Forma zajęć k - Instytut Archeologii UWr

Nazwa zajęć
Źródłoznawstwo archeologiczne
Prowadzący
dr Paweł Rzeźnik
Rok studiów
II
semestr
3 (zimowy)
Forma zajęć
konwersatorium
Forma zaliczenia przygotowanie lektur i aktywność w czasie zajęć
Punkty ECTS
Program zajęć
4
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
Literatura
Kształtowanie się pojęcia źródła archeologicznego i koncepcje klasyfikacji
źródeł.
Technika wykonania i funkcja artefaktów. O możliwościach wykorzystania
analogii etnograficznych w archeologicznych studiach źródłoznawczych.
Masowe materiały ceramiczne zachowane fragmentarycznie. Problem ich
opisu i analizy.
Zespoły gromadne i tzw. skarby. Badania nad przyczynami powstawania
różnorodnych form depozytów.
Obiekty osadnicze. Problem wyróżniania budowli o funkcjach mieszkalnych
oraz odtwarzania ich form i konstrukcji, na przykładzie
wczesnośredniowiecznych osad otwartych i grodów.
Obiekty grobowe. Źródło do rekonstrukcji obrządku pogrzebowego na
przykładzie wczesnośredniowiecznych kurhanów ciałopalnych.
Obiekty produkcyjne. Problem identyfikacji charakteru pracowni i profilu
produkcji.
Symbole i znaki. Problem interpretacji zachowań słabo obserwowalnych na
przykładzie badań nad funkcją znaków garncarskich na dnach naczyń
wczesnośredniowiecznych.
Tzw. importy i naśladownictwa. Przesłanki identyfikacji i główne kierunki
interpretacji.
Źródła archeologiczne i zjawiska przestrzenne. Możliwości rekonstrukcji
szlaków handlowych i dróg komunikacyjnych na podstawie przesłanek
archeologicznych.
Źródła archeologiczne i procesy historyczne. Archeologiczne przesłanki do
badań nad formowaniem się państwa polskiego.
Źródła kontekstualne. Zwierzęce materiały kostne ze stanowisk osadniczych
jako źródło archeologiczne.
Ekspertyzy specjalistyczne. Nowe perspektywy studiów źródłoznawczych.
Formy publikacji źródeł archeologicznych.
Rutyna i schemat w badaniach źródłoznawczych.
Numery odnoszą się do poszczególnych zajęć
1. G. Maetzke, Źródła archeologiczne jako odwzorowanie procesu społecznokulturowego, [w:] Teoria i praktyka badań archeologicznych, red. W. Hensel,
G. Donato,S. Tabaczyński, t. I, Przesłanki metodologiczne, Wrocław 1986, s.
246-302.
2. Prinke, Możliwości porównawczego stosowania danych etngraficznych w
archeologii, Etnografia Polska, t. 17, 1973, s. 41-66; A. Posern-Zieliński, J.
Ostoja-Zagórski, Etnologiczna interpretacja i analogie etnograficzne w
postępowaniu badawczym archeologii i prahistorii, Slavia Antiqua, t. 24,
1977, s. 39-71.
3. Buko Andrzej, Problemy analizy opisowej wyrobów garncarskich
zachowanych fragmentarycznie, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, R.
27, 1979, nr 2, s. 187-207; A. Buko, O niektórych aspektach opisu wyrobów
garncarskich, Archeologia Polski, t. 33, 1988, s. 210-219; U. Maj, Stradów,
stanowisko 1., Część I. Ceramika wczesnośredniowieczna, Kraków 1990.
4. J. Kowalewski, Okoliczności deponowania wczesnośredniowiecznych
skarbów srebrnych na obszarze Słowiańszczyzny Zachodniej. Próba
reinterpretacji znaczenia, Acta Universitatis Nicolai Copernici, Archeologia
XXVIII - Nauki humanistyczno-społeczne, z. 349, 2001, s. 59-97; P.
5.
6.
7.
8.
9.
Urbańczyk, Wczesnośredniowieczne skarby złomu srebrnego, [w:] Moneta
mediaevalis. Studia numizmatyczne i historyczne ofiarowane Profesorowi
Stanisławowi Suchodolskiemu w 65. rocznicę urodzin, red. B. Paszkiewicz,
Warszawa 2002, s. 209-224; S. Suchodolski, Kultowa czy ekonomiczna geneza
skarbów epoki Wikingów?, Biuletyn Numizmatyczny nr 3 (331), 2003, s. 185196.
J. Kaźmierczyk, Budownictwo mieszkaniowe z drewna w VI-XIII wieku na
obszarze Śląska, Archeologia Polski, t. 14, 1969, s. 167-214; Z. Kobyliński,
Struktury osadnicze poziomu mikro [w:], Struktury osadnicze na ziemiach
polskich u schyłku starożytności i w początkach wczesnego średniowiecza,
Wrocław 1988, s. 91-120; W. Chudziak, W kwestii budownictwa Słowian na
Niżu Polskim w VI-VII w., Archeologia Polski, t. 33, 1988, s. 193-203; Z.
Kobyliński, Konstrukcje, destrukcje i rekonstrukcje: w sprawie budownictwa
starszych faz wczesnego średniowiecza na ziemiach polskich, tamże, s. 204210.
H. Zoll-Adamikowa, Kornatka-Burletka, pow. Myślenice, [w:]
Wczesnośredniowieczne cmentarzyska ciałopalne Słowian na terenie Polski,
cz. 1, Źródła, Wrocław 1975, s. 117-137; H. Zoll-Adamikowa, Zasadnicze
elementy rekonstrukcji wierzeń i czynności pogrzebowych, [w:]
Wczesnośredniowieczne cmentarzyska ciałopalne Słowian na terenie Polski,
cz. 2, Analiza, Wnioski, Wrocław 1979, s. 235-254.
J. Olczak, Problem wytwórczości szklarskiej na obszarze Wielkich Moraw
(Mikuleice - Nitra - Staré Misto), [w:] Słowiańszczyna w Europie
średniowiecznej, t. 2, Wrocław 1996, s. 143-153; D. Rozmus,
Wczesnośredniowieczne zagłębie metalurgii srebra i Ołowiu na terenie
Dąbrowy Górniczej i okolic, [w:] Początki i rozwó miast Górnego Śląska.
Studia interdyscyplinarne, Gliwice 2004, s. 301-314.
Lit. (do wyboru) R. Virchow, Über die Anwendung von Stempeln und über
das Zeichen des Kreuzes auf alten Töpfen, Zeitschrift für Ethnologie, Bd. 3,
1871, Verhandlungen, S. 27-33, Taf. III; J. Kostrzewski, Znaki na dnach
naczyń wczesnohistorycznych, Niderluv Sbornik, 1925, s. 117-130; Z.
Kołosówna, Z badań nad znakami garncarskimi z okresu
wczesnodziejowego, Slavia Antiqua, t. 2, 1949/1950, s. 438-452; Z. KołosSzafrańska Zoja, Z badań nad znakami garncarskimi z terenu ziem polskich,
Wiadomości Archeologiczne, t. 19, 1953, s. 180-197; Z. Kołos-Szafrańska,
Nowa próba interpretacji funkcji znaków na dnach
wczesnośredniowiecznych naczyń słowiańskich, Swiatowit, t. 24, 1962, s.
443-458; L. Gabałówna Lidia, Ceramika z XII i XIII w. z grodziska
łęczyckiego, Studia Wczesnośredniowieczne, t. 3, 1955, s. 319-332 (o znakach
na str. 324-326); W. Hołubowicz, Garncarstwo wczesnośredniowieczne
Słowian, Studia Archeologiczne, t. 1, 1965, s. 53-122 (Znak tarczy koła - str.
60-71 po Geneza i funkcja znaków s. 82-86); W. Szymański, Przyczynek do
dyskusji nad zagadnieniem znaków garncarskich na wczesnośredniowiecznej
ceramice słowiańskiej, Archeologia Polski, t. 13, 1968, s. 219-223; T.
Makiewicz, Przyczynek do problematyki wczesnośredniowiecznych znaków
garncarskich, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego
w Łodzi, Seria Archeologiczna, t. 20, 1973, s. 217-223; A. Buko Andrzej,
Czytelność znaków garncarskich a zagadnienie ich funkcji, Archeologia
Polski, t. 27, 1982, s. 79-109; P. Meduna, Znaeka na nádobi - nebo naopak?,
[w:] Život v archeologii stoedoviku, Praha 1997, s. 451-452; L. Varadzin,
Znaeky na dnech keramických nádob ve stoedoviku, Studia Mediaevalia
Pragensia, 5, 2004, s.165-199.
J. Poleski, Kontakty interregionalne mieszkańców Małopolski w VI-X w.,
Śląsk i Czechy a kultura wielkomorawska, red. K. Wachowski, Wrocław
1997, s. 51-63; E. Staoa, Polské prvky v rani stredoviké keramice na Moravi,
[w:] Kraje słowiańskie w wiekach średnich. Profanum i sacrum, Poznań 1998,
s. 273-287; M. Wołoszyn, Zabytki pochodzenia wschodniego we
wczesnośredniowiecznej Polsce - wędrówka ludzi, rzeczy, czy idei?, [w:]
Wędrówki rzeczy i idei w średniowieczu, red. S. Moździoch, Wrocław 2004,
s. 241-259.
10. L. Leciejewicz, Z Miśni do Głogowa, czyli cesarz Otton III na Śląsku, Trakt
cesarski Iława-Gniezno-Magdeburg, Poznań 2002, s. 123-128; E. Kowalczyk,
Dolnośląski odcinek pielgrzymki cesarza Ottona III. Rola Wałów Śląskich w
kształtowaniu szlaków komunikacyjnych Polski wczesnopiastowskiej, tamże,
s. 129-147; K. Czapla, P. Rzeźnik, Śląski odcinek pielgrzymki cesarza Ottona
III do Gniezna na tle rekonstrukcji osadnictwa w X-XI wieku, tamże, s. 149162. Z. Kurnatowska, Wielkopolska w X wieku i formowanie się państwa
polskiego, [w:] Ziemie polskie w X wieku i ich znaczenie w kształtowaniu się
nowej mapy Europy, Kraków 2000, s. 99-117, il. 1-10;
11. Z. Kurnatowska, Proces formowania się „państwa gnieźnieńskiego”, [w:]
Civitas Schinesghe cum pertinentiis, red. W. Chudziak, Toruń 2003, s. 33-49;
Z. Kurnatowska, Mit początku państwa polskiego a badania archeologiczne,
[w:] Zborník na poees? Dariny Bialekovej, Nitra 2004, s. 203-208.
12. S. Moździoch, Socjotopografia grodu wczesnośredniowiecznego w Bytomiu
Odrzańskim w świetle analizy zwierzęcych szczątków kostnych, [w:]
Szczątki zwierzęce jako źródło do badań nad zróżnicowaniem poziomów
życia materialnego i kulturowego ludzi w różnych okresach dziejowych,
Wrocław 1998, s. 91-103; K. Jaworski, Wytwarzanie przedmiotów z kości i
rogu bydła na wrocławskim Ostrowie Tumskim w XI-XIV wieku, tamże, s.
104-111; D. Makowiecki, Zaplecze gospodarcze Ostrowa Lednickiego w
świetle badań archeologicznych; Piekalski J., Przyczynek do kwestii spożycia
i dystrybucji mięsa w średniowiecznym Wrocławiu, Kwartalnik Historii
Kultury Materialnej, R. 39, 1991, nr 2, s. 139-152;
13. A. Wiśniewski, Raz jeszcze o pięściaku z Konradówki, Silesia Antiqua, t. 40,
1999, s. 12-31; K. Jaworski, A. Wójcik, Przedmioty wykonane z surowców
skalnych z grodziska w Gilowie, woj. wałbrzyskie, Zeszyty Naukowe Uwr.,
No 1924, Studia Archeologiczne, t. 29, 1997, s. 116-149.
14. Lit. stanowisko wielowarstwowe: Dworaczyk M., A. B. Kowalska, M.
Rulewicz, Szczecin we wczesnym średniowieczu. Wschodnia część
suburbium, Szczecin 2003; grodziska: J. Poleski, Katalog
wczesnośredniowiecznych grodzisk w dorzeczu Dunajca, Kisieliny i
uszwicy, [w:] Wczesnośredniowieczne grody w dorzeczu Dunajca, Kraków
2004, s. 195-372; cmentarzyska: H. Zoll-Adamikowa,
Wczesnośredniowieczne cmentarzyska ciałopalne Słowian na terenie Polski,
cz. 1, Źródła, Wrocław 1975; obiekty: P. Poleska, J. Bober,
Wczesnośredniowieczna półziemianka ze stanowiska 5B (Wyciąże) w
Krakowie-Nowej Hucie, Materiały Archeologiczne Nowej Huty, t. 19, 1996, s.
101-128; artefakty: A. Wiśniewski, Raz jeszcze o pięściaku z Konradówki,
Silesia Antiqua, t. 40, 1999, s. 12-31.
Nazwa zajęć
Konwersatorium specjalistyczne - archeologia garncarstwa
Prowadzący
dr Paweł Rzeźnik
Rok studiów
IV-V
semestr
letni
Forma zajęć
konwersatorium specjalistyczne
Forma zaliczenia aktywność w czasie zajęć, semestralne kolokwium pisemne, semestralny test
praktyczny
Punkty ECTS
4
Program zajęć
1. a) Charakterystyka wartości poznawczych źródeł archeologicznych do badań
nad garncarstwem pradziejowym i średniowiecznym
b) Produkcja naczyń i formy jej specjalizacji: wytwórczość przydomowa,
garncarstwo z elementami specjalizacji, garncarstwo warsztatowe
2. Wyposażenie pracowni garncarskiej w świetle badań etnograficznych i źródeł
archeologicznych.
3. Koło garncarskie: definicje, zasady klasyfikacji i terminologia, funkcje.
4. Geneza i zarys dziejów koła garncarskiego na terenie Europy środkowej.
5. Surowce i tworzywa ceramiczne: gliny garncarskie i ich klasyfikacja, masa
6.
7.
8.
9.
Literatura
1.
garncarska, domieszki schudzające i domieszki specjalne.
Techniki budowy i obróbki powierzchni naczyń oraz metody ich
rekonstrukcji na podstawie źródeł archeologicznych (2 zajęcia).
Wypalanie naczyń: techniki wypału, pradziejowe i średniowieczne piece
garncarskie (budulec, rozwiązania konstrukcyjne, zasady działania) (2
zajęcia).
Zarys przemian garncarstwa na ziemiach polskich w pradziejach i
średniowieczu.
Ćwiczenia praktyczne nad makroskopową identyfikacją wybranych typów
techno-kulturowych i grup technologicznych ceramiki pradziejowej i
średniowiecznej (4 zajęcia).
a) Hołubowicz W., Garncarstwo wiejskie zachodnich terenów Białorusi,
Toruń 1950; M. Wirska-Parachoniak, Produkcja ceramiczna Celtów na
terenach Polski południowej, Materiały Archeologiczne Nowej Huty, t. 6,
1980; M. Mogielnicka -Urban, Warsztat ceramiczny w kulturze łużyckiej,
Wrocław 1984; A. Buko, Ceramika wczesnopolska. Wprowadzenie do badań,
Wrocław 1990.
b)Hołubowicz W., Garncarstwo wiejskie zachodnich terenów Białorusi, Toruń
1950; Bobrinskij, Gonearstvo vostoenoj Evropy, Moskva 1978, s. 23-34.
2. Hołubowicz W., Garncarstwo wiejskie zachodnich terenów Białorusi, Toruń
1950, s. 51-124; M. Kwapieniowa, Nożyki garncarskie, Kwartalnik Historii
Kultury Materialnej, R. 31, 1983, nr 2, s. 153 - 161; M. Kara Michał, J.
Wrzesiński, Przyczynek do studiów nad wczesnośredniowiecznymi
narzędziami garncarskimi z terenu Polski, Słowiańszczyzna w Europie
średniowiecznej, t. 2, Wrocław 1996, s. 155-163.
3. A.A. Bobrinskij, Drevnerusskij gonearnyj krug, Sovetskaja Archeologija, 1962,
nr 3, s. 33 - 52; A.A. Bobrinskij, Gonearstvo vostoenoj Evropy, Moskva 1978,
s. 26-66; W. Hołubowicz W., Garncarstwo wiejskie zachodnich terenów
Białorusi, Toruń 1950, s. 55-68; s. 77-124; W. Hołubowicz, Garncarstwo
wiejskie Albanii, Studia Archeologiczne, t. 1, 1957, s. 14-17; s. 31.
4. Hołubowicz W., Z dziejów garncarstwa na ziemiach polskich, Z Otchłani
Wieków, R. 16, 1947, z. 1-2, s. 1-19; Kwapieniowa M., Bezsponowe koło
garncarskie (w sprawie chronologii upowszechnienia), Kwartalnik Historii
Kultury Materialnej, R. 19, 1971, s. 257-266; Rieth Adolf, 5000 Jahre
Töpferscheibe, Konstanz 1960.
5. Załęska H., Ceramika. Techniki produkcji (Przewodnik wystawy), Toruń
1954, s. 17 - 25; Hołubowicz W., Garncarstwo wiejskie zachodnich terenów
Białorusi, Toruń 1950, s. 31 - 49; Krzywiec R., Podstawy technologii ceramiki,
Wrocław 1952; Krzywiec R., Technologia rzemiosła garncarskiego. Część 2.
Historia pieca garncarskiego, Poznań -Wrocław 1954;
6. A.A. Bobrinskij, Gonearstvo vostoenoj Evropy, Moskva 1978, s. 114 n.; W.
Hołubowicz, Garncarstwo wczesnośredniowieczne Słowian, Studia
Archeologiczne, t. 1, Wrocław 1965; W. Hołubowicz, Garncarstwo wiejskie
zachodnich terenów Białorusi, Toruń 1950; J. Kruppé, Studia nad ceramiką
XIV wieku ze Starego Miasta w Warszawie, Wrocław 1961; M. Mogielnicka Urban, Warsztat ceramiczny w kulturze łużyckiej, Wrocław 1984; E. Schuldt,
Groß Raden. Die Keramik einer slawischen Siedlung des 9./10. Jahrhunderts,
Berlin 1981, s. 43 - 61; Z. Smetanka, Technologie výroby eeských kachlu od
poeatku 14. do poeatku 16. století, Památky archeologické, R. 59, 1968, nr 2, s.
543 - 578; V. Tajnochr, Archaické technologie tváoení keramiky,
Archeologické rozhledy, R. 50, 1998, nr 1, s. 95-105.
7. Lit. technika wypału: J. Dvorská, Experimentales Brennen von Keramik - eine
naturwissenschaftliche Studie, Archeologické rozhledy, R. 53, 2001, z. 1, s. 4558; W. Hołubowicz, Garncarstwo wiejskie zachodnich terenów Białorusi,
Toruń 1950: Obróbka naczyń, s. 221-228; R. Krzywiec, Podstawy technologii
ceramiki, Wrocław 1952 : Wypalanie wyrobów ceramicznych i piece
ceramiczne, s. 131-180; R. Krzywiec, Technologia rzemiosła garncarskiego,
8.
9.
Nazwa zajęć
Prowadzący
Rok studiów
Część 2, Historia pieca garncarskiego, Poznań -Wrocław 1954: Wypalanie
wyrobów garncarskich, s. 26-29; Techniki wypalania wyrobów garncarskich,
s. 29 i n.; M. Mogielnicka, Sprawozdanie z eksperymentalnego wylepiania i
wypalania ceramiki w Worytach, pow. Olsztyn, Kwartalnik Historii Kultury
Materialnej, R. 22, 1974, nr 3, s. 515-544; M. Mogielnicka-Urban,
Doświadczenia nad celowym barwieniem powierzchni naczyń podczas
wypału, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, R. 23, 1975, nr 3, s. 461-467;
M. Mogielnicka -Urban, Warsztat ceramiczny w kulturze łużyckiej, Wrocław
1984: Wypalanie, s. 115-122; R. Pleiner, Brennversuche in einem
nachgebildeten slawischen Töpferofen, Slovenská Archeológia, 36, 1988, nr 2,
s. 299-308; H. Załęska, Ceramika. Techniki produkcji (Przewodnik wystawy),
Toruń 1954: Wypalanie, s. 35-42. Lit. piece garncarskie: M. Bednarek, Wyniki
badań wykopaliskowych na stanowiskach 6 i 11 w Roszowickim Lesie, gm.
Cisek, woj. opolskie, w 1988 roku, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne, t.
31, 1990, s. 201-204; tabl. XIV-XVI; C. Buśko, J. Piekalski, K. Szeniec,
Sprawozdanie z ratowniczych badań wykopaliskowych, przeprowadzonych
na wielokulturowym stanowisku osadniczym w Nędzy koło Raciborza w
1980 roku, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne, t. 23, 1982, s. 43-49, tabl.
XIV-XV; H. Dobrzańska, Osada z późnego okresu rzymskiego w Igołomi,
woj. krakowskie, cz. 2, Kraków 1990, s. 20-26; M. Kwapieniowa, A. Wałowy,
Piece garncarskie w świetle badań archeologicznych, Materiały
Archeologiczne, t. 10, 1969, s. 205-229; S. Pazda, 1976, Badania nad
problematyką pracowni garncarskich z IV-V w. na Dolnym Śląsku, Studia
Archeologiczne, t. 7, s. 165-203; S. Pazda, Pracownie garncarskie u schyłku
starożytności na Dolnym Śląsku, Z Otchłani Wieków, R. 38, 1972, nr 3, s. 212217; M. Wirska-Parachoniak, Produkcja ceramiczna Celtów na terenach
Polski południowej, Materiały Archeologiczne Nowej Huty, t. 6, 1980, s. 29158; Z. Woźniak, Osada grupy tynieckiej w Podłężu, woj. krakowskie,
Wrocław 1990.
M. Mogielnicka -Urban, Warsztat ceramiczny w kulturze łużyckiej, Wrocław
1984; M. Wirska-Parachoniak, Produkcja ceramiczna Celtów na terenach
Polski południowej, Materiały Archeologiczne Nowej Huty, t. 6, 1980; s. 29158; H. Dobrzańska, Osada z późnego okresu rzymskiego w Igołomi, woj.
krakowskie, cz. 2, Kraków 1990; S. Pazda, Badania nad problematyką
pracowni garncarskich z IV-V w. na Dolnym Śląsku, Studia Archeologiczne,
t. 7, 1976, s. 165-203.Z. Kurnatowska, Główne momenty w rozwoju
wczesnośredniowiecznego garncarstwa polskiego, Kwartalnik Historii
Kultury Materialnej, R. 21, 1973, s. 435-447; W. Dzieduszycki, Przemiany w
strukturze garncarstwa polskiego w 2 poł. XIII i w 1 poł. XIV w., Archeologia
Polski, t. 24, 1980, z. 2, s. 363-379; J. Kruppé, Studia nad ceramiką XIV wieku
ze Starego Miasta w Warszawie, Wrocław 1961; J. Kruppé, Garncarstwo
warszawskie w wiekach XIV i XV, Wrocław 1967;
materiały dydaktyczne: ceramika kultury ceramiki wstęgowej rytej; ceramika
kultury pucharów lejkowatych; ceramika kultury amfor kulistych; czerniona
ceramika grobowa kultury łużyckiej; ceramika lateńska grafitowa i siwa;
ceramika kultury przeworskiej; późnorzymska ceramika siwa;
wczesnośredniowieczna ceramika górą obtaczana; wczesnośredniowieczna
ceramika całkowicie obtaczana; ceramika późnośredniowieczna
stalowoszara; ceramika późnośredniowieczna kremowa i biała; ceramika
schyłkowośredniowieczna palonkowa.
Klasyfikacja materiałów archeologicznych
dr Paweł Rzeźnik
III
semestr
5 (zimowy)
Forma zajęć
laboratorium
Forma zaliczenia aktywność w czasie zajęć, efektywność wykonanych prac
Punkty ECTS
4
Program zajęć Dopasowywanie, wyklejanie i dokumentacja rysunkowa fragmentów naczyń
ceramicznych z osady przygrodowej z X w. w Obiszowie koło Głogowa.
Opracowanie charakterystyki, zasięgu występowania i datowania przewodnich form
naczyń z osady w Obiszowie zapoznanych źródeł ceramicznych i literatury.
Literatura
•
H. Pokora, P. Rzeźnik, Wznowienie badań wykopaliskowych na
wczesnośredniowiecznej osadzie w Obiszowie gm. Grębocice, Śląskie
Sprawozdania Archeologiczne, t. 40, 1998, s. 321-333;
• M. Brzostowicz, Z badań nad ceramiką wczesnośredniowieczną z Bruszczewa,
gm. Śmigiel, woj. leszczyńskie, Kraje słowiańskie w wiekach średnich. Profanum i
sacrum, red. H. Kóeka-Krenz, W. Łosiński, Poznań 1998, s. 409-418;
• J. Baron, P. Rzeźnik, Wczesnośredniowieczny budynek z tzw. korytarzykiem
wejściowym z osady w Obiszowie na Wzgórzach Dalkowskich, Śląskie
Sprawozdania Archeologiczne, t. 41, 1999, s. 269-280;
• M. Brzostowicz, Ceramika naczyniowa, [w:] Bruszczewski zespół osadniczy we
wczesnym średniowieczu, Poznań 2002, s. 24-49.