PL min.Klich nt.Lizbony _speech ISS_ wersja po popawkach MON

Wystąpienie min. Klicha na otwarciu
Konferencji
„Szczyt w Lizbonie szansą na nową sytuację
międzynarodową”
(Kraków, 16 października 2010 r.)
[Wprowadzenie]
• Za nieco ponad miesiąc, szefowie państw i
rządów NATO spotkają się w Lizbonie, by
debatować o przyszłości Sojuszu. Oczekuje
się, Ŝe trzy istotne kwestie zdominują
tematykę szczytu:
o przyjęcie
Nowej
Koncepcji
Strategicznej NATO;
o omówienie
szerokiego
zestawu
reform, nadającego nowy impuls
procesowi transformacji obronnej w
Sojuszu;
1
o decyzja
w
sprawie
przyszłości
operacji NATO w Afganistanie.
Oczywiście, najbardziej doniosłym rezultatem
spotkania
będzie
zatwierdzenie
Nowej
Koncepcji Strategicznej.
• Ostatni szczyt NATO o porównywalnym
znaczeniu miał miejsce 11 lat temu w
Waszyngtonie.
nowicjuszem
Polska
w
salach
była
wówczas
konferencyjnych
NATO – zaledwie trzy tygodnie po akcesji.
Dziś uczestniczymy w sojuszniczej debacie
jako pełnoprawny kraj członkowski, którego
wkład w rezultaty szczytu jest oczekiwany.
• Trzy
pytania
wydają
się
szczególnie
uprawnione, gdy zastanawiamy się nad
potencjalnymi rezultatami szczytu:
2
1) Co przyniesie on dla Sojuszu i jego państw
członkowskich?
2) Jakie będzie przesłanie szczytu dla szerszej
wspólnoty międzynarodowej?
3) Co będzie on oznaczał dla Polski?
[1. Co szczyt w Lizbonie przyniesie dla NATO?]
Rozpocznę od pierwszego z tych pytań:
Jakie zmiany czekają Sojusz po szczycie?
Przede wszystkim, kierunek przyszłych prac
Sojuszu będzie wyznaczać Nowa Koncepcja
Strategiczna.
• Obecna strategia NATO wymagała bowiem
aktualizacji.
traktatowa
Oczywiście,
funkcja
Sojuszu,
podstawowa
jaką
jest
kolektywna obrona, pozostaje priorytetem.
Nie jest to przez nikogo kwestionowane.
3
Oprócz tego, NATO staje się coraz bardziej
zaangaŜowane
w
operacje
reagowania
kryzysowego o róŜnej skali Najbardziej
widoczne,
i
jednocześnie
najbardziej
wymagające, są działania prowadzone w
Afganistanie. NATO angaŜuje się w działania
stabilizacyjne i zapewnianie bezpieczeństwa
w regionach konfliktów. Co więcej, zachodzi
obecnie
zajmował
takŜe
konieczność,
by
Sojusz
się
wyzwaniami
o
mniej
wojskowym charakterze, jak obrona przed
atakami cybernetycznymi lub ochrona przed
zakłóceniami
energetycznych.
w
transporcie
Te
aspekty
surowców
wymagają
właściwego odzwierciedlenia w Koncepcji
Strategicznej.
4
• Stąd teŜ, Nowa Koncepcja Strategiczna
potrzebna jest by uporządkować wszystkie
zadania, które państwa nałoŜyły na Sojusz
w
ostatnich
działalności
utrzymywali
latach.
W
konieczne
codziennej
jest,
równowagę
byśmy
pomiędzy
kluczową funkcją NATO – kolektywną
obroną, a innymi działaniami, w tym tymi
prowadzonymi z dala od terytorium Sojuszu.
Projekt
nowej
Koncepcji,
przygotowany
przez Sekretarza Generalnego NATO, idzie
właśnie w tym kierunku. Usiłuje on pogodzić
te kwestie.
• Co formuła “utrzymywania równowagi”
oznacza w praktyce? Przede wszystkim, jest
to wymóg podchodzenia do problematyki
kolektywnej obrony, z jednej strony, oraz
reagowania
kryzysowego
5
i
działań
stabilizacyjnych,
z
zrównowaŜony.
zastosowanie
wydatków;
drugiej,
w
Powinno
w
mieć
sprawach
wyboru
sposób
to
sojuszniczych
nowych
zdolności
obronnych, które miałyby być wspólnie
rozwijane
przez
Sojusz;
rozmieszczenia
sojuszniczej infrastruktury na
państw
członkowskich;
scenariuszy
wspólnych
terytorium
opracowywania
ćwiczeń.
Innymi
słowy, choć koncentrujemy się, co w pełni
zrozumiałe, na obecnych operacjach, to nie
moŜemy zapominać o tradycyjnej funkcji
Sojuszu.
• W
dynamicznie
zmieniającym
międzynarodowym,
środowisku
kolektywna
się
obrona
róŜne formy.
6
moŜe
przyjmować
o Nadal musi być rozumiana jako gotowość
do odparcia ataku zbrojnego ze strony
innego państwa, nawet jeśli dzisiaj nie
dostrzegamy
Ŝadnego,
które
miałby
wrogie lub nieprzyjazne intencje wobec
krajów NATO.
o Musimy
takŜe
zdecydować,
jak
dostosować nasze wysiłki w zakresie
kolektywnej
obrony
do
nowych
niekonwencjonalnych wyzwań, takich jak
te związane z naszą dzisiejszą zaleŜnością
od niezakłóconego przepływu informacji i
dostępu do źródeł energii. Wykorzystanie
sił i zasobów NATO, by stawić czoło
wyzwaniom
dla
bezpieczeństwa
cybernetycznego i energetycznego, będzie
ograniczone, często jedynie uzupełniające
inne działania, krajowe i międzynarodowe.
7
Niemniej jednak, kwestie te powinny być
przedmiotem zainteresowania i analiz ze
strony Sojuszu.
o W
końcu
wreszcie,
w
świecie
niekontrolowanej proliferacji technologii
rakietowych,
powinniśmy
stawiać
na
rozwój zdolności przechwytywania rakiet
balistycznych
róŜnego
zasięgu,
które
mogłyby zostać wystrzelone w kierunku
terytorium
Sojuszu
lub
jego
sił
stacjonujących na teatrze działań. Z tego
powodu
oczekujemy,
Ŝe
zadanie
to
zostanie odpowiednio potraktowane w
nowej Koncepcji Strategicznej oraz będzie
przedmiotem innych decyzji szczytu.
• Utrzymaniu
prymatu
art.
5
powinno
towarzyszyć takŜe wzmocnienie znaczenia
art.
4:
zobowiązania
8
sojuszników
do
konsultowania
się
w
sprawach
bezpieczeństwa. NATO od dawna jest forum
szczerej wymiany opinii. Ta jego rola moŜe
zostać
jeszcze
dodatkowo
wzmocniona.
Szczyt w Lizbonie to dobry moment na
dyskusję na ten temat.
• Nowa Koncepcja Strategiczna nie będzie
jedynym impulsem do zmian w Sojuszu.
Szefom
państw
i
rządów
zostanie
przekazany do zatwierdzenia takŜe zestaw
nowych inicjatyw transformacyjnych. Będą
one zawierać pakiet kluczowych zdolności,
które
Sojusz
powinien
rozwijać,
by
przygotować się na wyzwania, z którymi
moŜe się zmierzyć w przyszłości. Prace nad
osiągnięciem niektórych z tych zdolności
zostały juŜ rozpoczęte; potrzeba jednak
obecnie konsolidacji wysiłków i silniejszego
9
potwierdzenia kierunku, w jakim mają one
zmierzać. Na ten temat przeprowadziliśmy
szeroką dyskusję w gronie ministrów obrony
państw NATO zaledwie dwa dni temu.
Będzie on takŜe przedmiotem dalszych
konsultacji
w
ramach
przygotowań
do
szczytu.
• Jedną z kluczowych decyzji, które podjęte
zostaną w Lizbonie, podobnie jak to było w
przypadku szczytu praskiego w 2002 r.,
będzie przyjęcie nowego modelu struktury
dowodzenia
NATO.
Zetknięci
z
ekonomicznymi i finansowymi turbulencjami,
zgodziliśmy się, Ŝe obecną strukturę naleŜy
zreformować:
odchudzić,
zmniejszyć
i
uczynić bardziej efektywną. Nadal jednak
musi ona pozostać zdolna do wypełniania
pełnego spektrum misji. Powinna więc być
10
bardziej mobilna, wyposaŜona w kluczowe
zdolności o niebojowym charakterze, w
szczególności z zakresu łączności, i w jeszcze
większym
stopniu
zapewniać
stałą
transformację Sojuszu.
• Trwająca reorganizacja struktur natowskich
jest jednak bardziej wszechstronna i nie
ogranicza
się
wojskowych.
tylko
Kolejną
do
dowództw
kwestią,
która
zostanie przedstawiona szefom państw i
rządów, jest reforma agencji natowskich.
Przegląd
ich
zakończyć
się
funkcjonowania
powinien
propozycjami
znacznej
konsolidacji, tak by zamiast 14 agencji, które
mamy obecnie, funkcjonowały zaledwie trzy.
• Wszystkie te reformy mają zapewnić, Ŝe
NATO
jest
skoncentrowane
na
swoich
podstawowych funkcjach, dostosowuje się do
11
zmieniającego
się
międzynarodowego
środowiska
i
efektywnie
wykorzystuje zasoby, jakie oddajemy do jego
dyspozycji. Taki był podstawowy cel Polski,
gdy braliśmy udział w waŜnych debatach na
ten temat.
[2. Jakie będzie przesłanie szczytu dla szerszej
społeczności międzynarodowej, w szczególności
dla partnerów NATO?]
• Nie moŜemy zapomnieć, iŜ aktualnie główne
źródło niestabilności i w konsekwencji źródło
zagroŜeń i wyzwań dla bezpieczeństwa
znajduje się poza terytorium NATO. W
związku
z
tym,
powinniśmy
dalej
wykorzystywać politykę partnerską do
wzmacniania bezpieczeństwa i stabilizacji
w otoczeniu Sojuszu. Posiadamy wiele
12
instrumentów, aby osiągnąć ten cel. NATO
wspiera reformę sektorów bezpieczeństwa i
obrony na rzecz zapewnienia efektywnych sił
zbrojnych i dzięki temu wnosi wkład w
transformację całego państwa zgodnie ze
standardami demokratycznymi. Podstawowy
cel
współpracy
partnerskiej
–
tzn.
rozszerzanie obszaru stabilności – jest nadal
aktualny i Sojusz zamierza podkreślać jego
znaczenie.
• W konsekwencji nie moŜemy pominąć
kwestii współpracy z partnerami NATO.
Ich rola zwiększyła się w ostatnich latach.
Państwa partnerskie wspierają realizację misji
Sojuszu. Niektóre z nich całkiem często
dostarczają kluczowych zdolności. Operacja
ISAF
dostarcza
wielu
przykładów
potwierdzających tę tezę. W związku z tym,
13
rola partnerów zostanie zaakcentowana w
nowej Koncepcji Strategicznej.
• Podczas szczytu w Lizbonie podjęta zostanie
takŜe
kwestia
waŜnym
Rosji.
partnerem
Rosja
pozostaje
Sojuszu.
Musimy
wspólnie działać na rzecz wzmacniania
bezpieczeństwa i stabilizacji na obszarze
euroatlantyckim.
Postęp
w
budowaniu
Partnerstwa jest oczekiwany i poŜądany.
Jednocześnie jednak zaleŜy on od prawdziwej
chęci Moskwy do rozwijania współpracy z
Sojuszem. Co więcej, nadal istotne pozostaje
przestrzeganie
wartości
podstawowych
NRC.
Elementy
te
zasad
i
stanowią
fundament budowy prawdziwego partnerstwa
między NATO i Rosją. Chciałbym dodać, iŜ
powinniśmy
zapewnić
równowagę
we
współpracy NATO-Rosja. Wymiar polityczny
14
zdominował
relacje
między
Moskwą
i
Sojuszem. Dlatego teŜ, powinniśmy mocniej
skupić się na współpracy praktycznej w
obszarach wspólnego zainteresowania. W tym
kontekście, wierzę, iŜ prowadzony w ramach
NRC
„Wspólny
Przegląd
Wyzwań
dla
Bezpieczeństwa XXI w.” zdefiniuje projekty,
które mogą doprowadzić do zacieśnienia
relacji NATO-Rosja.
• Przygotowania do szczytu w Lizbonie toczą
się równolegle do implementacji decyzji z
innego spotkania, które miało miejsce w
stolicy Portugalii, trzy lata temu. Przywódcy
Unii Europejskiej zebrali się w nim w 2007
roku, by podpisać Traktat Lizboński i, tym
samym, zgodzić się na kolejne kroki w stronę
większej współpracy i integracji, takŜe w
obszarze bezpieczeństwa i obrony. Obecnie,
15
mamy dobrą sposobność, by wzmocnić
nasze
wysiłki
wzmocnienia
na
rzecz
poprawy
strategicznych
i
stosunków
pomiędzy oboma organizacjami. Przy 21
państwach będących członkami obu z nich,
wydaje się to nie tylko potrzebne, ale wręcz
niezbędne, aby zachować spójność działań,
uniknąć dublowania wysiłków i osiągnąć
efekt synergii.
• Pomimo licznych prób poprawy, koordynacja
działań pomiędzy NATO I UE wciąŜ
pozostawia wiele do Ŝyczenia. Brakuje
współdziałania w rozwoju zdolności i, przede
wszystkim, współpracy na teatrze działań.
• Traktat Lizboński oferuje, jednakŜe, nowe
instrumenty, które mogą ułatwić bliŜszą
współpracę z Sojuszem. Pewne szczegółowe
zapisy
dają
szansę
16
na
wypracowanie
pragmatycznych
rozwiązań,
które
w
przyszłości mogą przełamać impas. Traktat
wzmacnia rolę Wysokiego Przedstawiciela
ds. Zagranicznych i Bezpieczeństwa, co
powinno
umoŜliwić
systematycznego
i
prowadzenie
bliskiego
dialogu
z
Sekretarzem Generalnym NATO. Praktyka w
tym zakresie wydaje się dobrze wróŜyć na
przyszłość.
Traktat
wzmacnia
takŜe
Europejską Agencję Obrony, która będzie
bacznie
obserwować,
członkowskie
czy
państwa
przestrzegają
swoich
zobowiązań z zakresu rozwoju zdolności
obronnych. Czyni ją to lepiej dostosowaną do
prowadzenia
rzeczywistej
współpracy
Sojuszniczym Dowództwem Transformacji.
17
z
• Kwestią szczególnie obecnie istotną dla
relacji NATO-UE jest koordynacja działań w
regionach, w których obie organizacje mają
swoje misje. Częścią rozwiązania są tzw.
ustalenia Berlin Plus z 2003 r., które
przewidują wykorzystanie zasobów NATO
przez
UE.
Nie
rozwiązuje
to
jednak
całkowicie problemu realnej koordynacji
pomiędzy
wojskami
pod
natowskim
i
unijnym dowództwem, rozmieszczonymi na
tym samym teatrze działań. Potrzebujemy
więc obecnie czegoś więcej niŜ Berlin Plus.
• Miasto, które gościło ceremonię podpisania
Traktatu
Lizbońskiego,
wkrótce
będzie
miejscem kolejnego spotkania wysokiego
szczebla, poświęconego przede wszystkim
przyjęciu Nowej Koncepcji Strategicznej
NATO.
Mam
nadzieję,
18
Ŝe
przesłaniem
szczytu będzie takŜe to, Ŝe relacje z Unia
Europejską nie tyko powinny, ale Ŝe mogą
ulec wzmocnieniu w bliskiej przyszłości.
• Nowa Koncepcja Strategiczna odniesie się
do kwestii współpracy z Ukrainą i Gruzją.
Kraje te szeroko angaŜują się w zadania
wypełniane przez Sojusz – w szczególności w
operacje i inicjatywy transformacyjne. Z
drugiej strony, państwa te nadal oczekują
wsparcia ze strony NATO w procesie
transformacji ich sił zbrojnych. W związku z
tym,
powinniśmy
wzmocnienia
szukać
relacji
z
moŜliwości
tymi
dwoma
partnerami.
• Szczyt w Lizbonie powinien potwierdzić
znaczenie
polityki
„otwartych
drzwi”.
Rozszerzenie NATO dowiodło, iŜ proces ten
spełnia
istotną
rolę
19
we
wzmacnianiu
bezpieczeństwa na obszarze euroatlantyckim.
Aktualnie, istnieje grupa państw, które za cel
stawiają sobie przystąpienie do organizacji.
W
konsekwencji,
istnieje
potrzeba
podtrzymania perspektywy rozszerzenia, w
tym poprzez potwierdzenie decyzji ze szczytu
w Bukareszcie. Niemniej jednak, rozszerzenie
NATO stanowi proces, w którym ocenie
podlega postęp osiągany przez państwa
aspirujące.
Istnieje
lista
szczegółowo
określonych wymogów, które powinny być
wypełnione, aby przystąpić do Sojuszu.
[3. Co wyniki szczytu będą oznaczać dla
Polski?]
• Na
koniec
pytanie,
które
jest
prawdopodobnie najbardziej interesujące
dla moich rodaków zgromadzonych tutaj:
20
co wyniki szczytu będą oznaczać dla
Polski?
• Po pierwsze, NATO otrzyma jasne, solidne
ramy doktrynalne na przyszłość. Przyjęcie
Nowej Koncepcji Strategicznej oznacza, Ŝe
państwa
członkowskie,
w
tym
Polska,
otrzymają jasną wizję: po co jest Sojusz
Północnoatlantycki, jakie
funkcje
będzie
wykonywał, jak będzie przyczyniał się do
zbiorowego bezpieczeństwa. Innymi słowy,
będziemy takŜe wiedzieć, czym musimy zająć
się
samodzielnie,
sojusznicy,
a
bezpieczeństwa
bliŜszą
jako
dla
poszczególni
jakich
powinniśmy
współpracę
międzynarodowych.
21
na
kwestii
przewidzieć
innych
forach
• Po drugie, szczyt w Lizbonie odniesie się do
projektów
procesy
reform,
które
zarządzania
organizację
zmodyfikują
i
wewnętrzną
Sojuszu.
Aktywnie
uczestniczyliśmy w debatach na ten temat i
jesteśmy obecnie pewni, Ŝe propozycje
reform odzwierciedlają takŜe polskie sugestie.
• Jak juŜ wspominałem, jedną z kluczowych
decyzji szczytu będzie przyjęcie nowej
struktury dowodzenia Sojuszu. Kwestią dla
nas najwaŜniejszą jest, by pozostała ona
zdolna do wypełniania pełnego spektrum
misji, w tym związanych z kolektywną
obroną. Oczekujemy, ze w ramach nowej
struktury, w Bydgoszczy pozostanie Centrum
Szkolenia Sił Połączonych. Uzasadnia to
zarówno jego przydatność dla bieŜących
operacji, jak i potrzeby szkoleniowe sił
22
NATO (Centrum Szkolenia Sił Połączonych
organizacje szkolenia taktyczne dla oficerów
wyjeŜdŜających na misje; Batalion Łączności
ma zapewniać usługi w zakresie komunikacji
siłom biorącym udział w operacjach).
• I wreszcie, trzecia kwestia szczególnie
istotna
dla
całej
społeczności
międzynarodowej, w tym dla Polski, która
będzie
omawiana
Lizbonie:
podczas
przyszłość
szczytu
w
zaangaŜowania
NATO w Afganistanie. Punktem wyjścia
musi być tutaj ocena sytuacji na miejscu.
Trzeba przyznać, Ŝe nadal nie jest ona
satysfakcjonująca. Coraz więcej jednak jest
oznak pewnej poprawy: pokojowy przebieg
konferencji międzynarodowej w Kabulu w
czerwcu i wyborów parlamentarnych we
wrześniu
br.,
rozpoczęcie
23
programów
reintegracji i pojednania; postęp w szkoleniu
Afgańskich Narodowych Sił Bezpieczeństwa.
• Wszystko to powoduje, ze wyłania się
sytuacja,
w
której
moŜliwe
będzie
uruchomienie tzw. transition, tj. procesu
przekazywania
przez
społeczność
międzynarodową
odpowiedzialności
za
sytuację w Afganistanie władzom afgańskim.
Apelujemy do sojuszników i innych państw,
biorących udział w misji w Afganistanie, by
uzgodniły rozpoczęcie tego procesu właśnie
w Lizbonie. Dopóki nie będziemy mieli
uzgodnionego planu transition, rozwaŜania na
temat terminu wycofania sojuszniczych wojsk
pozostaną tylko spekulacjami. A takiego
terminu oczekuje zarówno nasza opinia
publiczna, jak i sami Afgańczycy, którzy
24
deklarują
gotowość
do
przejęcia
odpowiedzialności w 2014 r.
[Zakończenie]
• Podsumowując,
• Po pierwsze, na szczycie zostanie przyjęta
nowa
Koncepcja
potwierdzi
Strategiczna,
znaczenie
art.
5
która
Traktatu
Waszyngtońskiego. Wzmocni ona rolę NATO
jako
kluczowego
bezpieczeństwo
aktora
kształtującego
międzynarodowe
w
globalnym wymiarze. Przyspieszony zostanie
proces
wyposaŜania
NATO
w
nowe
instrumenty niezbędne do przygotowania się
na nowe wyzwania (ataki cybernetyczne,
bezpieczeństwo
energetyczne,
obrona
przeciwrakietowa). Sojusz będzie takŜe lepiej
przygotowany do współpracy z innymi
25
podmiotami,
w
szczególności
z
Unią
Europejską. Co najwaŜniejsze, wbrew głosom
krytycznym, wykaŜe swoją zdolność do
adaptacji
do
zmian
w
środowisku
szerszej
społeczności
międzynarodowym.
• Po
drugie,
dla
międzynarodowej: Szczyt w Lizbonie będzie
sygnałem rosnącej otwartości Sojuszu na
współpracę
z
partnerami,
zarówno
z
sąsiadami, jak i odległymi państwami, by
wspólnie
przyczyniać
się
do
budowy
bezpieczeństwa międzynarodowego. Choć w
wielu kwestiach pozostaną róŜnice pomiędzy
NATO i Partnerami, zestaw relacji, jakie
rozwija Sojusz moŜe być porównywany w
zasadzie wyłącznie do systemu Narodów
Zjednoczonych. Wspólnota międzynarodowa
26
zyska silnego gwaranta bezpieczeństwa i
stabilności, bardziej otwartego na współpracę.
• Po
trzecie,
jakie
zmiany
mogą
być
szczególnie istotne dla Polski? Przyjęcie
nowej Koncepcji Strategicznej potwierdzi
Ŝywotność Sojuszu. Nasze członkostwo stanie
się jeszcze lepszą inwestycją w nasze
bezpieczeństwo
dzięki
reformom,
które
Sojusz jest obecnie gotów wdroŜyć. Last but
not least, uzgodnimy przyszłość natowskiej
misji w Afganistanie.
27