznany za kancerogenny (azarony –
skł. olejku, obecnie wycofany z lecznictwa)
bakteriostatyczny, zwiększający wydzielanie
śluzu, rozszerzający naczynia
amarum-aromaticum
surowiec aromatyczno - gorzki
zwiększający wydzielanie śluzu
olejek eteryczny zaw. eugenol, pineny, alkohole
terpenowe – przeciwdrobnoustrojowo,
przeciwwirusowe
surowiec kumarynowy (kumaryna, dikumarol),
zawiera również alantoinę, garbniki oraz
flawonoidy
zmniejsza krzepliwość krwi – poprawa
przepływu krwi przez m. in. naczynia włosowate,
działa przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo,
obecna alantoina będzie łagodzić stan zapalny
śluzówki i przyśpieszać proces jej regeneracji
surowiec flawonoidowy – pochodne chalkonów,
flawanonów, flawonoli i flawonów;
uszczelniająco na naczynia kapilarne, zwiększa
elastyczność naczyń
antyoksydacyjnie i przeciwzapalnie
przeciwobrzękowe na błonę śluzową
uspokajające
gł. związek kumaryna
(hepatotoksyczność)
Antyseptycznie
Efekt drażniący błonę śluzową
Surowiec garbnikowy, adstringens
garbniki (ściągająco) na błonę śluzową i
przeciwdrobnoustrojowo
oraz przeciwzapalnie
sól sodowa kwasu Antyseptycznie
di-jodo-pfenylosulfonowego
Surowiec olejkowy; olejek eteryczny
liść eukaliptusa
sól emska
[NaHCO3, NaBr,
Na3PO4, NaCl,
Na2SO4, K2SO4]
(antyseptycznie); eukaliptol, gł. składnik olejku
przeciwbakteryjny, przeciwirusowy
zwiększa wydzielanie śluzu
nawilżająco, zmniejsza lepkość wydzieliny
2
Podsumowanie:
Preparat o szerokim zakresie działania w obrębie błony śluzowej nosa: zwiększający
wydzielanie
śluzu
(stymuluje
procesy
samooczyszczania),
przeciwzapalny,
przeciwdrobnoustrojowy (przeciwbakteryjny, przeciwwirusowy - związki odpowiedzialne to
składniki olejków eterycznych, garbniki), regenerujący błonę śluzową (alantoina, poprawa
ukrwienia przez flawonoidy i kumaryny), przeciwobrzękowy (kumaryny, flawonoidy),
przywracający odpowiednie nawilżenie i ułatwiający usuwanie wydzieliny (sól emska) oraz
lekko uspokajający (kumaryna).
Oto opinia prof. Romana Kaliszana z Katedry Biofarmacji i Farmakodynamiki
Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego:
Skład proszku "Z gołąbkiem" świadczy niewątpliwie o pełnej ówczesnej fachowej wiedzy
farmaceutycznej Jana Czochralskiego. Myślę, że zdobył ją pracując najpierw w aptece
w Krotoszynie, a potem przez bodaj pięć lat w Berlinie w słynnej Aptece i Drogerii Dr.
A. Herbranda w Altglienicke. Niestety, Czochralski nie podjął studiów farmaceutycznych (...).
Prof. Małgorzaty Sznitowskiej dodała taki komentarz:
1) taki skład jest dla nas niespodzianką i pozwala snuć szereg refleksji o mądrości medycyny
sprzed wieku; dopiero teraz nasuwa się spostrzeżenie, że łączenie tak wielu składników
w proszku, który stosuje się w ilości miligramowej to pomysł z pogranicza homeopatii,
a jednak działa! A może tak trzeba - wszystkiego po trochu a wielokierunkowo.
2) o patentach nic nie wiem; myślę, że ten zestaw rodził się przez "praktykę" i dodawanie
ulubionych składników (takie "przyprawianie"); celowość użycia poszczególnych
składników jest jednak zdumiewająca - a przecież wiedza o ciałach czynnych była
mniejsza (ale znowu nie taka mała)
3) wydaje się, że proporcje nie są tu tak ważne - jedna doza to zapewne kilkadziesiąt
miligramów, więc moim zdaniem można byłoby nawet wszystko wymieszać w tych
samych proporcjach, by wszystkiego było chociaż po 3-5 miligramów, ale można też
podejrzewać, że soli emskiej może być więcej, a kwasu salicylowego dałabym mniej
4) rzeczywiście przy tak różnorodnym składzie trudno było kiedyś dokonać "podrobienia",
chyba że skład ilościowy mógł nie mieć znaczenia, jak sugerowałam wyżej.
Pięknie dziękujemy wszystkim osobom zaangażowanym w odkrycie „Proszku od
kataru z Gołąbkiem”. Mamy nadzieję, że stosowny artykuł ukaże się w czasopiśmie
„Farmacja Polska” stanowiąc znaczący wkład w poznanie dziejów polskiej farmacji.
Już niedługo ujawnimy kolejne rewelacje związane z „aptecznym” okresem zycia
prof. Jana Czochralskiego :-)
********
„Wiarygodność” Wikipedii
Po jednym z referatów o Janie Czochralskim zapytano mnie o życiorys Profesora
dostępny w polskiej edycji Wikipedii, o jego poprawność. Dlatego wyjaśniam, że Wikipedia
jest niewiarygodnym źródłem informacji o Janie Czochralskim!! Ostrzegam więc przed
korzystaniem z Wikipedii nie dlatego, że nie ma tam informacji z moich opracowań. Przede
wszystkim ze względu na politykę redakcji. Zbyt wiele osób „grzebie” przy tekście hasła
3
o Czochralskim, by było ono poprawne i wiarygodne. Gorzej, nie ma żadnej możliwości
poprawienia błędnych informacji, bo – jak przed laty napisał do mnie redaktor
odpowiedzialny – ważniejsze są... artykuły z prasy codziennej niż czyjeś opracowania czy
oryginalne dokumenty! I nie zgodził się na sugerowane poprawki.
Zainteresowanym polecam lekturę zakładki „historia hasła” – to prawdziwa
„rywalizacja” kilku nawiedzonych autorów. I taka jest wiarygodność Wikipedii! Szkoda,
tylko, że młodzi ludzie bezkrytycznie przyjmują zapisane tam teksty...
P. Tomaszewski
*****
Uzupełnienie
Ze Szkoły Podstawowej im. Jana Czochralskiego w Kcyni otrzymaliśmy pełną listę
miejsc, w których odbyły się lub odbędą spotkania poświęcone prof. Janowi Czochralskiemu
(jest to uzupełnienie notatki z 40. numeru „Biuletynu...”). Przypominamy, że spotkanie
obejmuje prelekcję dyr. Michała Poczobutta i projekcję filmu „Wielki powrót” Dariusza
Grzeszczyka.
Czwartek 28 listopada - Zespół Szkół w Dziewierzewie (Gimnazjum i Szkoła Podstawowa)
oraz Zasadnicza Szkoła Zawodowa w Kcyni
Piątek 29 listopada - Szkoła Podstawowa w Dobieszewie i Szkoła Podstawowa
w Palmierowie
Poniedziałek 2 grudnia - Zespół Szkół w Mycielewie (Gimnazjum i Szkoła Podstawowa)
oraz Szkoła Podstawowa w Rozstrzębowie
Wtorek 3 grudnia - Szkoła Podstawowa w Sipiorach i Zespół Szkół Specjalnych w Kcyni
Środa 4 grudnia - Szkoła Podstawowa w Laskownicy, Gimnazjum w Chwaliszewie i Liceum
Ogólnokształcące w Kcyni
Wtorek 10 grudnia - Szkoła Podstawowa w Kcyni.
*****
Sprostowania
Pani Małgorzata Marciniak, dyrektor Muzeum Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie, prosi o sprostowanie błędnej informacji z numeru 38 naszego „Biuletynu...”. Zamiast
ostatniego akapitu: "W programie.........", powinna być informacja, że wszelkie dodatkowe
informacje są na stronie muzeum www.muzeum-msc.pl oraz pod numerem telefonu 22 83180-92.
Przepraszamy za błędną informację w sprawie Roku Krystalografii. Międzynarodowy
Rok Krystalografii został ogłoszony nie przez UNESCO, ale przez Zgromadzenie Ogólne
Organizacji Narodów Zjednoczonych, które 3 lipca 2012 r. na 121 posiedzeniu plenarnym
swojej 66. Sesji podjęło Rezolucję w tej sprawie. UNESCO jest partnerem IUCr w organizacji
IYCr2014.
Ekspozycja w Centrum Nowoczesności Młyn Wiedzy w Toruniu została
wypożyczona przez Muzeum Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie.
******
Paweł Tomaszewski
INTiBS PAN
4