Borelioza z Lyme, kleszczowe zapalenie mózgu

Kleszcze
Kleszcze – pasożytnicze pajęczaki przenoszące groźnie dla człowieka i zwierząt choroby
zakaźne: kleszczowe zapalenie mózgu i boreliozę. Dorosłe samiczki są długości 3-4 mm,
natomiast samce 2,5 mm. Każde stadium rozwojowe kleszcza, tzn. larwa, nimfa i imago, czyli
forma dojrzała musi wyssać krew od kręgowca, ażeby móc się dalej rozwijać. Cykl
rozwojowy jednego pokolenia kleszczy trwa średnio 2 lata. Wzrost temperatury
powietrza powoduje wzrost aktywności kleszczy, która rozpoczyna się w miesiącach
marcu/kwietniu i trwa do jesieni do października/listopada. Maksimum aktywności zależy od
czynników klimatycznych i przebiega w Europie Środkowej w dwóch fazach, tzn. w
maju/czerwcu i wrześniu/październiku. Wilgotne lato i łagodna zima sprzyjają
rozprzestrzenianiu się kleszczy.
Większość dotychczas zlokalizowanych naturalnych ognisk infekcji, to obszary
przejściowe między dwoma różnymi typami roślinności, jak np. brzegi lasów z graniczącymi
łąkami, polany, błonia nad rzekami i stawami, zagajniki z zaroślami, obszary, gdzie las
liściasty przechodzi w iglasty lub odwrotnie albo wysoki w niski, obszary zarośnięte
paprociami, jeżynami, czarnym bzem i leszczyną. Kleszcze spotyka się na trawie i niskich
krzakach. Wiszą na źdźbłach trawy i na spodzie liści- z tego powodu są niewidoczne.
Rejonami największego zagrożenia w Polsce są tereny dawnego województwa
olsztyńskiego, białostockiego, suwalskiego i opolskiego. Zachorowania są związane na ogół
z ogniskami przyrodniczymi, w których wirus krąży między zwierzętami (gryzonie,
zwierzyna leśna, ptaki wędrowne) i przenosicielami wirusa, którymi są kleszcze. Typowymi
miejscami ukąszenia u człowieka są głowa, uszy, miejsca zgięcia dużych stawów, ręce i nogi.
Ponieważ ślina kleszczy posiada właściwości znieczulające, ukąszenia na ogół nie zostaje
zauważone i dlatego też bardzo często osoby z zachorowaniem na kleszczowe zapalenie
mózgu nie przypominają sobie momentu ukąszenia.
Choroby przenoszone przez kleszcze to:
Borelioza z Lyme
Borelioza jest przewlekłą chorobą bakteryjną, dzielącą się na fazę wczesną i późną.
Wywołują ją krętki (Borrelia burgdorferi) przenoszone przez wszystkie postacie kleszczy,
dlatego bywa również nazywana krętkowicą kleszczową.
Najwcześniejszym i najczęstszym objawem wczesnej fazy Borelioza jest tzw. „rumień
wędrujący”- czerwona plamka w miejscu ukłucia, z której w ciągu kilku (od 3 do 30) dni
powstaje szerzące się obwodowo zaczerwienienie o średnicy od kilku do kilkunastu
centymetrów. Rumień może powodować świąd i pieczenie, czasem mogą mu towarzyszyć
objawy ogólnoustrojowe: gorączka, uczucie zmęczenia, ból głowy, mięśni i stawów oraz
powiększenie węzłów chłonnych. Gdy dostrzeżemy powiększający się rumień, trzeba
niezwłocznie zgłosić się do lekarza.
Leczenie właściwym antybiotykiem prowadzi do całkowitego wyleczenia Jednak
nierozpoznana i nieleczona Borelioza przeradza się w fazę przewlekłą i zagraża licznymi
niebezpiecznymi dla zdrowia powikłaniami.
Kleszczowe zapalenie mózgu-w skrócie KZM
Kleszczowe zapalenie mózgu-w skrócie KZM jest chorobą o ostrym, dwufazowym przebiegu,
wywołaną przez wirusa z rodziny Flaviviridae. Jest najgroźniejszą chorobą wirusową
przenoszoną przez kleszcze powodującą zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu.
U części zakażonych osób choroba może przebiegać łagodnie i tylko badanie krwi może
potwierdzić jej obecność. Współczesna medycyna nie zna skutecznego leczenia
przyczynowego tej choroby. W przypadku poważniejszego zakażenia, choroba przebiega
dwufazowo. W pierwszym stadium rozwoju choroby (od 4 do 17 dni po ukłuciu) występują
objawy podobne do grypy: gorączka, złe ogólne samopoczucie, ból głowy, mięśni i stawów,
niekiedy nudności i wymioty. Objawy te utrzymują się do 9 dni, po czym, po kilku dniach
pozornego wyzdrowienia, pojawia się wysoka gorączka, silne bóle i zawroty głowy,
sztywność karku, światłowstręt, zaburzenia świadomości i chwilowa utrata przytomności.
Mogą wystąpić drgawki oraz niedowłady i porażenia nerwów. Wówczas zachodzą także
zmiany zapalne w płynie mózgowo-rdzeniowym. Są to bardzo groźne objawy drugiej fazy
KZM, wymagające natychmiastowej interwencji lekarza i hospitalizacji.
Kleszczowe zapalenie mózgu może mieć bardzo ciężki przebieg. Jeżeli dojdzie do zakażenia
ośrodkowego układu nerwowego, nie jest możliwe leczenie przyczynowe, a jedynie
łagodzenie objawów. Niejednokrotnie stwierdza się również następstwa pochorobowe, takie
jak niedowłady kończyn lub zanik mięśni. Do 2% przypadków, kleszczowe zapalenie mózgu
kończy się śmiercią.
Szczepienia przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu
Kleszczowe zapalenie mózgu to choroba, przeciw której skutecznie zabezpieczają nas
odpowiednie szczepienia. W Programie Szczepień Ochronnych, szczepienie przeciw KZM
zalecane jest dla osób przebywających na terenach o nasilonym występowaniu tej choroby, a
zwłaszcza:






osób zatrudnionych przy eksploatacji lasu,
funkcjonariuszy straży pożarnej i granicznej,
wojskowych stacjonujących w rejonach zalesionych,
rolników,
młodzieży, uczestników obozów i kolonii,
turystów.
Szczepienie polega na domięśniowym wstrzyknięciu dwóch dawek szczepionki w odstępie 13 miesięcy, które zapewniają ochronę na około 1 rok. Trzecią dawkę wstrzykuje się po 9-12
miesiącach po dawce drugiej, by przedłużyć ochronę na kolejne 3 lata. Gdy niezbędne jest
szybkie zabezpieczenie, lekarz może zastosować przyspieszony schemat szczepienia
umożliwiający uzyskanie ochronnego miana przeciwciał już po trzech-czterech tygodniach od
pierwszego wstrzyknięcia. W razie potrzeby długotrwałego podtrzymania odporności,
szczepienia trzeba powtarzać przyjmując co 3 lat pojedynczą dawkę przypominającą.