Odra JUŻ WKRÓTCE!

NAJOBSZERNIEJSZE OPRACOWANIE
O RZECE ODRZE
1
tom
Polskie
szlaki
wodne
Odra
monogr
afia
rzeki
JUŻ WK
RÓTCE
!
Z WIELKĄ PRZYJEMNOŚCIĄ PRAGNIEMY ZAINTERESOWAĆ
PAŃSTWA FACHOWYM OPRACOWANIEM O RZECE ODRZE,
KTÓRE JEST PRZYGOTOWYWANE PRZEZ NASZE WYDAWNICTWO.
„Odra- Monografia Rzeki” to książka, która zabierze Was w podróż od źródła rzeki
w Czeskich Morawach - popłyniecie poprzez miasta, gminy, wsie i tereny dziewicze,
poznając jej potęgę, walory i możliwości.
Oferta współpracy
Ze względu na wyjątkowo ciekawy i szeroki zakres tematyczny książki, pragniemy zainteresować Państwa współpracą reklamową, stwarzając tym samym niepowtarzalną okazję do zaprezentowania Waszej firmy szerokiemu
gronu odbiorców, przynosząc Wam wymierne korzyści.
Zapraszamy
P
ATRONÓW INSTYTUCJONALNYCH ORAZ BRANŻOWYCH
(w tym m.in. Strategicznego Patrona/Sponsora Wydania)
Urzędy Marszałkowskie, Urzędy Miast i Gmin oraz
jednostki administracji samorządowej i państwowej,
instytucje gospodarki wodnej i ochrony środowiska.
P
ATRONÓW MEDIALNYCH
Prasę regionalną (w tym lokalne dodatki prasy ogólnokrajowej),
wszelkie pisma (tytuły) branżowe dedykowane omawianej
tematyce (środowisko, przyroda, żeglarstwo, rekreacja, turystyka).
R
EKLAMODAWCÓW
Wszystkich zainteresowanych zamieszczeniem reklamy na stronach wydania w postaci uwzględniającej zarówno rodzaj i miejsce
prowadzonej aktywności biznesowej.
Zapraszamy również wszystkich Państwa, zainteresowanych zakupem
hurtowych ilości książki, dystrybutorów oraz czytelników w celu składania
zamówień.
Z wyrazami szacunku
Maciej Stępień
Dyrektor Handlowy
e-mail: [email protected]
tel./fax: 71 71 71 722
tel. +48 517 37 20 20
www.odra.info.pl
INSTYTUCJE SAMORZĄDOWE • ZARZĄDY GOSPODARKI WODNEJ • GMINY • POWIATY • PORTALE BRANŻOWE
INFRASTRUKTURA WODNA • ARCHITEKTURA • USŁUGI TURYSTYCZNE • HOTELE • PARKI NARODOWE
OCHRONA ŚRODOWISKA • PRZYSTANIE • IMPREZY • SPŁYWY • STOWARZYSZENIA • INWESTORZY
ŻEGLUGA • TRANSPORT • PRODUCENCI ŁODZI • PRODUCENCI SPRZĘTU WODNEGO • MARINY
STACJE BENZYNOWE • ELEKTROWNIE • KOŁA WĘDKARSKIE • KAJAKARZE • ŻEGLARZE • MOTOROWODNIACY
„ODRA - MONOGRAFIA RZEKI” JEST UNIKALNYM W SKALI KRAJU, NIEZMIERNIE
SZCZEGÓŁOWYM I BARWNYM OPISEM
CAŁEGO BIEGU RZEKI I JEJ OKOLIC.
JEST PIERWSZĄ OD LAT POWOJENNYCH
PRÓBĄ ZOBRAZOWANIA JEJ POSTACI
ZARÓWNO OD STRONY INŻYNIERYJNEJ
ORAZ W UJĘCIU PRZYRODNICZYM I REKREACYJNYM.
Współpraca redakcyjna
P
rosimy o kontakt wszystkich miłośników aktywnego, związanego z wodą
wypoczynku, zwolenników sportów wodnych, autorów tematycznych portali
internetowych, fundacje, związki i stowarzyszenia; po prostu podobnych nam
pasjonatów rzeki Odry, celem wzbogacenia i aktualizacji przygotowywanej przez
nas monografii... więcej informacji na www.odra.info.pl
J
eśli posiadasz w swojej prywatnej kolekcji ciekawe zdjęcia z rzeką Odrą lub jej
okolicami i jesteś zainteresowany umieszczeniem ich na łamach tego wydania,
skontaktuj się z nami... więcej informacji na www.odra.info.pl
km 144,10 LB
ODRA MONOGRAFIA RZEKI
ODRA MONOGRAFIA RZEKI
km 150 LB
ODRA MONOGRAFIA RZEKI
ODRA MONOGRAFIA RZEKI
w przegradzaniu rzek, nakazywały zostawianie szesnasto12,17,31 i 30 metrów.
Km 144-145 PB do brzegu przylegają zabudowania Gro-
Km 143,34 i 143,40 pod dnem zostały przeprowadzone
szowic. Znad dachów niskich zabudowań wyrasta kształtna
gazociągi.
Km 143,45 Grotowice, port Zakładów Aparatury Chemicz-
wieża kościoła parafialnego.
Km 148,30 LB Tu znajduje się początek wielkiego dzie-
nej „Me-talchem” w Opolu. Basen z nabrzeżem o pionowych
ła przebudowy systemu przeciwpowodziowego Opola.
ścianach długości 100 metrów.
Km 143,46 przewód energetyczny zwisający 17,0 m nad
Jeszcze w „Informatorze drogi wodnej rzeki Odry stan
na 1.06.1994 „było tu „Odgałęzienie koryta potoku Wińskie-
WWŻ.
go i kanału ulgi i budowla hydrotechniczna, jaz stały długo-
Stopień Groszowice
ści 30,0 do kanału ulgi dla wielkiej wody”. Jesienią 2000 r.
widziałem tu w pełnym toku i szybkim tempie prowadzone
łokciowych przejść dla statków. Konieczne to było zresztą
i dla zakładów produkcyjnych dowożących wodą surowce, np. zboże, i wywożących artykuły spożywcze z ziarna
wytwarzane: mąkę, kaszę, otręby, piwo i gorzałkę. Także
wełnę, len i konopie i z tego produkowane sukno, płótna,
worki, sznury. Podobnie z drewnem i produktami jego obróbki, jak deski, kloce i inne. Kolizje więc były szkodliwe
dla obu działów gospodarki. Jeżeli się zdarzały, to przez
pazerną krótkowzroczność młynarzy czy foluszników.
roboty ziemno-wodne przy otwarciu dla swobodnego przeKm 144,10 LB odgałęzienie górnego kanału śluzy Groszowice.
Gorsze znacznie były dla żeglugi wojny handlowe między
Odra Południowa z mostem Uniwersyteckim
pływu odejścia kanału ulgi, a już 28 września 2001 r. miałem
przyjemność uczestniczyć w uroczystości oddania gotowe-
Km 144,76 jaz Groszowice o trzech sektorach ze światłem
go odcinka kanału ulgi wraz z jazem klapowym i mostem
po 32 metry. Spad na stopniu wynosi 2,10 m. Jaz zbudowany jest we wklęsłym łuku podwójnego zakrętu w kształ-
drogowym. Tempo oszałamiające! Jest to najlepszy przykład, na co stać polskiego inżyniera i budowniczego pod
cie leżącego „S” skierowanego na zachód. Jaz znajduje się
wielkimi miastami potężnymi ekonomicznie i politycznie.
Na Odrze dały się we znaki zwłaszcza szykany Frankfurtu
Stan współczesny odrzańskiego węzła wodnego we Wrocławiu: Odra, jej ramiona oplatające wrocławską
wobec Wrocławia i Szczecina. Wiązało się to z prawem składu, narzucającym obligatoryjną sprzedaż we Frankfurcie
warunkiem, że mają zapewnioną płynność finansową. A tak
„Wenecję“, przekopane przez ostatnie setki lat, dopływy:
przewożonych towarów, oczywiście po ściśle określonych
w środku dolnego łuku „S”. Wodowskazy jazu o rzędnej
„zero”: górny - 149,654 m Kr i 149,748 m NN, dolny - 149,622
na marginesie: w lipcu br. widziałem śluzę Dębowo na Kanale Augustowskim, remontowaną ósmy rok! O uroczystości
Oława, Ślęza, Bystrzyca, Widawa - kształtował się w sporze
cenach. To było tak uciążliwe, że jeszcze w początku XVI
między żeglugą i przemysłem. Oczywiście mowa o wie-
wieku wożono ze Śląska drogą lądową do Frankfurtu to-
m Kr i 149,716 m NN.
informowałem w „GW” 12/01.
kach średnich i wczesnych nowożytnych. Przemysł, aby
wary i tu przeładowywano na statki płynące do Szczecina.
Opolskie wnioski z powodzi
przez spiętrzenia nagromadzić jak najwięcej energii spadającej wody do poruszania kół nasię- i podsiębiernych,
Doszło nawet do takiego paradoksu, że statki płynące Wartą i Odrą do Szczecina zmuszone były w Kostrzyniu do pły-
następnie turbin napędzających urządzenia zakładów
nięcia pod prąd Odry do Frankfurtu i stamtąd dopiero po
Km 145,20 LB połączenie dolnego kanału śluzowego
z Odrą,
Jaz Opole widziany z mostu na wyspę Bolko
Km 144,60 śluza Groszowice podwójna. Mała zbudowana
w latach 1891-1895 (I etap kanalizacji Odry) o wymiarach
55,0 x 9,40 m i śluza pociągowa zbudowana w II etapie w latach 1908-1912 o wymiarach 187 x 9,40 m. Kierownikiem
stopnia jest Jerzy Fister.
Km 145,20 LB połączenie dolnego kanału śluzowego
z Odrą.
Zielony, lekki most na zieloną wyspę Bolko
44
wrocławski wezeł wodny
Dokładna analiza przebiegu Kataklizmu
Lipcowego 1997 roku podjęta została jeszcze w toku
naprawy szkód popowodziowych. Prowadzona była przez
najwybitniejszych specjalistów i zaowocowała wnioskami,
których realizacja znalazła wyraz w decyzjach o zapewnieniu
miastu bezpieczeństwa na wypadek wody tysiącletniej,
równej Wielkiej Wodzie z 1997 r. W ślad za decyzjami
poszły prace koncepcyjno-projektowe. W wyniku przetargu
na projekt jego zwycięzcą został: Hydroprojekt Warszawa
Sp. z o.o. Gotowy projekt opracowany po wygraniu
przetargu złożono w marcu 1999 r. Projekt opracował zespół
inżynierów Hydroprojektu Warszawa pod kierownictwem
głównego projektanta, mgr. inż. Kazimierza Suszyckiego
i współpracowników mgr. inż. Henryka Ciszewskiego oraz
mgr inż. Marię Malczyk (zajęła się projektem kanału ulgi).
Kierownictwo nadzoru i koordynacja budowy spoczęła
w rękach doświadczonego inżyniera i administratora
gospodarką wodną, mgr. inż. Józefa Kałuży, kierownika
Inspektoratu Inwestycyjnego opolskiego Oddziału RZGW
Wrocław.
Po opracowaniu projektów przed inwestorem
stanął ogrom zadań. Do wykonania były przesunięcia
wielkich mas ziemi: wykopy, pogłębianie, nasypy,
nadsypywanie. Następnie prace betoniarskie, budowa
i montaż obiektów hydrotechnicznych, budowa nowych
i przebudowa starych traktów komunikacyjnych. Następnie
roboty instalacyjne: energetyczne i sterownicze. I dalej:
wykopanie brakujących fragmentów koryta kanału ulgi
i uzupełnienie fragmentów zniszczonych przez powódź
i czas oraz usypanie nowych wałów, nadsypanie starych,
wymurowanie ściany przeciwpowodziowej tam, gdzie
nie było miejsca na wały ze względu na miejską zabudowę.
Projekt przewidywał budowę dwóch mostów, jazu
klapowego, dwóch przewałów i jednej śluzy przewałowej
do obsługi polderów powyżej i poniżej Opola.
Inspektorat Inwestycyjny w Opolu sporządził
wniosek z dnia 14 maja 1999 r. o udzielenie pozwolenia
wodnoprawnego na KOMPLEKSOWE DOKOŃCZENIE
BUDOWY KANAŁU ULGI W OPOLU.
Już w lipcu 1999 r. Urząd Miasta Opola Wydział
Ochrony Środowiska i Rolnictwa orzekł udzielenie
pozwolenia wodnoprawnego na wykonanie robót
objętych powyższą dokumentacją. Dokumenty te przekazał
mi starszy inspektor Inspektoratu Inwestycyjnego Opole
mgr inż. Czesław Kozów jeszcze przy okazji pisania
przeze mnie informacji dla „GW”
„GW o uroczystości otwarcia
jazu klapowego i mostu drogowego na kanale ulgi. List
ten dotarł do mnie, kiedy już oddałem tekst do druku.
A ponieważ w folderze Energopolu 7 Poznań o budowie
Hydroprojekt Warszawa został potraktowany na samym
końcu,
bezMONOGRAFIA
nazwiska głównego
ODRA
RZEKIprojektanta, stąd wzięła
się moja niezręczność pominięcia głównego projektanta
inżyniera Kazimierza Suszyckiego i jego współpracowników,
pani inżynier Marii
Malczyk
i inżyniera
Henryka i sposobne do handlu,
scach
do obrony,
bo na wyspach
Ciszewskiego. A na nich to przecież spoczywał wielki
bo tędy prowadził szlak być może bursztynowy, a już na
ciężar odpowiedzialności wobec Opola oraz obowiązek
pewno przeztytułów
odrzańskie
brody jechały karawany wozów
zaprojektowania poszczególnych
inwestycyjnych
z ciekawymi
towarami, wymagające obsługi i wyżywienia
jako ofert przetargowych
dla podwykonawców.
dla ludzi i sprzężaju. Odra dawała jeść, ryb tu nigdy nie
Równie szybko
jak Na
proces
decyzyjno-prawny
zabrakło.
suchszych
poletkach można było siać żyto i
odbyła się skomplikowana procedura kilkunastu przetargów
jęczmień, sadzić groch i bulwę, na dęby nadodrzańskie zana poszczególne tytuły inwestycyjne. Po wygranych
ciągać
barcie...
kto wie, czy
nie było to miejsce magiczne?
przetargach już jesienią
1999
r. na Awszystkich
frontach
5,5-kilometrowego odcinka kanału ulgi podwykonawcy
uruchomili szybko roboty budowlane.
I obecnie,
kiedy staroodrzańskich kraZauroczony
wdziękiem
odwiedziłem kierownika
Inspektoratu
ds. Utrzymania
Wód odrzańskie przeszkajobrazów
pozostawiłem
dylematy
Powodzianka, wrocławska siostra Damy Pasiecznej z Opola. Rzeźba
artysty rzeźbiarza Wysockiego, pełna dramatyzmu i heroizmu tamtych
strasznych dni lipcowych ‚97. Kobieta po pas w wodzie przedziera się
przez fale unosząc na barku księgi z zalewanej biblioteki
dzające rzece i podział między trzy państwa: cesarskie,
brandenburskie i pomorskich Gryfitów zastąpionych od
produkcyjnych. Aż do wynalazku maszyny parowej najwy-
wniesieniu opłat do Szczecina. W odwet za to król Zygmunt
godniejszy i najbardziej wydajny napęd. Rzeka jednak była
I Stary zakazał pod groźbą śmierci i konfiskaty mienia jakie-
także drogą, o ileż bardziej wydajną od transportu lądo-
gokolwiek handlu z Wrocławiem i Frankfurtem, zaś książę
wego. Zaś statki nawet po nieuregulowanej Odrze mogły
bez większych problemów przewozić 20 do 30 ton, zaś po
pomorski Bogusław X z rodu Gryfitów zamknął drogę do
Szczecina kupcom frankfurckim. Upomniała się także wiel-
nieutwardzonych drogach wozy mogły przewozić 2-4 tony
ka i bogata macierz Hanza, orędowniczka wolnej żeglugi
ładunków. Wytwórczość i żegluga wchodziły sobie w pa-
i wolnego handlu, odległa poprzedniczka współczesnej
radę. I żeby funkcjonować, musiały się wdawać w bezkoli-
nam Unii Europejskiej. Trzeba pamiętać, że w początku
zyjne ułożenie stosunków między obydwoma segmentami
gospodarki najwyższe organy państwowych władz: cesarz,
królowie, książęta i parlamenty. Ustalały one ograniczenia
nizmów państwowych: książąt piastowskich na Śląsku, lenników cesarstwa, Brandenburczyków władających Ziemią
wiłem poniżej.
i jego rozbudowie poświęca Artur Bom w „Monografii
Lubuską od 1292 r. i dolną Odrę rządzoną przez Gryfitów,
słowiańskich książąt pomorskich. W wyniku restrykcji pol-
dów, osłabionych po przegranej wojnie północnej. Zaś w
wznoszą się wspaniałe budowle od mostu Piaskowego począwszy: na tle siedemnastowiecznego kościoła Świętego
Habsburgów został podporządkowany Berlinowi. I rozbiór
Polski w 1772 r. przyniósł pruskiej monarchii Hohenzoller-
inwestycji od Koźla do Oławy o możliwości transportowej
wówczas nagle wybuchł spór ze Szczecinem. I to się dalej
ślimaczyło, tym bardziej że sąd Rzeszy w 1623 r. przywrócił
do produkcji potrzebnych ludziom artykułów. Szczególnie
jaskrawo widoczne to było w Brzegu i na Wyspie Zwierzy-
5 milionów ton, stwierdza, że przepustowość drogi przez
Frankfurtowi prawa.
2GUDSyâQRFQD
Wrocław, obsługiwanej przez śluzy Opatowicką, Szczytniki
.DQDâ2SDWRZLFNL
.DQDâQDZLJDF\MQ\ŮHJOXJRZ\
.DQDâSRZRG]LRZ\
5D]HP
NP
44
wrocławski wezeł wodny
Budowa węzła wrocławskiego
W drugiej polowie XIX wieku, w burzliwym okre-
i Miejską wynosząca 3 miliony ton, stanowiła przeszkodę w
Wojna trzydziestoletnia przetaczała się przez
jakże zróżnicowanym charakterze. Zacznijmy od wejścia
Nadodrze płomieniami pożogi wojennej, zostawiając za
w ulicę Katedralną. Prowadzi nas ona do Ostrowa Tumskie-
drugą nitką śluz pociągowych.
Inwestycje podjęte w 1913 r. we Wrocławiu dla dopełnienia
sobą trupy i zgliszcza, ugory zamiast urodzajnych niw.
Gospodarka nadodrzańska poszła w stan niebytu. Tylko
go, który zapomniał już, że kiedyś był wyspą i ramię Odry
obejmowało czułym uściskiem sakralne centrum Wrocła-
o 2 miliony ton rocznie przepustowości odrzańskiej drogi
Warta z całego dorzecza Odry pozostała krainą błogiego
wia. Jest to rodzina sześciu świątyń i budynków im towa-
„1. Osobny kanał obok istniejącej drogi wodnej dla wielkiej
żeglugi wyposażony w śluzy pociągowe.
2. Stopień pod Rędzinem dla uzyskania potrzebnej głębokości powyżej.
3. Stopień ze śluzą bezpośrednio poniżej odgałęzienia nowego kanału, kanału koło Opatowie czytamy na str. 451
sie budowy nowoczesnego przemysłu i rywalizacji kolei o
„Monografii...“
przewozy towarów, przestały już wystarczać obie śluzy,
I dzięki temu śluzy pociągowe zbudowane w ciągu Kanału
Piaskowa o wymiarach 39,10 x 7,90 m i Mieszczańska - 41,00
Żeglugowego mogą przepuścić 4 miliony ton w każdą stro-
x 5,54, przestały już wystarczać wobec skonstruowania
nę, zaś przy zastosowaniu ruchu nocnego do 6,5 miliona.
łuk zakola rzeki. Przed nami most Uniwersytecki z drama-
wrocławskim węźle wodnym z tym, co po dwustu latach
barki typu „Wrocławskiego“, mogącej sprostać konkuren-
Roboty te wykonano równolegle do wielkich inwestycji, do
tyczną sylwetką pomnika Powodzianki*), kobiety z brązu
zostawiły, jest łatwo mierzalne. Za piastowskich, a później
habsburskich czasów były to jazy piętrzące wodę dla mły-
cji z koleją żelazną. W latach wielkiej inwestycji kanalizacji
Odry (1891-1895) powstała przecież już duża i wygodna
których administrację wodną zobligowała ustawa z 1905 r.
uchwalona przez Parlament Pruski w Berlinie po katastro-
nów i dwie małe śluzy, oczywiście także mnóstwo manu-
droga żeglugowa od Koźla do ujścia Nysy, dalej się roz-
falnej powodzi 1903 r.
faktury - to wszystko na przestrzeni 2,5 kilometrów koryta
budowująca aż do Janowic. I nie pozostało administracji
W „Odrzańskiej drodze wodnej“ Mariana Miłkowskiego
Odry rozdzielonej na główne ramiona obejmujące osiem
wodnej już nic innego jak szybko, w latach 1892-1897, zbu-
(Wyd. Morskie, 1976) w rozdziale „Wrocławska Droga ska-
wysp i wysepek. Porównajmy to z obecnym odziedziczo-
dować stopień wodny Opatowice ze śluzą już o wymiarach
nalizowana“ zawarty jest rysunek na wklejce przedstawia-
nym po Niemcach rozgałęzionym systemem, ciągnącym
55,00 x 9,60, następnie Szczytniki i śluzę Miejską na Starej
jący wrocławski hydrowęzeł żeglugowy od km 231 do 262,
od km 243,5 (odgałęzienie górnego Kanału Opatowickiego) do km 261,6 (Rędzin, połączenie dolnego kanału śluzy
Odrze. Dużo miejsca wrocławskiemu węzłowi wodnemu
a więc od mostu kolejowego Laskowice, do miejsca nieco
Rędzin z Odrą). Jest to 18,1 km głównego szlaku odrzańskiego. Stosunek 2,5 km do 18,1 km to niezły wynik, Ale
to nic w porównaniu z sumą długości wszystkich ramion
Śluza Mieszczańska górna głowa. W pro¬gu widoczne dwa otwory do
napełnia¬nia komory śluzy
unoszącej wysoko nad głową książki uratowane z zalanych
bibliotek. Dopiero od niej można ogarnąć wzrokiem wielkość i piękno gmachu uniwersytetu wybudowanego z fundacji cesarza Leopolda Habsburga w 1702 r. jako kolegium
jezuickie, już za pruskich rządów przemianowanego na
Uniwersytet Wrocławski.
Śluza Mieszczańska - dolna głowa.Dolna woda jeszcze zagrodzona
ścianką szczelną. Stan we wrześniu 2000 r.
nieckiej w Oławie. A we Wrocławiu? Najbardziej udaną i
w połowie zrekonstruowaną całą wyspiarską dzielnicę o
pełnym wykorzystaniu drogi w górze Odry, wzmocnionej
połączenie z Wisłą!
wrocławski wezeł wodny
Zbierając po odrzańskiej drodze wodnej informacje o dziejach miast miałem okazję oglądać ślady budowli, urządzeń i całe budowle na Odrze i nad nią służące
2GUDSRâXGQLRZD
NPNP
nów dorzecze Warty, a Noteć, szybko, według polskich
tutejszych mieszkańców, założone w doskonałych miej-
ła się do unifikacji Niemiec i do wzrostu znaczenia Berlina
jako stolicy Brandenburgii, a następnie Prus.
skich i pomorskich Wrocław odwołał prawo składu wobec
planów, została połączona z Brdą i tak powstało dogodne
Zająłem się sercem Wrocławia z Odrą swoimi
ramionami oplatającymi pierwsze osady przedhistoryczne
ny dla ściągnięcia haraczu. Odra w ten sposób przyczynia-
kupców polskich, Frankfurt zaś przestał ich przestrzegać. I
pełną studentów i z wdzięczną kopułą przeglądającą się w
44
morę celną w Helsingor nad Sundem. Kanał został otwarty
w 1669 r., kiedy to pierwszy statek popłynął z Wrocławia do
Hamburga z transportem zboża, nigdzie nie zatrzymywa-
Kongresu Intelektualistów w Obronie Pokoju. Rozdział nosi
Wincentego budynki Wydziału Lekarskiego, dalej klasztor
Porównanie tego co zastały władze pruskie we
warów do wolnego miasta hanzeatyckiego Hamburga nad
otwartym morzem, więc też nieograniczonym przez ko-
tytuł „Rozbudowa drogi wodnej w obrębie Wrocławia“.
Nawiązując do opisanej w poprzednim rozdziale wielkiej
Urszulanek i biała bryła Ossolineum z czytelnią zawsze
Odrze naprzeciwko wysepki Tamki. Wchodzimy w łagodny
kanał Odra-Szprewa. I w ten sposób skierować strumień to-
wodnej to:
1742 r. już cały bieg Odry w wyniku wojen śląskich z Austrią
dość Frankfurtu. Elektor brandenburski w trosce o rozwój
swego państwa postanowił ominąć krnąbrne miasto i w
porozumieniu z cesarzem, suwerenem Śląska, wybudować
:URFâDZVND6WDUD2GUD
Elektrownia Wrocław I z końca XIX wieku A na lewym brzegu, nad Odrą południową
Po tym kataklizmie odżyły jednak, choć znacznie słabiej, stare waśnie. Trzeba było neutralizować har-
*âRZQ\V]ODNZURFâDZVNL
:URFâDZVNL6]ODN0LHMVNL
nowanemu z gry. Prusy, spadkobiercy Brandenburczyków,
tam prawach składu zapomniano ze szczętem. Zamarł też
wówczas cały ruch żeglugowy na Odrze. Zainteresowanie
ocalałej ludności skupiło się na możliwości przeżycia.
2GUDZUD]]2GUĉSyâQRFQĉLSRâXGQLRZĉ
NPNP
wrocławski wezeł wodny
43
początku XVII
wieku przez Szwedów.
Także spór Frankfur-
na tyle wzrosły w siłę, że w 1720 r. wyparły z Pomorza Szwe-
spokoju, jako żePolski nie dotknęła katastrofa religijnych
nienawiści. A nad Odrą przez te trzydzieści lat o jakichś
Co się w tych czasach działo we Wrocławiu z Odrą?
Odry“ wydanej trzy lata po ustaniu działań wojennych w
1948 r., roku Wystawy Ziem Odzyskanych i Światowego
tu ze Szczecinem i Wrocławiem, dzięki elektorom wyeliminicach w żarówkach „świecił“ się prąd stały 110 woltów
właśnie z tych elektrowni płynący.
XVI wieku znajdowała się Odra we władaniu trzech orga-
ODRA MONOGRAFIA RZEKI
węzła wrocławskiego. Kilometraż tego wszystkiego zesta-
Gmach Uniwersytetu Wrocławskiego. Zbudowany w miejscu, gdzie
stał w XIII wieku dwór książąt wrocławskich. Po śmierci księcia Henryka
VI, ostatniego z wrocławskich Piastów, dwór przeszedł na własność królów czeskich i stał się ich rezydencją, a po ich wygaśnięciu Habsburgów.
Jednak budowla, zwłaszcza po wojnie trzydziestoletniej szła w ruinę. W
1659 r. cesarz Leopold I przekazał posesję jezuitom. W 1702 r. władca
ten powołał fundację dla sfinansowania budowy jezuickiego kolegium.
Jego gmach główny wzniesiono w latach 1728-1741. Zaczęła w nim pracę Akade¬mia Leopoldyńska. Przegrana wojna z Prusami przerwała dalszą działalność Akademii. Prusacy urządzili tu lazaret wojskowy, parter
zamienili na stajnie, wreszcie zamienili gmach na więzienie. Dopiero w
1758 r. uczelnia wznowiła pracę. W 1811 r. władze w Berlinie zamknęły
uniwersytet Viadrinę, a po przeniesieniu niektórych wydziałów i uczonych do Wrocławia król Prus powołał uniwersytet. Uczelnia przyczyniła
się do rozwoju nie tylko dynamicznie rosnącego Wrocławia, ale również
Śląska i Wielkopolski. Nie tylko Niemcy, ale wielu Polaków studiowało
tu i pracowało jako wykładowcy. Wśród nich także poloniści jak Nehring
i Cybulski. Mimo że pruski, Uniwersytet Wrocławski wykształcił wielu
patriotów polskich Ślązaków i Wielkopolan, np. Jan Kasprowicz, Adam
Asnyk, Wojciech Korfanty, Ignacy Chrzanowski, Konstanty Dam-rot. O
wysokim poziomie naukowym najlepiej świadczy ośmiu moblistów z
różnych dziedzin nauki, wśród nich najwybitniejsi: Niels Bohr - fizyk
ato-mista i Paul Ehrlich - mikrobiolog i medyk.
Uczelnia przesiąknięta była duchem akademickiej harmonii, bez jakiejkolwiek dyskryminacji. Ten stan naruszony został po Traktacie Wersalskim i powstaniach śląskich, a wręcz zniweczony po dojściu hitlerowców do władzy. W 1945 r. do Wrocławia przenieśli się pracownicy
Uniwersytetu Jana Kazimierza ze Lwowa i od nowa zorganizowali życie
w polskiej już uczelni. Było to możliwe dzięki ofiarnemu wysiłkowi całego personelu wraz z młodzieżą akademicką. Obecnie na UW studiuje
przeszło 20 tys. studentów
Wrocławski wezeł wodny w połowie XIX wieku
wrocławski wezeł wodny
43
wrocławski wezeł wodny
43